Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 19/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Dawid Miąsik
w sprawie z odwołania D. Z.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa Nr […] z dnia […] w przedmiocie
przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na jedno wolne
stanowisko sędziowskie w Sądzie Okręgowym, ogłoszone w Monitorze Polskim
z udziałem J. C.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 maja 2015 r.,
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
Uchwałą z dnia z dnia […] Nr […] Krajowa Rada Sądownictwa postanowiła
przedstawić Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Okręgowego kandydaturę J. C. -
sędziego Sądu Rejonowego, a jednocześnie nie przedstawiać Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na
2
stanowisku sędziego Sądu Okręgowego innych zgłoszonych kandydatur, w tym
sędziego D. Z.
W uzasadnieniu wskazano, że w ocenie Krajowej Rady Sądownictwa J. C. to
sędzia o wysokich kwalifikacjach zawodowych, który doskonale łączy pracę
orzeczniczą z pracą administracyjną. Jego wyniki statystyczne są bardzo dobre. Na
szczególne podkreślenie zasługuje bardzo dobra organizacja pracy, sumienność
kandydata, który bardzo starannie wykonuje powierzone obowiązki. Stabilność jego
orzecznictwa również jest na dobrym poziomie. Przedstawiany z wnioskiem
kandydat stałe podnosi swoje kwalifikacje, czego wyrazem są ukończone studia
podyplomowe oraz uczestnictwo w szeregu szkoleń. Z uwagi na jego wiedzę
merytoryczną, poziom orzecznictwa, doświadczenie zawodowe i przymioty
charakteru Krajowa Rada Sądownictwa postanowiła przedstawić tę kandydaturę
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia
urzędu sędziego Sądu Okręgowego.
Podkreślono również, że praca orzecznicza wskazanego kandydata została
bardzo dobrze oceniona przez sędziego wizytatora oraz przez sędziów, z którymi
kandydat współpracuje lub współpracował.
Wskazano, że przy podejmowaniu decyzji Krajowa Rada Sądownictwa
kierowała się również poparciem środowiska sędziowskiego. Kandydatura sędziego
J. C. uzyskała jednogłośnie pozytywną opinię Kolegium Sądu Apelacyjnego - z
najwyższą łączną sumą punktów poparcia. Na posiedzeniu Zgromadzenia
Przedstawicieli Sędziów apelacji […] kandydat uzyskał najwyższe poparcie spośród
wszystkich kandydatów uczestniczących w niniejszym postępowaniu konkursowym.
Żaden z pozostałych uczestników tego postępowania nie uzyskał zbliżonego
poparcia środowiska sędziowskiego.
O przedstawieniu Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej kandydatury
sędziego J. C. z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu sędziego Sądu
Okręgowego zadecydował całokształt okoliczności, w szczególności uzyskane
przez kandydata wysokie kwalifikacje zawodowe, doświadczenie zawodowe,
poparcie środowiska sędziowskiego, opinie przełożonych oraz rekomendacje.
Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa, pozostali kandydaci biorący udział w
tym postępowaniu nominacyjnym nie spełniają na takim poziomie kryteriów z art. 35
3
ust. 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa (jednolity tekst: Dz.U z 2011 r. Nr
126, poz. 714 ze zm.).
Powyższe okoliczności spowodowały, że w trakcie posiedzenia Krajowej
Rady Sądownictwa w dniu […] na kandydaturę sędziego J. C. oddano 14 głosów
„za”, przy braku głosów „przeciw” i głosów „wstrzymujących się”, udzielając tej
kandydaturze poparcia bezwzględną większością głosów, podczas gdy na
kandydaturę sędzi D. Z. nie oddano głosów „za”, oddano 1 głos „przeciw” oraz 13
głosów „wstrzymujących się”, w rezultacie czego kandydatura ta nie uzyskała
wymaganej bezwzględnej większości głosów.
D. Z. wniosła do Sądu Najwyższego odwołanie od powyższej uchwały w
części dotyczącej przedstawienia wniosku o powołanie do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Okręgowego kandydaturę J. C. i nieprzedstawienia
takiego wniosku w stosunku do skarżącej, zarzucając jej naruszenie prawa
materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, jak i
naruszenie przepisów postępowania, których uchybienie miało istotny wpływ na
wynik sprawy. Wskazała, że doszło do naruszenia art 176 Konstytucji RP; art. 2 i
art. 60 Konstytucji RP; art. 32 Konstytucji RP, przez nierówne traktowanie
kandydatów i dyskryminację skarżącej; art. 45 Konstytucji RP oraz art. 34 ust. 3
ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa i art. 35 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa, a także naruszenie prawa materialnego - art. 35 ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa, przez błędną jego wykładnię łub niewłaściwe zastosowanie.
