Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 3/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 czerwca 2014 r.
skargi G. Towarzystwa Ubezpieczeń Spółki Akcyjnej
z siedzibą w W.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 23 sierpnia 2013 r.,
wydanego w sprawie z powództwa E. B.
przeciwko G. Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.
o zadośćuczynienie,
1) stwierdza niezgodność z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 23 sierpnia 2013 r., sygn. … 427/13, w
punkcie pierwszym w części podwyższającej zadośćuczynienie
ponad kwotę 120.000,- złotych;
2) nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu na rzecz
pozwanego kosztów postępowania o stwierdzenie niezgodności.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny, na skutek apelacji powódki, zmienił
wyrok Sądu Okręgowego w Ł. w ten sposób, że zasądzoną od pozwanego
ubezpieczyciela z tytułu zadośćuczynienia kwotę 70.000 zł podwyższył do kwoty
140.000 zł.
W ocenie Sądu drugiej instancji, Sąd Okręgowy dokonując oceny zebranego
w sprawie materiału dowodowego i ustalenia rozmiaru krzywdy doznanej przez
powódkę w wyniku wypadku komunikacyjnego niedostatecznie wnikliwie rozważył
całokształt negatywnych skutków jakie powódka odczuwa codziennie i będzie
odczuwać w przyszłości. Wskazał, że niezależnie od znacznego uszczerbku
na zdrowiu (80%), znacznych cierpień fizycznych i psychicznych, dyskomfortu
związanego z przebiegiem leczenia i koniecznością korzystania z pomocy osób
trzecich oraz umiarkowanych rokowań na przyszłość, uwzględnić należy
nieodwracalny charakter obrażeń neurologicznych, neurochirurgicznych
i psychicznych, które powodują upośledzenie funkcjonowania najistotniejszych
organów i skutkują zaburzeniami zarówno procesów poznawczych, jak
i koncentracji oraz prawidłowej orientacji w przestrzeni. Wziął również pod uwagę
szczegółowo opisane zmiany charakterologiczne powódki, problemy związane
z wykonywaniem czynności życia codziennego, zaburzenia funkcjonowania
w rodzinie i wątpliwe rokowania co do poprawy stanu psychicznego na przyszłość.
Sąd Apelacyjny po dokonaniu szczegółowej analizy przesłanek określonych w art.
445 § 1 k.c. uznał za adekwatne do rozmiaru i charakteru doznanej przez powódkę
krzywdy zadośćuczynienie w kwocie 140.000 zł a w konsekwencji, wobec
wypłacenia przez pozwanego kwoty 20.000 zł, za uzasadnione powództwo
o zapłatę z tego tytułu kwoty 120.000 zł. W motywach zaskarżonego wyroku Sąd
ten przyznał, że przy redagowaniu wyroku doszło do oczywistej omyłki, w wyniku
której zadośćuczynienie zostało podwyższone do kwoty 130.000 zł zamiast do
kwoty 120.000 zł.
Pozwana na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c. wniosła skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem powyższego wyroku w części zasądzającej tytułem
3
zadośćuczynienia kwotę 10.000 zł zarzucając, że Sąd Okręgowy naruszył przepisy
prawa materialnego - art. 321 k.p.c. przez jego niezastosowanie. W konkluzji
skarżąca wniosła o stwierdzenie, że wyrok Sądu Apelacyjnego jest w zaskarżonej
części niezgodny z przepisami art. 321 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pojęcie orzeczenia niezgodnego z prawem (art. 424 § 1 i 2 k.p.c.) było
przedmiotem wykładni w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego i ukształtował
się pogląd, że jest to orzeczenie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi
różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętym standardami rozstrzygnięć albo
orzeczenie wydane w wyniku rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego
zastosowania prawa, a naruszenie to jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy
prawniczej. Niezgodne z prawem jest orzeczenie krzywdzące stronę, jeżeli do jego
wydania doszło w następstwie rażących błędów sądu, spowodowanych błędną
wykładnią lub zastosowaniem prawa, które mają oczywisty charakter (wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1, poz. 17,
z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06 (OSNC 2007, nr 2, poz. 35, z dnia 4 stycznia
2007 r., V CNP 132/06, Biuletyn SN 2007, nr 4).
Oceniając skargę z tego punktu widzenia należy uznać jej zasadność.
Wprawdzie skarżący nieprawidłowo skonstruował podstawę skargi, podniósł
bowiem naruszenie przepisów prawa materialnego a zarzucił naruszenie art. 321
kodeksu postępowania cywilnego, ale błąd ten nie ma wpływu na ocenę zasadności
skargi. Jak wskazuje jednolite stanowisko judykatury i doktryny, związanie sądu
przy wyrokowaniu żądaniem jest wyrazem obowiązywania w postępowaniu
cywilnym zasady dyspozytywności (rozporządzalności). Sąd nie może orzekać
o przedmiocie, który nie był żądaniem objęty i nie może orzekać ponad żądanie.
Związanie sądu żądaniem zgłoszonym przez stronę i zakaz orzekania
ponad żądanie jest jedną z fundamentalnych zasad procesu cywilnego.
Reguła ta obowiązuje również w postępowaniu apelacyjnym, a dodatkowo granice
rozpoznania sprawy są zakreślone przez granice apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.)
wyznaczane między innymi przez bezwzględnie wiążące sąd granice zaskarżenia.
Nie ma sporu co do tego, że powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego
4
w części oddalającej żądanie zadośćuczynienia co do kwoty 50.000 zł,
która łącznie z zasądzoną kwotą 70.000 zł mieściła się w granicach żądania
zasądzenia kwoty 120.000 zł. Podwyższenie zasądzonej kwoty zadośćuczynienia
do 130.000 zł nastąpiło zatem - w sposób oczywisty - z naruszeniem zarówno art.
321, jak i 378 § 1 k.p.c., co zresztą dostrzegł i na co zwrócił uwagę Sąd drugiej
instancji w motywach zaskarżonego wyroku. Uchybienie to, nawet jeżeli wynika
z omyłki Sądu, nie może być jednak zakwalifikowane jako oczywista omyłka
w rozumieniu art. 350 k.p.c. W konsekwencji, przytoczony w podstawie skargi
zarzut naruszenia art. 321 k.p.c. czyni zasadnym wniosek o stwierdzenie
niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku w części zasądzającej
zadośćuczynienie ponad kwotę 120.000 zł, jako wydanego z oczywistym
naruszeniem zasady orzekania ponad żądanie. Z tych przyczyn orzeczono jak
w sentencji na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c.