Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

przy udziale zainteresowanego Przedsiębiorstwa Prac (...) Sp. z o.o. w likwidacji we W.

o odpowiedzialność za zaległe składki

na skutek apelacji R. S.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 26 czerwca 2008 r. sygn. akt IX U 1171/07

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2008 r. sygn. akt 1171/07 Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił odwołanie R. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 14 lutego 2007 r., którą organ rentowy stwierdził, że R. S., jako członek zarządu odpowiada solidarnie za zaległości zainteresowanego – Przedsiębiorstwa Prac (...) s p. z o. o, z siedzibą we W., z tytułu nieopłaconych składek na:

-

ubezpieczenia społeczne za miesiąc grudzień 2001 r., za okres od kwietnia 2002 r. do października 2002 r. w kwocie 97.644,70 zł wraz z należnymi odsetkami;

-

ubezpieczenia zdrowotne za miesiąc grudzień 2001 r., za okres od lutego 2002 r. do października 2002 r. w kwocie 17,186,80 zł wraz z należnymi odsetkami,

-

Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za miesiąc grudzień 2001 r. za okres od maja 2002 r. do listopada 2002 r. w kwocie 7.728,92 zł wraz z należnymi odsetkami.

Rozstrzygnięcie Sąd wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

Spółka Przedsiębiorstwo Prac (...) sp. z o.o. została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego postanowieniem Sądu z dnia 12 lipca 2002 r. na podstawie umowy spółki z dnia 21 lutego 1989 r. oraz dokonanych zmian umowy w dniu 10 czerwca 2002 r. Przedmiotem jej działalności było wykonywanie specjalistycznych usług budowlanych w kraju i za granicą. Spółka zatrudniała ok. 100 osób.

R. S. od 30 maja 1994 r. do 28 marca 2003 r. był członkiem zarządu spółki (...) w tym do 10 czerwca 2002 r., był prezesem zarządu spółki, zaś w okresie od 10 czerwca 2002 r. do 28 marca 2003 r. był wiceprezesem zarządu spółki.

W dniu 16 sierpnia 2001 r. (...) SA 2 Oddział we W. zwrócił organowi rentowemu bez realizacji zajęcia rachunków bankowych dotyczących spółki, gdyż jej rachunek został zamknięty w dniu 22 maja 2000 r. W dniu 14 lutego 2002 r. Urząd Skarbowy W. ustanowił zastaw skarbowy na samochodach należących do spółki, z tytułu należności ZUS.

W okresie od 10 czerwca 2002 r. do 23 września 2002 r. funkcję prezesa zarządu spółki pełnił W. M..

Do chwili objęcia funkcji przez W. M. w spółce nie był sporządzony bilans za 2001 r., a jedynie sprawozdanie finansowe za I kwartał 2002 r., z którego wynikało, że działalność spółki przyniosła zysk w wysokości 15.436,16 zł, wysokość jej należności od dłużników wynosiła 4 mln zł, a wysokość zobowiązań 4,8 mln zł, z czego 1 mln zł to były zobowiązania długoterminowe.

We wcześniejszych sprawozdaniach wnioskodawca jako prezes zarządu wykazywał dodatnie saldo działalności spółki.

W tym okresie rachunki bankowe spółki były zajęte przez ZUS, zaś wierzytelności spółki nie były dochodzone z uwagi na brak środków. W związku z zajęciem rachunków bankowych spółki, utraciła ona płynność finansową.

Dnia 12 czerwca 2002 r. największy udziałowiec i wierzyciel spółki ­ (...) SA, wezwał spółkę do zapłaty wymagalnych wierzytelności. W celu zaspokojenia wierzyciela W. M. - jako prezes zawarł z (...) umowę cesji wierzytelności na kwotę 2,1 mln zł, która to kwota zaspokajała jedynie część należności wierzyciela. Równocześnie zawarte zostało porozumienie, na mocy którego (...) zobowiązał się wstrzymać egzekucję dalszych należności do września 2003 r.

