Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZP 2/14
UCHWAŁA
Dnia 4 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSA Piotr Prusinowski
SSN Zbigniew Korzeniowski
Protokolant Ewa Wolna
w sprawie z odwołania G. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o zasiłek chorobowy,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 4 września 2014 r.,
zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego - Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł.
z dnia 26 czerwca 2014 r.,
1. "czy były sędzia, który zrzekł się urzędu w trybie art. 68 § 1
ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów
powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 roku po. 427 ze zmianami) i z którym
stosunek służbowy został rozwiązany, a od jego wynagrodzenia
wypłaconego w okresie służby (od którego nie odprowadzano składki
na ubezpieczenie społeczne w trakcie służby), sąd macierzysty
przekazał składkę na ubezpieczenia społeczne do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, przewidzianą za ten okres w przepisach o
ubezpieczeniu społecznym, stosownie do treści art. 91§ 10 ustawy z
dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j.
Dz.U. z 2013 roku po. 427 ze zmianami), powinien być za okres
służby traktowany jako osoba objęta ubezpieczeniem społecznym w
razie choroby i macierzyństwa w rozumieniu art. 1 ust. 3 ustawy z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.
Dz.U. z 2009 roku nr 205 poz. 1585 ze zmianami) i art. 1 ustawy z
dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z
2010 roku nr 77 poz. 512 ze zmianami)",
2
2. "czy byłemu sędziemu, który zrzekł się urzędu sędziego w trybie
art. 68 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów
powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 roku po. 427 ze zmianami) i z którym
stosunek służbowy został rozwiązany, zaś od jego wynagrodzenia
wypłaconego w okresie służby, sąd macierzysty przekazał składkę na
ubezpieczenia społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
przewidzianą za ten okres w przepisach o ubezpieczeniu społecznym,
stosownie do treści art. 91 § 10 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku
prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 roku po. 427
ze zmianami), a który stał się niezdolny do pracy przed rozwiązaniem
stosunku służbowego i którego niezdolność do pracy trwała nadal po
rozwiązaniu stosunku służbowego, przysługuje zasiłek chorobowy za
okres niezdolności do pracy po rozwiązaniu stosunku służbowego na
podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2010 roku nr 77 poz. 512 ze
zmianami)"?
podjął uchwałę:
Byłemu sędziemu, który stał się niezdolny do pracy przed
zrzeczeniem się urzędu, przysługuje zasiłek chorobowy w
okresie dalszego trwania tej niezdolności po rozwiązaniu
stosunku służbowego (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999
r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa; jednolity tekst: Dz.U. z 2014 r.,
poz. 159).
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w Ł. Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w związku z
rozpoznawaniem sprawy z wniosku G. G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych o zasiłek chorobowy, na skutek apelacji organu rentowego od wyroku
Sądu Rejonowego w P. Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25
kwietnia 2013 roku, przedstawił w trybie art. 390 § 1 k.p.c. Sądowi Najwyższemu do
rozstrzygnięcia zagadnienie prawne następującej treści:
1. „czy były sędzia, który zrzekł się urzędu w trybie art. 68 § 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2013
roku po. 427 ze zmianami) i z którym stosunek służbowy został rozwiązany,
3
a od jego wynagrodzenia wypłaconego w okresie służby (od którego nie
odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne w trakcie służby), sąd
macierzysty przekazał składkę na ubezpieczenia społeczne do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, przewidzianą za ten okres w przepisach o
ubezpieczeniu społecznym, stosownie do treści art. 91 § 10 ustawy z dnia 27
lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2013
roku po. 427 ze zmianami), powinien być za okres służby traktowany jako
osoba objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa
w rozumieniu art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o
systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 roku nr 205 poz. 1585
ze zmianami) i art. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(Dz. U. z 2010 roku nr 77 poz. 512 ze zmianami)”,
2. „czy byłemu sędziemu, który zrzekł się zrzekł się urzędu sędziego w trybie
art. 68 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o ustroju sądów
powszechnych (t.j. Dz. U. z 2013 roku po. 427 ze zmianami) i z którym
stosunek służbowy został rozwiązany, zaś od jego wynagrodzenia
wypłaconego w okresie służby, sąd macierzysty przekazał składkę na
ubezpieczenia społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
przewidzianą za ten okres w przepisach o ubezpieczeniu społecznym,
stosownie do treści art. 91 § 10 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku prawo o
ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2013 roku po. 427 ze zmianami),
a który stał się niezdolny do pracy przed rozwiązaniem stosunku służbowego
i którego niezdolność do pracy trwała nadal po rozwiązaniu stosunku
służbowego, przysługuje zasiłek chorobowy za okres niezdolności do pracy
po rozwiązaniu stosunku służbowego na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z
dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 roku nr 77 poz.
