Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 232/14
POSTANOWIENIE
Dnia 24 września 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 24 września 2014 r.,
sprawy G. F.,
uniewinnionej od zarzutu popełnienia czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.,
kasacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego Wspólnoty
Mieszkaniowej w K. od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 12 lutego 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K.
z dnia 17 października 2013 r.,
p o s t a n o w i ł:
1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2) obciążyć oskarżyciela posiłkowego kosztami sądowymi
postępowania kasacyjnego;
3) zasądzić od oskarżyciela posiłkowego na rzecz G. F. kwotę
360 (trzysta sześćdziesiąt) zł, tytułem zwrotu kosztów obrony w
postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
G. F. wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia 17 października 2013r. skazana
została: za ciąg przestępstw z art. 310 § 2 k.k. na karę roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności; za czyn z art. 270 § 1 k.k. na karę 3 miesięcy pozbawienia
wolności; w miejsce kar jednostkowych wymierzono jej karę łączną roku i 6
miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres
2
3 lat. G. F. została uniewinniona od zarzutu popełnienia czynu z art. 286 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k. Ponadto orzeczono o kosztach postępowania.
Wyrok ten apelacją zaskarżył obrońca G. F., przy czym część skazująca
wyroku Sądu a quo nie była przedmiotem rozpoznania w niniejszym postępowaniu
kasacyjnym. Apelację wniósł również pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego
„Wspólnoty Mieszkaniowej w K.” zaskarżając wyrok w części uniewinniającej,
stawiając zarzuty:
- obrazy przepisów postępowania, mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia, art. 4
k.p.k., art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k., kwestionując stanowisko Sądu pierwszej
instancji o braku winy oskarżonej;
- błędów w ustaleniach faktycznych, szeroko przedstawiając własną interpretację i
ocenę dowodów oraz okoliczności przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w
sprawie;
- naruszenia art. 170 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k., art. 392 k.p.k. i art. 393 § 1 k.p.k.,
oponując przeciwko nieuwzględnieniu wniosku dowodowego oraz nieujawnieniu
protokołów przesłuchań oskarżonej w postępowaniach przed US i ZUS;
- naruszenia prawa materialnego art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., kontestując
pogląd Sądu pierwszej instancji o braku możliwości przypisania oskarżonej
występku z art. 284 § 1 k.k. lub art. 278 § 1 k.k., albowiem stanowiłoby to
przekroczenie granic stawianego zarzutu;
- obrazę art. 626 § 1 k.p.k., kwestionując prawidłowość orzeczenia o kosztach
postępowania.
Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania, a także o jego zmianę co do rozstrzygnięcia o kosztach.
Po rozpoznaniu obydwu apelacji Sąd Okręgowy w K., wyrokiem z dnia 12
lutego 2014r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając te środki odwoławcze za
oczywiście bezzasadne oraz orzekł o kosztach postępowania.
Kasację od wyroku Sądu ad quem wniósł pełnomocnik oskarżyciela
posiłkowego, zaskarżając ten wyrok w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu
pierwszej instancji w zakresie uniewinnienia oskarżonej od popełnienia
zarzucanego jej czynu z art. 286 § 1 k.k. w. zw. z art. 12 k.k. Wyrokowi Sądu
3
odwoławczego zarzucił rażące naruszenie przepisów prawa procesowego, mające
istotny wpływ na jego treść:
- art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. poprzez nieprawidłową kontrolę
instancyjną wyroku Sądu Rejonowego, polegającą na: błędnym uznaniu, że Sąd a
quo zmierzając do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy, przejawił wymaganą
procesową aktywność w zakresie należytego zgromadzenia materiału
dowodowego, pomimo że zrezygnował z możliwości bezpośredniego przesłuchania
świadków i biegłego T. C., co uniemożliwiło weryfikację zebranego w sprawie
materiału dowodowego; błędnym przyjęciu, że Sąd Rejonowy nie przekroczył
zasady swobodnej oceny dowodów i uwzględnił w dokonanej ocenie zasady
prawidłowego rozumowania oraz wskazania doświadczenia życiowego, podczas
gdy ustalone bezspornie okoliczności dokonania przez oskarżoną wpłaty kwoty
12 000 zł na konto bankowe Wspólnoty oraz zatrzymanie przez oskarżoną dodatku
mieszkaniowego w kwocie 2 506,90 zł świadczyły, iż oskarżona postępowała z
