Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 292/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
Protokolant Agnieszka Łuniewska
w sprawie z powództwa M. M.
przeciwko "P." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 28 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 listopada 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powódka M. M. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w
postaci wyroku Sądu Apelacyjnego z 12 kwietnia 2012 r. wydanego w sprawie o
sygn. akt … 150/12, opatrzonego klauzulą wykonalności z 10 sierpnia 2012 r. co do
obowiązku złożenia przez powódkę oświadczenia określonego w punkcie l wyroku.
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 9 lipca 2013 r. pozbawił wykonalności
tytuł wykonawczy w postaci punktu l sentencji wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12
kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt … 150/12 opatrzonego klauzulą
wykonalności z dnia 10 sierpnia 2012 r.
Ustalił, że wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2011 r. Sąd Okręgowy w P. w sprawie
o sygn. akt … 400/2009 oddalił powództwo „P.” spółki z o.o., co do żądania
zobowiązania pozwanej M. M. do złożenia oświadczenia woli dotyczącego jej
wypowiedzi z dnia 6 marca 2008 r. i w zakresie żądania zasądzenia
zadośćuczynienia. Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2012 r., Sąd Apelacyjny w sprawie
o sygn. akt … 150/12 zmienił powyższy wyrok między innymi w punkcie l i nakazał
pozwanej złożyć w liście skierowanym do powódki oświadczenie o następującej
treści: „Przepraszam, że w sposób nieuprawniony i bezprawny formułowałam
publicznie wobec P. Sp. z o.o. z siedzibą w P. nieprawdziwe zarzuty nieuczciwego i
niezgodnego z prawem wejścia w posiadanie nieruchomości na Osiedlu Z. w P.,
zarzucając jej kradzież i wyrażam z tego tytułu ubolewanie. Jednocześnie
upoważniam spółkę P. Sp. z o.o. do upublicznienia tego oświadczenia poprzez
wywieszenie na tablicy ogłoszeń Spółdzielni Mieszkaniowej W. w P. w obrębie
Osiedla Z. M. M.”
Powódka skierowała do pozwanej pismo, obejmujące sporządzoną na
komputerze treść oświadczenia wskazaną w wyroku Sądu Apelacyjnego. Pozwana
nie uznała działań powódki za właściwe spełnienie nałożonego na nią obowiązku
przeprosin wskazując, iż pismo nie zostało przez nią własnoręcznie podpisane.
Jednak w związku ze stanowiskiem powódki zawartym w piśmie z dnia 23 lipca
2012 r., iż prawidłowo wykonała ona nałożony na nią obowiązek, pozwana zwróciła
się z wnioskiem egzekucyjnym do Sądu Rejonowego o wyznaczenie powódce
terminu do wykonania obowiązku wynikającego z treści wyroku Sądu Apelacyjnego.
3
Postanowieniem z dnia 10 października 2012 r., Sąd Rejonowy w P. postanowił
wyznaczyć powódce 7-dniowy termin dla wykonania obowiązku zawartego w pkt.
1.1 wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie … 150/12 i
zagroził dłużniczce na wypadek niewykonania w terminie obowiązku, nakazaniem
zapłaty na rzecz wierzyciela kwoty 50 zł za każdy dzień zwłoki w wykonaniu
obowiązku.
Pismem z dnia 12 listopada 2012 r. powódka przesłała pozwanej
własnoręcznie podpisane oświadczenie następującej treści: „Szanowny Panie.
Nie zgadzam się z postanowieniem Sądu Rejonowego w P. nr sprawy … 4465/12/1
i tylko pod groźbą nakazu zapłaty na rzecz „P.” Spółki z o.o. wysokiej kary za każdy
dzień zwłoki w wykonaniu obowiązku, po raz drugi składam oświadczenie:
Przepraszam, że w sposób nieuprawniony i bezprawny formułowałam publicznie
wobec „P.” Sp. z o.o. z siedzibą w P. nieprawdziwe zarzuty nieuczciwego i
niezgodnego z prawem wejścia w posiadanie nieruchomości na Osiedlu Z. w P.,
zarzucając jej kradzież i wyrażam z tego tytułu ubolewanie. Jednocześnie
upoważniam spółkę „P.” Sp. z o.o. do upublicznienia tego oświadczenia poprzez
wywieszenie na tablicy ogłoszeń Spółdzielni Mieszkaniowej W. w P. w obrębie
Osiedla Z. M. M. Ponadto informuję, iż powyżej przedstawione oświadczenie jest
zgodne z żądaniem „P.” Spółki z o.o. oraz jej autorstwa i nastąpiło z jej wniosku, do
którego złożenia zobowiązał mnie Sąd”.
Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2013 r., Sąd Rejonowy nakazał M. M.
zapłatę na rzecz „P.” spółki z o.o. w P. kwotę 3.250 zł z uwagi na niewykonanie
obowiązku zawartego w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 kwietnia 2012 r. w
sprawie … 150/12.
W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo zasługiwało na uwzględnienie.
Zredagowanie przez powódkę pierwszego z oświadczeń nastąpiło zgodnie z treścią
wyroku.
Wyrokiem z dnia 20 listopada 2013 r. Sąd Apelacyjny na skutek apelacji
pozwanej zmienił zaskarżony wyrok Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że
oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach postępowania.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zapatrywania Sądu Okręgowego, co do
tego, że powódka w odpowiedni sposób spełniła nałożony na nią obowiązek
4
przeproszenia. Powódka została zobowiązana do złożenia oświadczenia
o określonej treści (przeprosiny), przy czym oświadczenie to miała przesłać
listownie do pozwanej spółki. Zasadniczym celem takiego przeproszenia jest
usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych pozwanej, co znajduje oparcie w art.
24 § 1 k.c. W razie dokonanego naruszenia dóbr osobistych osoba tym dotknięta
może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła
oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Zarówno treść, jak
i forma tego oświadczenia powódki została określona w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 kwietnia 2012 r.
Powódka skierowała na adres pozwanej spółki pismo z dnia
4 czerwca 2012 r. zawierające treść oświadczenia, napisanego komputerowo
i niezawierającego jej własnoręcznego podpisu. Celem wyroku sądowego i jego
istotą było danie satysfakcji stronie pozwanej pokrzywdzonej nieprawdziwymi
zarzutami formułowanymi przez powódkę. Realizacja tego wyroku poprzez
sporządzenie pisma o określonej treści na komputerze, ale bez opatrzenia go
własnoręcznym podpisem, satysfakcji takiej pozwanej nie dawało, a co za tym idzie,
nie spełniło zasadniczego celu wyroku, tj. zadośćuczynienia za naruszenie dobra
osobistego. Brak było bowiem osobistego akcentu osoby przepraszającej, która
podpisując oświadczenie jednocześnie daje wyraz temu, że sam akt przeprosin
(choć wymuszony wyrokiem) odrywa się od emocji i uczuć powódki i znajduje
potwierdzenie w złożeniu pod oświadczeniem własnoręcznego podpisu.
Unormowanie zawarte w art. 24 k.c. chroni przede wszystkim interes osoby
dotkniętej naruszeniem. Chodzi więc zatem też i o to, aby przepraszany był
w pewien choć sposób usatysfakcjonowany zachowaniem przepraszającej.
Cel związany z aktem przeprosin wiąże się przede wszystkim ze zniweczeniem
skutków naruszenia dóbr osobistych pozwanej, a zatem z sytuacją, w której
powódka, sporządzając oświadczenie o treści nakazanej wyrokiem niejako
potwierdza i aprobuje to oświadczenie składając własnoręczny podpis.
Powódka została zobowiązana do przesłania pozwanej listu zawierającego
ściśle określone wyrokiem sądu oświadczenie, a zatem winna sporządzić
je w formie pisemnej. Pisemna forma czynności prawnej charakteryzuje się tym,
5
że treść oświadczenia woli zostaje utrwalona w dokumencie. Zgodnie z art. 78 § 1
k.c., do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie
własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli.
Brak podpisu pod oświadczeniem zawierającym przeprosiny nie pozwala na
identyfikację osoby sporządzającej to pismo. Własnoręczny podpis stanowi przy
tym osobisty akcent, który jest nierozłączną częścią oświadczenia woli, gdyż
stanowi wiarygodną gwarancję tego, iż pochodzi od osoby sporządzającej pismo,
którą nadto indywidualizuje.
Oświadczenie zawierające treść określoną przez Sąd Apelacyjny może być
sporządzone za pomocą takich materiałów, które mogą utrwalić treść złożonego
oświadczenia woli, a więc także komputerowo, powinno jednak zawierać
własnoręczny podpis osoby zobowiązanej do złożenia oświadczenia.
Przepis art. 78 k.c. powiązany jest z treścią art. 245 k.p.c., z którego wynika,
że dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła
oświadczenie zawarte w dokumencie. Wprawdzie art. 245 k.p.c. nie zawiera
określenia „własnoręczny” tym niemniej jest ono jasno użyte w art. 78 k.c. Zgodnie
z art. 245 k.p.c. podpisanie jakiegokolwiek dokumentu prywatnego przez określoną
osobę stanowi dowód tego, że osoba która go podpisała, złożyła oświadczenie
zawarte w dokumencie.
