Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 215/14
POSTANOWIENIE
Dnia 29 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący)
SSN Włodzimierz Wróbel (sprawozdawca)
SSA del. do SN Piotr Mirek
Protokolant Ewa Oziębła
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie P. J.
skazanego z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 231 § 1 kk i inne
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 29 stycznia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez prokuratora
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 10 kwietnia 2014 r. zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 3 czerwca 2013 r.,
1) oddala kasację;
2) kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 3 czerwca 2013 r. (sygn. akt … 80/06)
P. J. został uznany winnym szeregu przestępstw, w tym tego, że:
- w dniu 19 lutego 2004 r. w W., będąc funkcjonariuszem Policji zatrudnionym w
KRP W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uzyskał z
przekroczeniem uprawnień i bezpodstawnie informacje z systemów
informatycznych Policji dotyczące A. D., czym działał na szkodę interesu
2
prywatnego A. D., tj. czynu z art. 231 § 2 w zw. z § 1 k.k., za co wymierzono mu
karę 1 roku pozbawienia wolności (pkt 5 wyroku),
- w dniu 20 lutego 2004 r. w W., będąc funkcjonariuszem Policji zatrudnionym w
KRP W. i w związku z pełnieniem tej funkcji, przyjął korzyść majątkową w kwocie
300 zł w zamian za przekazanie, z przekroczeniem swoich uprawnień, informacji
stanowiących tajemnicę służbową z systemów informatycznych Policji dotyczących
A. D. nieuprawnionej osobie – A. B., których ujawnienie narażało na szkodę
prawnie chroniony interes prywatny A. D., tj. czynu z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art.
266 § 2 k.k. w zw. z art. 228 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., za co wymierzono mu
karę 1 roku pozbawienia wolności (pkt 6 wyroku).
Za te i inne przypisane skazanemu przestępstwa wymierzono karę łączną w
wymiarze 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrokiem Sądu Okręgowego w W. z dnia 10 kwietnia 2014 r. (sygn. akt
…38/14) zmieniono powyższy wyrok w ten sposób, że:
1. uchylono orzeczenie o karze łącznej zawarte w pkt 10 wyroku,
2. uchylono orzeczenia zawarte w punktach: 3 (a, b, c, d, e), 4 (a, b, c, d, e, f,
g, h) oraz 9 wyroku i na podstawie art. 17 § 1 pkt. 6 k.p.k. postępowanie w tym
zakresie umorzono,
3. uniewinniono oskarżonego P. J. od popełnienia czynów z punktów 7 i 8
wyroku,
4. w ramach czynów opisanych w punktach 5 i 6 wyroku uznano P. J. za
winnego tego, że w okresie od stycznia 2004 r do 24 października 2004 r. w W.
będąc funkcjonariuszem Policji zatrudnionym w KRP W., działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej uzyskał z przekroczeniem uprawnień i
bezpodstawnie informacje z systemów informatycznych policji dotyczące A. D., a
następnie w zamian za ich przekazanie nieuprawnionej osobie – A. B. przyjął
korzyść majątkową w kwocie 300 zł, przy czym działanie to narażało na szkodę
prawnie chroniony interes prywatny A. D., tj. czynu z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art.
228 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., za co wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia
wolności.
W pozostałym zakresie wyrok utrzymano w mocy.
3
Od powyższego prawomocnego orzeczenia kasację wniósł Prokurator
Prokuratury Okręgowej w W., zarzucając przedmiotowemu orzeczeniu rażące
naruszenie prawa tj. obrazę art. 231 § 4 kk, polegające na przyjęciu przez Sąd
odwoławczy, że oskarżony dopuścił się czynu z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 228 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., co zdaniem skarżącego, jest sprzeczne z zakazem
wyrażonym w dyspozycji art. 231 § 4 k.k.
Podnosząc powyższy zarzut, skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu
Okręgowego w W. w zaskarżonej części i przekazanie w tym zakresie sprawy do
ponownego rozpoznania sądowi odwoławczemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 231 § 4 k.k. „Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn
wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228 k.k.” Regulacja
ta, określana mianem klauzuli subsydiarności ustawowej” ma zastosowanie w
przypadku zbiegu przepisu art. 231 § 2 k.k. oraz art. 228 k.k. Ustawodawca
wyszedł, bowiem z założenia, że każdy przypadek przyjęcia przez funkcjonariusza
publicznego korzyści majątkowej lub osobistej (albo obietnicy takiej korzyści), w
związku z pełnioną funkcją publiczną, stanowi niedopełnienie obowiązku
(przekroczenie uprawnień), które ma charakter działania na szkodę interesu
publicznego (lub prywatnego), o ile popełnione jest w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej lub osobistej. Ten konieczny zbieg przepisów został w sposób wyraźny
usunięty przez nakaz pominięcia w takim przypadku kwalifikacji prawnej z art. 231 §
2 k.k.
