Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 45/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 października 2014 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Dariusz Zawistowski
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego po
rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 października 2014 r.,
sprawy W. K.
sędziego Sądu Okręgowego w T.
w związku z odwołaniem obrońcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego […]
z dnia 11 kwietnia 2014 r.,
1) utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy;
2) obciąża Skarb Państwa kosztami postępowania
odwoławczego.
UZASADNIENIE
2
W. K. - sędzia Sądu Okręgowego w […] został obwiniony o to, że wykonując
obowiązki służbowe sędziego Sądu Okręgowego- Wydział […], dopuścił się
oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, tj. art. 324 § 3 k.p.c. w zw. z art. 361
k.p.c. w ten sposób, że rozpoznając sprawę z powództwa Skarbu Państwa
reprezentowanego przez nadleśniczego Nadleśnictwa G., zastępowanego przez
Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa przeciwko […] o ustalenie, że prawo
własności nieruchomości leśnych, wchodzących w skład byłej […] przysługuje – na
podstawie art. 1 ust. 1 Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia
12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa (Dz. U.
Nr 15, poz. 82 ze zm.) - Skarbowi Państwa, ogłosił w dniu 31 grudnia 2012 r. wyrok
o sygn. […], który nie zawierał wymaganego podpisu sędziego, czym spowodował,
że Sąd Apelacyjny […] – po rozpoznaniu zażalenia powoda na postanowienie
zawarte w pkt. II w/w wyroku - postanowieniem z dnia 31 maja 2013 r., odrzucił
zażalenie, stwierdzając, że zostało wniesione od postanowienia nieistniejącego, co
w dalszej kolejności skutkowało wydłużeniem postępowania w przedmiotowej
sprawie, tj. przewinienie dyscyplinarne w rozumieniu art. 107 § 1 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r.,
poz. 427).
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w […] wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2014 r.
uznał obwinionego W. K. - sędziego Sądu Okręgowego za winnego popełnienia
zarzucanego mu czynu, stanowiącego przewinienie służbowe z art. 107 § 1 ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych, z tym że przyjął, że czyn ten stanowi
przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi i na podstawie art. 109 § 5 ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych odstąpił od wymierzenia kary oraz obciążył
Skarb Państwa kosztami postępowania dyscyplinarnego.
3
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny ustalił, że po przeprowadzeniu
postępowania w sprawie sygn. […] Sąd Okręgowy w osobie sędziego W. K. ogłosił w
dniu 31 grudnia 2012 r. wyrok ustalając, że własność oznaczonych nieruchomości
leśnych, wchodzących w skład […] przysługuje Skarbowi Państwa. W związku z
wniesieniem przez powoda zażaleniu na postanowienie w przedmiocie kosztów
postępowania, zawarte w wyroku akta zostały przedstawione Sądowi
Apelacyjnemu, który stwierdził, że znajduje się w nich orzeczenie nie podpisane
przez sędziego. Oceniając, że wyrok jest orzeczeniem nieistniejącym, Sąd drugiej
instancji odrzucił zażalenie. Po otwarciu rozprawy na nowo Sąd w dotychczasowym
składzie po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 16 lipca 2013 r. ogłosił wyrok
tożsamej treści, który uprawomocnił się bez zaskarżenia. W związku z wyjaśnieniami
sędziego, że nie pamięta okoliczności związanych z podpisaniem wyroku i nie
wyklucza, że omyłkowo wysłano do stron oryginał sentencji, Sąd Dyscyplinarny
przeprowadził postępowanie dowodowe i ustalił, że w ich posiadaniu znajdują się
nie podpisane odpisy orzeczenia z adnotacją sekretarza sądowego ”Na oryginale
właściwe podpisy”. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał, że obwiniony
dopuścił się czynu, o charakterze oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, który
wyczerpuje znamiona przewinienia dyscyplinarnego w rozumieniu art. 107 § 1
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Wskazał na niewielki stopień
zawinienia sędziego, skoro do nie podpisania wyroku doszło wskutek zwykłego
przeoczenia, spowodowanego najprawdopodobniej zmęczeniem i dużą liczbą
rozpoznawanych spraw. Uchybienie to spowodowało wprawdzie konieczność
otwarcia i rozprawy i kilkumiesięczne wydłużenie postępowania, ale nie wymagało
powtórzenia postępowania dowodowego, poza tym nie spowodowało
niekorzystnych skutków dla stron. Zaniedbanie dotyczyło pojedynczej sprawy, a do
pracy sędziego w okresie wcześniejszej służby nie było zastrzeżeń. Sąd stwierdził, że
okoliczności te uzasadniają przyjęcie wypadku mniejszej wagi i odstąpienie od
wymiaru kary (art. 109 § 5 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych).