W. M. zlecił Kancelarii (...) sprawdzenie ksiąg i rachunkowości spółki. W efekcie tych działań we wrześniu 2002 r. sporządzony został bilans spółki za 2001 r. Z bilansu tego wynikało, iż na koniec 2001 r. spółka zanotowała stratę w wysokości 1.696.805,51 zł, zobowiązania spółki wyniosły 4,8 mln zł, należności spółki nie przekraczały kwoty 2,2 mln zł, kapitał zakładowy wynosił 150.000,00 zł, zaś wartość majątku trwałego wynosiła 737.000,00 zł.

W dniu 14 sierpnia 2002 r. lokal, w którym mieściła się siedziba spółki został zamknięty przez właściciela z powodu zadłużenia z tytułu czynszu.

W dniu 16 sierpnia 2002 r. prezes spółki W. M. i wiceprezes R. S. złożyli w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia­-Fabrycznej wniosek o ogłoszenie upadłości spółki (...).

Zarządzeniem Sądu Rejonowego z dnia 18 września 2002 r. został zwrócony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, gdyż złożone załączniki nie odpowiadały wymogom ustawowym. Zarządzenie wpłynęło do spółki w dniu 15 października 2002 r., a więc w okresie, gdy jedynym członkiem zarządu był wnioskodawca, który nie zaskarżył zarządzenia o zwrocie wniosku.

Wnioskodawca nie podjął również żadnych działań w celu ponownego skutecznego złożenia wniosku o upadłość spółki.

W okresie od 7 stycznia 2003 r. do 1 kwietnia 2003 r. funkcję prezesa zarządu spółki pełnił F. R., który w dniu 17 lutego 2003 r. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.

Postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2003 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości, gdyż spółka nie posiadała środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego, które to postępowanie zostało umorzone z uwagi na nie spełnienie ustawowych warunków do umorzenia zaległości.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 28 lutego 2005 r., sygn. akt XI C 626/04 w sprawie z powództwa wierzyciela spółki (...) - PPHU (...) Sąd Okręgowy we Wrocławiu uznał, że R. S., jako członek zarządu ponosi osobistą odpowiedzialność za zobowiązania spółki i od niego na rzecz wierzyciela zasądził kwotę 52.332,87 zł z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził, że wnioskodawca wniosek o ogłoszenie upadłości powinien był złożyć najpóźniej w IV kwartale 2001 r., a zatem w czasie, gdy był jedynym członkiem zarządu spółki. Jakkolwiek spóźniony wniosek z sierpnia 2002 r. podpisany został przez wnioskodawcę, to jednak zwrot tego wniosku powoduje, że nie wywołuje on żadnych skutków prawnych. Sąd podniósł również, że bezzasadne są twierdzenia wnioskodawcy zgodnie z którymi nie zaskarżył on zarządzenia o zwrocie wniosku, ani nie złożył ponownie wniosku o ogłoszenie upadłości bowiem podjął działania zmierzające do restrukturyzacji długów z innymi wierzycielami tj. ZUS i US, gdyż jeżeli sam wnioskodawca uznawał, że w sierpniu 2002 r. zachodziły podstawy do ogłoszenia upadłości to działania podejmowane z dwoma wierzycielami - przy kilku innych mających znacznie wyższe wierzytelności - w żaden sposób nie zwalniają wnioskodawcy od odpowiedzialności odszkodowawczej. Wnioskodawca twierdził, że chciał i zamierzał nadal prowadzić działalność spółki i oceniał, że nadal może ona działać na rynku. Sąd uznał tą ocenę za gołosłowną i niczym nie popartą wiarę wnioskodawcy, że spółka której majątek nie pozwala na zaspokojenie wierzycieli przy istniejących należnościach znacznie niższych aniżeli wysokość długów, przy braku zdolności kredytowej i wypowiedzianych kredytach mogłaby nadal funkcjonować na rynku. Również twierdzenia wnioskodawcy, że nie podpisał wszystkich umów przelewu z największym wierzycielem, jako dowód troski o byt spółki i przyczyna pogorszenia jej kondycji finansowej są zdaniem Sądu bezzasadne o tyle, że podpisanie lub niepodpisanie tych umów w czerwcu 2002 r. w niczym nie zmieniało sytuacji spółki, która już od końca 2001 r. nie miała środków, ani możliwości zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Sąd Okręgowy uznał, że podejmowanie przez wnioskodawcę działań zmierzających do restrukturyzacji długów, których spółka i tak nie miała z czego spłacić i to w czasie, gdy wniosek o upadłość winien być złożony co najmniej rok wcześniej, nie ma wpływu na ocenę odpowiedzialności R. S.. Dla odpowiedzialności i oceny, czy członek zarządu we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości nie mają żadnego znaczenia przyczyny dla których spółka stała się niewypłacalna jak też obojętne są działania podejmowane w celu ratowania bytu spółki, skoro podjęte one były w czasie, gdy wniosek o ogłoszenie upadłości winien już zostać złożony aby chronić prawa wszystkich wierzycieli. R. S., który był członkiem zarządu od 1994 r. do 2003 r. złożył jeden wniosek o ogłoszenie upadłości. Pomimo jego własnej oceny, że spółka nie jest w stanie spłacać własnych wierzycieli od sierpnia 2002 r. do czasu złożenia rezygnacji wnioskodawca nigdy więcej nie podjął żadnych dań zmierzających do ogłoszenia upadłości.

