Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 160/14
POSTANOWIENIE
Dnia 23 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa K. S.
przeciwko Zespołowi Szkół Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącemu w T.
o odsetki,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 23 kwietnia 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w R.
z dnia 22 maja 2014 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1350 (tysiąc
trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w R. wyrokiem z dnia 22 maja 2014 r. oddalił apelację
powoda K. S. od wyroku Sądu Rejonowego w R. z dnia 27 listopada 2013 r., mocą
którego oddalono jego powództwo przeciwko Zespołowi Szkół Gimnazjum i Liceum
Ogólnokształcącemu w T. o odsetki.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną powoda. Skargę
oparto na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego: 1/ art. 84 ust. 1, 2 i
5 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z
2014 r., poz. 191 ze zm.) w związku z § 48 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji
2
Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla
nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego (Dz.U. Nr 15, poz. 64) i 2/ art.
359 § 1 k.c. w związku z art. 481 § 1 i § 2 k.c. Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa; ewentualnie wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w R. oraz o zasądzenie na rzecz powoda kosztów
postępowania kasacyjnego
Jako przesłankę przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano
występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego dotyczącego tego, czy
art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela oraz § 48 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 22 stycznia 1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla
nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego zawierają regulację pozwalającą
na określenie, od kiedy pracodawca pozostaje w zwłoce z zapłatą należnego
wynagrodzenia. Skoro art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela odnosi się wyłącznie do
kwestii zwrotu zatrzymanego wynagrodzenia, to należałoby przyjąć, że nie reguluje
kwestii powstania prawa do wynagrodzenia, jak również kwestii wymagalności
należnego wynagrodzenia. Przepis ten nie powinien mieć zastosowania dla
określenia, od kiedy pracodawca pozostaje w zwłoce z zapłatą należnego
wynagrodzenia, jak również nie powinien być brany pod uwagę przy ustaleniu, czy
powstało roszczenia o zapłatę odsetek w oparciu o art. 359 § 1 k.c. i art. 481 § 1
k.c. Zachodzi zatem konieczność rozstrzygnięcia istotnego zagadnienia prawnego
dotyczącego tego, czy art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela powinien być brany pod
uwagę przy ocenie zasadności roszczeń o zapłatę odsetek w oparciu o art. 359 § 1
k.c. i art. 481 § 1 k.c. oraz w oparciu o jakie przepisy prawa należy ustalić moment,
od którego pracodawca pozostaje w zwłoce z zapłatą wynagrodzenia, którego
wypłata została zawieszona na podstawie art. 84 ust. 1 Karty Nauczyciela.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o odmowę przyjęcia
skargi do rozpoznania, a w razie jej przyjęcia - o oddalenie skargi kasacyjnej.
Ponadto wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów
postępowania wywołanego wniesieniem skargi kasacyjnej, w tym kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie kwalifikowała się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania.
Skarga kasacyjna, jako szczególny środek zaskarżenia, służy realizacji
interesu publicznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Funkcje
postępowania kasacyjnego powodują, że wniosek o przyjęcie skargi do
rozpoznania oraz jego uzasadnienie powinny koncentrować się na wykazaniu, iż w
konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za interwencją Sądu
Najwyższego. Rozpoznanie skargi kasacyjnej następuje tylko z przyczyn
kwalifikowanych, wymienionych w art. 3989
§ 1 pkt 1-4 k.p.c. i tylko w przypadku
przekonania Sądu Najwyższego przez skarżącego, za pomocą jurydycznej
argumentacji, że zachodzi publicznoprawna potrzeba rozstrzygnięcia
sformułowanego w skardze zagadnienia prawnego przy jej merytorycznym
rozpoznawaniu.
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
W razie powołania tej przesłanki przedsądu, jaką jest występowanie w
sprawie istotnego zagadnienia prawnego, obowiązkiem skarżącego jest
wywiedzenie i uzasadnienie występującego w sprawie problemu w sposób zbliżony
do tego, jaki przewidziany jest przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez
sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, niepublikowane). Sformułowanie zagadnienia
powinno zatem odwoływać się w sposób generalny i abstrakcyjny do treści
przepisu, który nie podlega jednoznacznej wykładni, a którego wyjaśnienie przez
Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju jurysprudencji i prawa pozytywnego. Rolą
Sądu Najwyższego, jako najwyższego organu sądowego w Rzeczypospolitej
Polskiej, nie jest bowiem działanie w interesie indywidualnym, lecz powszechnym,
poprzez ochronę obowiązującego porządku prawnego przed dowolnością
4
orzekania i ujednolicanie praktyki stosowania prawa pozytywnego. Nie każde więc
orzeczenie, nawet błędnie wydane, zasługuje na kontrolę w postępowaniu
kasacyjnym (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r., II CZ
178/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 147, z dnia 18 marca 2004 r., I PK 620/03, LEX nr
513011, z dnia 8 lipca 2004 r., II PK 71/04, LEX nr 375715 i z dnia 16 kwietnia
2008 r., I CZ 11/08, LEX nr 393883). Nie spełnia określonego w art. 3989
§ 1 k.p.c.
wymagania sformułowanie istotnego zagadnienia prawnego w sposób ogólny i
nieprecyzyjny, a zwłaszcza ograniczenie się do samego postawienia pytania, bez
odniesienia się do problemów interpretacyjnych przepisów (postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 332/07, LEX nr 452451 i z dnia 21 maja
2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491538).