512 ze zmianami)”?
Stan faktyczny w sprawie przedstawiał się następująco.
Decyzją z dnia 26 października 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
odmówił G. G. prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 16 października
4
2012 r. do dnia 31 października 2012 r., a decyzją z dnia 31 października 2012 r.
prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 2 października 2012 r. do dnia 15
października 2012 r. W uzasadnieniu wskazanych decyzji organ rentowy podniósł,
że niezdolność do pracy wnioskodawcy powstała w czasie, kiedy odwołujący się nie
podlegał ubezpieczeniu społecznemu.
Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w P. Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych zmienił obie decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy G. G. prawo do zasiłku chorobowego za
okresy od dnia 2 października 2012 r. do dnia 15 października 2012 r. i od dnia 16
października 2012 r. do dnia 31 października 2012 r. W uzasadnieniu Sąd
pierwszej instancji wskazał, że wnioskodawca w dniu rozpoczęcia okresu
niezdolności do pracy (1 października 2012 r.) pozostawał w stosunku służbowym
sędziego. Stosunek taki nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym
w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
(jednolity tekst: Dz. U. z 2014 r., poz. 159; dalej jako: ustawa zasiłkowa). Jednakże
nie można pominąć faktu, że na skutek zrzeczenia się przez wnioskodawcę urzędu
za okres od dnia 28 marca 2002 r. do dnia 1 października 2012 r. zostały
odprowadzone przez jego pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne, po ich
waloryzacji, wraz z odpowiednimi dokumentami zgłoszeniowymi. Okres ten jest
traktowany jak okres podlegania przez odwołującego się ubezpieczeniom
społecznym, tj. emerytalnemu i rentowym, wobec czego w ocenie Sądu powinien
być również traktowany jak okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Sąd
Rejonowy podkreślił, że nielogicznym byłoby traktowanie tego okresu jako okresu
składkowego przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych i jednocześnie
uznawanie, że w zakresie ubezpieczenia chorobowego, za które także
odprowadzono składki, wnioskodawca mu nie podlegał. W przypadku podjęcia
nowego zatrudnienia, okres tego zatrudnienia będzie stanowił kontynuację
uprzedniego okresu ubezpieczenia, osoba taka nie będzie traktowana jako nowo
ubezpieczona, nie będą jej dotyczyły wynikające z przepisów ubezpieczeń
społecznych okresy karencji dla uzyskania świadczeń. Tym samym Sąd pierwszej
instancji uznał, że zaistniała okoliczność przewidziana w art. 6 ust. 1 ustawy
5
zasiłkowej, czyli że zasiłek chorobowy przysługuje skarżącemu jako osobie, która
stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia
chorobowego.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożył organ rentowy, zarzucając
rażące naruszenie prawa materialnego: art. 1 ustawy zasiłkowej przez błędne
przyznanie wnioskodawcy prawa do zasiłku chorobowego w okresach od dnia 2
października 2012 r. do dnia 15 października 2012 r. i od dnia 16 października
2012 r. do dnia 31 października 2012 r., podczas gdy wnioskodawca nie ma prawa
do tego zasiłku, gdyż niezdolność do pracy powstała w okresie, w którym
wnioskodawca nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu. W uzasadnieniu
podniesiono, że byli sędziowie, pomimo przekazania za nich składek na
ubezpieczenie społeczne, nie są osobami ubezpieczonymi, a okres służby, za który
zostały odprowadzone składki, nie jest okresem ubezpieczenia.
