I KZP 13/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-06-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I KZP 13/14
POSTANOWIENIE
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Dnia 26 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący)
SSN Henryk Gradzik
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Wiesław Kozielewicz
SSN Andrzej Siuchniński (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Łukasz Majewski
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga
w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 26 czerwca 2014 r.
w związku z przedstawionym, na podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada
2002 r. o Sądzie Najwyższym (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 499 ze zm.), wnioskiem
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2014 r. (BSA II – 4110 –
1/14) o podjęcie w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego uchwały, mającej
na celu rozstrzygnięcie występujących w orzecznictwie Sądu Najwyższego
rozbieżności w wykładni prawa i wyjaśnienie następującego zagadnienia prawnego:
„Czy w postępowaniu kasacyjnym dopuszczalne jest uchylenie
zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w części, w jakiej nie zawiera ono
rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, którego zastosowanie
było obligatoryjne?”
p o s t a n o w i ł :
na podstawie art. 61 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym
przedstawić wniosek składowi Izby Karnej Sądu Najwyższego.
2
UZASADNIENIE
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w dniu 7 kwietnia 2014 r., na
podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (t.j.:
Dz. U. z 2013 r., poz. 499 ze zm.), wystąpił do składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego o rozstrzygnięcie rozbieżności w wykładni prawa, występującej w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, w zakresie dotyczącym następującego
zagadnienia prawnego: „Czy w postępowaniu kasacyjnym dopuszczalne jest
uchylenie zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w części, w jakiej nie zawiera ono
rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, którego zastosowanie było
obligatoryjne?”
W uzasadnieniu wniosku wskazano, że rozbieżność w wykładni prawa, która
powstała w orzecznictwie Sądu Najwyższego, dotyczy istotnej kwestii z zakresu
postępowania kasacyjnego. Wątpliwości interpretacyjne sprowadzają się do tego, w
jakim zakresie nastąpić ma uchylenie orzeczenia, w którym nie zamieszczono
rozstrzygnięcia w przedmiocie obligatoryjnego środka karnego, a w tej mierze, w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyraźnie zarysowały się przeciwstawne
stanowiska, szeroko omówione w uzasadnieniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego.
Prokurator Generalny w pisemnym stanowisku wniósł o podjęcie uchwały
następującej treści: „w postępowaniu kasacyjnym nie jest możliwe uchylenie
zaskarżonego orzeczenia jedynie w części, której orzeczenie to nie zawierało,
mimo iż rozstrzygnięcie takie – zwłaszcza co do środka karnego lub kary – było
obligatoryjne. W takim wypadku konieczne jest uchylenie rozstrzygnięcia w tej
części, do której odnosiło się stwierdzone uchybienie i w zakresie umożliwiającym
usunięcie tego uchybienia”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Podjęta przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego inicjatywa,
zmierzająca do dokonania tzw. abstrakcyjnej wykładni prawa, niewątpliwie
odpowiada wymogom określonym w art. 60 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym.
Przedstawione zagadnienie prawne i występujące na jego tle rozbieżności w
orzecznictwie rzeczywiście wynikają z odmiennych rezultatów wykładni prawa, a
konkretnie wykładni art. 537 § 1 k.p.k. w zw. z art. 536 k.p.k., w kwestii zakresu
3
uchylenia orzeczenia, przy zasadnym zarzucie kasacji co do braku orzeczenia w
nim o obligatoryjnym środku karnym.
Rozwiązanie tego zagadnienia przez wyznaczony w sprawie kolejny
siedmioosobowy skład Sądu Najwyższego nie byłoby jednak wystarczające z uwagi
na powagę występujących wątpliwości interpretacyjnych i głębokość oraz trwałość
rozbieżności istniejących w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Należy tu mieć na uwadze, że mimo wyrażenia stanowiska przez skład siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 25 marca 2010 r. (sygn. akt I KZP
36/09, OSNKW 2010, nr 5, poz. 40), w wielu późniejszych orzeczeniach Sądu
Najwyższego przyjmowano przeciwny pogląd co do możliwości uchylenia
orzeczenia w zakresie nieorzeczenia o obligatoryjnym środku karnym.