Wobec powyższego Sąd uznał, że wobec wnioskodawcy nie zachodzi żadna z przesłanek zwalniających członka zarządu od odpowiedzialności. Sąd Okręgowy uznał natomiast, że pozostałe osoby, które pełniły funkcję prezesa zarządu tj. W. M. i F. R. spełnili przesłankę zwalniającą ich z odpowiedzialności za zobowiązania spółki (...), gdyż złożyli wnioski o ogłoszenie upadłości spółki, zaraz po tym jak ustalili, iż majątek spółki nie pozwala na zaspokojenie jej wierzycieli. W Krajowym Rejestrze Sądowym znajdują się informacje o 14 postanowieniach Komorników Sądowych z lat 2004 – 2007 o umorzeniu egzekucji przeciwko spółce (...) z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych.

W dniu 29 kwietnia 2005 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego W.­- K. zwrócił organowi rentowemu tytuły wykonawcze obejmujące zaległości z tytułu składek spółki (...) za okres od czerwca do listopada 2002 r., z uwagi na fakt, iż spółka nie prowadzi działalności pod wskazanym adresem, a organ egzekucyjny nie posiada informacji o otwartych rachunkach i innym majątku spółki.

Decyzją z dnia 14 lipca 2006 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego W. umorzył postępowanie w sprawie odpowiedzialności W. M. jako członka zarządu spółki (...) za zaległości podatkowe za miesiące styczeń i listopad 2002 r. jako bezprzedmiotowe. W uzasadnieniu organ podatkowy powołał się na wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 lutego 2005 r., sygn. akt XI C 626/04 stwierdzając, że W. M. złożył we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Decyzją z dnia 16 sierpnia 2006 r. ZUS odstąpił od przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki (...) na W. M., uznając w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 28 lutego 2005 r., że złożył on w odpowiednim czasie wniosek o ogłoszenie upadłości. Zadłużenie spółki wobec ZUS dotyczy okresu grudzień 2001 r. oraz od lutego 2002 r. do listopada 2002 r. na łączną kwotę należności głównej 122.560,42 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji powołując się na treść art. 116 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. nr 8 poz. 60) oraz art. 31 ustawy z dnia ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.) uznał, że decyzja organu rentowego była zasadna.

Sąd Okręgowy wskazał, że bezspornym w niniejszej sprawie jest fakt, że wnioskodawca był prezesem zarządu spółki (...) do dnia 10 czerwca 2002 r., a następnie wiceprezesem zarządu spółki do dnia 28 marca 2003 r. Zadłużenie spółki z tytułu składek obejmuje miesiąc grudzień 2001 r. oraz okres od lutego 2002 r. do listopada 2002 r.

