Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 lipca 2015 r. w O.

sprawy z odwołania I. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania I. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 18.11.2014r. znak (...)

orzeka:

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje I. P. prawo do emerytury począwszy od dnia 01.10.2014r.;

2.  stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.11.2014r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. odmówił I. P. prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na nieudowodnienie 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji Zakład podał, że na dzień 01.01.1999r. ubezpieczony udowodnił ogólny okres pracy wynoszący 26 lat, 3 miesiące i 9 dni okresów: tj. 26 lat, 2 miesiące i 9 dni okresów składkowych, i 1 miesiąc okresów nieskładkowych.

Do pracy w szczególnych warunkach nie uwzględniono żadnego zatrudnienia.

Organ emerytalny nie uwzględnił okresu pracy w szczególnych warunkach w okresie od 04.11.1975r. do 31.12.1998r. w (...) Sp. z o.o. J. Zakład (...), ponieważ charakter pracy określony w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 02.06.2009r. nie jest zgodny z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. Ponadto podane w ww. świadectwie stanowisko pracy nie jest zgodne z wykazem stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983r.

(dowody: decyzja z dnia 18.11.2014r – k. 12 a.e., odp. na odwołanie – k. 5- 6 a.s.)

W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji I. P. podniósł, że spełnia warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdyż w okresie od 04.11.1975r. do 31.12.1998r. był pracownikiem fizycznym Cegielni (...) S.A. na stanowisku wypalacz. Na okoliczność pracy w szczególnych warunkach w zakwestionowanym przez ZUS okresie domagał się przeprowadzenia dowodu z zeznań wskazanych w odwołaniu świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości z przyczyn tożsamych z tymi, które wskazano w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. P., urodzony w dniu (...), złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w P. w dniu 24.10.2014r. wniosek o przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W dniu (...) odwołujący ukończył 60 lat. Odwołujący się nie jest członkiem OFE. Udowodnił 26 lat, 3 miesiące i 9 dni ogólnego stażu pracy.

[okoliczności bezsporne, vide wniosek k: 1-3, karta przebiegu zatrudnienia k: 11, decyzja – k. 12 akt ZUS nr 028045360 ]

W spornym okresie od 04.11.1975r. do 31.05.2009r. I. P. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. w J. na stanowisku „wypalacza wyrobów ceramicznych”. Stanowiska określone w umowie o pracę z dnia 04.11.1975r. to pomocnik palacza kotłowego, w umowie z dnia 01.06.1977r. – wypalacz wyrobów ceramicznych, w angażach: wypalacz, wypalacz wyrobów ceramicznych, wypalacz wyrobów ceramicznych w piecu tunelowym, wypalacz wyrobów ceramiki budowlanej.

Zakład zajmował się produkcją wyrobów ceramicznych z gliny, produkował rurki drenarskie, w późniejszych latach wypalano cegłę. Wszędzie na hali produkcyjnej unosił się pył, były wyziewy z mazutu, spalanego węgla, panował hałas, wysoka temperatura.

Odwołujący się I. P. pracował w Zakładzie (...), zaś siedziba Cegielni (...) była w O., zakład kilka razy zmieniał nazwy, ostatnio (...) Sp. z o.o.

Na początku był wypalaczem wyrobów ceramicznych. Pracował co najmniej 8 godzin dziennie, w latach 70. – nawet po 240 godzin miesięcznie, w systemie 4 – brygadowym. Obsługiwał piec tunelowy o długości ponad 100 metrów. Do jego obowiązków należało załadowanie towaru do pieca, tzw. surówki, ustawienie temperatur i szybkości wypalania. Na wózkach zawoził wyrób do pieca, załadowywał cegły do pieca, usuwał mazut, wywoził popiół, pilnował i obsługiwał piec z 48 palnikami, które wyjmował z otworów, czyścił, konserwował. Do połowy lat 90 dostawał dodatki za pracę nocną i w warunkach szkodliwych.

W (...) Zakładach (...), potem w (...) Spółka z o. o. pracował także W. R. (1), J. W., J. D. i E. M..

