Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 162/14
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Marta Brylińska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie R. N. i G. M.
oskarżonych z art. 107 § 1 k.k.s.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 3 grudnia 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść oskarżonych
od postanowienia Sądu Okręgowego w .z dnia 20 grudnia 2013 r., utrzymującego w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego w Ł.
z dnia 9 września 2013 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i utrzymane nim w mocy
postanowienie Sądu Rejonowego i przekazuje sprawę temu
sądowi do ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Do Sądu Rejonowego w Ł. wpłynął sporządzony przez Urząd Celny akt
oskarżenia przeciwko R. N., oskarżonemu o to, że:
1. na podstawie umowy najmu 114/2011/CW oraz umowy najmu 116/2011/CW
w dniu 13 grudnia 2011 r. urządzał poprzez wynajęcie części powierzchni
użytkowej w barze „A.”, gry na dwóch automatach „American Poker” o
numerach fabrycznych […] bez koncesji na prowadzenie kasyna gry, to jest
2
wbrew art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych,
tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 107 § 1 k.k.s.,
2. na podstawie umowy najmu 122/2011/CW oraz umowy najmu 124/2011/CW
w dniu 10 lutego 2012 r. urządzał poprzez wynajęcie części powierzchni
użytkowej w barze „A.”, gry na dwóch automatach „American Poker” o
numerach fabrycznych […] bez koncesji na prowadzenie kasyna gry, to jest
wbrew art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych,
tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 107 § 1 k.k.s.
Tym samym aktem oskarżenia zarzucono G. M., że:
1. na podstawie umowy najmu 114/2011/CW oraz umowy najmu 116/2011/CW
w dniu 13 grudnia 2011 r. urządzał poprzez wynajęcie części powierzchni
użytkowej, w barze „A.”, gry na dwóch automatach „American Poker” o
numerach fabrycznych […] bez koncesji na prowadzenie kasyna gry, to jest
wbrew art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych,
tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 107 § 1 k.k.s.,
2. na podstawie umowy najmu 122/2011/CW oraz umowy najmu 124/2011/CW
w dniu 10 lutego 2012 r. urządzał poprzez wynajęcie części powierzchni
użytkowej, w barze „A.”, gry na dwóch automatach „American Poker” o
numerach fabrycznych […] bez koncesji na prowadzenie kasyna gry, to jest
wbrew art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych,
tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 107 § 1 k.k.s.
Po wpłynięciu aktu oskarżenia, obrońca oskarżonych skierował do Sądu
Rejonowego wniosek o skierowanie sprawy na posiedzenie i umorzenie
postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
W toku wyznaczonej na dzień 9 września 2013 r. rozprawy Sąd Rejonowy
uwzględnił wniosek obrońcy i na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 113 §
1 k.k.s. umorzył postępowanie w stosunku do R. N. i G. M. wobec stwierdzenia, że
czyny im zarzucane nie zawierają znamion czynu zabronionego.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł oskarżyciel publiczny – Urząd
Celny. W zażaleniu tym zarzucono obrazę przepisów postępowania art. 17 § 1 pkt
2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. poprzez uznanie, że czyny, których popełnienie
3
zarzucono oskarżonym nie zawierają znamion czynu zabronionego. W
uzasadnieniu zażalenia oskarżyciel publiczny podkreślił, że Sąd Rejonowy
niezasadnie przyjął, iż oskarżeni opierając się na treści opinii, którymi dysponowali,
działali w przekonaniu, że automaty „American Poker” są urządzeniami
zręcznościowymi, które nie podlegają rygorom ustawy o grach hazardowych. W
uzasadnieniu zażalenia podniesiono również, że gra na przedmiotowych
automatach ma charakter losowy, o czym świadczy wniosek opinii biegłego R. R..
Ponadto, umorzenie postępowania w sposób dokonany przez sąd jest możliwy
wtedy, gdy zgromadzone dowody w sposób jednoznaczny przemawiają za
przyjęciem, że w zarzucanych działaniach brak jest znamion przestępstwa.