W uzasadnieniu skarżąca podniosła, między innymi, że „brak uzasadnienia
co do wszystkich kandydatur a wybór tylko jednego kandydata bez rzetelnego
zaprezentowania jego sylwetki i bez zestawienia go z pozostałymi kandydatami
narusza zasady sprawiedliwości społecznej i godzi w prawo dostępu do służby
publicznej na jednakowych zasadach. O tym, że obecna praktyka godzi w zasady
sprawiedliwości społecznej świadczy również uzasadnienie zaskarżonej uchwały.
Skoro obywatele polscy mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych
zasadach, to przy ocenie kandydatur winna obowiązywać jednolitość systemu
ocennego, który ponad wszelką wątpliwość winien cechować się sprawiedliwością.
Przy podjęciu uchwały przy wyborze kandydata nie kierowano się: kwalifikacjami,
4
doświadczeniem zawodowym, opinią właściwego kolegium (gdyż takowych nie
było)”.
Skarżąca stwierdziła, że brak jasnych i przejrzystych wypowiedzi, brak
porównania kandydatów z kontrkandydatami a porównanie kandydatów z innymi
pracownikami nieubiegającymi się o stanowisko w konkursie sprawił, że kandydaci
ubiegający się o stanowisko sędziego Sądu Okręgowego nie zostali rzetelnie
ocenieni. Nieprzejrzyste uzasadnienie uchwały nie przedstawia toku rozumowania
Rady, który doprowadził ją do podjęcia zaskarżonej uchwały. Ponadto skarżąca
została pozbawiona prawa wynikającego z art. 45 Konstytucji RP, bowiem Rada
nawet nie wskazała przyczyn, dla których jej kandydatura nie została
przedstawiona z wnioskiem o powołanie na urząd sędziego Sądu Okręgowego .
Zdaniem skarżącej, w procedurze nominacyjnej zabrakło opinii kolegium
właściwego sądu, która musi być wyartykułowana werbalnie.
Skarżąca podniosła także, że Zespół powinien ocenić jej kandydaturę na tle
pozostałych kandydatów, umieszczając ją na odpowiednim miejscu na liście
rekomendowanych kandydatów.
Jej zdaniem, za uwzględnieniem wniosku określonego kandydata przemawia
przede wszystkim ocena jego kwalifikacji, a w dalszej kolejności pozostałe kryteria.
Każde z nich dotyczy odrębnych kwestii, zatem każde kryterium powinno zostać
ocenione oddzielnie (cząstkowo), aby umożliwić w sposób jednoznaczny określenie
zestawu wiedzy i umiejętności i innych branych pod uwagę kryteriów każdego z
kandydatów.
Wedle skarżącej, „kryteria zakreślone przez ustawodawcę są na tyle
wyraźne i przejrzyste, że można je zobiektywizować. Skoro ustawodawca zakreślił
kryteria decydujące o rozstrzygnięciu wniosku, to Krajowa Rada Sądownictwa nie
jest uprawniona do samodzielnego ustalania kryteriów, którymi się kieruje przy
podejmowaniu uchwały. Interpretowanie, kryteriów bez zestawienia ich u
poszczególnych kandydatów staje się dowolne i zaprzecza brzmieniu art 35 ustawy
o Krajowej Radzie Sądownictwa. Naruszenie ustawowych kryteriów jest
naruszeniem merytorycznym - czyni uchwałę sprzeczną z prawem - stąd ingerencja
Sądu Najwyższego w rozstrzygnięcie Rady w tym zakresie jest nieunikniona, o ile
możliwa do przeprowadzenia. Uzasadnienie uchwały KRS nie jest merytoryczne,
5
jest lakoniczne i nie wyjaśnia przyczyn, dla których Rada podjęła taką a nie inną
uchwałę”.
Skarżąca zarzuciła także nierozpatrzenie przez Radę zgromadzonego
materiału w sposób rzetelny i wszechstronny, kwestionując ocenę kwalifikacji
sędziego J. C. przedstawioną przez sędziego wizytatora, podkreślając, ze wnioski
wyprowadzone z zawartej w niej statystyki nie są korzystne dla „najlepszego
kandydata”.