4
Odwołanie od tego wyroku, zaskarżając go w całości, wniósł obrońca
obwinionego. Na podstawie art. 438 pkt 1 kodeksu postępowania karnego w
zawiązku z art. 128 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych zarzucił
wyrokowi obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 107 § 1 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych w odniesieniu do art. 324 § 3 kodeksu postępowania
cywilnego przez niezasadne uznanie, że zachowanie sędziego W. K., polegające na
nie podpisaniu wyroku Sądu Okręgowego […] z dnia 31 grudnia 2012 r. w sprawie
[…] stanowiło przewinienie dyscyplinarne, mimo braku znamienia w postaci „rażącej
obrazy przepisu prawa”. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
uniewinnienie obwinionego sędziego W. K. od popełnienia zarzucanego mu czynu
jako przewinienia służbowego z art. 107 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
sądowi dyscyplinarnemu pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny dopuścił dowód z akt sprawy Sądu
Okręgowego w […] na podstawie których ustalił, że znajduje się w nich nie
podpisany projekt wyroku opatrzony datą 31 grudnia 2012 r., który został
przedstawiony ze środkiem odwoławczym Sądowi Apelacyjnemu. Z protokołu
posiedzenia jawnego z dnia 31 grudnia 2012 r. wynika, że jego przedmiotem było
ogłoszenie orzeczenia, którego dokonał Przewodniczący składu sędzia W. K . Sąd
zamknął rozprawę wcześniej i odroczył ogłoszenie orzeczenia (art. 326 § 1 kodeksu
postępowania cywilnego).
Obrońca obwinionego popierał odwołanie i wnioski w nim zawarte.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego wniósł o nie uwzględnienie odwołanie i
utrzymanie mocy zaskarżonego wyroku.
Obwiniony wniósł o uniewinnienie.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny zważył:
5
Istotą odwołania jest zakwestionowanie istnienia znamienia czynu
stanowiącego przewinienie służbowe w postaci rażącej obrazy przepisu prawa, tj.
art. 324 § 3 kodeksu postępowania cywilnego. Skarżący nie kwestionuje jego
popełnienia, odwołując się do argumentów przytoczonych w uzasadnieniu wyroku
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego wskazuje jednak że, z uwagi na
elementy podmiotowe i przedmiotowe, należy uznać, iż takie zaniedbanie przy
wykonywaniu jednego z zadań wymiaru sprawiedliwości nie stanowi
sprzeniewierzenia się podstawowej funkcji sędziego. Zarzuca ponadto wewnętrzną
sprzeczność przesłanek oceny, odwołujących się do braku motywacji po stronie
obwinionego, niewielką szkodliwość dla służby sędziowskiej, brak niekorzystnych
skutków dla stron przy jednoczesnym zakwalifikowaniu obrazy przepisów jako
rażącej z przypisaniem mu winy i popełnienia przewinienia dyscyplinarnego.
Zdaniem obwinionego doszło jedynie do niedopatrzenia w wykonywaniu
obowiązków służbowych.