W. R. (1) (zatrudniony od 01.06.1973r. do 2009r.), przez 1 rok był elektrykiem, od 1974r. - starszym mistrzem ds. energetycznych a od 1992r. zastępcą kierownika Zakładu. Pracował w systemie zmianowym tylko rano, znał I. P., wypalacza wyrobów ceramicznych w dziale pieca tunelowego, pracującego w systemie 3 lub 4 zmianowym (także w nocy), minimum 8 godzin, a w l. 70. - po 240 godzin. Widział on, że przez pół roku, może miesiąc, czy dwa – I. P. pracował jako palacz w kotłowni, bo w tym okresie był remont pieca. Dostawał on dodatek za godziny nocne, za nadliczbowe. W. R. (1) z tytułu zatrudnienia w w/w Zakładzie otrzymał prawo do wcześniejszej emerytury.

J. W. w R. - (...) Zakładach (...) pracował około 20 lat. Był spawaczem, ale kadrowa w dokumentach wpisała „monter instalacji grzewczych” – by nie wypłacać dodatku szkodliwego. J. W. widział, że I. P., wypalacz, pracował 8 godzin, miał też pomocnika.

J. D. w Przedsiębiorstwie (...) w R. pracował od października 1983r. do lat 2009 – 2010. Był on początkowo ślusarzem, a następnie wypalaczem wyrobów ceramicznych. Otrzymywał dodatek szkodliwy - do 1995r. lub 1997r., dodatek nocny. Z początku była to praca trzyzmianowa po 12 godzin. Takie samo stanowisko zajmował I. P., Z. B., R. W., D. P.. Pracowali oni na piecu tunelowym, czyścili palniki, wywozili mazut spod pieca i pył, zataczali wózki z surówką do pieca i wywozili je, w kurzu i pyle. Przez krótki okres czasu I. P. pracował na piecu w kotłowni. I. P. miał stawkę godzinową, plus dodatek za godziny nocne i dodatek za pracę w warunkach szkodliwych, dodatki świąteczne - wypłacane do 1995r. lub 1997r.

E. M. w Cegielni pracowała od 1984r., jej ostatnie stanowisko asystent kierownika. Wcześniej pracowała na wyrobowni, później na równorzędnym stanowisku z I. P. (przez 10 lat). Wiadomo jej, że I. P. pracował jako palacz wyrobów ceramicznych, odpowiadał za cały proces technologiczny wypału - od początku do końca, w bardzo ciężkich warunkach fizycznych, na piecu tunelowym, który ma ponad 130 metrów długości, w strefie ognia. Musiał piec czyścić z mazutu, z popiołu, aby wszystko normalnie funkcjonowało. P. dostawał dodatki za pracę nocną, za pracę w warunkach szkodliwych. Były również premie i regulaminowe, i uznaniowe. Zakład pracy te dodatki wypłacał przez cały okres, tj. dodatki za pracę w godzinach nocnych, a dodatki za pracę w warunkach szkodliwych były wypłacane do końcówki lat 90.

Z tytułu powyższego zatrudnienia (...) Sp. z o.o. w J. wystawiła w dniu 01.06.2009r. świadectwo pracy, w którym wskazała, że w okresie od 07.11.1975r. do 31.05.2009r. I. P. zajmował stanowisko „wypalacza wyrobów ceramicznych”.

I. P. otrzymał także świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 01.06.2009r, w którym wskazano, że w okresie od 04.11.1975r. do 31.05.2009r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace palaczy, wskazane w Załączniku nr 1, Wykazie A, dziale V poz. 18 pkt 11 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych z dnia 01.08.1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę - na stanowisku wypalacz wyrobów ceramicznych.

W spornym okresie od 07.11.1975r. do 31.12.1998r. odwołujący się pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych na stanowisku palacza pieców do wypalania - zgodnie z poz. 18 Działem V pt. „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.1983.8.43) prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń tj. przez okres 23 lat, 1 miesiąca i 25 dni.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: ww. dokumentów znajdujących się w aktach emerytalnych odwołującego się oraz aktach osobowych ze spornego okresu zatrudnienia [dowód: umowa o pracę z dnia 04.11.1975r., 15.02.1977r., 01.06.1977r., świadectwo pracy z dnia 01.06.2009r., świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 01.06.2009r. . a.e., akta osobowe: skierowanie do pracy, angaże, podania o urlopy, karty zasiłkowe] . Ponadto podstawę ustaleń stanowiły zeznania przesłuchanych w sprawie świadków i samego odwołującego się. [zeznania świadków: W. a R. a- k. 47 a.s., J. W. – k. 49 a.s., J. D. – k. 50 a.s. i E. M. k. 51 a.s. I. P. – k. 69 a.s.]

