Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 44/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa R. I.
przeciwko E. Spółce Akcyjnej w G.
o przywrócenie do pracy i odszkodowanie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w O.
z dnia 31 października 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i przyznaje od strony pozwanej na
rzecz strony powodowej 1 350 zł (jeden tysiąc trzysta
pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Powód wniósł o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia umowy o pracę
oraz o zasądzenie na jego rzecz wynagrodzenia za ewentualny okres
2
pozostawania bez pracy w wysokości 2.890 zł miesięcznie za każdy miesiąc
pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia do pracy.
Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z 19 lipca 2013 r. przywrócił powoda do pracy
u pozwanego na poprzednich warunkach i zasądził 6.966,05 zł tytułem
odszkodowania za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem podjęcia pracy.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w K. S.A. od 1 grudnia 2006
r. na podstawie umowy o pracę na czas określony do 31 grudnia 2007 r. w Rejonie
E. na stanowisku elektromonter pogotowia elektroenergetycznego. Pismem z 9
listopada 2007 r. powód zwrócił się do pracodawcy z wnioskiem o zatrudnienie go
na stanowisku elektromontera pogotowia elektroenergetycznego na czas
nieokreślony. 14 listopada 2007 r. pracodawca wyraził zgodę na zmianę warunków
zawartej z powodem umowy poprzez przedłużenie dotychczasowej umowy o pracę
na czas nieokreślony. Nowe warunki umowy weszły w życie 1 stycznia 2008 r.
26 lutego 2013 r. pozwany wręczył powodowi wypowiedzenie umowy o
pracę. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano likwidację stanowiska pracy w
związku z zaprzestaniem przez E. S.A. wykonywania oględzin sieci na liniach nN i
stacjach SN/nN.
1 sierpnia 2007 r. weszła w życie Umowa Społeczna nr 1/1/ GK Energa/2007
dotycząca zabezpieczenia praw i interesów pracowniczych w procesie konsolidacji i
restrukturyzacji Grupy Kapitałowej E. W Umowie postanowiono, że ilekroć w jej
treści używa się terminu „pracownicy”, należy przez to rozumieć osoby zatrudnione
na podstawie umowy o pracę u pracodawcy na dzień wejścia Umowy w życie.
„Okresem gwarancyjnym” jest okres obowiązywania Gwarancji Zatrudnienia. Art. 5
ust. 1 Umowy wskazuje, że postanowienia Umowy obejmują wszystkich
Pracowników. W art. 12 wskazano, że pracownikom objętym postanowieniami
Umowy zapewnia się szczególną ochronę stosunku pracy. Pracodawca
zobowiązuje się, że w ciągu 120 miesięcy od wejścia Umowy w życie zapewnią
gwarancję zatrudnienia.
Sąd Rejonowy uznał, że powód korzysta z gwarancji zatrudnienia
przewidzianej Umową. Wobec powyższego, na podstawie art. 45 § 1 k.p. Sąd I
instancji przywrócił powoda do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy.
Jednocześnie zgodnie z art. 15 ust. 6 Umowy przyznał powodowi odszkodowanie.
3
Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany. Zaskarżył powyższy wyrok
w całości, zarzucając naruszenie art. 5, art. 12, art. 14 Umowy, art. 65 k.c. w
związku z art. 300 k.p., art. 233 § 1 k.p.c.
W uzasadnieniu apelacji pozwany podniesiono między innymi, że ze
stanowiska z 22 sierpnia 2008 r. Komisji powołanej na mocy umowy społecznej do
jej interpretacji, szczególna ochrona stosunku prac, w przypadku pracownika
objętego Umową Społeczną zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas
określony w momencie wejścia w życie tej Umowy, wygasa z chwilą zakończenia
tej umowy niezależnie od zawarcia następnych umów o pracę.
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z 31 października 2013 r. oddalił apelację. W
uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że pismem z dnia 14 listopada 2007 r.
Dyrektor Generalny pozwanego poinformował powoda, że z dniem 1 stycznia 2008
r. zmienia warunki zawartej umowy o pracę w ten sposób, że przedłuża
dotychczasową umowę o pracę na czas nieokreślony, przyznaje wynagrodzenie
wg. Kategorii 10, a pozostałe warunki umowy o pracę pozostawia bez zmian. Tym
samym, umowa zawarta na czas określony nie uległa rozwiązaniu z dniem 31
grudnia 2007 r., strony przekształciły bowiem treść istniejącego stosunku pracy w
ten sposób, że stała się ona umową bezterminową. W ocenie Sądu niewątpliwie
mamy tu do czynienia z ciągłością stosunku pracy.
