Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 324/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Ewa Oziębła
w sprawie K. S.
o wydanie wyroku łącznego
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 22 stycznia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Ż.
z dnia 24 stycznia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięć
zawartych w pkt. II, III, V, VII i VIII i w tym zakresie sprawę
przekazuje Sądowi Rejonowemu w Ż. do
ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem łącznym z dnia 24 stycznia 2014 r., Sąd Rejonowy w Ż. wobec K.
S., skazanego wyrokami:
2
1. Sądu Rejonowego w W. z dnia 14 stycznia 2003 r., za czyn z art. 278 § 1
k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. popełniony w dniu 18 września 1997 r. na karę 2 lat
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby w
wymiarze 5 lat oraz orzeczoną na podstawie art. 33 § 2 k.k. grzywnę w wysokości
100 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20 zł., przy czym
postanowieniem tego Sądu z dnia 29 grudnia 2004 r. zarządzono wykonanie
warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności ;
2. Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 13 lutego 2003 r., za czyn z art. 178a § 1 k.k.,
popełniony w dniu 25 sierpnia 2002 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,
której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby w wymiarze 3 lat oraz
orzeczono na podstawie art. 71 § 1 k.k. grzywnę w rozmiarze 40 stawek dziennych
ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 zł., na podstawie art. 42§2
k.k. orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na okres 1 roku, zaś na podstawie art. 49a § 1 k.k. orzeczono
świadczenie pieniężne na rzecz Fundacji „Bezpieczna Droga” w kwocie 200 zł.;
3. Sądu Rejonowego z dnia 25 września 2003 r., za czyn z art. 278 § 1 k.k. w
zw. z art. 64 § 1 k.k. popełniony w dniu 2 kwietnia 1996 r. na karę 2 lat pozbawienia
wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby w wymiarze 5
lat oraz orzeczono na podstawie art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. grzywnę w wymiarze 70
stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 zł., przy czym
postanowieniem z dnia 6 grudnia 2006 r. zarządzono wykonanie warunkowo
zawieszonej kary pozbawienia wolności;
4. Sądu Rejonowego w Ż. z dnia 15 marca 2004 r. za:
a) czyn z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. popełniony w okresie od września
2001 r. do 28 czerwca 2002 r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,
b) czyn z art. 178a § 1 k.k. popełniony w dniu 28 czerwca 2002 r. na karę 8
miesięcy pozbawienia wolności,
na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. orzeczono karę łączną pozbawienia
wolności w wymiarze 1 roku i 2 miesięcy, której wykonanie warunkowo zawieszono
na okres próby w wymiarze 3 lat, na podstawie art.. 71 § 1 k.k. wymierzono
grzywnę w rozmiarze 50 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki
dziennej na kwotę 10 zł., przy czym na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet kary
3
grzywny zaliczono okres zatrzymania w dniu 20 kwietnia 2002 r. oraz od dnia 28
czerwca 2002 r. do dnia 29 czerwca 2002 r., na podstawie art. 42 § 2 k.k.
orzeczono środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych
w ruchu lądowym oraz na podstawie art. 49a § 1 k.k. orzeczono świadczenie
pieniężne w wysokości 400 zł.
I. rozwiązał karę łączną pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu
Rejonowego w Ż. z dnia 15 marca 2004 r., opisanym w pkt. 4 części wstępnej
wyroku ;
II. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. połączył kary jednostkowe pozbawienia
wolności orzeczone wyrokami opisanymi w pkt. 1, 2, 3, 4 części wstępnej wyroku i
orzekł karę łączna w wymiarze 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności ;
III. na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej w pkt. II sentencji wyroku
kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia
wolności skazanego w sprawie o sygn. akt II K 553/02 oraz okresy faktycznie
odbytych kar pozbawienia wolności wymierzonych wyrokami opisanymi w pkt. 1, 3,
4 części wstępnej wyroku ;
IV. na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 i 2 k.k. połączył kary jednostkowe grzywny
orzeczone wyrokami opisanymi w pkt. 1 i w pkt. 3 części wstępnej wyroku i orzekł
karę łączną grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych ustalając wysokość jednej
stawki dziennej na kwotę 10 zł. ;
VI. na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej w pkt IV sentencji wyroku
kary łącznej grzywny zaliczył grzywny w części faktycznie wykonanej, orzeczone
wyrokami opisanymi w pkt. 1 i 3 części wstępnej wyroku ;
VII. na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej w pkt. V sentencji wyroku
kary łącznej grzywny zaliczył grzywny w części faktycznie wykonanej, orzeczone
wyrokami opisanymi w pkt. 2 i 4 sentencji wyroku ;
VIII. w pozostałym zakresie uznał, że wyroki podlegają odrębnemu wykonaniu:
IX. zwolnił oskarżonego od zapłaty kosztów sadowych na rzecz Skarbu Państwa.
Wyrok ten nie został przez strony zaskarżony i uprawomocnił się w dniu 1 lutego
2014 r.
