II CSK 280/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:03-04-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CSK 349/13 II CSK 349/13 II CSK 353/13 II CSK 353/13 II CSK 538/10 III CZP 80/09 II CSK 352/13 II CSK 530/13 II CSK 531/13
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 280/14
POSTANOWIENIE
Dnia 11 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. M. I. I.
z siedzibą w S. (Księstwo Liechtenstein)
przy uczestnictwie Banku […] Spółki Akcyjnej w W.
o wpis hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie 27.958.907,50 zł
do księgi wieczystej […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 4 października 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i wniosek uczestnika o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
W dniu 13 kwietnia 2012 r. syndyk masy upadłości Spółdzielni
Mieszkaniowej P. w K. zawarł z Bankiem S.A (B.) w W. notarialną umowę sprzedaży
upadłego przedsiębiorstwa prowadzonego pod firmą Spółdzielni Mieszkaniowej P., w
skład którego wszedł udział upadłej do 337 642/1 000 000 części we współwłasności
nieruchomości, zabudowanej kilkupiętrowym budynkiem wielomieszkaniowym,
położonej w K. przy ul. P. 18, objętej księgą wieczystą […] (macierzystą), obciążony
ograniczonymi prawami rzeczowymi w postaci spółdzielczych własnościowych praw
do lokali przysługujących osobom fizycznym oraz B., co do 39 lokali. Na podstawie
wniosku zawartego w § 7 umowy referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w K. w
dniu 18 maja 2012 r., wpisał do księgi wieczystej […], jako właściciela udziału
w nieruchomości B. oraz wykreślił hipotekę kaucyjną łączną w dziale IV księgi
wieczystej […]. Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 10 grudnia 2012 r., (sygn.
akt … 1021/12) oddalił apelację wierzyciela - MII zaskarżającą postanowienie Sądu
Rejonowego w K. z dnia 20 sierpnia 2012 r utrzymującego w mocy wykreślenie
hipoteki. Na skutek skargi kasacyjnej MII Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 27
lutego 2014 r. (II CSK 349/13) uchylił postanowienie Sądu Okręgowego i przekazał
sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Referendarz w Sądzie Rejonowym w K. w dniu 25 maja 2012 r. wpisał w
księgach wieczystych spółdzielczych własnościowych praw do lokali, obciążających
udział Spółdzielni Mieszkaniowej P. we współwłasności nieruchomości objętej księgą
wieczystą […], w tym w księdze wieczystej […] przekształcenie tych praw w odrębną
własność lokali i ujawnił na podstawie art. 1718
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst Dz.U. z 2013 r., poz. 1322, dalej jako
„u.s.m.”) ich właścicieli, nie wpisując jednocześnie w księgach wieczystych
wyodrębnionych lokali, w tym w księdze wieczystej […] hipoteki łącznej kaucyjnej w
kwocie 27 985 907, 50 zł na rzecz MII.
W skardze na to orzeczenie, wniesionej w dniu 25 czerwca 2012 r., MII zamieścił
wniosek o wpis hipoteki kaucyjnej łącznej w kwocie 27 958 907,50 zł do księgi
3
wieczystej […]. Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 28 grudnia 2012 r,
sprostowanym postanowieniem Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 marca 2014 r.,
oddalił wniosek przyjmując, że na podstawie umowy sprzedaży z dnia 13 kwietnia
2012 r. w związku z art. 317 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz.U. Nr 60, poz.
535 ze zm., jedn. tekst Dz. U. z 2012 r., poz.1112 ze zm. – dalej jako „u.p.u.n.”)
wygasła i w związku z tym został wykreślona hipoteka wpisana do księgi macierzystej,
wobec czego nie można było dokonać wpisu hipoteki do ksiąg wieczystych
prowadzonych dla nieruchomości lokalowych powstałych w następstwie
przekształcenia na podstawie art. 1718
u.s.m.
Stanowisko to podzielił Sąd Okręgowy w K. oddalając zaskarżonym obecnie
postanowieniem z dnia 4 października 2013 r. apelację MII od postanowienia Sądu
Rejonowego.
W skardze kasacyjnej, wnioskodawcy nawiązującej do wcześniejszych
zarzutów apelacji, skarżący zarzucił naruszenie art. 76 ust. 1,i art. 94 u.k.w.h, art.
317 ust. 2 u.p.u.n., art. 535 k.c., art. 1718
u.s.m., art. 1 u.s.m., art. 311 u.p.u.n., art.
