Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 9 lipca 2012 roku powód Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z siedzibą w W.wniósł o zasądzenie solidarnie od M. O.i (...)Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 8.012,58 zł z odsetkami ustawowymi: od kwoty 7.625,13 zł od dnia 23 stycznia 2011 roku, od kwoty 39,63 zł od dnia 25 lutego 2011 roku, od kwoty 60 zł od dnia 2 stycznia 2012 roku i od kwoty 287,82 zł od dnia wniesienia pozwu.

W dniu 21 listopada 2012 roku Sąd Rejonowy wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Nakaz ten uprawomocnił się w stosunku do pozwanego M. O., natomiast pozwany (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniósł sprzeciw, zaskarżając nakaz zapłaty w całości.

*

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy w Łukowie:

1. oddalił powództwo przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.;

2. zasądził od Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w W.jako finansujący i M. O.jako korzystający w dniu 27 marca 2007 roku zawarli umowę leasingu ciągnika siodłowego (...) (...)o nr rej. (...).

Samochód ten został wydany M. O., który używał go w swoim przedsiębiorstwie transportowym. Właścicielem pojazdu był i jest pozwany.

W dniu 25 sierpnia 2009 roku w miejscowości G.w Niemczech, kierowca tego samochodu, pracownik M. R. G., doprowadził do kolizji z samochodem marki H. (...)o nr rej. (...)96. W wyniku tego zdarzenia szkody na mieniu doznała posiadaczka samochodu marki H.– P. S..

Ponieważ w dacie zdarzenia posiadacz samochodu (...) nie zawarł umowy ubezpieczenia OC, szkodę w wysokości 1.855,82 euro pokryło na zlecenie Niemieckiego Biura Zielonej Karty Biuro (...). S., a następnie powód dokonując przelewu kwoty 7.595,13 zł i uiszczając opłatę od przelewu w wysokości 30 zł. Powód wezwał pozwanego do zapłaty tej kwoty w dniu 23 grudnia 2010 roku, wyznaczając trzydziestodniowy termin zapłaty.

Powód poniósł także koszty:

a)  prowizji banku zagranicznego za transfer tego przelewu w kwocie 39,63 zł i wezwał pozwanego do zapłaty tej kwoty w dniu 25 stycznia 2011 roku, także wyznaczając trzydziestodniowy termin zapłaty,

b)  uzyskania odpisu zupełnego z KRS dotyczącego pozwanego w kwocie 60 zł i wezwał pozwanego do zapłaty tej kwoty w dniu 2 grudnia 2011 roku, wyznaczając trzydziestodniowy termin zapłaty,

c)  tłumaczenia dokumentów w kwocie 287,82 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, że powyższy stan faktyczny jest bezsporny, zaś spór dotyczył legitymacji biernej pozwanego, która twierdził, że takowej nie posiada.

Sąd Rejonowy zauważył jedynie, że pozwany był właścicielem a nie współwłaścicielem pojazdu.

Dokonując oceny prawnej Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z art. 124 pkt 3 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 roku, Nr 124, poz. 1152, ze zm.) Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych wobec zagranicznych biur narodowych oraz wobec organów odszkodowawczych z państw członkowskich Unii Europejskiej, odpowiada za wykonanie zobowiązań wynikających z wypadków, które miały miejsce na terytorium państw Unii Europejskiej i powstałych w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, jeżeli zgodnie z art. 2 ust. l pkt 7a lit. c ustawy o działalności ubezpieczeniowej państwem członkowskim umiejscowienia ryzyka jest Rzeczpospolita Polska, a posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Szkoda została wyrządzona w Niemczech, a posiadacz pojazdu, w związku z ruchem którego powstała szkoda, nie posiadał ubezpieczenia OC, zaś jednocześnie państwem umiejscowienia ryzyka jest Polska, toteż powód był zobowiązany do naprawienia szkody.

Naprawienie szkody powoduje, że zgodnie z art. 132 cyt. ustawy sprawca szkody i posiadacz pojazdu, którzy nie dopełnili obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ponoszą solidarną odpowiedzialność z tytułu wypłaconego odszkodowania i kosztów poniesionych przez biuro na wykonanie powyższych zobowiązań.