4
Został on zaskarżony kasacją – na korzyść skazanego – przez Prokuratora
Generalnego w pkt II, III, V, VII i VIII jego części dyspozytywnej, który zarzucił temu
orzeczeniu :
I. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu
prawa karnego materialnego, to jest art. 89 § 1a k.k. w zw. z art. 4 k.k., polegające
na połączeniu skazanemu kar pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
ich wykonania na okres próby, a następnie zarządzonych do wykonania,
orzeczonych wyrokami następujących Sądów:
- Sądu Rejonowego z dnia 14 stycznia 2003 r., sygn. akt IV K 1413/98,
postanowieniem z dnia 29 grudnia 2004 r. zarządzonej do wykonania,
- Sądu Rejonowego z dnia 25 września 2003 r., sygn. akt IV K 842/96,
postanowieniem z dnia 6 grudnia 2006 r. zarządzonej do wykonania,
- Sądu Rejonowego z dnia 15 marca 2004 r., sygn. akt II K 553/02, postanowieniem
z dnia 27 stycznia 2007 r. zarządzonej do wykonania –
z karą pozbawienia wolności orzeczoną przez Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 13
lutego 2013 r., sygn. akt VI K 371/02, której wykonania w okresie próby i dalszych 6
miesięcy nie zarządzono, a wszystkie czyny jednostkowe opisane we wskazanych
wyżej wyrokach, zostały popełnione przed dniem 8 czerwca 2010 r., co wykluczało
tym samym możliwość orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności bez
warunkowego zawieszenia,
II. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa
karnego materialnego, tj. art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. oraz art. 71 § 2 k.k., polegające
na połączeniu kar grzywny orzeczonych na podstawie art. 71 § 1 k.k. wyrokami
Sądu Rejonowego z dnia 13 lutego 2003 r., sygn. akt VI K 371/02 oraz dnia 15
marca 2004 r., sygn. akt II K 553/02, w sytuacji, gdy postanowieniem tegoż Sądu z
dnia 26 stycznia 2007 r. zarządzono wykonanie warunkowo zawieszonej kary
pozbawienia wolności w sprawie II K 553/02, przez co orzeczona w tej sprawie
grzywna nie podlegała wykonaniu, a więc nie mogła zostać połączona z grzywną
orzeczoną w sprawie VI K 371/02
i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego w pkt II, III, V, VII i VIII jego
części dyspozytywnej oraz przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest w sposób oczywisty zasadna, co
pozwoliło rozpoznać ją w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Zaskarżony nią wyrok wydano z rażącą obrazą wskazanych w obydwu
zarzutach kasacji przepisów prawa karnego materialnego, a charakter i skutki tych
uchybień spowodowały, że miały one istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku.
I. W utrwalonym orzecznictwie Sąd Najwyższy konsekwentnie przyjmuje, że
normy zawarte w art. 89 § 1 i § 1a k.k. mają także (obok procesowego, gdyż
odnoszą się do instytucji wyroku łącznego) charakter materialnoprawny. Dlatego
należy odnosić do nich również reguły intertemporalne, zawarte w art. 4 § 1 k.k.
Stąd też możliwość wymierzenia w wyroku łącznym, na podstawie art. 89 § 1a k.k.,
kary łącznej pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym, dotyczyć może
wyłącznie skazań na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich
wykonania orzeczone za przestępstwa, ale popełnione po dniu 8 czerwca 2010 r.
(kiedy to weszła w życie ustawa z 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz.1589),
która o ten przepis uzupełniła Kodeks Karny). Przy czym nie ulega wątpliwości, że
przepis art. 89 § 1 k.k. stanowi podstawę do orzeczenia kary łącznej w wyroku
łącznym w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem i bez warunkowego zawieszenia ich
wykonania, ale tylko przez orzeczenie kary łącznej z warunkowym zawieszeniem jej
wykonania (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 12 października 2011 r., sygn. akt V
KK 275/11, LEX nr 1044078; 21 lutego 2013 r., sygn. akt IV KK 309/12, LEX nr
1288764, 5 kwietnia 2013r, sygn. akt IV KK 401/12, LEX nr 1308161).
Zauważyć zatem należy, iż skazany K. S. wszystkie czyny będące
przedmiotem rozstrzygania zaskarżonego wyroku łącznego popełnił przed dniem 8
czerwca 2010 r. Nadto wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 13 lutego 2003 r., sygn.
