Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 20/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P. S.
przeciwko K. D.
w sprawie ze skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 2 września 2004 r.,
o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 października 2014 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego -Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w B.
z dnia 16 stycznia 2014 r.,
1. oddala zażalenie,
2. r.pr. E. K. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego
1.350 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) zł tytułem zwrotu
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z
urzędu, przy czym kwotę tę należy podwyższyć o stawkę podatku
VAT.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy w B. postanowieniem z 16 stycznia 2014 r. odrzucił skargę P.
S. o wznowienie postępowania w sprawie przeciwko K. D. o pozbawienie
wykonalności tytułu wykonawczego „zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu
Rejonowego w B. z 2 września 2004 r., sygn. akt V Po …/04”. W uzasadnieniu
podał, że skarga został wniesiona 28 grudnia 2011 r. Jako podstawę prawną skargi
wskazano art. 403 § 1, § 2 i § 3 pkt 1 i 2 k.p.c. Jednocześnie skarżący stwierdził, iż
sprawa ma związek ze sprawami V P …/03 i V P …/07. Ponadto 28 grudnia 2011 r.
P. S. złożył również skargę o wznowienie postępowania w sprawie o sygn. VI
Pa …/05. Skarga to została rozpoznana pod odrębną sygnaturą (VI Pa …/12) i
postanowieniem z 26 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy odrzucił tę skargę.
Postanowienie to nie zostało zaskarżone (uprawomocniło się 10 lutego 2012 r.).
Dnia 26 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy uznał się niewłaściwy co do pozostałej
części skargi o wznowienie i w zakresie wznowienia postępowań zakończonych w
Sądzie Rejonowym w B. – sprawy P …/03 oraz V P …/07 – przekazał ją do
rozpoznania temu Sądowi.
Uzasadniając odrzucenie skargi o wznowienie postępowania zakończonego
(w pierwszej instancji) wyrokiem Sądu Rejonowego z 2 września 2004 r., sygn. V
Po …/04, Sąd Okręgowy (w obecnej sprawie) za przyczynę wskazał przekroczenie
terminu z art. 408 k.p.c. Objęty skargą wyrok zapadł 2 września 2004 r. Skarżący
(powód) wniósł apelację od tego wyroku, którą oddalił Sąd Okręgowy w B.
wyrokiem z 9 czerwca 2005 r., sygn. VI Pa …/05. Skarga o wznowienie została
wniesiona 28 grudnia 2011 r. Upłynął więc okres dłuższy niż 5 lat. Nie ma podstaw
do stosowania wyjątku (gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była
należycie reprezentowana), gdyż w skardze o wznowienie nie powołano
okoliczności innych niż wymienione w art. 403 § 1, § 2 i § 3 pkt 1 i 2 k.p.c. Skarżący
był na posiedzeniu 2 września 2004 r., poprzedzającym rozstrzygnięcie w sprawie
V Po …/04, a zatem mógł realizować swe uprawnienia procesowe. Z tych przyczyn
skarga o wznowienie postępowania została odrzucona na podstawie art. 410 § 1
k.p.c. w związku z art. 408 k.p.c. oraz art. 416 § 1 k.p.c.
W zażaleniu na odrzucenie skargi zarzucono naruszenie: 1) art. 409 k.p.c. w
związku z art. 410 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c., a tym
samym przedwczesność postanowienia przez nierzetelne ustalenie przez Sąd
3
podstaw wznowienia objętych skargą z 28 grudnia 2011 r. o wznowienie
postępowania, zaniechanie przez Sąd ustalenia jej podstaw zgodnie z intencją
skarżącego wyrażoną w treści całej skargi, a nie tylko przytoczonych przez powoda
przepisów, zaniechanie wezwania powoda do uzupełnienia skargi, a w
konsekwencji nieuzasadnione przyjęcie, iż skarga jest spóźniona, Sąd pominął
między innymi okoliczność, iż powód po ogłoszeniu prawomocnego wyroku z 9
czerwca 2005 r., sygn. akt VI Pa …/05, już w piśmie z 22 lipca 2005 r.,
skierowanym do Sądu Okręgowego w B. wskazywał na konieczność wznowienia
tego postępowania wobec nowych okoliczności, lecz skardze tej do chwili obecnej
nie nadano właściwego biegu; 2) art. 408 w związku z art. 410 k.p.c. przez dowolne
przyjęcie, iż w niniejszej sprawie nie występuje wypadek wyjątkowy, w związku z
którym powód może żądać wznowienia postępowania także po upływie lat pięciu od
uprawomocnienia się wyroku, gdyż w procesie zarówno w I instancji, jak również w
II instancji zakończonym wyrokiem z 9 czerwca 2005 r., sygn. akt VI Pa …/05 Sądu
Okręgowego, wskutek naruszenia przepisów prawa został pozbawiony możności
działania, a w konsekwencji nieuzasadnione przyjęcie, iż złożona przez powoda
skarga jest spóźniona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty zażalenia nie są zasadne.