Okres zadłużenia spółki pokrywa się z okresem, gdy prezesem, a następnie wiceprezesem zarządu spółki był wnioskodawca. Zaskarżona decyzja dotyczy odpowiedzialności wnioskodawcy jako członka zarządu spółki za zaległości z tytułu składek. Jednocześnie Sąd podkreślił, że nie budzi wątpliwości fakt, że egzekucja należności przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, a organ rentowy prowadząc ją zarówno samodzielnie – w formie zajęć rachunków bankowych spółki, a także przez Urząd Skarbowy wykorzystał wszystkie możliwe i racjonalne sposoby wyegzekwowania dochodzonych należności z majątku spółki. Twierdzenia wnioskodawcy podważające fakt bezskuteczności egzekucji są gołosłowne i nie znajdują potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Natomiast wierzytelności spółki, z których jak twierdził wnioskodawca ZUS mógł zaspokoić swoje roszczenia, były najczęściej sporne lub też wymagały przeprowadzenia kosztownych postępowań związanych z ich dochodzeniem. Wskazując na powyższe ustalenia, Sąd stwierdził, że nie zostały spełnione przesłanki zwolnienia od odpowiedzialności. Wnioskodawca bowiem nie wykazał istnienia przesłanek ekskulpacyjnych wymienionych w pkt 1 art. 116 ordynacji podatkowej. Tymi przesłankami byłoby wykazanie, że we właściwym czasie zgłosił on wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczął postępowanie układowe, bądź też wykazanie, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy lub też wskazanie mienia z którego egzekucja jest możliwa.

Z wyrokiem nie zgodził się wnioskodawca zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1)  naruszenie przepisów procesowych, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 467 § 4 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nie zwrócenie pozwanemu akt sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy, gdy tymczasem z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że Sąd Okręgowy we Wrocławiu w toku wstępnego badania sprawy powinien był analizując treść odwołania powoda złożonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 14 lutego 2007 r. o numerze (...) (...) (...) zwrócić pozwanemu akta sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy z uwagi na wystąpienie istotnych braków w materiale, a to:

-

oparcie się przez pozwanego na wydruku komputerowym nazwanym przez pozwanego protokołem z przesłuchania świadka, który nie został podpisany przez żadną z osób biorących udział w czynnościach;

-

oparcie się przez pozwanego na wydruku komputerowym nazwanym przez pozwanego protokołem z przesłuchania świadka, które nie zostało zakończone, lecz przerwane celem dalszego kontynuowania tegoż przesłuchania w innym terminie, do czego nie doszło;

-

wezwaniu jedynie powoda do podpisania owego protokołu w ponad 2 miesiące po przerwaniu przesłuchania;

-

nie uwzględnieniu w wymienionym protokole obecności pełnomocnika powoda oraz odnotowania zadawanych przez niego pytań i odpowiedzi na te pytania;

-

nie odczytania protokołu przez pozwanego oraz nie przedstawienie go do podpisu niezwłocznie po odczytaniu;

-

nie wskazaniu przez pozwanego w uzasadnieniu decyzji faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł oraz przyczyn z powodów których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;.

-

nie dopuszczenia i nie przeprowadzenia przez pozwanego dowodu z zeznań świadków, o których dopuszczenie i przeprowadzenie wnosił powód w trakcie przesłuchania, a których nazwisk i adresów pozwany nawet nie odnotował w treści protokołu;.

-

nie dopuszczenia i nie przeprowadzenia przez pozwanego dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, o którego dopuszczenie i przeprowadzenie wnosił powód w trakcie przesłuchania, a co nie zostało nawet przez pozwanego odnotowane w treści protokołu;

-

nie dopuszczenia i nieprzeprowadzenia przez pozwanego dowodu z akt rejestrowych Przedsiębiorstwa Prac (...) Sp. z o.o. we W., a w szczególności wniosków składanych przez Zarząd Spółki (...) o upadłość oraz faktu, że Prezes Zarządu wymienionej Spółki W. M.wnioskował do Sądu Wydziału ds. Upadłości, aby wszelka korespondencja w sprawie upadłości była kierowana na jego prywatny adres zamieszkania, przez co powód nie był informowany o przebiegu postępowania związanego z upadłością, a także bilansu Spółki pozwalającego ustalić sytuację finansową Spółki, o których dopuszczenie i przeprowadzenie wnosił powód w trakcie przesłuchania, a co nie zostało nawet przez pozwanego odnotowane w treści protokołu;

-

uniemożliwienie powodowi wypowiedzenia się w kwestii zebranego materiału dowodowego przed wydaniem zaskarżonej decyzji;

-

nie odniesienia się przez pozwanego do wskazanych przez powoda wierzytelności;