Po rozpoznaniu zażalenia Sąd Okręgowy, postanowieniem z dnia 20 grudnia
2013 r., utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.
Kasację od tego postanowienia wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżył
postanowienie w całości na niekorzyść R. N. i G. M. i zarzucił rażące i mające
istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa karnego
procesowego – art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z 457 § 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.,
polegające na zaniechaniu wszechstronnej kontroli odwoławczej oraz należytego
rozważenia i ustosunkowania się w uzasadnieniu orzeczenia do wszystkich
zarzutów podniesionych w środku odwoławczym, w następstwie czego doszło do
utrzymania w mocy postanowienia Sądu pierwszej instancji, zapadłego z rażącą
obrazą art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., polegającą na
przeprowadzeniu oceny dowodów, wykraczającej w sposób oczywisty poza ramy
prawne umożliwiające procedowanie na posiedzeniu, skutkującej niezasadnym
umorzeniem postępowania przeciwko R. N. i G. M. na podstawie art. 17 § 2 k.p.k. w
zw. z art. 113 § 1 k.k.s., w następstwie wyrażenia błędnego poglądu, że w sprawie
występuje ujemna przesłanka procesowa w postaci braku ustawowych znamion
czynu zabronionego.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
4
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna i zawarty w niej wniosek
zasługuje na uwzględnienie. Na wstępie podkreślić należy, że w zaskarżonym
postanowieniu Sąd Okręgowy nie podzielił wyrażonego przez Sąd Rejonowy
poglądu co do braku możliwości stosowania art. 107 k.k.s., wobec braku notyfikacji
przepisów technicznych i w zakresie nieobowiązywania przepisów ustawy o grach
hazardowych. Sąd Okręgowy odwołał się przy tym do stanowiska Sądu
Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. I KZP
15/13. Wobec powyższego, a także w związku z tym, że zagadnienie to nie zostało
podniesione w zarzucie kasacji, Sąd Najwyższy rozpoznający sprawę R. N. i G. M.
postanowił nie zajmować się tą kwestią, skupiając się na podniesionych w kasacji
zagadnieniach stricte procesowych.
W kasacji Prokuratora Generalnego zarzucono rażące naruszenie przepisów
dotyczących przeprowadzenia rzetelnej kontroli odwoławczej poprzez
zaakceptowanie postanowienia, które zapadło z naruszeniem reguł wynikających z
art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. Sąd pierwszej instancji
orzekający w przedmiotowej sprawie, a następnie rozpoznający zażalenie Sąd
Okręgowy za podstawę swoich rozstrzygnięć przyjęły następujące rozumowanie
dotyczące braku umyślności działania oskarżonych. Skoro obaj oskarżeni
dysponowali opiniami technicznymi, z których wynikało, że automaty, które
wykorzystywali nie są automatami do gry w rozumieniu ustawy o grach
hazardowych, to nie można przypisać im winy. O ile nie można kategorycznie
uznać takiej argumentacji za niezasadną, to stwierdzić trzeba, że rozstrzygnięcie w
tej materii przed rozpoczęciem przewodu sądowego, bez przeprowadzenia
postępowania dowodowego i bez rozważenia znajdujących się w materiałach
sprawy dowodów, które wskazane zostały przez oskarżyciela jako przemawiające
za uznaniem winy oskarżonych było przedwczesne i stanowiło rażące naruszenie
wskazanych w kasacji przepisów procesowych.