W ocenie Sądu Okręgowego przy rozpoznawaniu apelacji powstało
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które powinno być
przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Okręgowy zauważył, że wątpliwości budzi zestawienie brzmienia
przepisu art. 91 § 10 i art. 91 § 12 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju
sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 427 ze zm.; dalej jako:
u.s.p.). Z treści art. 91 § 10 ustawy wynika, że przekazywane są do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, za okres służby sędziego, składki na ubezpieczenie
społeczne, zaś przepis art. 91 § 12 u.s.p. wskazuje, że przy obliczaniu kwoty
należnych składek stosuje się odpowiednio art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z
2013 r., poz. 1442 ze zm.; dalej jako: ustawa systemowa). Ten przepis natomiast
stanowi o obliczaniu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe. Powstaje zatem problem prawny, czy okres pracy w
charakterze sędziego, po zrzeczeniu się przez niego urzędu w trybie art. 68 § 1
u.s.p. i odprowadzeniu składek na ubezpieczenie społeczne za ten okres, jest
okresem traktowanym na równi z okresem podlegania ubezpieczeniom społecznym
w pełnym zakresie (co do wszystkich, wymienionych w art. 1 ustawy systemowej,
rodzajów ryzyk ubezpieczeniowych), co wynikałoby z treści art. 91 § 10 u.s.p., czy
6
też jest okresem traktowanym na równi jedynie z okresem podlegania
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, na co wskazywałaby treść art. 91 § 12
u.s.p. Sąd Okręgowy wskazał, że możliwe są dwa rozwiązania powyższego
zagadnienia. Można bowiem przyjąć, że w przypadku sędziego, który złożył
rezygnację z urzędu w trybie art. 68 u.s.p., składki odprowadzone od
wynagrodzenia za cały okres pełnienia służby dotyczą tylko składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Tym samym były sędzia, za okres pełnienia
służby, podlegałby ubezpieczeniu społecznemu jedynie w zakresie ryzyka starości,
czy długoterminowej niezdolności do pracy. Możliwe jest też jednak uznanie, że
treść art. 91 § 10 u.s.p. wskazuje na objęcie sędziego, który złożył rezygnację ze
służby, za cały okres jej pełnienia, pełnym ubezpieczeniem społecznym. Powołany
przepis nie zawiera żadnego wyłączenia, a zatem brak jest jakichkolwiek podstaw
do uznania, że ubezpieczenie społeczne, na które przekazano składki za byłego
sędziego, zostało ograniczone jedynie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych.
Przepis odnosi się ogólnie do składek na ubezpieczenia społeczne, zaś w świetle
brzmienia art. 1 ustawy systemowej (gdzie wskazano cztery ryzyka ubezpieczenia
społecznego, w tym ubezpieczenie chorobowe) nie można uznać, że okres pracy
na stanowisku sędziego, który to sędzia następnie zrzekł się urzędu, będzie
uznawany za okres podlegania jedynie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym.
Konsekwencją powyższych dwóch interpretacji art. 91 § 10 i § 12 u.s.p. w
związku z art. 1 ustawy systemowej są dwa odmienne stanowiska w zakresie
problemu występującego w przedmiotowej sprawie. Uznając za trafną pierwszą z
nich, należałoby stwierdzić, że niezdolność do pracy, która powstała u
wnioskodawcy w dniu 1 października 2012 r. (ostatnim dniu służby sędziowskiej),
nie powstała w okresie ubezpieczenia chorobowego, ani też nie powstała po
ustaniu tego ubezpieczenia w okresach przewidzianych w art. 7 ustawy zasiłkowej.
Opowiadając się za drugą interpretacją, przyjąć trzeba byłoby, że wnioskodawca,
który stał się niezdolny do pracy w ostatnim dniu służby nie może zostać
pozbawiony jakiejkolwiek ochrony z tytułu ubezpieczenia chorobowego za okres po
ustaniu stosunku służbowego, gdyż za cały okres świadczenia pracy na stanowisku
sędziego odprowadzone zostały od jego wynagrodzeń składki na ubezpieczenie
społeczne. Nie można bowiem uznać, że z uwagi na stworzenie odrębnego
7
systemu uprawnień sędziów związanych z ich pozostawaniem w stosunkach
służbowych występuje luka legislacyjna, która mogłaby być pretekstem do
pozbawienia tej grupy zawodowej świadczeń z ubezpieczenia chorobowego w
przypadku zrzeczenia się stanowiska sędziego. Brak jest również jakiegokolwiek
uzasadnienia do uznania, że w takim stanie faktycznym, jak w niniejszej sprawie,
były sędzia - po wielu latach pracy na stanowisku sędziego i odprowadzeniu od
jego wynagrodzeń składek na ubezpieczenie społeczne - jest pozbawiony ochrony
ubezpieczeniowej z tytułu choroby, za cały okres niezdolności do pracy po ustaniu
stosunku służbowego. Doprowadziłoby to do sytuacji, w której w przypadku
długotrwałej choroby, a następnie uzyskania uprawnień rentowych, były sędzia nie
otrzymywałby żadnych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego (ani zasiłku
chorobowego, ani świadczenia rehabilitacyjnego) aż do czasu uzyskania uprawnień
rentowych.