Przedmiotowe zagadnienie może stracić swoje znaczenie już niedługo, tj. po
wejściu w życie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, dokonanej na mocy
ustawy z dnia 27 września 2013 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247), zmieniającej treść
art. 447 k.p.k., który w postępowaniu kasacyjnym znajduje odpowiednie
zastosowanie poprzez art. 518 k.p.k. W art. 447 § 3 k.p.k. ustawodawca dopuścił
bowiem wprost możliwość zaskarżenia braku rozstrzygnięcia w przedmiocie środka
karnego. Rysuje się jednak potrzeba rozstrzygnięcia, jakie znaczenie będzie miał
ten przepis dla wykładni art. 537 k.p.k., w kontekście postawionego pytania
prawnego, tj. czy wyraźne dopuszczenie przez ustawodawcę możliwości
zaskarżenia braku rozstrzygnięcia w przedmiocie obligatoryjnego środka karnego
oznacza także dopuszczalność uchylenia zaskarżonego kasacją orzeczenia jedynie
w zakresie tego braku, czy też nie ma podstaw do przyjęcia takich konsekwencji
nowelizacji przepisu art. 447 § 3 k.p.k.
Do rozważenia pozostaje ponadto stanowisko wyrażone w wyroku z dnia 9
maja 2013 r. (V KK 58/13, LEX nr 1331403), w którym – przyjmując, że na
orzeczenie skazujące składają się zarówno rozstrzygnięcia pozytywne jak i
rozstrzygnięcia negatywne, które nie muszą być wyrażone w nim wprost, a także
przyjmując, iż możliwe jest ustalenie ich istnienia w sposób dorozumiany –
zaproponowano uzależnienie zakresu uchylenia zaskarżonego orzeczenia
dotkniętego uchybieniem, polegającym na nieorzeczeniu obligatoryjnego środka
karnego od materialno-prawnego charakteru tego środka. Część bowiem środków
4
karnych cechuje się w większym stopniu represyjnością, co pozwalałoby je ściślej
łączyć z instytucją kary, a tym samym uchylić orzeczenie w zakresie całego
wymiaru kary. Inne natomiast mają wyraźnie charakter restytucyjny, orzekane są na
wniosek, co separuje kwestię ich orzekania od samej płaszczyzny wymiaru kary i
uzasadnia uchylenie orzeczenia jedynie w zakresie nieorzeczenia o tego rodzaju
środku karnym. Należy zatem zdecydować, czy w zakresie analizowanego
problemu materialno-prawny charakter środków karnych ma znaczenie, czy też
istotny jest jedynie procesowy wymiar ich stosowania, tj. obligatoryjny tryb
orzekania.
Z tych względów, podkreślając ponownie powagę występujących wątpliwości
interpretacyjnych, należało postanowić o przedstawieniu wniosku Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego składowi Izby Karnej Sądu Najwyższego.
POSTANOWIENIE
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Dnia 26 czerwca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący)
SSN Henryk Gradzik
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Wiesław Kozielewicz
SSN Andrzej Siuchniński (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Łukasz Majewski
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga
w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 26 czerwca 2014 r.
w związku z przedstawionym, na podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada
2002 r. o Sądzie Najwyższym (t.j.: Dz. U. z 2013 r., poz. 499 ze zm.), wnioskiem
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2014 r. (BSA II – 4110 –
1/14) o podjęcie w składzie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego uchwały, mającej
na celu rozstrzygnięcie występujących w orzecznictwie Sądu Najwyższego
rozbieżności w wykładni prawa i wyjaśnienie następującego zagadnienia prawnego:
„Czy w postępowaniu kasacyjnym dopuszczalne jest uchylenie
zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w części, w jakiej nie zawiera ono
rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, którego zastosowanie
było obligatoryjne?”
p o s t a n o w i ł :
na podstawie art. 61 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym
przedstawić wniosek składowi Izby Karnej Sądu Najwyższego.
2
UZASADNIENIE
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w dniu 7 kwietnia 2014 r., na
podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (t.j.:
Dz. U. z 2013 r., poz. 499 ze zm.), wystąpił do składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego o rozstrzygnięcie rozbieżności w wykładni prawa, występującej w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, w zakresie dotyczącym następującego
zagadnienia prawnego: „Czy w postępowaniu kasacyjnym dopuszczalne jest
uchylenie zaskarżonego orzeczenia wyłącznie w części, w jakiej nie zawiera ono
rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, którego zastosowanie było
obligatoryjne?”
W uzasadnieniu wniosku wskazano, że rozbieżność w wykładni prawa, która
powstała w orzecznictwie Sądu Najwyższego, dotyczy istotnej kwestii z zakresu
postępowania kasacyjnego. Wątpliwości interpretacyjne sprowadzają się do tego, w
jakim zakresie nastąpić ma uchylenie orzeczenia, w którym nie zamieszczono
rozstrzygnięcia w przedmiocie obligatoryjnego środka karnego, a w tej mierze, w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyraźnie zarysowały się przeciwstawne
stanowiska, szeroko omówione w uzasadnieniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu
Najwyższego.
