Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Kazimierz Cieślikowski

Sędziowie SSO Grażyna Tokarczyk

SSO Marcin Schoenborn (spr.)

Protokolant Marzena Mocek

przy udziale Jacka Sławika

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2015 r.

sprawy 1. Z. D. ur. (...) w J.,

córki M. i T.

oskarżonego z art. 158§1 kk

2. M. J. ur. (...) w J.,

córki D. i T.

oskarżonego z art. 158§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 10 lutego 2015 r. sygnatura akt II K 504/13

na mocy art. 437 kpk, art. 439 § 1 pkt 1 kpk

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zabrzu.

sygn. akt VI Ka 439/15

UZASADNIENIE

Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny J. D. oskarżył Z. D. i M. J. o popełnienia na jego szkodę przestępstwa z art. 158 § 1 kk polegającego na tym, że 20 czerwca 2011 r. w Z. przy ul. (...) ok. godz. 19:00-19:30 obie panie działając wspólnie i w porozumieniu pobiły go uderzając kilkakrotnie pięściami w głowę i twarz, a wyniku doznawanych uderzeń przewrócił się na ziemię, po czym był nadal uderzany i kopany po całym ciele, czym naraziły go na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 kk lub art. 157 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem z dnia 10 lutego 2015 r. sygn. akt II K 504/13 uniewinnił oskarżone od popełnienia zarzucanego im czynu i na mocy art. 632 pkt 1 kpk w zw. z art. 640 kpk zasądził od oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego na rzecz każdej z oskarżonych kwotę 3.024 złotych tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem obrońcy w sprawie.

Apelację od tego wyroku złożył pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego. Zaskarżył orzeczenie w całości, w istocie na niekorzyść oskarżonych i zarzucając mu mające wpływ na jego treść obrazę art. 7 kpk i art. 410 kpk oraz błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy w Gliwicach zważył, co następuje.

Apelacja pełnomocnika okazała się o tyle skuteczną, że w następstwie jej wywiedzenia koniecznym było zaskarżony wyrok uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zabrzu. Sąd odwoławczy dostrzegł bowiem, że przeprowadzone przez Sąd pierwszej instancji postępowanie dotknięte było bezwzględną przyczyną odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 1 kpk.

Zgodnie z art. 439 § 1 kpk niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów sąd odwoławczy uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli stwierdzi wystąpienie jednej z bezwzględnych przyczyn odwoławczych z punktów 1-11 tego przepisu i to bez badania związku przyczynowego między uchybieniem, a treścią orzeczenia. Jedną z takich przyczyn wymienioną w pkt 1 art. 439 § 1 kpk jest zaś, gdy w wydaniu orzeczenia brała udział osoba podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 kpk. Przepis ten określa instytucję wyłączenia sędziego z mocy prawa ( ipso iure), czyli wyłączenia sędziego niezdolnego do orzekania ( iudex inhabilis). Przyczyny w nim wymienione wyłączają sędziego od udziału w sprawie. Podstawa wyłączenia sędziego przewidziana w art. 40 § 1 pkt 7 kpk obejmuje konkretnie sytuację, gdy brał on udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone przez instancję ad quem i powraca do ponownego rozpoznania. Przyjmuje się, że nie jest istotne, w jakim trybie orzeczenie uchylono, czy w wyniku uwzględnienia zwyczajnych czy też nadzwyczajnych środków odwoławczych. Dotyczy to jednak zarówno orzeczeń w przedmiocie procesu, jak i rozstrzygnięć kwestii incydentalnej, jeżeli tego rodzaju kwestia wraca do ponownego rozpoznania. „Udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone”, to - lege non distinguente - udział w wydaniu wyroku lub postanowienia co do głównego przedmiotu procesu, jak również i udział w wydaniu orzeczenia co do kwestii rozpoznawanej w tzw. postępowaniu incydentalnym, jeśli to właśnie owa kwestia stanowiła przedmiot orzekania i w konsekwencji przedmiot zaskarżenia w postępowaniu incydentalnym ( zob. postanowienie SN z dnia 10 marca 1997 r., V KZ 24/97, OSNKW 1997/7-8/63).

Mimo zmiany obowiązujących przepisów aktualnym pozostaje zatem też orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 1988 r. ( II KR 36/88 OSNKW 1988/7-8/58) stanowiące, że „Zgodnie z art. 30 pkt 7 kpk, udział sędziego w wydaniu każdego orzeczenia, które zostało następnie uchylone, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania, powoduje wyłączenie go od udziału w sprawie w razie jej ponownego rozpoznania, i to niezależnie od przyczyn, jakie legły u podstaw uprzednio wydanego orzeczenia”. Z uzasadnienia tego wyroku wynika jednoznacznie, że „oczywiste jest, co już niejednokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy, że takie skutki będą rodziły wszystkie sytuacje, gdy sędzia wypowiadał się merytorycznie w sprawie w zakresie winy, lecz także niewątpliwe jest, że takie same skutki rodzić musi udział w wydaniu orzeczenia o umorzeniu postępowania na skutek stwierdzenia ujemnych lub braku dodatnich przesłanek procesowych, gdyż po prostu powołany przepis nie wprowadza żadnych w tym zakresie ograniczeń”.