Sąd Rejonowy postawił pytanie, czy pozwany jako finansujący w umowie leasingu, której przedmiotem jest pojazd mechaniczny, był zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia OC. Tę problematykę reguluje art. 23 cyt. ustawy, który stanowi, że posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Art. 132 ustawy również posługuje się sformułowaniem „posiadacz”. Ustawa nie definiuje na swój użytek pojęcia posiadacza. Należy sięgnąć zatem do definicji zawartej w Kodeksie cywilnym, który w art. 336 k.c. stanowi, że posiadaczem jest zarówno ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten kto nią faktycznie włada jak użytkownik zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Oddanie rzeczy w posiadanie zależne nie powoduje utraty przez dotychczasowego posiadacza statusu posiadacza samoistnego (art. 337 k.c.).

Zastosowanie reguł wykładni gramatycznej prowadzi zatem do wniosku, że także finansujący – jako posiadacz samoistny pojazdu – jest zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia OC. Takie stanowisko budzi jednak wątpliwości. Ustawa w odniesieniu do obowiązku ubezpieczenia OC nawiązuje do art. 436 § l k.c. Skoro zatem posiadacz samoistny, który oddał pojazd w posiadanie zależne, nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej, to także nie powinien być zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia OC (po co ma się ubezpieczać od odpowiedzialności cywilnej, skoro tej odpowiedzialności nie ponosi).

Sąd Rejonowy kierując się zatem wykładnią systemową przyjął, że art. 23 cyt. ustawy nie obejmuje zakresem posiadacza samoistnego, który oddał pojazd w posiadanie zależne. Takie stanowisko prezentowane jest również w orzecznictwie i literaturze (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 roku, sygn. akt III CZP 99/04, M. Krajewski, Relacje sprawcy i poszkodowanego a ubezpieczenie OC (osoba trzecia w ubezpieczeniu OC) – cz. II, PPH 2006/11/s.28).

W niniejszej sprawie oznacza to, że obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC ciążył tylko na M. O., a nie miał go pozwany.

Powództwo należało zatem oddalić.

Powód przegrał proces, toteż z uwagi na zasadę odpowiedzialności za jego wynik (art. 98 § l k.p.c.), ponosi koszty postępowania. W skład zasądzonych kosztów procesu wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w stawce zgodnej z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349, ze zm.).

*

Apelację od tego wyroku wniósł powód Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z siedzibą w W., zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości.

Powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 23 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez uznanie, że wynikający z art. 23 ust. 1 tej ustawy obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych nie spoczywał na pozwanym (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. a jedynie na drugim pozwanym M. O., bowiem obowiązek zawarcia umowy nie obejmuje posiadacza samoistnego, który oddał pojazd w posiadanie zależne.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa także przeciwko pozwanemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oraz o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm prawem przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do wniosku ewentualnego apelacji o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji podlegałby uchyleniu i przekazaniu sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania tylko w razie stwierdzenia nieważności postępowania, nierozpoznania istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymagałoby przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 2 i § 4 k.p.c.). W sprawie nie zachodziły tego rodzaju okoliczności.

Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne i ocenił dowody zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyjmuje te ustalenia za własne.

Sąd Okręgowy podziela również ocenę prawną Sądu Rejonowego co do tego, że pozwany leasingodawca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu wypłaconego przez powoda odszkodowania i kosztów poniesionych przez powoda na wykonanie tego zobowiązania.

Przywołany przez Sąd Rejonowy art. 132 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych obecne brzmienie uzyskał z dniem 11 lutego 2012 roku, w wyniku nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 roku, Nr 205, poz. 1210, ze zm.). W dacie zdarzenia i likwidacji szkody obowiązywał art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, który stanowił, że sprawca szkody i posiadacz pojazdu mechanicznego, który nie dopełnił obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, a szkoda powstała w związku z ruchem tego pojazdu, są obowiązani do zwrotu Biuru wypłaconego odszkodowania. Z art. 7 ust. 1 wspomnianej wyżej nowelizacji wynika, że postępowania dotyczące roszczeń odszkodowawczych wszczęte i niezakończone przed dniem jej wejścia w życie toczą się według przepisów dotychczasowych, a zatem w niniejszej sprawie zastosowanie miał przepis art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 11 lutego 2012 roku.

