Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 163/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Przemysław Kalinowski
SSA del. do SN Dariusz Czajkowski
Protokolant Anna Kowal
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Barbary Nowińskiej
w sprawie Z. M.,
skazanego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i innych,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 4 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego,
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 grudnia 2013 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego we W.
z dnia 21 marca 2011 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w postepowaniu
odwoławczym;
2. zarządza zwrot Z. M. opłaty od kasacji w kwocie 750
(siedemset pięćdziesiąt) zł.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 21 marca 2011 r. Sąd Okręgowy w W., uznał oskarżonego Z. M.
za winnego popełnienia jedenastu przestępstw i orzekając kary jednostkowe, wymierzył
mu karę łączną 6 lat pozbawienia wolności oraz grzywnę w liczbie 200 stawek
dziennych przy określeniu wysokości jednej stawki dziennej na 300 zł.
Po rozpoznaniu apelacji wniesionych przez obrońców Z. M., adw. S. K. i adw. B.
G., wyrokiem z dnia 16 grudnia 2011 r., Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w
punkcie VII części dyspozytywnej, co do występku z art. 276 kk, umarzając w tym
zakresie postępowanie karne w oparciu o przepis art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. oraz zmienił
orzeczenie Sądu Okręgowego w W. w punkcie XXXI części dyspozytywnej, obniżając
obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem i wskazując uprawniony do
tego podmiot oraz uchylając obowiązek naprawienia szkody w kwocie 66.420 złotych na
rzecz Biura Importowo- Eksportowego „B.” B. W., w pozostałym zakresie kwestionowany
wyrok Sądu I instancji został utrzymany w mocy.
Wyrok Sądu odwoławczego zaskarżył kasacją obrońca z wyboru skazanego Z.
M., adwokat B. G. W uwzględnieniu tej skargi, wyrokiem z 17 stycznia 2013 r., sygn. V
KK 170/12, Sąd Najwyższy uchylił orzeczenie Sądu Apelacyjnego, przekazując sprawę
do ponownego rozpoznania temu Sądowi w postępowaniu odwoławczym.
Po ponownym przeprowadzeniu postępowania odwoławczego, Sąd Apelacyjny
zmienił wyrok Sądu Okręgowego w W. z 21 marca 2011 r. w ten sposób, że wymiar kary
łącznej pozbawienia wolności obniżył z 6 do 5 lat, zaś karę grzywny ustalił na 200
stawek dziennych przy wysokości jednej stawki 300 zł, dokonał także zmiany co do
podmiotu uprawnionego do uzyskania świadczenia w ramach obowiązku naprawienia
szkody oraz uchylił orzeczenie w zakresie takowego obowiązku w odniesieniu do Biura
Importowo-Eksportowego „B.” w W. (analogicznie jak w wyroku z 16.12.2011 r.), w
pozostałym zakresie utrzymując w mocy zaskarżony wyrok Sądu I instancji.
Kasację od prawomocnego orzeczenia Sądu odwoławczego wniósł obrońca
skazanego Z. M., adwokat B. G.. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:
1. „rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia, to jest art.6 k.p.k. i art.77 k.p.k. w zw. z art. 117 § 1 i 2 k.p.k. oraz art.450 § 3
k.p.k., poprzez niezawiadomienie drugiego obrońcy oskarżonego Z. M. – adw. S. K. o
terminie rozpoznania środka odwoławczego dnia 17.12.2013 r. i rozpoznanie apelacji
3
pod jego nieobecność, przez co odebrano oskarżonemu prawo do korzystania z
pomocy obrońcy we wszystkich stadiach postępowania karnego;
2. rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia, to jest art. 170 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku o
przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków D. W. i O. A. na okoliczność tego, kto był
faktycznym decydentem w spółce S. Co. Ltd sp. z o.o., które to zeznania mogłyby
stanowić istotny dowód niewinności oskarżonego również z uwagi na treść zeznań
świadka J. R., złożonych przed Sadem Apelacyjnym na rozprawie dnia 17.12.2013 r.,
który to świadek wskazał, że D. W. był osobą faktycznie zarządzającą w spółce S.;
3. rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia, to jest art. 167 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., poprzez nieprzeprowadzenie z
urzędu dowodu z zeznań świadka D. W., które to zeznania mogłyby stanowić istotny
dowód niewinności oskarżonego również z uwagi na treść zeznań świadka J. R.
złożonych przed Sądem Apelacyjnym na rozprawie dnia 17.12.2013 r., który to świadek
wskazał, że D. W. był osobą faktycznie zarządzającą w spółce J.”
Wskazując na powyższe zarzuty, obrońca wniósł „o uchylenie wyroku Sądu
Apelacyjnego w punkcie II, III i utrzymanego nim w mocy orzeczenia Sądu I instancji
oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w W. jako
Sądowi I instancji”.
Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł o
oddalenie kasacji jako oczywiście bezzasadnej. Natomiast prokurator Prokuratury
Generalnej na rozprawie kasacyjnej, podzielając zarzut pierwszy kasacji obrońcy
skazanego, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona przez obrońcę skazanego Z. M. jest zasadna. Zgodzić się
bowiem należy z jego argumentami zawartymi w uzasadnieniu kasacji, że zaskarżony
wyrok zapadł z rażącą oraz posiadającą istotny wpływ na jego treść obrazą przepisów
prawa karnego procesowego wymienionych w pierwszym zarzucie kasacji, tj. art. 6 k.p.k.
i art. 77 k.p.k. w zw. z art. 117 § 1 i 2 k.p.k. oraz art.450 § 3 k.p.k. Ma rację skarżący, że
w sytuacji, gdy Z. M., ustanowił obrońcę w osobie adw. S. K., który brał udział w trakcie
całego postępowania przed Sądem Okręgowym, a następnie sporządził apelację i brał
4
udział w rozprawie apelacyjnej w dniu 16 grudnia 2011 r. podczas pierwszego
rozpoznania sprawy przez Sąd Apelacyjny, to niezawiadomienie tego obrońcy o
kolejnych terminach rozprawy apelacyjnej przy ponownym rozpoznaniu sprawy,
stanowiło rażącą obrazę art. 117 § 1 k.p.k. Przeprowadzenie w takiej sytuacji rozprawy
pod nieobecność tego obrońcy naruszało również przepis art. 117 § 2 k.p.k., gdyż
zgodnie z art. 450 § 3 k.p.k. w postępowaniu odwoławczym, jedynie należyte
zawiadomienie obrońcy o terminie rozprawy, w przypadku jego niestawiennictwa, nie
tamuje rozpoznania sprawy. Tym samym zostało naruszone prawo oskarżonego do
obrony gwarantujące mu korzystanie z pomocy obrońcy we wszystkich stadiach
postępowania karnego. W tym wypadku nie ma znaczenia, iż na tej rozprawie
apelacyjnej, po uchyleniu sprawy przez Sąd Najwyższy, brał udział drugi obrońca Z. M.,
adw. B. G., który również sporządził drugą apelację w imieniu oskarżonego. Należy
pamiętać, iż każdy z obrońców ma pełnię praw obrończych i nie jest skrępowany
czynnościami procesowymi drugiego obrońcy.
Odnosząc się natomiast do twierdzeń prokuratora zawartych w pisemnej
odpowiedzi na kasację, to należy przypomnieć, że już w dniu 27 kwietnia 2005 r. Z. M.
upoważnił adw. S. K. do prowadzenia jego sprawy. Z pełnomocnictwa nie wynika
jednoznacznie, czy jest to upoważnienie „do prowadzenia tej sprawy we wszystkich
instancjach”, czy też jedynie „przed Sądem Okręgowym”, gdyż znajdują się w nim oba
zapisy. Jednakże Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę za pierwszym razem nie miał
jakichkolwiek wątpliwości co do umocowania adw. S. K. na tym etapie postępowania
odwoławczego jako obrońcy Z. M., skoro powiadomił go o terminie rozprawy w dniu 16
grudnia 2011 r., na którą zresztą obrońca stawił się i popierał swoją apelację.
Niewniesienie kasacji i nieobecność tego obrońcy na rozprawie przez Sądem
Najwyższym w sytuacji, gdy kasację wniósł drugi obrońca adw. B. G. w oparciu o
odrębnie udzielone mu do tych czynności upoważnienie, nie uprawnia jeszcze do
wysnuwania wniosku, iż adw. S. K. przestał być obrońcą Z. M. na etapie postępowania
apelacyjnego. Uchylenie wyroku Sądu odwoławczego przez Sąd Najwyższy i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania spowodowało, iż upoważnienie adw. S.
K. do obrony Z. M. „odżyło”. Również zachowanie oskarżonego oraz jego obrońcy adw.
B. G. na rozprawie apelacyjnej, po uchyleniu sprawy do ponownego rozpoznania,
polegającego na niezwróceniu Sądowi uwagi na nieobecności drugiego obrońcy, w
5
sytuacji braku powiadomienia o terminach rozprawy adw. S. K., może być postrzegane
jedynie, czy to jako taktyka obrończa, czy też brak lojalności procesowej tego obrońcy
wobec Sądu oraz innych uczestników postępowania. Nie można jednak z tej
okoliczności wyciągać negatywnych skutków dla oskarżonego.
W ocenie Sądu Najwyższego, uchybienie w postępowaniu odwoławczym wyżej
wskazanym przepisom, które uniemożliwiło adw. S. K., drugiemu obrońcy oskarżonego,
wystąpienie przez Sądem Apelacyjnym, mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, szczególnie w sytuacji, gdy brak było w sprawie informacji o odwołaniu
pełnomocnictwa obrońcy, który wniósł apelację.
Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 436 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.
ograniczył rozpoznanie kasacji tylko do tego właśnie uchybienia, bowiem jest to
wystarczające do wydania merytorycznego orzeczenia, a rozpoznanie w takiej sytuacji
pozostałych zarzutów jest przedwczesne. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd
odwoławczy przede wszystkim ustali, czy obaj obrońcy są w dalszym ciągu obrońcami z
wyboru osk. Z. M., jeżeli tak, to powiadomi ich obu, w sposób prawidłowy, o terminie
rozprawy odwoławczej. Sąd powinien mieć również na uwadze, w przypadku
ponowienia wniosków o przesłuchanie świadków D. W. i O. A., nie tylko zalecenia Sądu
Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r., ale również
treść zeznań świadka J. R. złożonych w dniu 17 grudnia 2013 r. przed Sądem
Apelacyjnym.
Zgodnie z treścią art. 527 § 4 k.p.k. wobec uwzględnienia kasacji, nakazano
zwrot Z. M. wniesionej przez niego opłaty sądowej w kwocie 750 zł.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspozytywnej
wyroku.