551
k.c., art. 6288
ü w zw. z art. 76 ust. 1 u.k.w.h. Wnosił o uchylenia zaskarżonego
postanowienia oraz poprzedzającego go postanowienia Sądu Rejonowego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie
o uchylenie obu postanowień i ich zmianę przez orzeczenie co do istoty sprawy
i wpisanie w dziale IV Kw nr […] hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie
27.958.907,50 zł na rzecz wnioskodawcy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6268
§ 1 k.p.c., wpisy w księdze wieczystej są dokonywane
tylko na wniosek i w jego granicach, które wyznacza żądanie wniosku i jego
podstawa faktyczna. Stosownie do art. 6268
§ 2 k.p.c., zakreślającego kognicję
sądu rozpoznającego wniosek o wpis, zarówno w pierwszej jak i drugiej instancji
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2011 r., II CSK 538/10, nie
publ.) sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku
dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Ograniczona kognicja sądu wyłącza nie
tylko badanie innych dokumentów, niż dołączone do wniosku lub znajdujące się
w aktach księgi wieczystej, ale także okoliczności, które nie wynikają z wniosku
o wpis, dołączonych do niego dokumentów ani z treści księgi wieczystej, jeżeli
4
miałyby one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku o wpis. Niedopuszczalne
jest prowadzenie w postępowaniu o wpis postępowania dowodowego mającego na
celu poszukiwanie podstawy wpisu, która nie wynika z dokumentów dołączonych
do wniosku. Sąd odwoławczy bada jedynie, czy w świetle dokumentów
załączonych do wniosku i treści księgi wieczystej wpis, bądź jego odmowa przez
sąd pierwszej instancji była uzasadniona. Decydujące znaczenie dla tej oceny ma
stan rzeczy istniejący w chwili złożenia wniosku, którym sąd rozpoznający wniosek
o wpis jest związany (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, OSNC 2010 r., nr 6, poz. 84). Jeżeli w dacie
wniesienia wniosku o wpis nie istnieje jego podstawa, wniosek podlega a limine
oddaleniu.
Poza tak określoną kognicja sądów rozpoznających wniosek o wpis hipoteki
z dnia 25 czerwca 2012 r. pozostawało rozważanie i ocena skutków umowy z dnia
13 kwietnia 2012 r. dla bytu prawnego przedmiotowej hipoteki stanowiącej
zabezpieczenie wierzytelności wnioskodawcy.
Warunkiem uwzględnienia wniosku o wpis było istnienie w dacie jego
złożenia wpisu hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości macierzystej (zob. m.
inn. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2014 r., II CSK 530/13,
II CSK 531/13, nie publ.). Jednak hipoteka przymusowa kaucyjna łączna została
wykreślona z księgi […] w dniu 18 maja 2012 r. Zgodnie z art. 5181
§ 3 k.p.c.
zaskarżenie wpisu jej wykreślenia przez MII nie miało wpływu na jego skuteczność
ocenianą w dacie złożenia wniosku. Wpis wykreślenia nie został pozbawiony
skuteczności w następstwie uchylenia przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia
27 lutego 2014 r. postanowienia Sądu Okręgowego w K. o utrzymaniu w mocy
wykreślenia hipoteki z księgi macierzystej przez referendarza sądowego w dniu 18
maja 2012 r. i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania. Powołane postanowienie Sądu Najwyższego nie może być też brane
pod uwagę przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie z tej racji, że
wydane zostało po dacie zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego.
W tej sytuacji ubocznie jedynie pozostaje stwierdzić, że chociaż z przyczyn
już uprzednio wskazanych w orzecznictwie (zob. m. inn. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 27 lutego 2014, II CSK 349/13, II CSK 352/13, II CSK 353/13,
5
II CSK 361/ 13, nie publ.) błędny jest pogląd Sądu Okręgowego odnośnie do
skutków zbycia w postępowaniu upadłościowym, na rzecz osoby nie będącej
spółdzielnią mieszkaniową, przedsiębiorstwa spółdzielni mieszkaniowej,
obejmującego udział we własności zabudowanej nieruchomości gruntowej,
obciążony spółdzielczymi własnościowymi prawami do lokalu, dla bytu prawnego
hipoteki obciążającej nieruchomość, w ramach której w następstwie takiej
sprzedaży doszło do wyodrębnia własności lokali, to nie może to mieć wpływu na
ocenę zasadności skargi kasacyjnej, a tym samym na wynik rozstrzygnięcia.
Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił skargę kasacyjną oraz wniosek uczestnika o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego, a to wobec braku podstaw do odstąpienia od
zasady określonej w art. 520 § 1 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 11 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. M. I. I.
z siedzibą w S. (Księstwo Liechtenstein)
przy uczestnictwie Banku […] Spółki Akcyjnej w W.
o wpis hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie 27.958.907,50 zł
do księgi wieczystej […],
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 11 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 4 października 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i wniosek uczestnika o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
W dniu 13 kwietnia 2012 r. syndyk masy upadłości Spółdzielni
Mieszkaniowej P. w K. zawarł z Bankiem S.A (B.) w W. notarialną umowę sprzedaży
upadłego przedsiębiorstwa prowadzonego pod firmą Spółdzielni Mieszkaniowej P., w
skład którego wszedł udział upadłej do 337 642/1 000 000 części we współwłasności
nieruchomości, zabudowanej kilkupiętrowym budynkiem wielomieszkaniowym,
położonej w K. przy ul. P. 18, objętej księgą wieczystą […] (macierzystą), obciążony
ograniczonymi prawami rzeczowymi w postaci spółdzielczych własnościowych praw
do lokali przysługujących osobom fizycznym oraz B., co do 39 lokali. Na podstawie
wniosku zawartego w § 7 umowy referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w K. w
dniu 18 maja 2012 r., wpisał do księgi wieczystej […], jako właściciela udziału
w nieruchomości B. oraz wykreślił hipotekę kaucyjną łączną w dziale IV księgi
wieczystej […]. Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 10 grudnia 2012 r., (sygn.
akt … 1021/12) oddalił apelację wierzyciela - MII zaskarżającą postanowienie Sądu
Rejonowego w K. z dnia 20 sierpnia 2012 r utrzymującego w mocy wykreślenie
hipoteki. Na skutek skargi kasacyjnej MII Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 27
lutego 2014 r. (II CSK 349/13) uchylił postanowienie Sądu Okręgowego i przekazał
sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Referendarz w Sądzie Rejonowym w K. w dniu 25 maja 2012 r. wpisał w
księgach wieczystych spółdzielczych własnościowych praw do lokali, obciążających
udział Spółdzielni Mieszkaniowej P. we współwłasności nieruchomości objętej księgą
wieczystą […], w tym w księdze wieczystej […] przekształcenie tych praw w odrębną
własność lokali i ujawnił na podstawie art. 1718
ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
spółdzielniach mieszkaniowych (jedn. tekst Dz.U. z 2013 r., poz. 1322, dalej jako
„u.s.m.”) ich właścicieli, nie wpisując jednocześnie w księgach wieczystych
wyodrębnionych lokali, w tym w księdze wieczystej […] hipoteki łącznej kaucyjnej w
kwocie 27 985 907, 50 zł na rzecz MII.
W skardze na to orzeczenie, wniesionej w dniu 25 czerwca 2012 r., MII zamieścił
wniosek o wpis hipoteki kaucyjnej łącznej w kwocie 27 958 907,50 zł do księgi
3
wieczystej […]. Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 28 grudnia 2012 r,
sprostowanym postanowieniem Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 marca 2014 r.,
oddalił wniosek przyjmując, że na podstawie umowy sprzedaży z dnia 13 kwietnia
2012 r. w związku z art. 317 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz.U. Nr 60, poz.
535 ze zm., jedn. tekst Dz. U. z 2012 r., poz.1112 ze zm. – dalej jako „u.p.u.n.”)
wygasła i w związku z tym został wykreślona hipoteka wpisana do księgi macierzystej,
wobec czego nie można było dokonać wpisu hipoteki do ksiąg wieczystych
prowadzonych dla nieruchomości lokalowych powstałych w następstwie
przekształcenia na podstawie art. 1718
u.s.m.
Stanowisko to podzielił Sąd Okręgowy w K. oddalając zaskarżonym obecnie
postanowieniem z dnia 4 października 2013 r. apelację MII od postanowienia Sądu
Rejonowego.
W skardze kasacyjnej, wnioskodawcy nawiązującej do wcześniejszych
zarzutów apelacji, skarżący zarzucił naruszenie art. 76 ust. 1,i art. 94 u.k.w.h, art.
317 ust. 2 u.p.u.n., art. 535 k.c., art. 1718
u.s.m., art. 1 u.s.m., art. 311 u.p.u.n., art.