W odpowiedzi na odwołanie Krajowa Rada Sądownictwa wniosła o jego
oddalenie w całości jako pozbawionego uzasadnionych podstaw, podkreślając, że
w przedmiotowej sprawie cały tok postępowania nominacyjnego został
przeprowadzony z zachowaniem wymaganych standardów i dlatego złożone
odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedmiotem ochrony i celem postępowania odwoławczego toczącego się
przed Sądem Najwyższym jest kontrola zgodności uchwały Krajowej Rady
Sądownictwa z prawem. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa, do kompetencji Rady należy, między innymi, rozpatrywanie i ocena
kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich w sądach
powszechnych oraz - będące wynikiem realizacji tego zadania - przedstawianie
Prezydentowi RP wniosków o powołanie sędziów w sądach powszechnych.
Kognicja Sądu Najwyższego do oceny uchwały Rady w powyższym zakresie
obejmuje zatem - zgodnie z art. 44 ust. 1 powyższej ustawy - wyłącznie badanie,
czy nie pozostaje ona w sprzeczności z prawem. Oznacza to, że Sąd Najwyższy
nie posiada kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji kandydata
na sędziego, zaś przedmiotem sprawowanej przez niego kontroli jest formalny
aspekt dostępu do służby, związany z przestrzeganiem jednolitych kryteriów i
procedur postępowania, a nie sama ocena kwalifikacji czy też predyspozycji danej
osoby z punktu widzenia kryteriów stosowanych w ramach postępowania przed
Radą.
6
Nie można przy tym tracić z pola widzenia celu tego postępowania, jakim jest
wyłonienie najlepszych kandydatów spośród osób spełniających wymagania
wstępne i niejednokrotnie posiadających zbliżone oceny w zakresie kwalifikacji i
predyspozycji do pełnienia urzędu sędziowskiego. W konsekwencji ocena doboru
kryteriów oraz znaczenie przywiązywane do poszczególnych kryteriów przy ocenie
kandydatów na stanowiska sędziowskie pozostają poza zakresem kompetencji
Sądu Najwyższego do kontroli legalności uchwał Rady, chyba że naruszają one
podstawowe zasady prawne, w szczególności zasadę jednakowego dostępu do
stanowisk sędziowskich i zasadę niedyskryminacji (por. uzasadnienie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK-A 2008 nr 4,
poz. 63 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2009 r., III KRS
13/09, OSNP 2011 nr 13-14, poz. 196 i orzeczenia w nim powołane). Należy też
podkreślić, że uchwała Rady jest aktem podejmowanym przez organ kolegialny w
następstwie głosowania, którego wyniki trudno przedstawić w formie uzasadnienia.
W takim przypadku kontrola sądowa musi ograniczyć się do oceny, czy zachowane
były podstawowe reguły proceduralne.
Biorąc pod uwagę powyższe, zarzuty skarżącej nie mają usprawiedliwionej
podstawy.
Przede wszystkim podkreślić należy, że konstytucyjna regulacja
umiejscawiająca Krajową Radę Sądownictwa na zewnątrz systemu sądów
powszechnych, administracyjnych i wojskowych, jako organ, który stoi na straży
niezależności sądów (art. 186 ust. 1 Konstytucji RP), powoduje nie sprawuje ona
wymiaru sprawiedliwości (art. 175 oraz art. 177 Konstytucji RP). Już z tego względu
zarzut naruszenia art. 176 (powinno być art. 176 ust. 1) i art. 45 (powinno być
art. 45 ust. 1) Konstytucji RP jest nieadekwatny do procedury, w ramach której
Krajowa Rada Sądownictwa ocenia kandydata do pełnienia urzędu sędziego na
określonym stanowisku sędziowskim i decyduje o przedstawieniu Prezydentowi
Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o powołanie na to stanowisko.
