Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu VIII Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2013 r. w Toruniu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. D.

przeciwko małoletniemu A. S. działającemu przez matkę P. S.

o obniżenie alimentów

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Brodnicy VIII Zamiejscowego Wydziału Rodzinnego i Nieletnich w Golubiu-Dobrzyniu

z dnia 29 kwietnia 2013 r.

sygn. akt VIII RC 73/13

oddala apelację.

Sygn. akt VIII Ca 328/13

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Brodnicy wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2013 r. w sprawie z powództwa K. D. przeciwko mał. A. S. działającemu przez matkę P. S. o obniżenie alimentów oddalił powództwo, nie obciążając stron kosztami sądowymi.

K. D. wniósł pozew o obniżenie alimentów świadczonych na rzecz swojego małoletniego syna A. S. reprezentowanego przez matkę P. S. z kwoty po 500,- złotych do 200,- złotych miesięcznie. Powód powoływał się na trudną sytuację materialną spowodowaną brakiem zatrud­nienia i brakiem dochodów.

Sąd Rejonowy ustalił, że rodzice małoletniego pozwanego nie są małżeństwem. Małoletni A. zamieszkuje z matką P. S. w G..

Ugodą zawartą w dniu 31 października 2012 roku przed Sądem Rejono­wym w Golubiu-Dobrzyniu w sprawie o sygnaturze III RC 193/12 K. D. zobowiązał się do łożenia na utrzymanie małoletniego A. S. kwoty po 500 złotych miesięcznie. Jednocześnie uznał swoje ojcostwo w stosunku do ma­łoletniego pozwanego.

Powód w tym okresie nie pracował i pozostawał na utrzymaniu rodziców. Był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w T. jako osoba bezrobot­na, bez prawa do zasiłku.

Matka małoletniego pozwanego przebywała na urlopie macierzyńskim i pobierała zasiłek macierzyński w wysokości 1.233,80 zł netto miesięcznie.

Obecnie powód K. D. ma 29 lat, jest technikiem technologii drewna, nie pracuje zawodo­wo, jest bezrobotny, bez prawa do zasiłku. Nie osiąga dochodów, ani nie posiada wartościowego majątku. Korzysta z pomocy rodziców z którymi zamieszkuje. Rodzice pokrywają koszty utrzymania mieszkania. Nie ma większych zadłużeń. Nie zakładał drugiej rodziny. Oprócz małoletniego Ad­riana nie ma innych osób na utrzymaniu. Na marginesie trzeba dodać, iż z uwagi na wątpliwości odnośnie pochodzenia syna powód wniósł też sprawę o ustalenie bez­skuteczności uznania dziecka, postępowanie jest w toku. Kwestia ta nie wpływa jed­nak na rozstrzygniecie niniejszej sprawy.

Małoletni A. S. skończył 9 miesięcy. Rozwija się prawidłowo, jednak często się przeziębia. Od urodzenia choruje na serce. Jest leczony w (...) Szpitalu (...) w T.. Karmiony jest mlekiem modyfikowanym. Miesięczny koszt zakupu mleka wynosi 210 zł.

Matka małoletniego P. S. nie pracuje za­wodowo. Jest zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w G. jako osoba bezrobotna. Pobiera zasiłek dla osób bezrobotnych w wysokości około 600 zł miesięcznie oraz zasiłek rodzinny w kwocie 77 zł miesięcznie. Nie zakła­dała drugiej rodziny, nie ma innych osób na utrzymaniu poza małoletnim A.. Razem z synem mieszka u swoich rodziców. Jest to mieszkanie dwupokojowe w któ­rym zamieszkuje również jej siostra i niepełnosprawny brat. Czynsz wynosi 470 zł miesięcznie. Energia elektryczna 100 zł miesięcznie. Zużywają oni jedną butlę gazu miesięcznie. Nie ma żadnych zadłużeń.

Sąd Rejonowy stwierdził, że w przedmiotowej sprawie okres pięciu miesięcy dzielący obydwie sprawy nie zmienił istotnie sytuacji życiowej obydwu stron. Zmianie uległa jedynie wyso­kość dochodów osiąganych przez matkę małoletniego pozwanego, która w momen­cie zawierania ugody pobierała zasiłek macierzyński w kwocie 1.233,80 zł netto miesięcznie, a obecnie pobiera wyłącznie zasiłek dla osób bezrobotnych i zasiłek rodzinny w łącznej kwocie około 700 zł miesięcznie.

Po stronie powoda nie nastąpiły natomiast żadne zmiany. W dalszym ciągu jest on zarejestrowany w Powia­towym Urzędzie Pracy w T. jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Jak sam zeznał, po raz ostatni pracował on w lutym 2012 roku, czyli przed zawarciem ugody w sprawie III RC 193/12. W dalszym ciągu pozostaje on na utrzymaniu rodzi­ców z którymi zamieszkuje.