Zdaniem Sądu Okręgowego, za prawidłowością drugiej ze wskazanych
interpretacji relacji art. 91 § 10 i art. 91 § 12 u.s.p. przemawiają także przepisy
Konstytucji RP. Skoro bowiem po rozwiązaniu stosunku służbowego okres służby
sędziego zostaje zrównany z innymi stosunkami zatrudnienia gwarantującymi pełną
ochronę ubezpieczeniową, to wydaje się być niezgodna z art. 32 ust. 1 Konstytucji
RP interpretacja, z której by wynikało, że byłemu sędziemu nie przysługuje żadna
ochrona z ubezpieczeń chorobowych w przypadku kontynuowania niezdolności do
pracy po zakończeniu stosunku służbowego. Pozostałe osoby, które podlegały w
okresie zatrudnienia pełnym ubezpieczeniom społecznym, mają bowiem prawo do
zasiłku chorobowego również po ustaniu zatrudnienia na podstawie art. 6 ustawy
zasiłkowej. Sąd odwoławczy zauważył także, że przyjęta przez organ rentowy
interpretacja naruszałaby również art. 67 Konstytucji RP, gdyż zgodnie z pierwszą z
przedstawionych koncepcji sędzia, który zrzekł się urzędu, za okres po rozwiązaniu
stosunku służbowego (pomimo, że za cały ten okres zostały od jego wynagrodzenia
odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne) byłby pozbawiony - w
odróżnieniu od innych ubezpieczonych - prawa do zabezpieczenia społecznego w
razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę, która powstała w czasie służby
i trwa nadal po jej zakończeniu.
8
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej, zasiłek chorobowy przysługuje
ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie
trwania ubezpieczenia chorobowego. Z art. 11 ust. 1 ustawy systemowej wynika
zaś, że obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, między innymi,
osoby będące pracownikami. Przymus ubezpieczenia chorobowego tej grupy osób
istnieje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia rozwiązania tego stosunku
(art. 13 pkt 1 ustawy systemowej). Stosunek służbowy sędziego, z wyłączeniem
publicznoprawnej sfery jurysdykcyjnej (polegającej na sprawowaniu wymiaru
sprawiedliwości w imieniu Państwa przez niezawisłych, nieusuwalnych i
korzystających z immunitetu sędziów - art. 178, 180 i 181 Konstytucji RP), jak i jego
elementów korporacyjnych (związanych z przynależnością do samorządu
sędziowskiego i wykonywaniem jego zadań), kwalifikuje się jako służbowy stosunek
pracy z nominacji, czyli jako szczególny stosunek zatrudnienia pracowniczego,
zarówno w sferze prawa pracy, jak i prawa ubezpieczeń społecznych (por. uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., III UZP 5/02, OSNP 2003 nr 3, poz.
69). Źródłem problemu podlegania sędziów ochronie prawa ubezpieczeń
społecznych w razie choroby trwającej po ustaniu stosunku służbowego jest to, że
od wynagrodzenia sędziów nie odprowadza się składek na ubezpieczenie
społeczne (art. 91 § 9 u.s.p). Zwolnienie wynagrodzeń sędziowskich z obowiązku
opłacania składek na ubezpieczenia społeczne wynikało z realizacji przepisów
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, gwarantujących konstytucyjną nieusuwalność
sędziów ze sprawowanych urzędów (art. 180 ust. 1 Konstytucji RP) i
wprowadzających instytucję stanu spoczynku sędziego po osiągnięciu ustawowo
określonej granicy wiekowej albo wskutek choroby lub utraty sił uniemożliwiających
mu dalsze sprawowanie jego urzędu (art. 180 ust. 3 i 4 Konstytucji RP).