Widoczne zarazem jest, że zarówno przepis mający zastosowanie w niniejszej sprawie jak i przepis obecnie obowiązujący w ten sam sposób określają podmioty odpowiadające wobec Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych za wypłacone odszkodowanie, a dodatkowo obecnie obowiązujący przepis wyraźnie przewiduje odpowiedzialność za koszty poniesione przez Biuro na wykonanie zobowiązań. Zagadnienie, czy pozwany odpowiadałby w niniejszej sprawie także za koszty poniesione przez powoda na wykonanie zobowiązań, nie miało jednak znaczenia wobec stwierdzenia, że powodowi w ogóle nie służy w stosunku do pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. roszenie o zwrot wypłaconego odszkodowania.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można tracić z pola widzenia faktu, że roszczenie, o którym mowa w obu tych przepisach, ma – co do zasady – charakter szczególnego rodzaju regresu (roszczenia zwrotnego).

Z samej istoty obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych wynika, iż umowa ubezpieczenia zawarta w tym przedmiocie nie rodzi regresu zakładu ubezpieczeń wobec ubezpieczonego sprawcy szkody komunikacyjnej - kierowcy lub posiadacza pojazdu mechanicznego. Skutki umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmują zarówno strony tej umowy, jak i każdego kierującego pojazdem mechanicznym, a jej sens i istota polega na definitywnym przejęciu przez zakład ubezpieczeń obowiązku naprawienia szkody, co oznacza, że po spełnieniu świadczenia odszkodowawczego ubezpieczyciel nie może domagać się jego zwrotu od ubezpieczonego (por. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2012 roku, sygn. III CZP 61/12, OSNC 2013/4/47). W art. 43 cyt. ustawy przewidziano powstanie regresu nietypowego w stosunku do kierującego pojazdem jedynie w ściśle określonych prawem sytuacjach.

Co do zasady ochrona ubezpieczeniowa obejmuje terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z tym, że zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych została ona rozciągnięta także na terytorium innych, określonych państw.

Dodać też trzeba, że zasady odpowiedzialności posiadacza pojazdu mechanicznego w prawie niemieckim są zbieżne z unormowaniem prawa polskiego (por. J. Kuźmicka - Sulikowska, Odpowiedzialność deliktowa w prawie wybranych państw obcych, Wrocław 2011, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/38248/003.pdf, s. 200 i nast.).

System ubezpieczeń obowiązkowych uzupełniają unormowania gwarancyjne, zapewniające poszkodowanemu realną możliwość uzyskania odszkodowania w sytuacjach, w których posiadacz pojazdu odpowiedzialny cywilnie za szkodę był zobowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC, jednakże tego nie uczynił.

W przypadku gdy, szkoda zostanie wyrządzona m. in. w okolicznościach, gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę wyrządzono na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, roszczenia zaspokaja Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (art. 98 cyt. ustawy). Z chwilą wypłaty przez Fundusz odszkodowania, sprawca szkody i osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, są obowiązani do zwrotu Funduszowi spełnionego świadczenia i poniesionych kosztów (art. 110 ust. 1 cyt. ustawy).

Stosowany w niniejszej sprawie art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 11 lutego 2012 roku (podobnie jak obecny art. 132 cyt. ustawy) zawiera uregulowanie analogiczne do unormowania z art. 110 ust. 1 cyt. ustawy, dotyczące szkód powstałych za granicą, co wiąże się ze wspomnianym wyżej rozciągnięciem ochrony ubezpieczeniowej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe z ruchem tych pojazdów jest ubezpieczeniem obowiązkowym (art. 4 ust. 1 cyt. ustawy).

Przepis art. 9 ust. 1 i ust. 2 cyt. ustawy stanowi, że umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie sprzeciwia się to ustawie lub właściwości (naturze) danego rodzaju stosunków. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje również szkody wyrządzone umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa ubezpieczającego lub osób, za które ponosi on odpowiedzialność.

Obowiązek ubezpieczenia ma służyć kreacji ochrony ubezpieczeniowej w zakresie odpowiedzialności cywilnej osoby objętej obowiązkiem ubezpieczenia. Przedmiotem ubezpieczenia jest ryzyko wywołania szkody w związku z ruchem pojazdu. Zobowiązanym do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest zatem ten, kto ryzyko powstania szkody związanej z ruchem pojazdu wywołuje.