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne, co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji.

I. P. urodził się w dniu (...) , zatem podstawą ubiegania się o prawo do emerytury jest ustawa z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2015.748). Zgodnie z art. 24 ust 1b pkt 20 tej ustawy wiek emerytalny mężczyzn urodzonych po dniu 30.09.1953 r. wynosi co najmniej 67 lat.

Osoby zatrudnione w szczególnych warunkach mogą przejść na wcześniejszą emeryturę. Muszą udowodnić odpowiedni staż ubezpieczeniowy oraz okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a niekiedy fakt osiągnięcia wieku emerytalnego w czasie takiego zatrudnienia.

Możliwość uzyskania emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przewiduje art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Szczegółowe warunki, na jakich można otrzymać to świadczenie, zawarte są w rozporządzeniu z dnia 07.02.1983r. Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Przepisy ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uznają pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia, o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Rozporządzenie zaś zawiera w formie załączników dwa wykazy rodzajów prac w szczególnych warunkach: wykaz A i B. W pierwszym z nich umieszczono prace m.in. w górnictwie, w energetyce, w hutnictwie przemyśle metalowym, w chemii, w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, w transporcie i łączności, w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym.

Zgodnie z art. 184 ustawy emerytalnej prawo do emerytury mężczyźnie urodzonemu po dniu 31.12.1948r. przysługuje po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ust. 4 w zw. z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 707.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 01.01.1999r. osiągnął: co najmniej 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach, tj. 25 lat.

Powyższa emerytura przysługuje pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, ewentualnie złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody Skarbu Państwa oraz rozwiązania stosunku pracy, z tym, że warunek rozwiązania stosunku pracy obowiązywał do 31.12.2012r. Od 01.01.2013r. warunek niepozostawania w stosunku pracy nie stanowi przesłanki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

Prawo do emerytury na podstawie art. 184 nabywa zatem ubezpieczony, który na dzień 01.01.1999r. legitymował się wymaganym okresem ogólnym i szczególnym, natomiast wiek emerytalny osiągnął po tej dacie, niezależnie od tego, czy w chwili dożycia 55/60 lat miał status pracownika, wykonywał inną pracę (np. prowadził działalność gospodarczą), czy też w ogóle nie był zatrudniony (zob. uchwałę SN z dnia 8 lutego 2007r., II UZP 14/06, OSNPUSiSP 2007, nr 13-14, poz. 199; wyrok SN z dnia 18.07.2007r., I UK 62/07, OSNPUSiSP 2008, nr 17-18, poz. 269 i wyrok SA w Warszawie z dnia 30.04.2007r., III AUa 791/06, Apel. - W-wa 2007, nr 3; por. też uzasadnienie wyroku SA w Szczecinie z dnia 21.06.2005r., III AUa 462/05, OSA 2006, z. 9, poz. 28).

Przy ustalaniu długości wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ZUS uwzględnia tylko te okresy, wskazane w świadectwie pracy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21.09.1984r., III UZP 48/84, LEX nr 14630). Przeprowadzenie innych dowodów przewidzianych na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność pracy w warunkach szczególnych dopuszczalne jest, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument ten nie może zostać sporządzony. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 08.04.1999r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

Ze złożonych dokumentów w sposób jednoznaczny wynika, iż odwołujący ukończył już 60 lat życia i nie przystąpił do OFE, spełnia warunek stażu ogólnego.

ZUS zakwestionował zatrudnienie odwołującego się w (...) Sp. z o.o. w J. od 07.11.1975r. do 31.12.1998r. na stanowisku wypalacza wyrobów ceramicznych, ponieważ charakter pracy określony w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest zgodny z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. Ponadto podane w ww. świadectwie stanowisko pracy nie jest zgodne z wykazem stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983r.

W tym miejscu wskazać należy, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dopuszczalności dowodów przewidziane w art. 246 k.p.c. i 247 k.p.c. w zw. z art. 304 in fine k.p.c. Oznacza to, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających charakter pracy, czasokres zatrudnienia.