pieniędzmi Wspólnoty tak jak by była ich właścicielem, a więc wypełniła znamiona
występku przywłaszczenia; niepełnym rozpoznaniu zarzutu apelacyjnego błędu w
ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w zakresie
ustalenia przez Sąd Rejonowy, że dwukrotne rozliczanie wydatków Wspólnoty nie
miało miejsca, podczas gdy jednoznacznie wynika to z opinii biegłego, opracowanej
na podstawie dokumentacji sporządzonej przez oskarżoną, a podjęte przez Sąd
próby wyjaśnienia tej kwestii wykazały, że podwójne wpłaty na rzecz kontrahentów
Wspólnoty nie miały miejsca, a równocześnie zostały dwukrotnie wykazane przez
oskarżoną raz jako płatne przelewem, a raz gotówką; niesłuszne uznanie, że Sąd
Rejonowy zasadnie oddalił wniosek oskarżyciela posiłkowego o dopuszczenie
dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, podczas gdy wniosek ten zmierzał do
ustalenia, czy istnieją rozbieżności pomiędzy rocznymi sprawozdaniami
finansowymi sporządzanymi przez oskarżoną, a danymi wynikającymi z
dokumentów źródłowych w postaci wyciągów z konta bankowego Wspólnoty;
- art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 92 k.p.k., art. 410 k.p.k., wskutek błędnego uznania,
że w konsekwencji ustalenia, iż dokumentacja księgowa Wspólnoty prowadzona
była nierzetelnie i być może jest niepełna, nie można przypisać oskarżonej
przywłaszczenia pieniędzy Wspólnoty, podczas gdy szereg okoliczności w tym
4
fałszowanie przez oskarżoną czeków gotówkowych, dokonanie przez oskarżoną
wpłaty kwoty 12 000 zł na konto Wspólnoty, niewpłacanie na konto Wspólnoty
dodatków mieszkaniowych przyznanych B. P., nieprawidłowe rozliczanie opłaty z
tytułu kosztów centralnego ogrzewania i zużycia wody uzasadnia ustalenie, że
oskarżona dopuściła się przywłaszczenia pieniędzy na szkodę Wspólnoty
Mieszkaniowej.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części uniewinniającej
oskarżoną oraz wyroku Sądu a quo i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym oraz o zasądzenie na rzecz oskarżyciela posiłkowego
kosztów sądowych.
W odpowiedzi na kasację, prokurator Prokuratury Okręgowej w K., wniósł o
jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Obrońca oskarżonej w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł o jej
oddalenie oraz o zasądzenie od oskarżyciela posiłkowego na rzecz oskarżonej
kosztów obrony.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego była bezzasadna w stopniu
oczywistym, uzasadniającym jej oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k. Podzielić
należało szczegółową argumentację prokuratora zawartą w jego pisemnej
odpowiedzi na ten nadzwyczajny środek zaskarżenia.
Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 536 k.p.k., kasację rozpoznaje w granicach
zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w zakresie szerszym – tylko w wypadkach
określonych w art. 435 k.p.k., art. 439 k.p.k. i art. 455 k.p.k., które w sprawie nie
wystąpiły.
W pierwszym rzędzie należy zaakcentować, że autor kasacji w zasadzie
powtórzył argumentację zawartą w apelacji, w istocie kierując przedmiotowy
nadzwyczajny środek zaskarżenia przeciwko orzeczeniu Sądu pierwszej instancji.
Dobitnie świadczy o tym drugi z zarzutów kasacyjnych, który sformułowany został
wprost przeciwko orzeczeniu Sądu a quo, gdzie skarżący doszukuje się naruszeń
przepisów, co do zasady niemających zastosowania w toku postępowania
odwoławczego, co więcej kwestionując w tym zarzucie ustalenia faktyczne przyjęte
5
za podstawę rozstrzygnięcia. W związku z tym trzeba uznać, że pełnomocnik,
wbrew treści art. 519 § 1 k.p.k. i art. 523 § 1 k.p.k., podjął próbę ponowienia w
ramach nadzwyczajnego środka zaskarżenia kontroli instancyjnej wyroku Sądu
Rejonowego, stawiając de facto zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Podobnie
ocenić należy także zarzut pierwszy, w którym wprawdzie podniesiono zarzut
rażącego naruszenia właściwych dla postępowania odwoławczego przepisów art.
457 § 3 k.p.k. i art. 433 § 2 k.p.k., ale wyszczególnione naruszenia w istocie
sprowadzać się miały do niepodzielenia zarzutów apelacyjnych. Skarżący nie
wskazał żadnego konkretnego zarzutu czy istotnego argumentu apelacji, które
zostałyby pominięte przez Sąd odwoławczy, a poprzestał na ogólnikowych
twierdzeniach, że Sąd ten błędnie czy w sposób niepełny zarzuty rozpoznał, na
poparcie swego stanowiska ponownie przytaczając wywody apelacji. Zatem i
pierwszy zarzut kasacji stanowił w istocie zawoalowany zarzut błędu w ustaleniach
faktycznych.