akt VI K 371/02 (wskazanym w pkt 2 części wstępnej zaskarżonego wyroku, którym
orzeczoną karę pozbawienia wolności połączono w pkt II części dyspozytywnej
tegoż wyroku z karami jednostkowymi orzeczonymi pozostałymi, wymienionymi na
wstępie, wyrokami) wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w
wymiarze 8 miesięcy z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat,
której to wykonania nie zarządzono, ani w okresie próby, ani w ciągu dalszych 6
6
miesięcy (art. 75§4 k.k.). Skazanie z tego wyroku nie uległo – wobec treści art. 108
k.k., – zatarciu z mocy prawa jako, że K. S. prawomocnym wyrokiem Sądu
Okręgowego w P. z dnia 31 stycznia 2006 r., sygn. akt I K 152/05 został skazany za
czyn z art. 148 § 2 pkt 4 k.k. popełniony w dniu 27 czerwca 2004 r. na karę 13 lat
pozbawienia wolności. W konsekwencji – brak było podstaw prawnych do
połączenia kary pozbawienia wolności orzeczonej w sprawie VI K 371/02 Sądu
Rejonowego z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i nie zarządzonej do
wykonania, z karami pozbawienia wolności orzeczonymi z warunkowym
zawieszeniem wykonania, a następnie zarządzonymi, wymierzonymi wyrokami
szczegółowo określonymi w pkt 1, 3 i 4 części wstępnej zaskarżonego wyroku i
wymierzenie bezwzględnej kary pozbawienia wolności. Dodać przy tym należy, że
wprawdzie przytoczona w pkt 4 części wstępnej zaskarżonego wyroku treść wyroku
Sądu Rejonowego, wydanego w sprawie II K 553/02, nie zawiera stwierdzenia, że
zarządzono wykonanie orzeczonej nim z warunkowym zawieszeniem wykonanie
kary pozbawienia wolności, niemniej jednak uczyniono to postanowieniem tego
Sądu z dnia 26 stycznia 2007 r. (k. 100).
W tej stwierdzonej sytuacji nie ulega wątpliwości, że zaskarżony wyrok
wydano z rażącą obrazą art. 89 § 1a k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k., co zważywszy na
to, że połączono w ten sposób karę pozbawienia wolności warunkowo zawieszoną
z innymi bezwzględnymi karami pozbawienia wolności i tego rodzaju karę
orzeczono jako karę łączną, nie tylko mogło, ale wręcz miało wpływ na treść
zaskarżonego wyroku.
II. Równocześnie zaskarżonym wyrokiem w pkt V połączono kary grzywny
orzeczone na podstawie art. 71 § 1 k.k. wyrokami wydanymi w sprawach Sądu
Rejonowego: VI K 371/02 i II K 553/02, pomimo , że postanowieniem Sądu
Rejonowego z dnia 26 stycznia 2007 r. zarządzono wykonanie orzeczonej wraz z tą
karą grzywny w tej ostatniej sprawie kary pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania. Tymczasem orzeczenie grzywny na podstawie art. 71
§ 1 k.k. jest ściśle powiązane z zastosowaniem wobec skazanego środka
probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia
wolności lub ograniczenia wolności, a jej funkcja jest urealnienie dolegliwości
związanej z orzeczeniem tego środka. Stąd w sytuacji, gdy ów środek wobec
7
zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności jest już uchylony, to i racje,
które uzasadniały orzeczenie kary grzywny, też się zdezaktualizowały (por. wyroki
Sądu Najwyższego z: 12 grudnia 2013 r., sygn. akt III KK 434/13, LEX nr 1405162;
28 listopada 2012r., III KK 328/12, LEX nr 1228564).
Dlatego przepis art. 71 § 2 k.k. jednoznacznie stanowi, że w razie
zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności,
grzywna orzeczona na podstawie § 1 tego przepisu nie podlega wykonaniu. Tym
samym – w oparciu o przepisy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. - nie jest dopuszczalne
łączenie takiej kary grzywny z innymi karami grzywny, skoro nie podlega ona w
ogóle już wykonaniu i przez to brak jest podstaw prawnych, wymaganych w tych
przepisach, do połączenia jej w wyroku łącznym z inną karą grzywny (por. wyrok
Sadu Najwyższego z 14 marca 2013 r., sygn.. akt III KK 37/13, Prok. I Pr. - wkł.
2013/6/9 i wskazane tam orzeczenia). Sąd Rejonowy, orzekając wbrew tej regulacji
w pkt V zaskarżonego wyroku, dopuścił się rażącej obrazy wskazanych w drugim
zarzucie kasacji przepisów, co z racji na sam charakter tego uchybienia miało
istotny wpływ na treść tego orzeczenia. Przy czym zauważyć należy, że grzywna
orzeczona wobec skazanego w sprawie VI K 371/02 (tj. tej w której nie zarządzono
wobec niego wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności) została
wyegzekwowana w całości. Pozwala to uznać, że rozpoznawana kasacja również w
zakresie jej zarzutu II została wniesiona na korzyść skazanego.
Wszystkie stwierdzone okoliczności doprowadziły do konieczności uznania
zasadności rozpoznawanej kasacji, a – w konsekwencji – do uchylenia w
zaskarżonej części wyroku będącego jej przedmiotem oraz przekazania sprawy, w
tym zakresie, do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Przy powtórnym jej rozstrzyganiu Sąd ten będzie miał na względzie
zaprezentowane powyżej uwagi i wnioski.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak wyżej.