Sąd dał wiarę zeznaniom zawnioskowanych przez odwołującego się świadków, jak i jego zeznaniom, albowiem są one ze sobą zgodne, wzajemnie się uzupełniają i znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zebranym w niniejszej sprawie. W toku postępowania nie ujawniła się żadna okoliczność osłabiająca ich wiarygodność i moc dowodową.

Świadkowie pracowali w tym samym zakładzie pracy, a ich okresy zatrudnienia pokrywały się z odwołującym.

W. R. (1) zeznał, że z I. P. pracował od momentu jego zatrudnienia, J. W. z odwołującym pracował przez 20 lat, J. D. - od października 1983r. do lat 2009-2010, E. M. od 1984r. do 2009r. – wiedzą więc, jakie czynności wykonywał. Wszyscy świadkowie zeznali, że pracował on w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie zmianowym, także w nocy, a w latach 70. – po 12 godzin (240 godzin miesięcznie). Do jego obowiązków należała obsługa pieca tunelowego, odpowiadał za cały proces technologiczny wypału, począwszy od załadowania pieca, dowiezienia towaru - surówki na wózkach, usuwania mazutu i popiołu, czyszczenia palników. Była to ciężka praca fizyczna, w kurzu i pyle. I. P. otrzymywał płacę za stawkę godzinową, dodatek za godziny nocne i dodatek za pracę w warunkach szkodliwych, dodatki świąteczne. Dodatki były wypłacane do 1995 lub 1997r. Przesłuchani w sprawie to naoczni świadkowie pracy, jaką wykonywał I. P.. Należy wskazać, że są to osoby obce, które nie mają żadnego interesu w składaniu fałszywych zeznań.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że zeznania te stanowią miarodajny środek dowodowy na okoliczność charakteru, stałości i pełnowymiarowości pracy odwołującego się w warunkach szczególnych. Nie bez znaczenia dla ich oceny pozostaje również okoliczność wystawienia przez zakład pracy świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych dla świadka E. M., J. D., otrzymanie prawa do wcześniejszej emerytury przez W. R. (2).

Zarówno zeznania świadków - współpracowników, jak i dokumenty zgromadzone w aktach osobowych odwołującego się, karty płacy ze spornego okresu zatrudnienia wskazują, że faktycznie odwołujący się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku nazwanym „wypalacz wyrobów ceramicznych”.

Zgodnie z poz. 18 Działem V pt. „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.1983.8.43) prace palaczy pieców do wypalania i palaczy suszarń oraz prace wypalaczy z pkt 18 ppkt 2 Działu V pt. „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” Załącznika nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych z dnia 01.08.1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz.MB.1983.3.6) – praca odwołującego się zaliczana jest do pracy w szczególnych warunkach.

ZUS nie zaliczył do pracy w szczególnych warunkach żadnego okresu zatrudnienia.

W niniejszym postępowaniu odwołujący się I. P. udowodnił, że w całym okresie zatrudnienia od 07.11.1975r. do 31.12.1998r. w Cegielniach (...) wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Tym samym na dzień 01.01.1999r. wykazał wymagane ustawą 15 lat pracy w warunkach szczególnych, a więc korzysta z prawa do dochodzonego świadczenia.

Z tych względów Sąd zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. z dnia 18.11.2014r. w ten sposób, że przyznał I. P. emeryturę od dnia 01.10.2014r., stosownie do treści art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. O powyższym orzeczono w pkt 1 wyroku.

Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd był zobowiązany, przyznając odwołującemu prawo do emerytury, do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego co do nieustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, tj. zarówno przyznającego prawo do świadczenia, jak też jego brak (wyrok SN z dnia 28.04.2010r., II UK 330/09, LEX 604220).

W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do obciążenia organu emerytalnego odpowiedzialnością za nieustalenie wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania decyzji o przyznaniu odwołującemu prawa do emerytury. ZUS nie dysponował bowiem niezbędnymi i wystarczającymi dowodami pozwalającymi na uznanie pracy odwołującego jako pracy w szczególnych warunkach, gdyż nie przedłożył on prawidłowo wypełnionego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Dopiero na etapie postępowania sądowego odwołujący udowodnił, że faktycznie pracował na stanowisku wypalacza pieca - co pozwoliło na zaliczenie spornego okresu do pracy w szczególnych warunkach. Z tych względów Sąd w punkcie 2 wyroku stwierdził brak odpowiedzialności organu emerytalnego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.