-

nie skierowania przez powoda w pierwszej kolejności egzekucji wobec podatnika, tj. Przedsiębiorstwa Prac (...) Sp. z 0.0. we W.;

2

2)  naruszenie prawa materialnego przez nieprawidłową jego wykładnię, a to art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.) w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) poprzez przyjęcie, iż egzekucja należności przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, a organ rentowy, prowadząc ją samodzielnie - w formie zajęć rachunków bankowych spółki, a także przez Urząd Skarbowy wykorzystał wszystkie możliwe i racjonalne sposoby wyegzekwowania dochodzonych należności z majątku spółki, gdy tymczasem egzekucja należności przeciwko spółce nie okazała się bezskuteczna, albowiem nie została ona przez pozwanego w ogóle przeciwko Przedsiębiorstwu Prac (...) Sp. z o.o. we W. przeprowadzona;

3)  naruszenie prawa materialnego przez nieprawidłową jego wykładnię, a to art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.) w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) poprzez przyjęcie, iż powód nie wykazał wystąpienia żadnej z przesłanek egzoneracyjnych odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, gdy tymczasem zgłoszenie przez powoda wniosku o restrukturyzację zobowiązań oraz wskazanie wierzytelności, z których pozwany mógł skutecznie prowadzić egzekucję spełnia warunek wszczęcia postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości;

4)  sprzeczność poczynionych przez sąd orzekający ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, iż działania restrukturyzacyjne podjęte przez powoda nie mają wpływu na zwolnienie go z odpowiedzialności, gdyż były podejmowane w czasie gdy wniosek o upadłość powinien być złożony co najmniej od roku, gdy tymczasem w okresie pełnienia przez powoda funkcji w zarządzie Przedsiębiorstwa Prac (...) Sp. z o.o. we W. zostało skutecznie wszczęte przez powoda postępowanie restrukturyzacyjne zarówno przed Urzędem Skarbowym W. i ZUS, co oznacza, że na listopad 2002 - kwiecień 2003 r. nie istniały podstawy do ogłoszenia Spółki (...);

5)  sprzeczność poczynionych przez sąd orzekający ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, iż powód najpóźniej w IV kwartale 2000 r. powinien był złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, gdy tymczasem z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że nawet na listopad 2002 r. - kwiecień 2003 r. nie istniały podstawy do ogłoszenia upadłości Spółki (...);

6)  naruszenie przepisów procesowych, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 244 k.p.c. poprzez dopuszczenie w poczet dowodów kserokopii odpisu prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego Wydział XI Cywilny we W. z dnia 28 lutego 2005 r., sygn. akt XI C 626/04 i oparcie rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie przesądzającego o odpowiedzialności powoda za zobowiązania osoby trzeciej na kserokopii dokumentu urzędowego, który- nie może stanowić dowodu w sprawie;

7)  naruszenie przepisów procesowych, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 278 w zw. z art. 279 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, nie dopuszczenie i nie przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości w celu ustalenia właściwego momentu do ogłoszenia upadłości Spółki (...), gdy tymczasem dopuszczenie i przeprowadzenie wymienionego dowodu umożliwiłoby ustalenie właściwego momentu do ogłoszenia upadłości Spółki (...), a także umożliwiłoby dokonanie właściwych ustaleń faktycznych przez Sąd pierwszej instancji;

8)  naruszenie przepisów procesowych, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to art. 217 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nie wyjaśnienie dlaczego Sąd Okręgowy we Wrocławiu pominął dowód z zeznań świadka H. G., gdy tymczasem dopuszczenie i przeprowadzenie tegoż dowodu umożliwiłoby ustalenie, że w dacie przyjętej przez pozwanego za moment odpowiedni do ogłoszenia upadłości Spółki nie istniały przesłanki do ogłoszenia upadłości oraz na okoliczność powodów odmowy sporządzenia przez biegłego rewidenta oceny sprawozdania finansowego (...) za 2001 r. oraz sytuacji finansowej (...) w spornym okresie.