Prokurator Generalny w pisemnym stanowisku wniósł o podjęcie uchwały
następującej treści: „w postępowaniu kasacyjnym nie jest możliwe uchylenie
zaskarżonego orzeczenia jedynie w części, której orzeczenie to nie zawierało,
mimo iż rozstrzygnięcie takie – zwłaszcza co do środka karnego lub kary – było
obligatoryjne. W takim wypadku konieczne jest uchylenie rozstrzygnięcia w tej
części, do której odnosiło się stwierdzone uchybienie i w zakresie umożliwiającym
usunięcie tego uchybienia”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Podjęta przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego inicjatywa,
zmierzająca do dokonania tzw. abstrakcyjnej wykładni prawa, niewątpliwie
odpowiada wymogom określonym w art. 60 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym.
Przedstawione zagadnienie prawne i występujące na jego tle rozbieżności w
orzecznictwie rzeczywiście wynikają z odmiennych rezultatów wykładni prawa, a
konkretnie wykładni art. 537 § 1 k.p.k. w zw. z art. 536 k.p.k., w kwestii zakresu
3
uchylenia orzeczenia, przy zasadnym zarzucie kasacji co do braku orzeczenia w
nim o obligatoryjnym środku karnym.
Rozwiązanie tego zagadnienia przez wyznaczony w sprawie kolejny
siedmioosobowy skład Sądu Najwyższego nie byłoby jednak wystarczające z uwagi
na powagę występujących wątpliwości interpretacyjnych i głębokość oraz trwałość
rozbieżności istniejących w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Należy tu mieć na uwadze, że mimo wyrażenia stanowiska przez skład siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 25 marca 2010 r. (sygn. akt I KZP
36/09, OSNKW 2010, nr 5, poz. 40), w wielu późniejszych orzeczeniach Sądu
Najwyższego przyjmowano przeciwny pogląd co do możliwości uchylenia
orzeczenia w zakresie nieorzeczenia o obligatoryjnym środku karnym.
Przedmiotowe zagadnienie może stracić swoje znaczenie już niedługo, tj. po
wejściu w życie nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, dokonanej na mocy
ustawy z dnia 27 września 2013 r. (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247), zmieniającej treść
art. 447 k.p.k., który w postępowaniu kasacyjnym znajduje odpowiednie
zastosowanie poprzez art. 518 k.p.k. W art. 447 § 3 k.p.k. ustawodawca dopuścił
bowiem wprost możliwość zaskarżenia braku rozstrzygnięcia w przedmiocie środka
karnego. Rysuje się jednak potrzeba rozstrzygnięcia, jakie znaczenie będzie miał
ten przepis dla wykładni art. 537 k.p.k., w kontekście postawionego pytania
prawnego, tj. czy wyraźne dopuszczenie przez ustawodawcę możliwości
zaskarżenia braku rozstrzygnięcia w przedmiocie obligatoryjnego środka karnego
oznacza także dopuszczalność uchylenia zaskarżonego kasacją orzeczenia jedynie
w zakresie tego braku, czy też nie ma podstaw do przyjęcia takich konsekwencji
nowelizacji przepisu art. 447 § 3 k.p.k.
Do rozważenia pozostaje ponadto stanowisko wyrażone w wyroku z dnia 9
maja 2013 r. (V KK 58/13, LEX nr 1331403), w którym – przyjmując, że na
orzeczenie skazujące składają się zarówno rozstrzygnięcia pozytywne jak i
rozstrzygnięcia negatywne, które nie muszą być wyrażone w nim wprost, a także
przyjmując, iż możliwe jest ustalenie ich istnienia w sposób dorozumiany –
zaproponowano uzależnienie zakresu uchylenia zaskarżonego orzeczenia
dotkniętego uchybieniem, polegającym na nieorzeczeniu obligatoryjnego środka
karnego od materialno-prawnego charakteru tego środka. Część bowiem środków
4
karnych cechuje się w większym stopniu represyjnością, co pozwalałoby je ściślej
łączyć z instytucją kary, a tym samym uchylić orzeczenie w zakresie całego
wymiaru kary. Inne natomiast mają wyraźnie charakter restytucyjny, orzekane są na
wniosek, co separuje kwestię ich orzekania od samej płaszczyzny wymiaru kary i
uzasadnia uchylenie orzeczenia jedynie w zakresie nieorzeczenia o tego rodzaju
środku karnym. Należy zatem zdecydować, czy w zakresie analizowanego
problemu materialno-prawny charakter środków karnych ma znaczenie, czy też
istotny jest jedynie procesowy wymiar ich stosowania, tj. obligatoryjny tryb
orzekania.
Z tych względów, podkreślając ponownie powagę występujących wątpliwości
interpretacyjnych, należało postanowić o przedstawieniu wniosku Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego składowi Izby Karnej Sądu Najwyższego.