Brak własnoręcznego podpisu powódki pod sporządzonym komputerowo
oświadczeniem zawierającym przeprosiny pozwanej spółki nie może być uznane za
prawidłowe wykonanie nałożonego na powódkę obowiązku, który wynikał z wyroku
Sądu Apelacyjnego z 12 kwietnia 2012 r.
Wprawdzie Sąd Okręgowy nie badał drugiego pisma skierowanego
przez powódkę do pozwanej, to również ono nie może być uznane za wypełnienie
obowiązku wynikającego z wyroku Sądu Apelacyjnego, skoro pismo to powódka
opatrzyła komentarzem. Dodanie przez powódkę do oświadczenia
komentarzy niweczy cel przeprosin i z tej przyczyny nie pozwala to na uznanie,
że wyrok Sądu Apelacyjnego został przez powódkę właściwie wykonany. Może to
być zinterpretowane jako zmierzające do dokuczenia powodowi, niwecząc tym
samym istotę wyroku, którego celem jest zadośćuczynienie powodowi w związku
z dokonanym naruszeniem jego dóbr osobistych.
6
Od wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wniosła powódka, która
zaskarżyła go w całości, podnosząc w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej
zarzut naruszenia art. 24 k.c. w zw. z art. 78 § 1 k.c., poprzez błędną wykładnię,
prowadzącą do uznania, że brak własnoręcznego podpisu powódki pod
sporządzonym komputerowo oświadczeniem zawierającym przeprosiny pozwanej
spółki nie stanowi prawidłowego wykonania nałożonego na powódkę obowiązku,
który wynikał z wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 kwietnia 2012 r. Powódka
wniosła o uchylenie wyroku i oddalenie apelacji pozwanej, ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
drugiej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 24 § 1 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego ten czyjego
dobro osobiste zostało naruszone może żądać, ażeby osoba, która dopuściła się
naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
w szczególności złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
W ocenie Sądu drugiej instancji, treść prawomocnego wyroku, z którego wynikał
obowiązek złożenia przez powódkę oświadczenia usuwającego skutki naruszenia
dóbr osobistych w formie listu oznaczała, że do tak określonego obowiązku
należało stosować art. 78 § 1 k.c., zgodnie z którym do zachowania pisemnej formy
czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie
obejmującym treść oświadczenia woli. Zatem list o treści określonej wyrokiem
powinien zawierać podpis powódki, aby stanowił prawidłowe wykonanie
prawomocnego orzeczenia sądowego.
Oświadczenie, o którym mowa w art. 24 § 1 k.c., jest czynnością zmierzającą
do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych nie jest jednak oświadczeniem
stanowiącym składnik czynności prawnej, do którego miałby zastosowanie art. 78
§ 1 k.c. Pojęcie formy, użyte w art. 24 § 1 k.c., nie może być redukowane jedynie
do form, w jakich można dokonywać czynności prawnych. Przepis ten pozwala
bowiem na nadanie dowolnej formy oświadczenia mającego na celu usunięcie
skutków naruszenia dóbr osobistych. Zresztą sam wyrok sądu, który zobowiązywał
do złożenia oświadczenia przez powódkę w formie listu skierowanego do pozwanej,
jest przykładem zastosowania specyficznej formy złożenia oświadczenia
7
polegającej nie tylko na sporządzeniu treści oświadczenia na piśmie, ale na
przekazaniu go w określony sposób przez nadawcę adresatowi. Należy mieć na
względzie, że o wyborze formy oświadczenia przewidzianego w art. 24 § 1 k.c.
decyduje przede wszystkim sam pokrzywdzony naruszeniem dóbr osobistych, który
może żądać od naruszyciela tych dóbr złożenia oświadczenia o określonej treści
i formie, adekwatnych do charakteru i skali naruszonych dóbr osobistych.
Ingerencja sądu, w razie zgłoszenia usprawiedliwionego co do zasady żądania
opartego na tej podstawie prawnej, ma charakter ograniczony. W odniesieniu do
oświadczenia, które ma postać pisemną powód może więc różnie ukształtować
treść swojego żądania, zarówno w taki sposób, który odpowiada dyspozycji art. 78
§ 1 k.c., jak też w sposób odmienny.