Szczególna ochrona stosunku pracy pracowników, przewidziana
postanowieniami Umowy Społecznej oznacza zobowiązanie wobec pracodawców
do podejmowania czynności w zakresie jakichkolwiek zmian w stosunkach pracy, a
w szczególności do rozwiązywania stosunku pracy oraz wypowiadania pracy i płacy
jedynie na warunkach i w trybie zgodnym z postanowieniami tej Umowy (art. 12 pkt
2j Umowy). W przypadku naruszenia Gwarancji Zatrudnienia pracodawca
zobowiązany był do wypłacenia pracownikowi odszkodowania w wysokości
stanowiącej iloczyn miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca Okresu
Gwarancyjnego, liczonych od dnia rozwiązania umowy o pracę oraz wynagrodzenia
miesięcznego pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy według
zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu jak za urlop wypoczynkowy. W
przypadku przywrócenia pracownika do pracy, pracodawca miał zapłacić
4
pracownikowi odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pracę, za cały okres
pozostawania pracownika bez pracy (art. 15 ust. 1 i 6 Umowy).
Na powyższy wyrok skargę kasacyjną złożył pozwany. Zarzucono
naruszenie art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 3531
k.c. w zw. z art. 300 k.p. przez uznanie,
że w sprawie umowa o pracę na czas określony z 1 grudnia 2006 r. została w
drodze oświadczenia pozwanego z 14 listopada 2007 r. przekształcona w umowę o
pracę na czas nieokreślony z dniem 1 stycznia 2008 r., a tym samym do powoda
mają zastosowanie postanowienia Umowy Społecznej nr l/l/GK/Energa/2007,
podczas gdy prawidłowa interpretacja oświadczenia pozwanego z 14 listopada
2007 r. prowadzi do wniosku, że strony faktycznie zawarły nową umowę o pracę na
czas nieokreślony, a tym samym doszło do przerwania ciągłości stosunku pracy,
zatem powód nie jest objęty Gwarancjami Zatrudnienia określonymi w Umowie
Społecznej.
W ocenie skarżącego w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne,
które przedstawiono w formie pytania; czy możliwa jest zmiana umowy o pracę na
czas określony na umowę o pracę na czas nieokreślony z jednoczesnym
zachowaniem tożsamości stosunku prawnego łączącego strony?
Stwierdzono także, że zachodzi potrzeba wykładni przepisów budzących
rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych, a także budzących wątpliwości
w doktrynie.
Powołano wyrok Sąd Najwyższy z 5 sierpnia 1980 r., I PR 52/80, w którym
stwierdzono, że porozumienie stron w przedmiocie zmiany umowy o pracę zawartej
na czas nieokreślony na umowę o pracę na czas określony jest dopuszczalne i
wywołuje wynikające z treści porozumienia skutki prawne.
Wskazano również na w uchwałę Sądy Najwyższego z 28 kwietnia 1994 r.,
I PZP 52/93, w której dokonano wyraźnego rozróżnienia między warunkami pracy i
płacy, o których mowa w art. 42 k.p. a rodzajem umowy o pracę określonym w
art. 25 § 1 k.p. Rodzaj umowy o pracę, jako niemieszczący się w kategorii
warunków pracy i płacy określonych w art. 42 k.p. nie może podlegać
wypowiedzeniu zmieniającemu.
W skardze podano pogląd glosatorki uchwały I PZP 52/93 Teresa Bińczycka-
Majewska, OSP 1995 nr 12, poz. 545. Rodzaj umowy o pracę jest wyznacznikiem
5
podstawy prawnej stosunku pracy i jego zmiana może nastąpić jedynie w sposób
przewidziany dla zmiany podstawy stosunku prawnego, to znaczy przez rozwiązanie
dotychczasowej umowy i zawarcie nowej.
W ocenie skarżącego konieczne jest ustalenie, czy możliwe jest dokonanie
zmiany rodzaju umowy o pracę w drodze wypowiedzenia zmieniającego lub też w
drodze porozumienia stron, zachowując tożsamość stosunku prawnego, czy też
każda zmiana rodzaju umowy o pracę powoduje rozwiązanie trwającej umowy o
pracę, np. na czas określony i zawarcie kolejnej umowy np. na czas nieokreślony.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w O. z 31
października 2013 r. w całości oraz uchylenie w całości poprzedzającego wyroku
Sądu Rejonowego w O. z 19 lipca 2013 r. oraz o przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w O. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za wszystkie instancje.