(tak M. Orlicki, Obowiązek ubezpieczenia – rozważania na tle obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów [w:] A. Koch (red.), Aktualne problemy ubezpieczeń komunikacyjnych, Warszawa 2008, s. 33, T. Justyński, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 roku, sygn. III CZP 99/04, OSP 2006/4/48)

Przepis art. 23 ust. 1 cyt. ustawy stanowi, że posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Słusznie Sąd Rejonowy zauważył, że wykładnia językowa tego przepisu wskazuje, że obejmuje on zakresem zarówno posiadacza samoistnego jak i posiadacza zależnego. Przepis ten należy jednak odczytywać łącznie z art. 436 § 1 k.c., zgodnie z którym odpowiedzialność za szkodę ponosi posiadacz samoistny mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny. Nie ulega przy tym wątpliwościom, że leasingodawca (finansujący) jest posiadaczem samoistnym, zaś leasingobiorca (korzystający) – posiadaczem zależnym.

Wykładnia systemowa i funkcjonalna art. 23 ust. 1 w zw. z art. 9 ust. 1 cyt. ustawy wskazuje zatem, że w przypadku oddania pojazdu w posiadanie zależne (np. leasing) obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego ciąży na posiadaczu zależnym – korzystającym w przypadku leasingu (tak też M. Krajewski, Relacje sprawcy i poszkodowanego a ubezpieczenie OC (osoba trzecia w ubezpieczeniu OC) – cz. II., Przegląd Prawa Handlowego 2006/11/s.28-29).

Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2004 roku, sygn. I CK 44/04, OSP 2008/5/54, przyjmując, że posiadanie zależne innej osoby wyłącza odpowiedzialność posiadacza samoistnego za szkodę. Podkreślić należy, że sprawa, w której wydany został ten wyrok, dotyczyła roszczenia Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego przeciwko posiadaczowi samoistnemu pojazdu, mającego podstawę w art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 1996 roku, Nr 11, poz. 62, ze zm.). Przepis ten stanowił, że po wypłacie odszkodowania Fundusz dochodzi zwrotu wypłaconych kwot od sprawcy i osoby, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, a zatem dotyczył roszczenia zwrotnego unormowanego analogicznie jak roszczenia przewidziane w art. 110 ust. 1 i w art. 137 ust. 2 (obecnie art. 132) ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Należy też podnieść, że w myśl art. 31 ust. 4 cyt. ustawy w razie zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przez posiadacza pojazdu mechanicznego niebędącego właścicielem tego pojazdu, prawa i obowiązki tego posiadacza, wynikające z zawartej umowy ubezpieczenia, przechodzą na właściciela pojazdu mechanicznego z chwilą, gdy posiadacz utracił posiadanie tego pojazdu na rzecz właściciela. Przepis ten potwierdza przedstawioną wyżej wykładnię, zgodnie z którą to posiadacz zależny pojazdu mechanicznego w pierwszej kolejności jest zobowiązany do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Ustawodawca uznał bowiem za zasadne uregulowanie przejścia praw i obowiązków z umowy ubezpieczenia w sytuacji, gdy pojazd znajdował się w posiadaniu zależnym innej osoby, a następnie doszło do ustania tego posiadania.

Z kolei w art. 38 ust. 2 cyt. ustawy ustawodawca wskazał, że wyłączenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie obejmuje szkody wyrządzonej w mieniu, jeżeli pojazdy mechaniczne uczestniczące w zdarzeniu są przedmiotem umowy leasingu zawartej przez posiadaczy tych pojazdów z tym samym finansującym lub zostały przewłaszczone przez posiadaczy tych pojazdów na tego samego wierzyciela lub które są przedmiotem zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej na rzecz tego samego wierzyciela. Widoczne zatem jest, że w przepisie tym pod pojęciem posiadacza ustawodawca rozumie wyłącznie posiadacza zależnego (to on odpowiada cywilnie za szkodę związaną z ruchem pojazdu i na nim spoczywa obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych), natomiast posiadaczy samoistnych (leasingodawcę bądź wierzyciela, na którego pojazd przewłaszczono) określa odpowiednio jako finansującego bądź wierzyciela.