Uwzględniając powyższe nietrafne było odwołanie się przez Sąd Apelacyjny
do art. 78 § 1 k.c. jako mającego zastosowanie do rozwiązania spornej kwestii, czy
oświadczenie, do złożenia którego została zobowiązania powódka, powinno było
zawierać jej podpis. O powyższym powinna przesądzać treść wyroku, w którym sąd
powinien ściśle określić czynności, jakich ma dokonać zobowiązany (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1982 r., IV CR 500/81, OSNC 1982, nr 8-9,
poz. 123). Istotne znaczenie dla prawidłowej wykładni takiego wyroku ma także
treść żądania zawartego w pozwie, gdyż w pierwszej kolejności żądanie
dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dóbr
osobistych przez złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej
formie powinno być skonkretyzowane przez osobę domagającą się ochrony
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 1997 r., II CKN 546/97, OSNC
1968, nr 7-8, poz. 119).
Sąd Apelacyjny uzasadnienia dla konieczności podpisania oświadczenia
przez powódkę upatrywał także w funkcji, jaką pełni to oświadczenia polegającej na
daniu satysfakcji podmiotowi, którego dobro osobiste zostało naruszone. W tym
zakresie stanowisko Sądu drugiej instancji nie jest jednoznaczne, gdyż z jednej
strony Sąd przyjął, że złożenie oświadczenia przez powódkę odrywa się od emocji
i uczuć, a z drugiej strony, iż akt przeprosin znajduje potwierdzenie i aprobatę
w złożonym pod oświadczeniem własnoręcznym podpisie przez zobowiązaną do
tego osobę, co gwarantuje uzyskanie satysfakcji przez osobę pokrzywdzoną.
8
Prawomocne orzeczenie, zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., wiąże także strony,
które powinny go wykonać - pod rygorem wszczęcia egzekucji obowiązków w nim
przewidzianych – niezależnie od tego, czy ostatecznie przekonuje ich motywacja
sądu, która była podstawą wydania określonej treści orzeczenia. Wykonanie przez
stronę prawomocnego wyroku, w tym poprzez złożenie nakazanego oświadczenia
podpisanego przez nią osobiście wcale więc nie musi oznaczać, że tym samym
strona ta daje wyraz temu, że akceptuje zasadność obowiązku nałożonego na nią
prawomocnym orzeczeniem. Kwestia ta była przedmiotem szczegółowej analizy
w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2008 r., III CZP
23/06 (OSNC 2006, nr 12, poz. 142), w którym zanegowano, aby zachowanie
polegające na złożeniu przeprosin lub wyrażeniu ubolewania było ściśle związane
ze stanem emocjonalnym dłużnika i jego uczuciami, zazwyczaj uczuciem żalu
i współczucia. Z punktu widzenia prawnego istotą przeprosin (wyrażenia
ubolewania) w omawianym przypadku jest skorygowanie obrazu osoby dotkniętej
naruszeniem dobra osobistego w oczach opinii publicznej lub innych osób.
Głównym celem osoby dotkniętej naruszeniem nie jest wywołanie u naruszyciela
odruchów ekspiacji, lecz to, aby informacja o korzystnym dla niej wyroku dotarła do
jak najszerszego kręgu osób. Podstawowym celem prawnym wiązanym z aktem
przeproszenia (ubolewania) jest zniweczenie skutków dokonanego naruszenia,
a nie uzyskanie satysfakcji, co w drodze przymusu sądowego lub egzekucyjnego
i tak jest przeważnie nie jest możliwe.
Trafnie natomiast Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na to, że badając
prawidłowość wykonania prawomocnego wyroku zobowiązującego do złożenia
oświadczenia usuwającego skutki naruszenia dóbr osobistych w formie listu
skierowanego do osoby dotkniętej naruszeniem zachodzi konieczność identyfikacji
podmiotu, który przesłał w takiej formie oświadczenie. Argument ten uzasadnia
potrzebę określenia funkcji, jaką w systemie prawa pełni podpis. O podpisie mowa
jest nie tylko w art. 78 § 1 k.c., regulującym formę pisemną czynności prawnej, ale
także w art. 949 § 1 k.c., art. 951 § 2 k.c., art. 952 § 2 k.c. (dotyczących składania
podpisów podczas czynności sporządzenia testamentu lub stwierdzania jego
treści), w art. 1 pkt 8, art. 7, art. 13, art. 25 i art. 31 prawa wekslowego
(regulujących podpisy osób na wekslu), czy też w art. 92 § 1 pkt 8 i 9 ustawy z dnia
9
14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 164 ze zm.)