Wbrew twierdzeniom skarżącego, Sąd Okręgowy dokonał pełnej i
prawidłowej kontroli odwoławczej wyroku Sądu a quo, co znalazło swój wyraz w
wyczerpującym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Odniósł się do wszystkich
zarzutów apelacji. Zaaprobował sposób procedowania i oceny dowodów dokonane
przez Sąd pierwszej instancji, w tym stanowisko o kompletności postępowania
dowodowego i zbędności w realiach sprawy przeprowadzenia kolejnych dowodów
wnioskowanych przez oskarżyciela posiłkowego. W kasacji pełnomocnik ponownie
przedstawił własną ocenę materiału dowodowego i okoliczności sprawy, które jego
zdaniem pozwalały na przypisanie oskarżonej przestępstwa przywłaszczenia. Taki
zabieg nie mógł przynieść oczekiwanego rezultatu bez wykazania rażących
uchybień w rozumowaniu Sądu odwoławczego akceptującym szerokie przecież i
przekonujące wywody Sądu pierwszej instancji. Dodać trzeba, że Sąd ad quem
wcale nie ograniczył się do prostego podzielenia stanowiska Sądu a quo, a
przedstawił własną argumentację odnoszącą się do zarzutów apelacyjnych, której
w żadnej mierze nie można zarzucić rażącej błędności tak co do dowodowej
podstawy wyroku, jak i w zakresie jej oceny oraz ostatecznej konkluzji co do braku
podstaw do przypisania G. F. występku z art. 284 § 1 k.k.
6
W treści kasacji obrońca utożsamiał naruszenie art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z
art. 433 § 2 k.p.k. z krytycznym odniesieniem się do jego zarzutów apelacyjnych
przez Sąd odwoławczy. Materiał dowodowy, na co zwracały uwagę obydwa Sądy,
wprawdzie dawał podstawy do uznania, że oskarżona dopuściła się
nieprawidłowości związanych z prowadzeniem księgowości Wspólnoty, ale nie
pozwolił na przypisanie jej czynu z art. 284 § 1 k.k. Pamiętać należy o
akcesoryjnym charakterze prawa karnego w tym sensie, że nie każde zachowanie
stanowiące naruszenie prawa czy to cywilnego czy administracyjnego implikuje
odpowiedzialność karną za taki czyn. Oskarżony w toku procesu karnego korzysta
z fundamentalnych zasad takich jak zasada domniemania niewinności, czy zasada
in dubio pro reo. Warunkiem odpowiedzialności karnej jest przełamanie
domniemania niewinności, a więc taki stan rzeczy, gdy z materiału dowodowego
wynika jednoznacznie, że sprawca dopuścił się zarzucanego mu czynu,
wyczerpującego znamiona konkretnego przestępstwa. W przeciwnym wypadku
sądy zobowiązane są do respektowania tej zasady, a co więcej do rozstrzygania
niedających się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonego. W niniejszej sprawie,
co podkreślały Sądy obu instancji, właśnie zasada wyrażona w art. 5 § 2 k.p.k. stała
się podstawą wyroku uniewinniającego od zarzutu oszustwa czy przywłaszczenia.
Argumentacja pełnomocnika, akcentująca nieprawidłowości w działaniu i
zachowaniu oskarżonej, nie dawała podstaw do uznania, że pieniądze te
przywłaszczyła, albowiem dowodów na to nie było. Fundamentalne okoliczności
powoływane przez autora w kasacji (uprzednio w apelacji), a więc to, że oskarżona
wpłaciła na konto wspólnoty 12.000 zł oraz że nieprawidłowo rozliczała dodatki
mieszkaniowe przyznane B. P., Sąd Okręgowy ocenił jako niedające podstaw do
przypisania sprawstwa przywłaszczenia, uzasadniając w tej mierze swoje
stanowisko (str. 10 – 11). Stanowisko to nie narusza reguł związanych z oceną
dowodów, a więc kryteriów wskazanych w art. 7 k.p.k., nie mówiąc już o naruszeniu
w stopniu rażącym, wymaganym dyspozycją art. 523 § 1 k.p.k.
Konsekwencją przedstawionej powyżej oceny kasacji przez Sąd Najwyższy
było jej oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
Na podstawie art. 636 § 1 k.p.k., oskarżyciela posiłkowego obciążono
kosztami sądowymi za postępowanie kasacyjne, a mając na względzie wynik
7
niniejszego postępowania, żądanie przez niego zwrotu „kosztów sądowych” było
bezzasadne.
Na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k., w związku z
wnioskiem obrońcy, zawartym w pisemnej odpowiedzi na kasację, zasądzono od
oskarżyciela posiłkowego na rzecz oskarżonej koszty obrony w postępowaniu
kasacyjnym.