Pojęcie posiadania pojazdu mechanicznego było też przedmiotem obszernej analizy Sądu Najwyższego w przywołanej przez Sąd Rejonowy uchwale składu 7 sędziów z dnia 22 kwietnia 2005 roku, sygn. III CZP 99/04, OSNC 2005/10/166, w której Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że podmiotem obciążonym ustawowym obowiązkiem zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest głównie posiadacz zależny pojazdu mechanicznego.

Należy również dodać, że możliwe jest zawarcie umowy odpowiedzialności cywilnej przez ubezpieczającego na rachunek innej osoby, a zatem nie ma przeszkód, aby umowę taką zawarł posiadacz samoistny pojazdu, który oddał pojazd w posiadanie zależne (por. M. Orlicki, op. cit., s. 35).

Przepisy k.c. o leasingu nie wypowiadają się bezpośrednio w tej materii. Art. 709 ⁶ k.c. stanowi jedynie, że jeżeli w umowie leasingu zastrzeżono, że korzystający obowiązany jest ponosić koszty ubezpieczenia rzeczy od jej utraty w czasie trwania leasingu, w braku odmiennego postanowienia umownego, koszty te obejmują składkę z tytułu ubezpieczenia na ogólnie przyjętych warunkach. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego nie jest ubezpieczeniem rzeczy od jej utraty, a na jego podstawie posiadacz zależny nie odpowiada za szkodę w tym pojeździe wyrządzoną właścicielowi pojazdu (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2004 roku, sygn. akt IV CK 116/03, Lex nr 132540).

Przepisy § 13 ogólnych warunków leasingu, kształtujących stosunek prawny łączący pozwanych, dotyczą przede wszystkim ubezpieczenia pojazdu od wszelkich ryzyk (tj. uszkodzenia, zniszczenia i utraty – por. § 13 ust. 1 pkt a) o.w.l.), co ma za zadanie zabezpieczyć finansującego przed niekorzystnymi skutkami utraty przedmiotu leasingu bądź spadku jego wartości w następstwie określonych zdarzeń. Obowiązek ubezpieczenia spoczywa na korzystającym (por. § 12 i § 13 o.w.l.). Przepisy te nie regulują wprost kwestii ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, aczkolwiek najczęściej zawierane są ubezpieczenia pakietowe, zaś w § 13 ust. 1 pkt g) o.w.l. wskazano, że to korzystający zawiera umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, a finansujący zastrzegł sobie jedynie wpływ na wybór ubezpieczyciela (k. 113). Niezależnie jednak od tego, czy korzystający ubezpieczy pojazd w ramach pakietu ubezpieczeniowego oferowanego przez finansującego, czy zawrze takie ubezpieczenie we własnym zakresie, postanowienia o.w.l. są skuteczne pomiędzy stronami umowy, natomiast nie rzutują one na zakres odpowiedzialności wywodzonej z art. 137 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 11 lutego 2012 roku. W przypadku ubezpieczenia pakietowego zawartego przez finansującego ubezpieczenie OC pozostaje składnikiem pakietu, mającym charakter umowy zawartej na rachunek korzystającego (tak M. Krajewski, op. cit., s. 28-29).

W świetle powyższych wywodów brak było podstaw do przyjęcia, że na podstawie tego przepisu odpowiedzialność wobec Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z siedzibą w W. ponosi obok posiadacza zależnego posiadacz samoistny – pozwany (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W..

Nawet gdyby bronić poglądu, że na gruncie art. 23 ust. 1 cyt. ustawy obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spoczywa zarówno na posiadaczu samoistnym jak i zależnym, nie można przyjąć, aby roszczenie zwrotne mogło przysługiwać wobec podmiotu, który nie odpowiada za wyrządzoną szkodę (tj. w stosunku do posiadacza samoistnego, jeżeli pojazd został oddany w posiadanie zależne).

Wobec oddalenia apelacji powoda na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. należało zasądzić od powoda na rzecz pozwanego zwrot kosztów postępowania odwoławczego obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego w stawce minimalnej (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu).

Z tych względów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.