Ewentualnie wniesiono o uchylenie wyroków Sądu Rejonowego i
Okręgowego w O. i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa
w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów
postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W skardze kasacyjnej przedstawiony został jeden zarzut naruszenia prawa
materialnego – art. 65 § 2 k.c. w związku z art. 3531
k.c. w związku z art. 300 k.p.
Zarzut ten odnosi się do wykładni oświadczenia woli pozwanego w sprawie
okoliczności zawarcia z powodem nowej umowy o pracę.
W związku z powyższym zarzutem należało więc ocenić, czy wolą stron było
przekształcenie (kontynuacja) umowy o pracę na czas określony w umowę o pracę
na czas nieokreślony. Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że strona
pozwana zmieniła warunki zawartej wcześniej umowy w ten sposób, że
„przedłużyła” dotychczasową umowę o pracę (na czas określony) na czas
nieokreślony, pozostawiając bez zmian pozostałe warunki umowy. Natomiast w
piśmie Dyrektora Generalnego skierowanego do powoda brak jest choćby wzmianki
o rozwiązaniu umowy dotychczasowej. Wynika więc z tego jednoznacznie, że
6
stronom chodziło o kontynuację wcześniej zawartej umowy na czas określony.
Oświadczenie woli pracodawcy doszło do wiadomości pracownika. Tak więc nie
powinno ulegać wątpliwości, że Sąd Okręgowy prawidłowo zinterpretował wolę
stron umowy o pracę. Jest także oczywiste, że strony umownego stosunku pracy
mogą skutecznie zmienić rodzaj wiążącej ich umowy o pracę (zob. np. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 29 września 1998 r., I PKN 298/98, OSNP 1999 nr 20,
poz. 647). Na tej podstawie należało więc uznać, że Sąd Okręgowy nie naruszył
wskazanych w skardze przepisów prawa materialnego, gdyż prawidłowo
zinterpretował wolę stron umowy (zmianę jej rodzaju).
Skarżący dążąc do zmiany zaskarżonego wyroku opiera swoje argumenty na
innym zagadnieniu. Chodzi mianowicie o rozstrzygnięcie skutków zawartego
między stronami porozumienia zmieniającego rodzaj umowy o pracę, co miałoby w
rezultacie decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu (przywróceniu do pracy i
odszkodowaniu z porozumienia zbiorowego). W skardze kasacyjnej przedstawione
zostały wywody odnoszące się do tego problemu. Jednak skarżący nie wskazał w
skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów, które miałby naruszyć Sąd
drugiej instancji przyjmując, że doszło do przekształcenia rodzaju umowy o pracę.
W tej sytuacji (braku zarzutów w skardze kasacyjnej) Sąd Najwyższy był związany
ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez Sąd Rejonowy i Okręgowy w kwestii
przekształcenia (modyfikacji) umowy o pracę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
7 marca 1997 r., I PKN 33/97, OSNP 1997 nr 22, poz. 431).
Można więc jedynie stwierdzić, że problem skutku zawarcia porozumienia
stron zmieniającego rodzaj zawartej umowy o pracę jest kontrowersyjny. Zarówno
w doktrynie, jak i orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane były dotychczas
różne stanowiska. Twierdzono więc, że dopuszczalne jest przekształcenie rodzaju
umowy o pracę (np. T. Liszcz: Prawo pracy, Warszawa 2011, s. 194), jak i
odmiennie, że zmiana rodzaju umowy o pracę może zostać dokonana jedynie
poprzez rozwiązanie umowy dotychczasowej i zawarcie nowej (np. T. Bińczycka–
Majewska: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1994 r., I PZP
52/93, OSP 1995 nr 12, s. 545 oraz B. Wagner: Zakres swobody umów w
pracowniczym stosunku pracy, Kraków 1986, s. 122).
7
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wspomniano o porozumieniu zbiorowym
(Umowie Społecznej), którego postanowienia stanowiły podstawę materialną
roszczeń powoda. Sąd Okręgowy dokonał interpretacji tego aktu. W szczególności
odniósł się do postanowień wyłączających gwarancje zatrudnienia i ich interpretacji
dokonanej przez komisję. Jednak w skardze kasacyjnej, poza ogólnikowym
odwołaniem się do woli stron porozumienia zbiorowego, nie powołano przepisów
porozumienia, które miałyby zostać naruszone, ani przepisów dotyczących
związania sądu wykładnią porozumienia zbiorowego dokonaną przez jego strony.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.