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wypada stwierdzić, że
sformułowane przez skarżącego zagadnienie prawne pozbawione jest przymiotu
istotności, gdyż rozwiązanie przedstawionego problemu nie wykracza poza zwykłą
wykładnię przepisów prawa.
Godzi się zatem przypomnieć, że wynagrodzenie przysługuje za pracę
wykonaną (art. 80 zdanie pierwsze k.p.), natomiast za czas niewykonywania pracy
pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa
pracy tak stanowią (zdanie drugie tego przepisu). Oznacza to, że jeżeli pracownik
faktycznie pracy nie wykonał, to świadczenie pracodawcy uzależnione jest od
szczególnej podstawy prawnej ustanowionej w przepisach prawa pracy, które
przyznają pracownikowi za czas niewykonywania pracy wynagrodzenie na
warunkach i w wysokości wynikającej z wyraźnej i konkretnej regulacji
normatywnej, której nie można domniemywać ani interpretować rozszerzająco.
Taką szczególną regulacją są przepisy Karty Nauczyciela normujące problematykę
wynagrodzenia nauczyciela w okresie zawieszenia go w pełnieniu obowiązków w
trybie art. 83 tej ustawy. Zgodnie z art. 84 ust. 1, 2 i 5 Karty Nauczyciela,
wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela w okresie zawieszenia w pełnieniu
obowiązków może ulec ograniczeniu, a tymczasowo aresztowanego ulega
ograniczeniu najwyżej do połowy, w zależności od stanu rodzinnego nauczyciela,
począwszy od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po
miesiącu, w którym nastąpiło zawieszenie. W okresie zawieszenia w pełnieniu
5
obowiązków nie przysługują dodatki oraz wynagrodzenie za godziny
ponadwymiarowe. Jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub karne zakończy się
umorzeniem z braku dowodów winy albo wydaniem orzeczenia lub wyroku
uniewinniającego, nauczycielowi należy zwrócić zatrzymane kwoty wynagrodzenia.
Z treści powołanych przepisów wynika zatem, że w okresie zawieszenia w pełnieniu
obowiązków nauczycielowi przysługuje tylko wynagrodzenie zasadnicze, które
podlega przy tym odpowiedniemu ograniczeniu. Zatrzymana z mocy tychże
przepisów kwota wynagrodzenia nie jest więc wypłacana w terminach wypłaty
wynagrodzeń pracowniczych, lecz podlega zwrotowi w razie wystąpienia któregoś
ze zdarzeń wymienionych w art. 84 ust. 5 Karty Nauczyciela. Problem dotyczy więc
nie wymagalności i terminu wypłaty bieżących wynagrodzeń pracowniczych, ale
wymagalności i terminu zwrotu zatrzymanej części wynagrodzenia nauczyciela
zawieszonego w pełnieniu obowiązków. Rozwiązania tego problemu należy
poszukiwać w przytoczonych wyżej przepisach Karty Nauczyciela.
Wymagalność roszczenia definiowana jest jako stan, w którym wierzyciel ma
prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującego mu roszczenia.
Roszczenie jest zatem wymagalne wówczas, gdy wierzyciel może żądać jego
spełnienia, a dłużnik zgodnie z treścią stosunku prawnego ma obowiązek je
spełnić. Możliwość żądania zaspokojenia roszczenia jest to stan potencjalny o
charakterze obiektywnym, którego początek następuje w chwili, w której
wierzytelność zostaje uaktywniona. Początek stanu wymagalności zależy od
charakteru wierzytelności. W przypadku wierzytelności terminowych (czyli tych, co
do których treść stosunku prawnego określa termin spełnienia świadczenia)
pokrywa się on z chwilą nadejścia terminu spełnienia świadczenia. W odniesieniu
do wierzytelności bezterminowych (a więc tych, których termin spełnienia
świadczenia nie jest określony), momentu wymagalności i terminu spełnienia
świadczenia nie można utożsamiać, gdyż ten ostatni zostaje wyznaczony dopiero
wskutek wezwania dłużnika w trybie art. 455 k.c.
W przypadku ograniczenia wynagrodzenia z mocy art. 84 ust. 1 Karty
Nauczyciela, a następnie zwrotu zatrzymanej kwoty świadczenia w trybie art. 84
ust. 5 tej ustawy, wymagalność roszczenia o zwrot zatrzymanych kwot
wynagrodzenia wyznacza ten ostatni przepis. Dopiero gdy postępowanie
6
dyscyplinarne lub karne zakończy się umorzeniem z braku dowodów winy albo
wydaniem orzeczenia lub wyroku uniewinniającego, a nauczycielowi nie zostanie
wypłacone zatrzymane wynagrodzenie, można uznać, że pracodawca opóźnia się
ze spełnieniem świadczenia. Nauczyciel mógłby wówczas na podstawie art. 481
k.c. w związku z art. 300 k.p. żądać odsetek za czas opóźnienia. Nie sposób
natomiast przyjąć, iż wystąpienie jednego ze zdarzeń implikujących konieczność
zwrócenia zatrzymanych kwot wynagrodzenia oznacza postawienie owych
świadczeń w stan wymagalności w okresie zawieszenia nauczyciela w pełnieniu
obowiązków.
Reasumując: wobec niewykazania istnienia powołanej w skardze kasacyjnej
przesłanki przedsądu, z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.