określających obowiązek złożenia podpisów przez osoby biorące udział
w sporządzeniu aktu notarialnego. W każdym z tych przypadków przez podpis
rozumie się osobiście nakreślone znaki graficzne określające osobę, która je
nakreśliła. Analiza wskazanych wyżej, w sposób niepełny, przepisów określających
obowiązek złożenia podpisu przy dokonywanych czynnościach pozwala na
sformułowanie bardziej ogólnych wniosków co do funkcji podpisu. Pierwsza z nich
polega na identyfikacji osoby, która się podpisała. Zgodnie bowiem z art. 245 k.p.c.,
dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła
oświadczenie zawarte w dokumencie. Wzmocnieniu wiarygodności dokumentów
służy także ich ochrona prawno-karna przewidującą taką odpowiedzialność także
w razie sfałszowania podpisu (por. art. 270 k.k.). Brak podpisu pod przesłanym
dokumentem powoduje, że domniemanie z art. 245 k.p.c. nie działa, co powoduje
niemożność pewnej identyfikacji osoby, od której pochodzi dokument. Drugą
funkcją złożenia podpisu jest afirmacja przez podpisującego się treści podpisanego
dokumentu. Podpis potwierdza nie tylko znajomość przez osobę, która podpis
złożyła, treści dokumentu, ale także akceptację skutków, jakie właściwe przepisy
wiążą z jego sporządzeniem i skierowaniem do innych osób.
Obie wskazane wyżej funkcje podpisu są istotne dla ustalenia prawidłowego
sposobu wykonania obowiązku przez powódkę. Nałożony na nią prawomocnym
wyrokiem obowiązek złożenia oświadczenia usuwającego skutki naruszenia dóbr
osobistych w formie listu skierowanego do pozwanej oznaczał, że powinno ono
zostać sporządzone na piśmie, tj. za pomocą znaków graficznych sporządzonych
ręcznie bądź mechanicznie składających się na pełny tekst oświadczenia
określonego w prawomocnym wyroku. Tak sporządzone pismo, które jest
dokumentem prywatnym, powinno było zostać przesłane za pośrednictwem
operatora zajmującego się świadczeniem usług pocztowych, przez nadawcę -
zobowiązanego do złożenia oświadczenia - do adresata, tj. do podmiotu
wskazanego w wyroku, którego dobro osobiste zostało naruszone. Wszystkie te
czynności zobowiązanego do złożenia oświadczenia powinny umożliwić
identyfikację podmiotu, który ich dokonał i tym samym afirmował wykonanie
obowiązku wynikającego z prawomocnego wyroku. Samo przesłanie odtworzonej
10
mechanicznie (w formie wydruku komputerowego) treści oświadczenia określonego
w wyroku i nie pozwalało ani na identyfikację osoby, która złożyła i nadesłała
to oświadczenie, ani na ustalenie, czy osoba, której dane osobowe zawarte są na
końcu oświadczenia, czynność tę afirmuje, tj. składa oświadczenie w celu
wykonania swojego obowiązku wynikającego z prawomocnego wyroku.
Nie pozwala na to także ewentualne wskazanie nadawcy listu na kopercie,
czy w samej treści listu, gdyż mogą one zostać umieszczone także przez osobę
trzecią nawet wbrew woli podmiotu zobowiązanego do złożenia oświadczenia
usuwającego skutki naruszenia dóbr osobistych. Jedynie więc podpis tej osoby pod
dokumentem obejmującym treść przesłanego oświadczenia ze względu na
domniemanie wynikające z art. 245 k.p.c. - do którego trafnie nawiązał Sąd
Apelacyjny - pozwala na ustalenie tych okoliczności przez adresata listu.
Jeżeli więc z treści prawomocnego wyroku sądu nie wynika obowiązek
podpisania treści oświadczenia, o którym mowa w art. 24 § 1 k.c., w formie listu
skierowanego do pokrzywdzonego, to mimo to treść listu powinna umożliwiać
identyfikację osoby, która przesłała to oświadczenie oraz afirmowanie przez nią tej
czynności zmierzającej do wykonania obowiązku nałożonego na nią orzeczeniem
sądu. Nie jest wyłączone, aby w takim przypadku w dodatkowym dokumencie
przesłanym razem z treścią mechanicznie odtworzonego oświadczenia jego
nadawca własnym podpisem poświadczył, że oświadczenie to pochodzi od niego.
Treść dodatkowego pisma musi być jednak neutralna w stosunku do treści
przesłanego oświadczenia, tj. nie może niweczyć sensu składanego oświadczenia
usuwającego skutki naruszenia dóbr osobistych. Powódka, przesyłając
komputerowy wydruk oświadczenia zgodnego z treścią prawomocnego wyroku
zobowiązującego ją do tego, nadesłała także dodatkowe pismo, którego
elementów, treści i znaczenia Sąd Apelacyjny nie ocenił.
Z tych względów na podstawie art. 39815
§ 1 oraz art. 108 § 2 w zw. z art.
391 § 1, art. 39821
k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.