551
k.c., art. 6288
ü w zw. z art. 76 ust. 1 u.k.w.h. Wnosił o uchylenia zaskarżonego
postanowienia oraz poprzedzającego go postanowienia Sądu Rejonowego
i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie
o uchylenie obu postanowień i ich zmianę przez orzeczenie co do istoty sprawy
i wpisanie w dziale IV Kw nr […] hipoteki przymusowej łącznej kaucyjnej w kwocie
27.958.907,50 zł na rzecz wnioskodawcy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6268
§ 1 k.p.c., wpisy w księdze wieczystej są dokonywane
tylko na wniosek i w jego granicach, które wyznacza żądanie wniosku i jego
podstawa faktyczna. Stosownie do art. 6268
§ 2 k.p.c., zakreślającego kognicję
sądu rozpoznającego wniosek o wpis, zarówno w pierwszej jak i drugiej instancji
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2011 r., II CSK 538/10, nie
publ.) sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku
dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Ograniczona kognicja sądu wyłącza nie
tylko badanie innych dokumentów, niż dołączone do wniosku lub znajdujące się
w aktach księgi wieczystej, ale także okoliczności, które nie wynikają z wniosku
o wpis, dołączonych do niego dokumentów ani z treści księgi wieczystej, jeżeli
4
miałyby one stanowić podstawę uwzględnienia wniosku o wpis. Niedopuszczalne
jest prowadzenie w postępowaniu o wpis postępowania dowodowego mającego na
celu poszukiwanie podstawy wpisu, która nie wynika z dokumentów dołączonych
do wniosku. Sąd odwoławczy bada jedynie, czy w świetle dokumentów
załączonych do wniosku i treści księgi wieczystej wpis, bądź jego odmowa przez
sąd pierwszej instancji była uzasadniona. Decydujące znaczenie dla tej oceny ma
stan rzeczy istniejący w chwili złożenia wniosku, którym sąd rozpoznający wniosek
o wpis jest związany (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
16 grudnia 2009 r., III CZP 80/09, OSNC 2010 r., nr 6, poz. 84). Jeżeli w dacie
wniesienia wniosku o wpis nie istnieje jego podstawa, wniosek podlega a limine
oddaleniu.
Poza tak określoną kognicja sądów rozpoznających wniosek o wpis hipoteki
z dnia 25 czerwca 2012 r. pozostawało rozważanie i ocena skutków umowy z dnia
13 kwietnia 2012 r. dla bytu prawnego przedmiotowej hipoteki stanowiącej
zabezpieczenie wierzytelności wnioskodawcy.
Warunkiem uwzględnienia wniosku o wpis było istnienie w dacie jego
złożenia wpisu hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości macierzystej (zob. m.
inn. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2014 r., II CSK 530/13,
II CSK 531/13, nie publ.). Jednak hipoteka przymusowa kaucyjna łączna została
wykreślona z księgi […] w dniu 18 maja 2012 r. Zgodnie z art. 5181
§ 3 k.p.c.
zaskarżenie wpisu jej wykreślenia przez MII nie miało wpływu na jego skuteczność
ocenianą w dacie złożenia wniosku. Wpis wykreślenia nie został pozbawiony
skuteczności w następstwie uchylenia przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia
27 lutego 2014 r. postanowienia Sądu Okręgowego w K. o utrzymaniu w mocy
wykreślenia hipoteki z księgi macierzystej przez referendarza sądowego w dniu 18
maja 2012 r. i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania. Powołane postanowienie Sądu Najwyższego nie może być też brane
pod uwagę przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie z tej racji, że
wydane zostało po dacie zaskarżonego postanowienia Sądu Okręgowego.
W tej sytuacji ubocznie jedynie pozostaje stwierdzić, że chociaż z przyczyn
już uprzednio wskazanych w orzecznictwie (zob. m. inn. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 27 lutego 2014, II CSK 349/13, II CSK 352/13, II CSK 353/13,
5
II CSK 361/ 13, nie publ.) błędny jest pogląd Sądu Okręgowego odnośnie do
skutków zbycia w postępowaniu upadłościowym, na rzecz osoby nie będącej
spółdzielnią mieszkaniową, przedsiębiorstwa spółdzielni mieszkaniowej,
obejmującego udział we własności zabudowanej nieruchomości gruntowej,
obciążony spółdzielczymi własnościowymi prawami do lokalu, dla bytu prawnego
hipoteki obciążającej nieruchomość, w ramach której w następstwie takiej
sprzedaży doszło do wyodrębnia własności lokali, to nie może to mieć wpływu na
ocenę zasadności skargi kasacyjnej, a tym samym na wynik rozstrzygnięcia.
Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił skargę kasacyjną oraz wniosek uczestnika o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego, a to wobec braku podstaw do odstąpienia od
zasady określonej w art. 520 § 1 k.p.c.