Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 310/14
POSTANOWIENIE
Dnia 28 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Puszkarski (przewodniczący)
SSN Krzysztof Cesarz
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
Protokolant Teresa Jarosławska
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 28 października 2014 r.,
sprawy A. G. w przedmiocie kosztów postępowania
z powodu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść,
od postanowienia Sądu Rejonowego w Z.
z dnia 13 maja 2014 r.,
zmieniającego postanowienie Prokuratora Rejonowego w Z.
z dnia 11 marca 2014 r.
p o s t a n o w i ł:
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Z.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 15 kwietnia 2013 r., Prokurator Rejonowy w Z.
umorzył dochodzenie przeciwko A. G. „podejrzanej o czyny z art. 270 § 1 k.k.
(pięciokrotnie), na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., wobec uznania że społeczna
szkodliwość zarzuconych jej czynów jest znikoma. Nadto umorzył dochodzenie w
sprawie dwóch czynów z art. 270 § 1 pkt. 1 k.p.k. Postanowienie to uprawomocniło
się na skutek rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w Z. postanowienia z dnia 10 lipca
2
2013 r., o pozostawieniu bez rozpoznania zażalenia pochodzącego od osoby
nieuprawnionej.
Ustanowiony w sprawie obrońca podejrzanej wystąpił o zasądzenie – na
podstawie art. 626 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 616 § 1 pkt 2
k.p.k. – na rzecz A. G. kwoty 3.000 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z
ustanowieniem obrońcy w sprawie, do wniosku dołączono faktury VAT.
Prokurator Rejonowy w Z., postanowieniem z dnia 11 marca 2014 r., na
podstawie art. 626 § 2 k.p.k., art. 632 pkt 2 k.p.k., przyznał A. G. od Skarbu
Państwa kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z ustanowieniem
obrońcy w sprawie Ds …/12.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano na treść § 2 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, który nakazuje przy zasądzaniu opłaty za
czynności adwokata z tytułu zastępstwa procesowego uwzględniać niezbędny
nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w
przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Podnosząc powyższe
okoliczności w realiach niniejszej sprawy organ procesowy uznał, iż wnioskowana
przez obrońcę kwota 3.000 złotych jest zbyt wysoka i rozstrzygnął, że zasądzenie
dwukrotnej minimalnej stawki za udział obrońcy w sprawie objętej dochodzeniem,
wynoszącej 180 złotych, będzie adekwatne do nakładu pracy adwokata w sprawie
o sygn. Ds. …/12.
Zażalenie na to postanowienie złożył obrońca A. G., zaskarżając je w całości
na korzyść wymienionej i zarzucając obrazę przepisów postępowania, a to art. 632
pkt 2 k.p.k. w zw. z § 19 przywołanego wyżej rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku, polegającą na nieuwzględnieniu w
całości wniosku obrońcy o zasądzenie na rzecz A. G. kwoty 3.000 złotych tytułem
kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy w postępowaniu przygotowawczym i
uwzględnieniu go jedynie w części, tj. w kwocie 360 złotych, w sytuacji, gdy
zdaniem skarżącego organowi procesowemu rozstrzygającemu w przedmiocie
kosztów postępowania nie przysługuje prawo miarkowania owego wynagrodzenia,
bowiem jest ono wyłącznie przedmiotem umowy między adwokatem a klientem.
3
Postanowieniem z dnia 13 maja 2014 roku, Sąd Rejonowy w Z. zmienił
zaskarżone postanowienie Prokuratora Rejonowego w Z. z dnia 11 marca 2014
roku i wniosku o zasądzenie kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy nie
uwzględnił, wskazując jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 632 pkt 2 k.p.k.
W uzasadnieniu kwestionowanego postanowienia, rozważając zasadność
zwrotu podejrzanej kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy w sytuacji, gdy
postępowanie przeciwko niej zostało umorzone na podstawie art. 17 § 1 pkt 3
k.p.k., Sąd Rejonowy w Z. wskazał, iż podstawą wszczęcia przeciwko A. G.
dochodzenia było uzasadnione podejrzenie popełnienia przez nią szeregu czynów
z art. 270 § 1 k.k. Wywodząc w dalszym ciągu, iż postępowanie przygotowawcze
Ds. …/12 potwierdziło winę wymienionej oraz wskazując że jedynie takie przesłanki
jak charakter naruszonego dobra, rodzaj wyrządzonej szkody i okoliczności
popełnienia czynu skutkowały jego umorzeniem w oparciu o art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.,
Sąd doszedł do przekonania, iż A. G. swoim działaniem dała podstawę do
wszczęcia, a następnie prowadzenia przeciwko niej postępowania karnego.
Analizując przepis art. 632 pkt 2 k.p.k. określający zasady zwrotu kosztów
procesu w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia przeciwko niemu
postępowania w sprawach z oskarżenia publicznego i przewidziane tym przepisem
wyłączenie z zakresu kosztów, które ponosi Skarb Państwa, między innymi
należności z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował
przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego, Sąd Rejonowy
doszedł do przekonania, iż taka sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie. W ocenie
Sądu to zawinione działanie A. G. było podstawą do wszczęcia przeciwko niej
postępowania karnego, trudno zatem oczekiwać, że uzyska ona zwrot wydatków
poniesionych z tytułu obrony.
Od powyższego postanowienia Sądu Rejonowego w Z. kasację wniósł na
podstawie art. 521 § 1 k.p.k. – Prokurator Generalny, zaskarżając postanowienie w
całości, na korzyść podejrzanej A. G. zarzucił rażące i mające istotny wpływ na
treść postanowienia naruszenie przepisu prawa karnego procesowego, a
mianowicie art. 434 § 1 k.p.k., polegające na orzeczeniu postanowieniem z dnia 13
maja 2014 roku, na niekorzyść A. G. na skutek rozpoznania zażalenia złożonego
na korzyść podejrzanej przez jej obrońcę przy jednoczesnym braku zwykłego
4
środka odwoławczego pochodzącego od oskarżyciela publicznego na niekorzyść
tej podejrzanej, co skutkowało nieuwzględnieniem wniosku o zasądzenie na rzecz
wymienionej kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Z.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest zasadna w stopniu oczywistym.
Sąd Rejonowy, rozpoznając zażalenie obrońcy na postanowienie prokuratora,
procedował jako sąd odwoławczy zatem zgodnie z dyspozycją art. 434 § 1 k.p.k. –
mógł orzec na niekorzyść podejrzanej tylko wtedy, gdy wniesiono na jej niekorzyść
środek odwoławczy, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa
stanowi inaczej. Oczywiste jest zatem, że zmieniając zaskarżone postanowienie
prokuratora i rozstrzygając o nieuwzględnieniu wniosku o zasądzenie na rzecz A.
G. kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy, Sąd Rejonowy rażąco naruszył
zakaz reformationis in peius, wynikający z art. 434 § 1 k.p.k.
Na skutek wydania zaskarżonego postanowienia sytuacja podejrzanej uległa
pogorszeniu i to w warunkach, gdy na jej niekorzyść nie został w ogóle wniesiony
środek odwoławczy.
Podzielając zasadność zarzutu kasacji i uznając, że stwierdzone uchybienie
miało istotny wpływ na treść orzeczenia, Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone
postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Z.