Wobec tak przedstawionych zarzutów strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie, iż powód nie odpowiada za zaległości Przedsiębiorstwa Prac (...) z/s we W. z tytułu nieopłaconych składek na:

-

ubezpieczenie społeczne za miesiąc 12.2001 r. za okres 04.2002 r. do 10.2002 r. w kwocie należności głównej 97.644,70 PLN;

-

na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc 12.2001 r., za okres od 02.2002 r. do 10.2002 r. w kwocie należności głównej 17.186,80 PLN;

-

na FP i FGŚP za miesiąc 12.2001 r. za okres 05.2002 r. do 11.2002 r. w kwocie należności głównej 7.728,92 PLN wraz z należnymi odsetkami liczonymi na zasadach i w wysokości określonej w przepisach podatkowych - ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 137, poz. 926 z późno zm.) ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Jednocześnie skarżący wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych i wyczerpujących ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy, jak też zastosował właściwe przepisy prawne, które przytoczył i przeanalizował w pisemnym uzasadnieniu wyroku. Sąd Apelacyjny w pełni przychyla się do powyższych ustaleń oraz dokonanej przez Sąd I instancji wykładni przepisów i bez potrzeby ponownego przytaczania przyjmuje ja za własną.

W niniejszej sprawie spór między stronami sprowadzał się do ustalenia, czy wnioskodawca jako prezes (wiceprezes) zarządu Przedsiębiorstwa Prac (...) sp. z o.o. z siedzibą we W., wykazał przesłanki uwalniające go od odpowiedzialności za powstałe zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

W tym miejscu należy odnieść się do treści art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r., nr 8, poz. 60), który stanowi podstawę prawną zaskarżonego wyroku. Powołany przepis w § 1 stanowi, iż za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji i spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu: nie wykazał, że: we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy; nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Natomiast zgodnie z § 2 powołanego wyżej przepisu stanowi, że odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.

Przepis ten ustanawiający odpowiedzialność osoby trzeciej - członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe spółki - ma odpowiednie zastosowanie do należności z tytułu składek, na podstawie art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Jak wynika z powołanego wyżej przepisu dla przyjęcia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest ustalenie, iż zobowiązania podatkowe powstały w czasie pełnienia przez niego tych obowiązków. Zobowiązaniem podatkowym jest wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia podatku w stosownej wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach art. 5 Prawa podatkowego, a przekształca się ono w zaległość podatkową w momencie, gdy podatek nie został opłacony w terminie płatności (art. 51 § 1 Ordynacji podatkowej). Stosując te przepisy do należności z tytułu składek należy przyjąć, iż zobowiązanie podatkowe odpowiada obowiązkowi zapłaty składki za określony okres, a przekształca się ona w zaległość w przypadku bezskutecznego upływu terminu do zapłaty składki. Stąd też do powstania odpowiedzialności subsydiarnej członka zarządu spółki konieczne jest aby istniała zaległość w zapłacie składek, ale o jego odpowiedzialności przesądza okoliczność, iż należność spółki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne dotyczyła okresu, w którym pełnił on swoją funkcję.

Sąd Okręgowy ustalił, że zadłużenie spółki i przesłanki do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki, powstały w okresie pełnienia przez wnioskodawcę, kolejno funkcji prezesa spółki, a następnie wiceprezesa spółki. Wnioskodawca nie kwestionował wysokości powstałego zadłużenia, jak również nie kwestionował faktu powstania tego zadłużenia w okresie pełnienia przez niego wyżej wymienionych funkcji. Sąd Okręgowy ustalił także, że wnioskodawca nie podjął żadnych, istotnych czynności mających na celu dążenie do ogłoszenia upadłości spółki lub wskazania mienia, z którego mogłoby dojść do realnego zaspokojenia wierzycieli, wręcz przeciwnie, przed nowymi prezesami spółki, wnioskodawca starał się ukryć faktyczną sytuację finansową, między innymi wnioskodawca w sprawozdaniu finansowym za I kwartał 2002 r., wykazywał dodatnie saldo działalności spółki, które przedstawił nowemu prezesowi W. M..