Z uzasadnienia zaskarżonej uchwały wynika, że o wyborze sędziego J. C.
zadecydowały jego wysokie kwalifikacje zawodowe, doświadczenie zawodowe,
bardzo dobra ocena sędziego wizytatora, najwyższe poparcie stanowiska
sędziowskiego, ocena z ukończenia studiów wyższych i egzaminu sędziowskiego,
7
opinie przełożonych oraz rekomendacje. Jeżeli Rada nie głosuje negatywnie, czyli
podejmuje uchwałę o przedstawieniu kandydata do nominacji sędziowskiej, nie
musi wskazywać racji, którymi kierowała się decydując o nieoddaniu głosów za
każdym z innych kandydatów. Nie ma więc obowiązku przedstawienia
porównawczego zestawienia ocen cząstkowych kandydatów w odniesieniu do
poszczególnych kryteriów, bowiem decyzję Rady uzasadnia wystarczająco
wymienienie wyróżniających cech pozytywnych kandydata rekomendowanego do
nominacji i ogólne wskazanie, że pozostali - traktowani łącznie - takich cech nie
wykazywali w stopniu przewyższającym wybranego kandydata (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 6/10, OSNP 2012 nr 1-2, poz. 25).
Podkreślić należy, że ocena osób kandydujących do objęcia wolnego stanowiska
sędziowskiego ma charakter oceny całościowej, wynikającej z łącznego
zastosowania i wyważenia przyjętych kryteriów. Sąd Najwyższy niejednokrotnie
wyjaśniał, że żadne z przyjętych kryteriów nie może mieć charakteru decydującego,
znaczenie takie ma dopiero całościowa ocena kandydatur (zob. np. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10, LEX nr 678015).
Wbrew zatem zarzutom skarżącej, Rada zastosowała kryteria oceny
wymienione w art. 35 ust. 2 pkt 1 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, stąd
zarzut naruszenia tego przepisu jest nieuzasadniony. Nie jest zatem również
uzasadniony zarzut „braku porównania kandydatów z kontrkandydatami a
porównania kandydatów z innymi pracownikami nieubiegającym się o stanowisko w
konkursie”.
Zgodnie z art. 35 ust. 1 powyższej ustawy, jeżeli na stanowisko sędziowskie
zgłosił się więcej niż jeden kandydat, zespół opracowuje listę rekomendowanych
kandydatów. Z przepisu tego nie wynika obowiązek przedstawienia przez zespół w
uzasadnieniu swego stanowiska (art. 34 ust. 3 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa) swoistego rankingu wszystkich zgłaszających się kandydatów
Wskazana „lista rekomendowanych kandydatów” może ograniczyć się do jednego
kandydata, jeśli tylko on uzyskał akceptację zespołu.
Jeśli zaś chodzi o opinię kolegium sądu apelacyjnego (której brak skarżąca
zarzuca), to odzwierciedla ona stanowisko tego organu w kwestii przedstawienia
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o powołanie do pełnienia
8
urzędu na stanowisku określonego kandydata. Ma z niej zatem wynikać, czy i w
jakim stopniu zgłoszona kandydatura uzyskała akceptację tego organu. Z racji tego,
że jest to organ kolegialny (art. 28 § 1 ustawy o ustroju sądów powszechnych), jego
opinia w powyższym przedmiocie wyrażana jest w drodze głosowania. Jego zaś
wynik (liczba oddanych głosów „za”, „przeciw” i „wstrzymujących się”) określa silę
poparcia dla poszczególnych kandydatów, czyniąc zadość wymaganiu
określonemu w art. 35 ust. 2 pkt 2 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Skoro nie potwierdziły się zarzuty, że Rada nie procedowała według
ustawowych zasad i zastosowała pozaustawowe kryteria oceny kandydatów, nie
można jej zarzucić naruszenia przepisów Konstytucji zakazujących dyskryminacji
(art. 32) i gwarantujących dostęp do służby publicznej na jednakowych zasadach
(art. 60) w demokratycznym państwie prawnym (art. 2).
Co się zaś tyczy zarzutu nierozpatrzenia przez Radę zgromadzonego
materiału w sposób rzetelny i wszechstronny, to nie został on powiązany z
właściwym przepisem prawa – art. 33 ust. 1 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa („W sprawach indywidualnych Rada podejmuje uchwały po
wszechstronnym rozważeniu sprawy, na podstawie udostępnionej dokumentacji
oraz wyjaśnień uczestników postępowania lub innych osób, jeżeli zostały złożone”).
Następstwem niewskazania podstawy odwołania, do którego stosuje się przepisy
Kodeksu postępowania cywilnego o skardze kasacyjnej, jest niedopuszczalność
rozpoznania odwołania w tym zakresie (art. 39813
§ 1 k.p.c. w związku z art. 44 ust.
3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa).
Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c. w
związku z art. 44 ust. 3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.