Zauważyć należy, że przepis art. 339 § 3 pkt 1 k.p.k., znajdujący w
przedmiotowej sprawie zastosowanie w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. pozwala na
skierowanie sprawy na posiedzenie w ramach wstępnej kontroli oskarżenia, wtedy,
gdy zachodzi potrzeba umorzenia postępowania z powodu wystąpienia ujemnej
przesłanki procesowej. W art. 339 § 3 pkt 2 k.p.k. natomiast przewidziano
5
możliwość umorzenia postępowania na posiedzeniu z powodu oczywistego braku
faktycznych podstaw oskarżenia. Oczywistość, o której mowa w tym przepisie
powinna być interpretowana ściśle. Tryb przewidziany w omawianym przepisie ma
charakter sui generis wyjątkowy, ma stanowić narzędzie pozwalające na
eliminowanie konieczności procedowania na rozprawie w sprawach, w których akt
oskarżenia jest ewidentnie niezasadny, albo z powodu negatywnej przesłanki
uniemożliwiającej w ogóle procedowanie, albo w sprawach, w których bez
konieczności dokonywania głębszej oceny dowodów widoczny jest na pierwszy rzut
oka brak podstaw do oskarżania. Możliwość przewidziana w art. art. 339 § 3 pkt 1
k.p.k. nie powinna w żadnym razie być wykorzystywana jako próba szybkiego
rozpoznawania sprawy, w której rysuje się możliwość wydania wyroku
uniewinniającego. Umorzenie postępowania na podstawie uznania, że czyn nie
zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie
popełnia przestępstwa – art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. ograniczone być powinno do
przypadków ewidentnych, przypadków w których zbędne jest przeprowadzanie
jakichkolwiek czynności na rozprawie, w których brak podstaw do pociągnięcia
oskarżonego do odpowiedzialności jest wprost widoczny, jednoznaczny i oczywisty.
Tymczasem w sprawie, która stanowiła przedmiot rozpoznania Sądu
Rejonowego, a następnie Sądu Okręgowego brak podstaw do przyjęcia, że
oskarżenie w sposób oczywisty jest niezasadne. Zauważyć trzeba, że obok
branych pod uwagę przez sądy opinii Z. S., którymi dysponowali oskarżeni,
oskarżyciel przedstawił opinię biegłego R. R., z której wynikały wnioski odmienne,
w których przedstawiono argumenty przemawiające za uznaniem przedmiotowych
automatów za automaty do gier o charakterze losowym. Sądy, w tym sąd
odwoławczy nie wzięły także w ogóle pod uwagę faktu, że Urząd Celny
zabezpieczył w toku kontroli w dniach 13 i 14 grudnia 2013 r. najpierw dwa
automaty „American Poker” stwierdzając, że są to automaty do gier losowych.
Mimo tego, oskarżeni wykorzystywali nadal dwa identyczne automaty, prowadząc
na nich gry. Okoliczność ta, nawet przy odmowie składania wyjaśnień przez
oskarżonych mogła być badana w toku przewodu sądowego poprzez przesłuchania
funkcjonariuszy Urzędu Celnego pod kątem świadomości oskarżonych i możliwości
oceny, czy dany automat służy do gier w rozumieniu ustawy o grach hazardowych.
6
Sam fakt posiadania przez oskarżonych opinii na temat charakteru automatów
także może być rozbieżnie interpretowany.
Uznać trzeba, że ewentualne rozstrzygnięcie co do braku umyślności
działania oskarżonych nastąpić powinno po wnikliwej ocenie całości okoliczności
przedmiotowej sprawy dokonanej po przeprowadzeniu przewodu sądowego i
ustosunkowaniu się do dowodów wskazywanych zarówno w akcie oskarżenia, jak i
zażaleniu stanowiącym przedmiot rozpoznania Sądu Okręgowego. W toku
ponownego rozpoznania sprawy należy zatem najpierw przeprowadzić przewód
sądowy, a dopiero po podjęciu próby odebrania wyjaśnień i ujawnieniu wszystkich
istotnych dowodów w sprawie rozstrzygać o istocie procesu. Zarówno zaskarżone
kasacją postanowienie Sądu Okręgowego, jak i postanowienie wydane przez Sąd
Rejonowy wydane zostały z naruszeniem przepisów wskazanych w kasacji.
Analizując przy tym treść zażalenia wniesionego przez oskarżyciela w tej sprawie
uznać trzeba, że naruszenia te podniesione zostały w zarzucie zażalenia i jego
uzasadnieniu, a w związku z tym powinny zostać rozważone przez sąd odwoławczy,
który nie był ograniczony w swych działaniach zakazem reformationis in peius
zawartym w art. 434 § 1 k.p.k.