Skarga o wznowienie postępowania została odrzucona ze względu na termin
z art. 408 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem - „Po upływie lat pięciu od
uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem wypadku,
gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie
reprezentowana”.
Niezasadny jest zarzut, że postanowienie o odrzuceniu skargi było
przedwczesne wobec „nierzetelnego ustalenia przez Sąd podstaw wznowienia”,
skoro termin wznowienia postępowania z art. 408 k.p.c. ma zastosowanie do
wszystkich podstaw wznowienia, czyli nawet tych niewskazanych w skardze o
wznowienie. Niezależnie, nie ma racji skarżący, że to Sąd powinien ustalać
podstawy wznowienia, skoro określenie podstaw wznowienia należy do skarżącego.
4
Skarga o wznowienie postępowania nie jest zwykłym środkiem zaskarżenia (jak
apelacja), lecz kwalifikowanym, czyli tylko określone podstawy mają znaczenie dla
wznowienia postępowania, a jeśli nawet wystąpią, to żądanie wznowienia jest
możliwe tylko w zakreślonym ustawą terminie (art. 408 k.p.c.).
Bezpodstawnie skarżący odwołuje się także do wyjątku z art. 408 k.p.c. in
fine, gdyż nie był pozbawiony możności działania w sprawie, w której zapadł wyrok
objęty skargą. Chodzi tu o faktyczną niemożność działania, co różni się od braku
udzielenia stronie przez sąd stosowanego pouczenia na podstawie art. 5 k.p.c.
Pozbawienie możności działania, które ma na uwadze regulacja art. 408 k.p.c. nie
musi być tożsame z pozbawieniem strony możności obrony jej praw jako przesłanki
nieważności postępowania z art. 379 pkt 5 k.p.c. Orzecznictwo wyjaśnia, że
naruszenie art. 5 k.p.c. nie powoduje nieważności postępowania, albowiem nie jest
to sytuacja pozbawienia strony możności obrony jej praw, lecz może być jedynie
rozważana jako naruszenie przepisów postępowania (por. wyroki Sądu
Najwyższego z 7 listopada 2007 r., II CSK 286/07, LEX nr 490414 i z 2 lutego
2011 r., I UK 293/10, LEX nr 811821). Ponadto nie każda podstawa nieważności
postępowania (art. 379 k.p.c.) może być podstawą skargi o wznowienie
postępowania (art. 401 k.p.c.). W przypadku skargi o wznowienie postępowania
zakres ten jest węższy. Art. 401 pkt 2 k.p.c. wymienia pozbawienie możności
działania, jednak skarżący w skardze o wznowienie postępowania nie odwołuje się
do tego przepisu (podstawy), a jeżeli nawet czynił to pośrednio, wskazując na brak
pouczenia przez Sąd, to jest to wniosek niezasadny, gdyż jak zauważono, nie jest
to sytuacja składająca się na nieważność postępowania z art. 379 pkt 5 k.p.c., a
tym bardziej sytuacja w której strona został pozbawiona możności działania
(art. 408 k.p.c. in fine).
Sąd nie naruszył art. 409 k.p.c., gdyż jest to przepis skierowany do strony i
jedynie potwierdza powyższe, czyli, że to strona ma obowiązek określenia
podstawy wznowienia, dlatego nie jest tak, że to Sąd powinien poszukiwać
podstawy wznowienia w skardze o wznowienie. Zażalenie pomija, że wyrok Sądu
Rejonowego w B. z 2 września 2004 r., V Po …/14, został wydany w sprawie z
powództwa skarżącego o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - wyroku
Sądu Rejonowego w B. z 24 kwietnia 2004 r., V P …/03. Tym ostatnim wyrokiem
5
zasądzono od skarżącego (wówczas pozwanego) wynagrodzenie i odszkodowanie
na rzecz K. D. Czyli skarga o wznowienie odnosi się do wyroku z 2 września 2004
r., V Po …/14, w którym sprawa została rozstrzygnięta na podstawie art. 840 k.p.c.