Stąd nie może budzić wątpliwości, że sędzia, który brał udział w wydaniu postanowienia o umorzeniu postępowania, następnie uchylonego, jest wyłączony od orzekania w sprawie na podstawie art. 40 § 1 pkt 7 kpk, a udział tego sędziego w wydaniu zaskarżonego wyroku sprawia, że zachodzi sytuacja określona w art. 439 § 1 pkt 1 kpk ( zob. postanowienie SA w Warszawie z 28 czerwca 2012 r., II AKa 181/12, LEX nr 1275069).

Tymczasem w następstwie wniesienia w niniejszej sprawie subsydiarnego aktu oskarżenia w dniu 24 lipca 2012 r., Sąd Rejonowy w Zabrzu orzekając w składzie jednego sędziego w osobie SSR Adama Krukowskiego wydał na rozprawie w dniu 24 stycznia 2013 r. postanowienie o umorzeniu postępowania z powołaniem się na wystąpienie negatywnej przesłanki procesowej z art. 17 § 1 pkt 9 kpk w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela (k. 74-75). Na skutek zaskarżenia tego orzeczenia przez Prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego, Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 29 maja 2013 r. uchylił je i sprawę przekazał do dalszego prowadzenia Sądowi Rejonowemu w Zabrzu (k. 113-115). Do jej rozpoznawania wyznaczony został ponownie SSR Adam Krukowski (k. 118v). Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd Rejonowy w Zabrzu orzekający w składzie tego sędziego w dniu 10 lutego 2015 r. wydał zaskarżony wyrok (k. 230).

Zatem postanowienie z dnia 24 stycznia 2013 r. o umorzeniu postępowania oraz zaskarżony wyrok wydał Sąd obsadzony w obu wypadkach przez SSR Adama Krukowskiego. Orzekanie przez tego sędziego dnia 24 stycznia 2013 r. i udział w wydaniu postanowienia o umorzeniu postępowania, które to postanowienie zostało następnie uchylone wyłączało go zatem od orzekania w tej sprawie na podstawie art. 40 § 1 pkt 7 kpk, a udział tego samego sędziego w wydaniu zaskarżonego obecnie wyroku sprawia, że zaszła sytuacja określona w art. 439 § 1 pkt 1 kpk, bowiem w wydaniu orzeczenia brała udział osoba podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40 kpk. Ten sam sędzia brał bowiem uprzednio udział w wydaniu uchylonego orzeczenia (rozstrzygającego o głównym przedmiocie procesu) i wyraził swój pogląd o walorach aktu oskarżenia. Ponowne skierowanie sprawy do referatu sędziego biorącego udział w wydaniu uchylonego orzeczenia stanowi obejście art. 40 § 1 pkt 7 kpk i jest niedopuszczalne. W przepisie tym mowa przecież o wyłączeniu z mocy ustawy od udziału w sprawie sędziego, który brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone, a oba orzeczenia - uchylone postanowienie o umorzeniu postępowania i zaskarżony wyrok - są niczym innym, jak rozstrzygnięciami o głównym przedmiocie procesu, a więc są rozstrzygnięciem „sprawy”. Sędzia biorący udział w wydaniu postanowienia z dnia 24 stycznia 2013 r. które zostało uchylone, był więc wyłączony, po uchyleniu tego orzeczenia, od udziału w niniejszej sprawie, o czym mowa w art. 40 § 1 pkt 7 kpk.

Stwierdzenie bezwzględnej przyczyny odwoławczej spowodowało, że ustosunkowanie się do twierdzeń apelacji pełnomocnika byłoby przedwczesne. Dlatego też Sąd odwoławczy po myśli art. 436 kpk ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do uchybienia podlegającego uwzględnieniu z urzędu.

Z tych powodów zaskarżony wyrok ostać się nie mógł, a sprawa obu oskarżonych winna zostać rozpoznana ponownie przez właściwy rzeczowo i miejscowo Sąd Rejonowy w Zabrzu orzekający w składzie, w którym zasiadać nie będzie ani SSR Adam Krukowski, ani też wyłączona od udziału w niej już wcześniej w trybie art. 41 § 1 kpk SSR Anita Hawranek-Keller (k. 15).

W dalszym postępowaniu Sąd Rejonowy obowiązany będzie powtórzyć postępowanie dowodowe w pełnym dotychczasowym zakresie, a jeśli wyłoni się potrzeba uzyskania dodatkowych dowodów nie uchyli się od ich przeprowadzenia. Zgromadzony materiał dowodowy podda następnie wszechstronnej i wnikliwej analizie oraz swobodnej ocenie zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, po czym wyciągnie prawidłowe wnioski końcowe. Obowiązkiem Sądu Rejonowego będzie oczywiście, o ile zajdzie taka konieczność, w sposób przekonywujący uzasadnić na piśmie stanowisko zajęte w ponownym postępowaniu.

Nie przesądzając więc w niczym ostatecznego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy orzekł jak w części dyspozytywnej swego wyroku.