Sąd Apelacyjny po przeprowadzeniu szczegółowej analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego stwierdza, że powyższe ustalenia Sądu Okręgowego są w pełni trafne i prawidłowe. Co więcej, wbrew twierdzeniu wnioskodawcy, z akt sprawy, w sposób jednoznaczny wynika, że egzekucja prowadzona przez organ rentowy okazała się bezskuteczna. Tytuły wykonawcze skierowane przez organ rentowy do Banku (...) S.A. celem zajęcia rachunku zostały zwrócone, gdyż rachunek płatnika został zamknięty. Również Naczelnik Urzędu Skarbowego zwrócił tytuł wykonawcze w związku z zaprzestaniem działalności spółki. Co więcej wszczęte przez wnioskodawcę postępowanie restrukturyzacyjne nie miało możliwości powodzenia w zasadzie od samego początku, i doprowadziło jedynie do jeszcze większego udaremnienia możliwości zaspokojenia wierzycieli, z uwagi na konieczność zawieszenia, w tym czasie, prowadzenia postępowania egzekucyjnego istotnego dla niniejszej sprawy. Postępowanie restrukturyzacyjne dotyczyło ponadto zadłużenia powstałego we wcześniejszym okresie i zostało w rezultacie umorzone, z uwagi na niespełnienie ustawowych warunków do umorzenia zaległości.

Wyjaśnić należy, że bezskuteczność egzekucji, w rozumieniu art. 116 § 1 ordynacji podatkowej oznacza, że w wyniku wszczęcia i przeprowadzenia przez organ egzekucyjny egzekucji skierowanej do majątku spółki nie doszło do przymusowego zaspokojenia wierzyciela.

W przedmiotowej sprawie taka okoliczność zaistniała, wierzyciele spółki nie zostali bowiem zaspokojeni. Wbrew zarzutom apelującego, stwierdzić należy, że wnioskodawca nie wskazał także, w sposób skuteczny majątku spółki, z którego mogłoby dojść do zaspokojenia wierzycieli.

Wskazywanie organowi rentowemu na wierzytelności spółki, które nie były jeszcze wyegzekwowane nie mieści się w rozumieniu wskazania mienia o jakim mowa w art. 116 Ordynacji podatkowej. Od odpowiedzialności za zobowiązania spółki wnioskodawca mógłby się uwolnić jedynie wówczas, gdyby wskazał mienie spółki, z którego jest możliwe zaspokojenie. Organ rentowy nie mógł uzyskać zaspokojenia, z wierzytelności spółki od jej dłużników, w tym dłużników zagranicznych. Sam wnioskodawca przyznał, że wierzytelności te były trudno egzekwowalne.

Za słuszne, zatem należało uznać stanowisko Sądu Okręgowego, że organ rentowy wykazał bezskuteczność prowadzonej wobec spółki egzekucji - wyczerpane zostały wszelkie możliwe sposoby egzekucji, a egzekucja dotyczyła całego majątku spółki. Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, tytuły wykonawcze wystawione przeciwko spółce zostały przez Urząd Skarbowy zwrócone. Egzekucja z rachunków bankowego okazała się bezskuteczna. Na rachunku tym nie było bowiem środków. Przeprowadzone przez organ rentowy kontrole nie wykazały istnienia jakiegokolwiek majątku spółki. Pod adresem ujawnionym w KRS nie ma żadnego majątku spółki a spółka zaprzestała prowadzenia działalności w 2002 r., opuszczając wcześniej zajmowany lokal, również z powodu nie uiszczania czynszu. Istotnie zatem przesłanka bezskuteczności egzekucji, w wyżej wskazanym rozumieniu, tak rozumiana została przez organ rentowy wykazana.

Trafnie uznał również Sąd Okręgowy, iż wnioskodawca nie wykazał pozostałych przesłanek pozwalających na zwolnienie go z odpowiedzialności z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne.

Przesłanką taką jest wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono upadłość lub wszczęto postępowanie układowe albo że niezgłoszenie upadłości oraz brak postępowania układowego nastąpiły nie z jego winy.

