Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 347/14
POSTANOWIENIE
Dnia 16 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Andrzej Stępka (sprawozdawca)
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k., bez udziału stron
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 16 grudnia 2014 r.,
w sprawie R. B.
wobec którego zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, od
prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w W. z dnia 27 lutego 2012 r.,
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone postanowienie, a kosztami postępowania
sądowego w sprawie obciążyć Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 1 lipca 2009 roku, R. B. został skazany
za czyn z art. 297 § 1 k.k. i art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo
zawieszono na okres 3 lat próby. Na podstawie art. 72 § 2 k.k. oskarżony został
zobowiązany do naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego -
„Ż.’’ S.A. kwoty 3102 zł w terminie roku od prawomocności wyroku. Wyrok ten
uprawomocnił się w dniu 9 lipca 2009 roku.
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 27 lutego 2012 r., zarządził na
podstawie art. 75 § 2 k.k. wobec R. B. wykonanie w/w kary 8 miesięcy pozbawienia
wolności z uwagi na fakt, iż skazany nie wywiązał się z nałożonego obowiązku
naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Postanowienie to, wydane pod
2
nieobecność prawidłowo powiadomionego o terminie posiedzenia skazanego,
uprawomocniło się w dniu 28 marca 2012 r.
Kasację od tego postanowienia w trybie art. 521 § 1 k.p.k. wniósł na korzyść
skazanego R. B. Prokurator Generalny. Opierając podstawy skargi nadzwyczajnej o
przepisy art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537 § 1 i 2 k.p.k., Prokurator
zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu
prawa materialnego, a to art. 75 § 2 k.k., polegające na zarządzeniu wykonania
orzeczonej w stosunku do R. B. kary 8 miesięcy pozbawienia wolności z powodu
niewykonania przez skazanego obowiązku naprawienia szkody nałożonego na
podstawie art. 72 § 2 k.k. mimo, iż pokrzywdzony dokonał cesji wierzytelności
wynikających z przestępstwa popełnionego na jego szkodę, na rzecz innego
podmiotu.
W konkluzji Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co powoduje jej uwzględnienie w całości
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. Trafnie zarzucił Prokurator Generalny, iż
zaskarżone postanowienie jest niesłuszne, ponieważ zapadło z rażącym
naruszeniem przepisu art. 75 § 2 k.k., polegającym na błędnym uznaniu przez sąd,
że zachodzą przesłanki do fakultatywnego zarządzenia wykonania kary. Jak już
podniesiono wcześniej, podstawą zarządzenia wykonania kary pozbawienia
wolności było ustalenie Sądu, iż skazany nie wykonał nałożonego na podstawie art.
72 § 2 k.k. obowiązku naprawienia szkody, pomimo upływu wskazanego w wyroku
terminu oraz możliwości zapłaty zasądzonej kwoty ze środków uzyskanych z pracy
zarobkowej.
Krytycznie trzeba zauważyć, iż Sąd Rejonowy, zarządzając w stosunku do
skazanego B. wykonanie kary pozbawienia wolności nie dostrzegł, że w sprawie
doszło do cesji wierzytelności. Z załączonej do akt sprawy i adresowanej do sądu
informacji z dnia 2 sierpnia 2010 r. wynika, że pokrzywdzony - „Ż.” S.A., przelał na
rzecz „B.” i […] Fundusz […], na podstawie umowy z dnia 9 czerwca 2006 r.,
wszelkie prawa i roszczenia wynikające z umowy kredytu zawartej z R. B.
Godzi się przypomnieć, że probacyjny obowiązek naprawienia szkody
orzekany na podstawie art. 72 § 2 k.k. ma na celu zaspokojenie pokrzywdzonego
3
poprzez doprowadzenie do przywrócenia stanu majątkowego odpowiadającego
temu, który miał miejsce przed popełnieniem czynu przestępnego. Ten obowiązek
naprawienia szkody zostaje dookreślony w wyroku skazującym, co obejmuje
zarówno sposób naprawienia szkody (np. przez zapłatę lub restitutio in integrum),
jak też wskazanie podmiotu, na rzecz którego obowiązek ten ma być wykonany.
Nałożenie obowiązku probacyjnego w postaci naprawienia szkody ma charakter
rozstrzygnięcia o roszczeniach pokrzywdzonego wynikających z popełnienia
przestępstwa, w rozumieniu prawa cywilnego (art. 107 § 2 k.p.k.). Roszczenia
odszkodowawcze, jako prawa majątkowe, mogą być, co do zasady, przedmiotem
czynności prawnych rozporządzających, w szczególności zaś podlegają zbyciu,
mogą być również przedmiotem cesji.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela pogląd
prawny Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 21 lutego 2013 r., w
sprawie IV KK 332/12, (Lex Nr 1298120), iż cesja taka nie może jednak
doprowadzić do zmiany treści zobowiązania wynikającego z prawomocnego wyroku
skazującego, bowiem zmiana obowiązków probacyjnych może nastąpić tylko
wyjątkowo (zob. art. 74 § 2 k.k.) i nie obejmuje obowiązku orzeczonego na
podstawie art. 72 § 2 k.k. W sytuacji więc, w której pokrzywdzony dokonał cesji
przysługujących mu roszczeń wynikających z przestępstwa na rzecz innej osoby,
wykonanie obowiązku probacyjnego naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego
staje się bezprzedmiotowe, a brak zaspokojenia osoby, która nabyła w drodze cesji
prawa majątkowe przysługujące pierwotnie pokrzywdzonemu, nie może być uznany
za niewykonanie obowiązku probacyjnego w rozumieniu art. 75 § 2 k.k., jakkolwiek
fakt ten nie rozstrzyga o cywilnoprawnych konsekwencjach orzeczenia o obowiązku
naprawienia szkody, które zachowuje charakter prawomocnego rozstrzygnięcia o
roszczeniach wynikających z przestępstwa. Warto dodać, iż stanowisko to zyskało
aprobatę również w doktrynie (por. T. Sroka. Kodeks Karny. Wybór orzecznictwa.
Komentarz, Lex 2014, uwagi do art. 72).
Rację ma Prokurator Generalny, że wobec przeniesienia przez
pokrzywdzonego wierzytelności wynikających z umowy kredytu zawartej z R. B. na
rzecz innego podmiotu, brak było podstaw do uznania, że niewykonanie przez
skazanego nałożonego obowiązku naprawienia szkody stanowiło okoliczność
4
uzasadniającą zarządzenie wykonania kary na podstawie art. 75 § 2 k.k. W
rezultacie, wobec stwierdzenia rażącego naruszenia tegoż przepisu, należało
uchylić zaskarżone postanowienie, a kosztami postępowania sądowego w sprawie
obciążyć Skarb Państwa.