Sąd Rejonowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie trudne do zaakceptowania jest stanowisko za­prezentowane przez powoda, jakoby będąc mężczyzną zdrowym (brak zaświadczeń lekarskich dokumentujących niezdolność do pracy spowodowaną stanem zdrowia), w sile wieku (31 lat), nie pracował on zawodowo, nie osiągał żadnych dochodów, a pozostawał wyłącznie na utrzymaniu rodziców, którzy sami osiągają niewielkie do­chody. Małoletni pozwany urodził się w sierpniu 2012 r. i już wtedy powód nie pracował. Zdaniem Sądu Rejonowego powód powinien dołożyć wszelkich starań w znalezieniu zatrudnienia, co najmniej od sierpnia 2012 r. kiedy to został ojcem i stał się odpowiedzialny za swojego syna. Zgodnie z treścią art. 96 §1 kro to rodzice obowią­zani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je nale­życie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Tylko ro­dzice mogą więc zapewnić małoletniemu powodowi środki utrzymania dlatego też powód powinien dołożyć wszelkich starań, aby znaleźć środki na ten cel. Tym bar­dziej, że dochody matki dziecka uległy obniżeniu o kwotę 500 zł miesięcznie.

Zda­niem Sądu I instancji powód ma możliwości zarobkowe, których nie wykorzystuje. Jest mło­dym mężczyzną, posiadającym konkretny zawód i przy wykazaniu inicjatywy, jest możliwe, zdaniem Sądu Rejonowego, znalezienie przez niego jakiejkolwiek pracy, która zapewni­łaby mu chociaż niewielki dochód, dzięki któremu będzie miał możliwość łożenia na utrzymanie dziecka. Aktualna kwota świadczenia alimenta­cyjnego na rzecz małoletniego A. (500 zł) nie jest szczególnie wysoka; prze­ciwnie kształtuje się w przeciętnych granicach w stosunku do wieku dziecka. Sam koszt zakupu mleka dla chłopca wynosi 210 zł, a do tego należy uwzględnić jesz­cze dodatkowe wydatki spowodowane chorobą małoletniego pozwanego.

Oceniając całokształt powyższych okoliczności Sąd I instancji stwierdził, iż powód nie wykazał, aby w ciągu ostatniego okresu jego sytuacja życiowa uległa poważne­mu pogorszeniu, aby uzasadniała ona obniżenie jego świadczeń na rzecz syna. W konsekwencji Sąd Rejonowy uznał aktualną wysokość świadczenia za odpowiadającą przesłan­kom z art. 135 §1 kro i na podstawie art. 138 kro oddalił powództwo.

Orzeczenie o kosztach procesu znalazło podstawę prawną w art. 102 kpc.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód, który zaskarżył go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu, tj. zasądzenie od powoda na rzecz małoletniego pozwanego alimentów w kwocie 200 zł w miejsce alimentów dotychczasowych w kwocie 500 zł. Skarżący zarzucił błędne ustalenie przez Sąd Rejonowy rozmiaru usprawiedliwionych potrzeb małoletniego pozwanego, co było wynikiem błędnego przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że matka małoletniego pozwanego wykazała, iż potrzeby dziecka kształtują się w zakresie kwoty 500 zł. Jednocześnie powód zarzucił, iż Sąd I instancji zlekceważył jego bardzo trudną sytuację materialną i osobistą.

Na rozprawie apelacyjnej małoletniego powoda wniosła o oddalenie apelacji jako bezzasadnej.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Zgodnie z treścią przepisu art. 138 kro w razie zmiany stosunków kreujących obowiązek alimentacyjny można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przedmiotowe stosunki natomiast określa treść art. 135 §1 kro, w myśl którego o wymiarze obowiązku alimentacyjnego decydują w takim samym stopniu z jednej strony usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Tak więc zmniejszenie obowiązku alimentacyjnego w świetle powyższego jest możliwe jedynie w razie zmniejszenia się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, bądź pogorszenia możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego.

Użyty w art. 138 kro termin „umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego” odnosi się wyłącznie do ugody zawartej przed Sądem.

Zmiana orzeczenia dopuszczalna jest tylko w razie zmiany stosunków powstałych po jego wydaniu, a jej ustalenie następuje poprzez porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami uprzednio istniejącymi.

Można więc powiedzieć, że postępowanie dowodowe ma charakter porównawczy tego, co był podstawą ustalenia alimentów w sprawie poprzedniej, z tym co jest w sprawie wytoczonej na podstawie art. 138 kro. Przedmiotem postępowania dowodowego jest zatem zmiana okoliczności (stosunków) zarówno po stronie uprawnionego, jak i zobowiązanego.