Bezspornym w sprawie jest, iż wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego przeciwko spółce nie został zgłoszony we właściwym czasie i nie zostało wszczęte postępowanie układowe. W okolicznościach sprawy nie jest możliwe także uznanie, że niezgłoszenie upadłości oraz brak postępowania układowego nastąpił bez winy skarżącego.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że jako kryterium braku winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki powinno się przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy. Wnioskodawca winien wykazać brak winy, czyli udowodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz fakt, że uchybienie określonemu obowiązkowi było od niej niezależne.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika natomiast wręcz odwrotna okoliczność. Wnioskodawca ani razu sam, z własnej woli nie podjął próby złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Z wnioskiem takim wystąpił po raz pierwszy nowy prezes spółki W. M., który po objęciu funkcji prezesa od 10 czerwca 2002 r. do 23 września 2002 r. , w pierwszej kolejności zlecił sporządzenie brakującego bilansu na rok 2001 r. Po otrzymaniu wyników bilansu nowy prezes złożył niezwłocznie, w dniu 16 sierpnia 2002 r. wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Wnioskodawca jedynie podpisał się pod tym wnioskiem obok prezesa.

Wniosek ten był jednak dotknięty brakami formalnymi i zarządzeniem z dnia 18 września 2002 r. został zwrócony. Zarządzenie wpłynęło w dniu 15 października 2002 r. do spółki. W tym czasie W. M. nie był już prezesem spółki, a jedynym członkiem zarządu pozostawał wnioskodawca.

Wnioskodawca nie uzupełnił braków formalnych wniosku i nie poczynił żadnych działań zmierzających w kierunku ogłoszenia upadłości spółki. Kolejny wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony dopiero przez F. R., który został powołany do sprawowania funkcji prezesa spółki od 7 stycznia 2003 r. i pełnił tę funkcje do 1 kwietnia 2003 r. F. R. wniosek o ogłoszenie upadłości spółki złożył w dniu 17 lutego 2003 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości z uwagi na brak środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Z powyższego stanu sprawy wynika, że wnioskodawca, na którego przeniesiona została odpowiedzialność za zaległości płatnika tj. (...) Sp. z o.o. we W., w czasie, w którym powstało to zobowiązanie był Prezesem Zarządu (Wiceprezesem). Ponadto wdrożone przeciwko płatnikowi - wskazanej wyżej Spółce - postępowanie egzekucyjne okazało się bezskuteczne, wnioskodawca nie złożył we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub tez o wszczęcie postępowania układowego, jak również nie wskazał skutecznie mienia spółki, z którego mogłoby dojść w sposób rzeczywisty do zaspokojenia wierzycieli.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że ciężar udowodnienia okoliczności uwalniających członka zarządu spółki od odpowiedzialności za składki na ubezpieczenie społeczne spoczywa, zgodnie z zasadą określoną w art. 6 k.c., na wnoszącym odwołanie. Zatem to wnioskodawca winien był okoliczności te udowodnić, gdyż z tego faktu zamierzał wywieść korzystne dla siebie następstwa.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego słusznie uznał Sąd I instancji, że wnioskodawca nie wykazał żadnej z ekskulpujących przesłanek, a tym samym stwierdzić należy, że niewątpliwie zaistniały przesłanki do przeniesienia na wnioskodawcę odpowiedzialności za zaległości Spółki.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił apelacji wnioskodawcy albowiem zarzuty w niej zawarte stanowią w istocie jedynie polemikę z niekorzystnym dla niego wyrokiem, która nie została poparta żadnymi, istotnymi dla sprawy argumentami. Wnioskodawca w przebiegu całego postępowania dowodowego nie wykazał, w najmniejszy sposób aby zachował jakąkolwiek staranność, w prowadzeniu spraw spółki. Trudno bowiem uznać zatajanie faktycznej sytuacji finansowej spółki, czy też odstąpienie od usunięcia braków formalnych wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego, za działanie w interesie spółki, czy też w interesie wierzycieli. Wnioskodawca nie wykazał się w tym zakresie zapobiegliwością czy starannością, co jest tym bardziej zdumiewające, że funkcje zarządzające w spółce pełnił przez długie lata, a tym samym należy od niego oczekiwać wiedzy i orientacji, co do skutków takiego postępowania.

Podsumowując Sąd Apelacyjny nie znalazł żadnych podstaw do uwzględnienia apelacji wnioskodawcy i na mocy art. 385 kpc. orzekł o jej oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach Sąd wydał w oparciu o przepis art. 98 kpc i 108 § 1 kpc, z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).

R.S.