Zastosowanie klauzuli subsydiarności z art. 231 § 4 k.k. następuje jednak
tylko wówczas, gdy to ten sam czyn realizuje jednocześnie znamiona art. 228 k.k.
oraz 231 § 2 k.k. W sprawie, której dotyczyła kasacja, Sąd Okręgowy, zmieniając
wyrok Sądu I instancji, uznał P. J. winnym jednego przestępstwa, które miało
polegać na tym, że „działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uzyskał z
przekroczeniem uprawnień, informacje z systemów informatycznych policji
dotyczących A. D., a następnie w zamian za ich przekazanie nieuprawnionej osobie
– A. B., przyjął korzyść majątkową w kwocie 300 zł, przy czym działanie to narażało
na szkodę prawnie chroniony interes A. D.” Tak opisaną aktywność P. J. Sąd
zakwalifikował jako jedno przestępstwo z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 228 § 1 k.k. w
4
zw. z art. 11 § 2 k.k. Analiza opisu przestępstwa przypisanego P. J. nie pozostawia
wątpliwości, że składa się ono z dwóch odrębnych czynów: uzyskania informacji z
systemów informatycznych policji, a następnie późniejszego przyjęcia korzyści
majątkowej za przekazanie uzyskanych w ten sposób informacji nieuprawnionej
osobie. Sąd nie przyjął jednak w opisie czynu, że sprawca działał z góry powziętym
zamiarem, co uzasadniałoby spięcie tych dwóch odrębnych zachowań klamrą
czynu ciągłego z art. 12 k.k. (choć w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia
wskazał, że taki właśnie zamiar towarzyszył sprawcy). W tej sytuacji potraktowanie
przez Sąd odwoławczy tych dwóch odrębnych czynów jako jednego przestępstwa,
nie znajdowało podstaw w obowiązującym kodeksie karnym. Nie zmienia to jednak
faktu, że przypisane ostatecznie skazanemu w wyroku Sądu II instancji
przestępstwo składa się z dwóch różnych czynów, wykonanych w określonej
sekwencji czasowej. Pierwszy z tych czynów realizuje wyłącznie znamiona typu
czynu zabronionego z art. 231 § 2 k.k., drugi zaś znamiona typu czynu
zabronionego z art. 228 § 1 k.k. (według kwalifikacji prawnej przyjętej przez Sąd)
oraz art. 231 § 2 k.k. Tylko w przypadku tego drugiego czynu spełnione są
przesłanki z art. 231 § 4 k.k., bowiem ten sam fragment zachowania przypisanego
sprawcy realizował znamiona obu przepisów objętych klauzulą subsydiarności z art.
231 § 4 k.k.
Należy mieć na uwadze, że wspomniana klauzula subsydiarności z art. 231
§ 4 k.k. jest jedną z reguł kolizyjnych służących redukcji wielości możliwych do
zastosowania kwalifikacji prawnych, co wynika z przyjętego w polskim kodeksie
karnym modelu zbiegu przepisów. Wszystkie te reguły, mające zarówno charakter
ustawowy jak i doktrynalny, służą zapewnieniu jak najbardziej adekwatnej oceny
prawnej zachowań przypisanych sprawcy, w sposób najwierniejszy oddającej
elementy mające znaczenie dla oceny stopnia społecznej szkodliwości tych
zachowań oraz dla innych zasad i dyrektyw związanych z wymiarem kary. Ów cel
stosowania reguł wyłączania wielości ocen w prawie karnym musi rzutować na
interpretację przepisów ustawowych, które reguły takie wyrażają. Dotyczy to, w
szczególności art. 231 § 4 k.k. Przyjęcie, że ma on zastosowanie nawet w
przypadku, gdy nie jest zrealizowany warunek tożsamości zachowania
spełniającego znamiona typów czynów zabronionych objętych klauzulą
5
subsydiarności (a więc art. 228 k.k. oraz 231 § 2 k.k.) prowadziłoby do braku
adekwatności kwalifikacji prawnej w stosunku do czynów przypisanych sprawcy. W
sprawie będącej przedmiotem rozpoznania, czyn polegający na bezprawnym
uzyskaniu informacji z systemów informatycznych Policji, któremu towarzyszyła
chęć uzyskania korzyści majątkowej, godził w dobro prawne, jakim jest prawidłowe
funkcjonowanie instytucji państwowej oraz dobro indywidualne osoby, której
informacje dotyczyły. Pominięcie w tym wypadku kwalifikacji prawnej z art. 231 § 2
k.k. dlatego, że kolejny czyn przypisany skazanemu, a polegający na przyjęciu
korzyści majątkowej w zamian za przekazanie tych informacji nieuprawnionej
osobie, Sąd zakwalifikował z art. 228 § 1 k.k., skutkowałoby brakiem w owej
kwalifikacji istotnych elementów mających znaczenie dla oceny stopnia społecznej
szkodliwości czynu oraz ustalenia kręgu osób pokrzywdzonych przestępstwem.
W tym stanie rzeczy, uznając że zarzuty podniesione w kasacji prokuratora
są niezasadne, należało orzec jak w sentencji.