Ustrojodawca konstytucyjny przewidział także możliwość przeniesienia sędziego w
stan spoczynku w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych
(art. 180 ust. 5 Konstytucji RP). Realizując te przepisy konstytucyjne ustawodawca
zagwarantował sędziom w stanie spoczynku prawo do uposażenia (art. 100 § 1-3
u.s.p.), którego uzyskanie wyłącza możliwość ubiegania się o prawo do emerytury
9
lub renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu pracy na stanowisku
sędziego (art. 100 § 5 u.s.p.), przewidując ponadto, iż w razie zbiegu tych
uprawnień wypłaca się wyłącznie uposażenie (art. 100 § 6 u.s.p.). Oznacza to, że
pozostający w służbowym stosunku pracy sędziowie nie są generalnie wyłączeni z
podlegania powszechnemu systemowi ubezpieczeń społecznych (por. też uchwałę
Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2014 r., I UZP 1/14, niepublikowaną). Sędziowie
nie nabywają jedynie prawa do tych ustawowo określonych świadczeń z
ubezpieczenia społecznego, które wyłącza pragmatyka służbowa, tj. prawa do
emerytury lub renty z tytułu pracy na stanowisku sędziego, albowiem przysługuje im
prawo do uposażenia w stanie spoczynku. Ponadto sędziowie nie korzystają z
innych tradycyjnie przypisanych do sfery ubezpieczeń społecznych świadczeń
określonych w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego, uzyskiwanych w razie niemożności wykonywania pracy z innych
przyczyn niż choroba, a także z zasiłków z ubezpieczenia społecznego, jednakże w
ich miejsce przysługuje im od pracodawcy, przez okres przewidziany w przepisach
prawa ubezpieczeń społecznych, prawo do wynagrodzenia w wysokości tych
świadczeń lub zasiłków (art. 94 § 1, 2 i 4 u.s.p.). Sędziowie są więc wyłączeni z
możliwości uzyskania tylko tych świadczeń wynikających z powszechnego systemu
ubezpieczeń społecznych, które pod postacią innych, niejako „zamiennych"
świadczeń, jak uposażenie w stanie spoczynku lub wynagrodzenie, wypłacanych w
miejsce świadczeń uzyskiwanych w razie niemożności wykonywania pracy z innych
przyczyn niż choroba, określonych w przepisach o świadczeniach z ubezpieczenia
społecznego oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego - gwarantują im
pragmatyki służbowe. Z tego wynika, że wyłączenie możliwości uzyskania
świadczeń z ubezpieczenia chorobowego odnosi się tylko do okresu trwania
stosunku służbowego. Jeżeli doszło do rozwiązania albo wygaśnięcia stosunku
służbowego sędziego w sposób, o którym mowa w art. 68 u.s.p. – czyli wskutek
zrzeczenia się urzędu przez sędziego (art. 68 § 1), prawomocnego orzeczenia sądu
dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu oraz prawomocnego orzeczenia
sądu karnego skazującego na środek karny pozbawienia praw publicznych lub
zakazu zajmowania stanowiska sędziego (art. 68 § 2) albo utraty obywatelstwa
polskiego (art. 68 § 3) – od wynagrodzenia wypłaconego sędziemu w okresie
10
służby, od którego nie odprowadzano wcześniej składki na ubezpieczenia
społeczne, przekazuje się składkę do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
przewidzianą za ten okres w przepisach o ubezpieczeniu społecznym (art. 91 § 10
u.s.p.). Okres pełnienia służby sędziowskiej jest wówczas traktowany jako okres
zatrudnienia w sądzie, czyli jak okres pozostawania w stosunku pracy. Innymi
słowy, po rozwiązaniu stosunku służbowego okres pełnienia przez sędziego służby
zostaje zrównany z innymi stosunkami zatrudnienia gwarantującymi pełną ochronę
ubezpieczeniową, bo jak już powiedziano, pracownicy podlegają obowiązkowo
wszystkim ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu. Zgodzić się należy
ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu wyroku z dnia 5
sierpnia 2014 r., I UK 5/14 (niepublikowanego), zgodnie z którym to orzeczeniem
sędzia po wygaśnięciu stosunku służbowego ma prawo do zasiłku chorobowego na
zasadach określonych w art. 7 ustawy zasiłkowej, że „przekazanie składek w tym
trybie” (art. 91 § 10 u.s.p.) „nie oznacza społecznego z tą chwilą>, lecz jego swoiste w powszechnym
systemie ubezpieczeń społecznych. Sędzia jako pracownik miałby zwykle prawo do
podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracowniczego zatrudnienia.