O ile w procesie przedmiotem dowodzenia byłyby w całości usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, miałoby to sens o tyle, o ile zmierza do wykazania zmian w tym zakresie. W przeciwnym bowiem razie powództwo zmierza w swej istocie do polemiki z ustaleniami w poprzedniej sprawie, objętymi powagą rzeczy osądzonej lub ugodzonej, mającej na celu wykazanie wadliwości uprzednich ustaleń. Prekluzja materiału zebranego w sprawach poprzednich wyłącza powoływanie się strony w różnych sprawach na te same okoliczności faktyczne dla wyciągnięcia odmiennych wniosków.

W związku z powyższym należy wyraźnie zastrzec, że art. 138 kro w żadnym wypadku nie jest środkiem sanowania orzeczeń (ugód), nawet jeśli są one oparte na wadliwych ustaleniach.

Sąd Okręgowy pominął spóźnione wnioski dowodowe powoda (art. 381 kpc), które w istocie rzeczy miały na celu weryfikację wcześniej zawartej ugody. Jak wynika z apelacji powód domagał się przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność udowodnienia żądanej przez matkę dziecka kwoty 500 zł i w tym celu „włączenie do sprawy wywiadu środowiskowego i pozyskania opinii lekarza biegłego – lekarza dziecięcego co do stanu zdrowia dziecka”.

W przedmiotowym postępowaniu zatem w sprawie o obniżenie alimentów badaniu podlegało jedynie, czy zaszły powołane wyżej okoliczności.

Tymczasem z materiału dowodowego sprawy wynika, że w stosunku do ustalenia wysokości alimentów ugodą z dnia 31 października 2012 r., po stronie powoda nie zaszły żadne zmiany w obrębie jego możliwości zarobkowych i majątkowych. W szczególności powód nie stracił pracy, był bowiem już bezrobotny w chwili zawierania ugody, pozostając w zasadzie na utrzymaniu rodziców. Natomiast w chwili przyjmowania na siebie ugodą obowiązku alimentacyjnego w kwocie 500 zł, powód musiał liczyć się z koniecznością realizowania tego obowiązku. Stąd też bez większego znaczenia pozostaje argument, że wskutek nie uiszczania alimentów na bieżąco przez powoda powstało u niego z tego tytułu zadłużenie. Równolegle nie doszło do zmiany stanu zdrowia powoda, w dalszym ciągu jest on zdrowym, młodym mężczyzną, który winien dołożyć wszelkich starań w pozyskaniu środków na opłacanie alimentów. Przy czym wskazać należy, że bez znaczenia dla przedmiotowego rozstrzygnięcia pozostaje wynik sprawy o stwierdzenie bezskuteczności uznania dziecka.

W sprawie niniejszej powód domaga się obniżenia alimentów.

Jednocześnie w oparciu o materiał dowodowy sprawy wskazać należy, że kwotowo potrzeby dziecka z pewnością jeśli nie uległy zwiększeniu to są porównywalne z tymi, które istniały w chwili zawarcia ugody (w dalszym ciągu 9 – miesięczne dziecko choćby korzysta z pieluch, czy z żywności oraz środków higieny dla niemowląt). Natomiast na taką kwotę 500 zł powód w chwili zawierania ugody szacował potrzeby dziecka.

Jedyna zmiana, jaka zaszła od chwili zawarcia ugody, dotyczyła wyłącznie sytuacji matki małoletniego powoda, która obecnie uzyskuje mniejszy dochód aniżeli w chwili zawierania ugody (otrzymuje tytułem zasiłku dla bezrobotnych i zasiłku rodzinnego łącznie ok. 700 zł w miejsce poprzednio uzyskiwanego zasiłku macierzyńskiego w kwocie 1233,80 zł).

Natomiast powód nie powołał się na jakiekolwiek wadliwości oświadczenia woli przy zawieraniu ugody. Na marginesie już tylko w tym zakresie należy zauważyć, że nie można zniweczyć ugody bez uzasadnionych przyczyn. Środki prawne służące zniweczeniu skutków ugody są sformalizowane i wymagają istnienia określonych przesłanek, jest to bowiem dwustronna czynność prawna, podlegająca ochronie. Nadto przyczyny wadliwości oświadczenia woli strony zawierającej ugodę muszą być wyraźnie udokumentowane (por.: postanowienie Sądu Najwyższego z 14 czerwca 2005r., V CK 691/04, LEX nr 177225). Zgodnie z art. 918 §1 kc uchylenie się od skutków prawnych ugody zawartej pod wpływem błędu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego, który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy, a spór albo niepewność nie powstałyby, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Zawierając ugodę pozwany zaś posiadał pełną wiedzę na temat swych możliwości zarobkowych i majątkowych. W kwestii tej wypowiedział się już też Sąd Najwyższy, który stwierdził, że nie pozwala na uchylenie się od skutków prawnych ugody wadliwa ocena odnosząca się do możliwości płatniczych zobowiązanego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2002 r., I CKN 515/00).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał zarzuty apelacyjne za niezasadne i na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

Na koniec podnieść należy, że przedstawiciel ustawowy małoletniego nie miał obowiązku składania odpowiedzi na apelację.