Już wtedy Sąd Rejonowy w uzasadnieniu tego wyroku stwierdził brak jakichkolwiek
podstaw z art. 840 k.p.c. do uwzględnienia powództwa przeciwegzekucyjnego, a
ponadto zauważył, że zeznania świadków w pierwotnej sprawie (zakończonej
wyrokiem z 24 kwietnia 2004 r.) nie stanowiły podstawy do uwzględnienia
powództwa przeciwegzekucyjnego. Odwoływanie się więc do zeznań świadków w
sprawie głównej (pierwotnej), nie może stanowić podstawy wznowienia
postępowania od wyroku oddalającego powództwo przeciwegzekucyjne, gdyż
wówczas punkt ciężkości przenosi się na przesłanki z art. 840 k.p.c., a nie na
zasadność rozstrzygnięcia w sprawie pierwotnej. Ta ogólna uwaga wykracza ponad
potrzebę argumentacji, gdyż w tej sprawie decydował termin z art. 408 k.p.c. Innymi
słowy w obecnej sprawie nie miała znaczenia ocena „fałszywych zeznań świadków”
jako ewentualnej podstawy wznowienia postępowania w sprawie pierwotnej (V
P …/03).
Nieuprawnione jest też twierdzenie, że termin do wniesienia skargi o
wznowienie postępowania został zachowany, gdyż skarżący „już w piśmie z 22
lipca 2005 r. skierowanym do Sądu Okręgowego w B. wskazywał na konieczność
wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem z 9 czerwca 2005 r., V
Pa …/05”. Zarzut nie jest zasadny, gdyż pisma z 22 lipca 2005 r. nie można łączyć
z obecną skargą i uznać „za początek postępowania o wznowienie postępowania w
tej sprawie”. Przede wszystkim dlatego, że treść tego pisma w aspekcie formalnym
i merytorycznym nie wskazuje i nie wykazuje, że była to skarga o wznowienia
postępowania. Nawet gdyby próbować tak przyjąć, to skarżący pomija – na co
zwrócił już uwagę Sąd Najwyższy w tej sprawie w postanowieniu z 9 października
2013 r., I PZ 10/13 – że sprawa ze skargi o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w B. z 9 czerwca 2005
r. (V Pa …/05) została zakończona postanowieniem tego Sądu z 26 stycznia 2012 r.
(VI Pa …/12), odrzucającym skargę o wznowienie z 28 grudnia 2011 r. Nie można
też zaniechać dalszej uwagi, że procesowo nieprawidłową jest sytuacja, gdy Sąd
prowadził dwa postępowania o wznowienie, czyli od wyroku Sądu pierwszej
6
instancji (z 2 września 2004 r., V Po …/04) i od wyroku Sądu drugiej instancji (z 9
czerwca 2005 r., V Pa …/05), jako że sprawę o pozbawienie wykonalności tytułu
wykonawczego zakończono wyrokiem Sądu Okręgowego z 9 czerwca 2005 r. i
dlatego powinno toczyć się tylko jedno postępowanie o wznowienie, skoro to ten
wyrok (Sądu drugiej instancji) zakończył sprawę oddaleniem apelacji od wyroku
oddalającego powództwo przeciwegzekucyjne. Wadliwość ta ostatecznie nie
wpływa na ocenę zażalenia.
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 361
k.p.c., gdyż nie budzi wątpliwości, że podstawą odrzucenia skargi był termin z
art. 408 k.p.c.
Nie został naruszony art. 410 k.p.c., gdyż skarga zasadnie została
odrzucona, jako wniesiona po upływie przepisanego terminu.
Z tych motywów oddalono zażalenie na odrzucenie skargi o wznowienie
postępowania.
O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono z
uwzględnieniem podanej wartości przedmiotu zaskarżenia oraz § 6 pkt 5, § 11 pkt 2,
§ 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności radców prawnych.