Jeżeli więc sędzia utracił swój status i związane z nim zaopatrzenie społeczne, to
nie mógł utracić ochrony ubezpieczeniowej w zakresie powszechnego
ubezpieczenia społecznego, gdyż był pracownikiem”. „Innymi słowy, po
zakończeniu stosunku służbowego okres służby kwalifikuje się jako okres
ubezpieczenia społecznego”.
W konsekwencji niezdolność byłego sędziego do pracy powstała przed
rozwiązaniem stosunku służbowego musi być traktowana jak powstała w okresie
podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy,
co uzasadnia prawo do zasiłku chorobowego po myśli art. 6 ust. 1 ustawy
zasiłkowej. Takiemu stwierdzeniu nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że od
wynagrodzenia sędziego nie odprowadzano składek na ubezpieczenie chorobowe.
Zauważyć bowiem należy, że zasiłki chorobowe wypłacane w okresie po ustaniu
tytułu ubezpieczenia chorobowego (na podstawie art. 6 ust. 1, czy na podstawie
art. 7 ustawy zasiłkowej) są świadczeniem udzielanym po ustaniu okresu objętego
składką na ubezpieczenie i - co za tym idzie - bez ekwiwalentu w tej składce,
11
przysługującym z tytułu spełnienia się ryzyka określonego ogólnie jako „niezdolność
do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25
lipca 2006 r., I UK 42/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 232). Celem tego
uregulowania jest zabezpieczenie materialne pracownika na wypadek czasowej
przeszkody w podjęciu nowego zatrudnienia, ujmowane również jako
zabezpieczenie pracownika przed utratą zarobków na wypadek przemijających
przeszkód w ich zdobywaniu, wywołanych chorobą. Unormowanie to ma więc
charakter gwarancyjny, ochronny, zabezpieczający środki utrzymania
ubezpieczonego i jego rodziny na czas uniemożliwiający wyszukanie nowego
źródła dochodu. Sytuacja niezdolnego do pracy byłego sędziego w tym zakresie nie
różni się od sytuacji innych osób, którym wypłaca się zasiłki chorobowe po ustaniu
tytułu ubezpieczenia chorobowego, choć nie mają one ekwiwalentu w składce na to
ubezpieczenie, wobec czego nie ma też żadnych podstaw do pozbawienia byłego
sędziego gwarancyjnej ochrony ubezpieczeniowej z tytułu prawnie określonego
zdarzenia chorobowego po ustaniu stosunku służbowego. Odmienne stanowisko,
zmierzające do pozbawienia byłego sędziego prawa do zasiłku chorobowego w
związku z niezdolnością do pracy, trwającą po ustaniu stosunku służbowego, nie
tylko pozostawałoby w sprzeczności z art. 6 ust. 1 ustawy zasiłkowej, ale
stanowiłoby także nieuzasadnioną dyskryminację tej grupy zawodowej, naruszając
konstytucyjną zasadę równego traktowania obywateli (art. 32 Konstytucji RP) w
zakresie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1
Konstytucji RP). Podobnie tego rodzaju zróżnicowanie sytuacji ubezpieczonych
ocenił Sąd Najwyższy w odniesieniu do niezdolnego do pracy byłego
funkcjonariusza Służby Celnej, od uposażenia którego nie odprowadzano składek
na ubezpieczenie chorobowe w okresie pełnienia służby, przyjmując w wyroku z
dnia 18 października 2013 r., I UK 125/13 (OSNP 2014 nr 9, poz. 137), że ocena
przysługiwania funkcjonariuszowi Służby Celnej prawa do zasiłku chorobowego po
zwolnieniu ze służby powinna być dokonana z uwzględnieniem zasady równego
traktowania ubezpieczonych.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
12