Rozważania należy rozpocząć od wskazania relewantnych przepisów kodeksu
postępowania cywilnego. Akt wyrokowania wieńczy proces cywilny, realizując
konstytucyjne prawo stron do sądu (art 45 Konstytucji RP). Zgodnie z art. 324 § 3
k.p.c. sentencję wyroku, po jego sporządzeniu zgodnie z wymogami art. 325 k.p.c.,
podpisuje cały skład sądu przed jego ogłoszeniem. Podpis stanowi element
konstytutywny wyroku, którego brak powoduje, że nie istnieje on w znaczeniu
procesowym (sententia non existens). Konsekwentnie do tej chwili stanowi on
jedynie czynność konwencjonalną, projekt rozstrzygnięcia, który nie wywołuje
skutków procesowych. Wskazana wada ma charakter tak istotny i nieusuwalny, że
wniesiony środek zaskarżenia podlega odrzuceniu w braku substratu zaskarżenia
(por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2000r., III CZP 29/00). Dopiero
wyrok istniejący i ogłoszony (jeżeli wynika to z przepisów prawa) może stać się
indywidualno-konkretną normą prawną, wiążącą strony, której naruszenie
zagrożone jest użyciem przymusu państwowego. Dla oceny omawianego
6
uchybienia nie mają zatem znaczenia jego następstwa, odwracalne w tym znaczeniu,
że możliwe jest ponowne rozpoznanie sprawy i wyrokowanie bez uruchamiania
kontroli instancyjnej.
Przez pojęcie rażącej obrazy przepisów należy rozumieć, zgodnie z regułami
wykładni językowej, ich naruszenie kwalifikowane, oczywiste, nie budzące
wątpliwości i związku z tym nie wymagające sprawdzania ani konieczności
przeprowadzania bardziej szczegółowej analizy. Ocena ta ma charakter obiektywny
i nie może być oparta na subiektywnych odczuciach uczestników postępowania
sądowego ani uznaniowych ocenach sądu dyscyplinarnego. Nie może budzić
wątpliwości, że właśnie tego rodzaju znaczenie ma obraza przepisów polegająca na
nie podpisaniu wyroku a mimo to jego ogłoszeniu, w dalszej kolejności skutkująca
obowiązkiem dalszego procesowania w sprawie.
Argumenty podniesione przez obwinionego w odwołaniu pomijają istotę
wskazanego problemu, minimalizując procesowe znaczenie uchybienia i jego
następstwa. Większość z nich stanowi jedynie polemikę z pojedynczymi,
wyrwanymi z kontekstu, wypowiedziami Sądu Dyscyplinarnego.
Z tych przyczyn nie można podzielić zarzutu naruszenia prawa materialnego.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sprowadza się on do wadliwego jego
zastosowania (lub niezastosowania) w orzeczeniu opartym na prawidłowych
ustaleniach faktycznych. Odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie art. 109 § 5
Prawa o ustroju sądów powszechnych, jest orzeczeniem o karze, którego przesłanką
jest stwierdzenie przewinienia mniejszej wagi. Z kolei wypadek mniejszej wagi jest
postacią czynu o znamionach przestępstwa typu podstawowego, charakteryzującą się
tylko przewagą elementów łagodzących o charakterze przedmiotowo-podmiotowym.
O uznaniu czynu za wypadek mniejszej wagi decyduje ocena jego społecznej
szkodliwości, zmniejszonej w wyniku uwzględnienia określonych okoliczności
charakteryzujących stronę przedmiotową i podmiotową czynu, ale nie do granic
7
znikomości (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 1996 r., V KKN
79/96, OSNKW 1997, nr 3-4, poz. 27, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października
2006 r., SNO 57/06, nie publ., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2007 r., SNO
35/07, nie publ., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2008 r., II KK 79/08, nie
publ., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2011 r., SNO1/11, nie publ.). Przyjmuje
się ponadto, że kwalifikacja jako wypadku mniejszej wagi nie powinna być uzależniona
od osobowości sprawcy oraz innych okoliczności mających wpływ na wymiar kary,
leżących poza czynem. Bez wpływu na ocenę przewinienia dyscyplinarnego jako
wypadku mniejszej wagi pozostaje dotychczasowy przebieg służby sędziego, jego
dotychczasowa niekaralność dyscyplinarna czy też zachowanie się po popełnieniu
czynu.
W wypadku zatem gdy, jak w obecnej sprawie, przewinienie służbowe polega na
rażącej i oczywistej obrazie przepisów prawa, uznanie tego przewinienia służbowego za
przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi w niczym nie zmienia jego prawnej oceny
jako rażącego i oczywistego.
Z tych względów Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny uznał, że nie można
podzielić zarzutów odwołania obwinionego i utrzymał w mocy zaskarżony wyrok
(art. 437 § 1 kodeksu postępowania karnego w zw. z art. 128 ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych.
O kosztach postępowania dyscyplinarnego postanowiono zgodnie z art.133
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych.