Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w II Wydziale Karnym w składzie

przy udziale Danuty Dąbrowskiej - Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Białymstoku delegowanej do Prokuratury Apelacyjnej

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2015 r.

sprawy A. R.

o odszkodowanie

z powodu apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 17 lutego 2015 r. sygn. akt II Ko 323/14

I.  Zmienia wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że kwotę zadośćuczynienia podwyższa do 4000 (czterech tysięcy) złotych.

II.  W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

III.  Kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Wyrokiem dnia 17 lutego 2015r. Sąd Okręgowy w Olsztynie uwzględnił w części wniosek A. R. o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie stosowane wobec niego w okresie od dnia 16.10.2012r. do 28.05.2013r. w sprawie II K (...) Sądu Okręgowego w Olsztynie, zakończonej prawomocnym wyrokiem uniewinniającym i na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na jego rzecz kwotę 2.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W pozostałym zakresie wniosek oddalił.

Rozstrzygnięcie to, w części oddalającej wniosek ponad kwotę 2.000 zł, zaskarżył pełnomocnik wnioskodawcy. Zarzucił on wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający oczywisty wpływ na jego treść, poprzez przyjęcie, że kwota 2.000 zł jest adekwatna do zakresu krzywdy wnioskodawcy doznanej na skutek niewątpliwie niesłusznego aresztowania, podczas gdy kwota ta jest zbyt niska i nie uwzględnia w należytym stopniu ciężkich warunków izolacji, a przede wszystkim złego traktowania go przez współosadzonych ze względu na charakter bezpodstawnie zarzuconego czynu (art. 197 k.k.) oraz uniemożliwienie skorzystania z celów, dla jakich udzielona mu była przerwa w odbywaniu kary pozbawienia wolności, tj. zawarcie związku małżeńskiego i pomoc rodzinie.

Apelujący wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku i zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty 26.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez pełnomocnika wnioskodawcy okazała się w niewielkiej części zasadna, co skutkowało podwyższeniem kwoty zadośćuczynienia, ale jedynie do 4000 zł.

Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni przepisu art. 552 § 4 k.p.k. przyjmując, że w świetle prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie II K (...), uniewinniającego A. R. od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa, jego tymczasowe aresztowanie stosowane w tej sprawie było niewątpliwie niesłuszne, co z kolei statuowało odpowiedzialność Skarbu Państwa z tego tytułu.

Przy ocenie kwestii związanej z poniesioną szkodą materialną sąd ten trafnie skonstatował, że w sytuacji kiedy A. R. w okresie trwania tymczasowego aresztowania w sprawie II K (...) odbywał jednocześnie karę pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, zgłoszone przez niego roszczenie w tym zakresie jest niezasadne. W tym przypadku szkoda została już bowiem zrekompensowania w innej formie, tj. poprzez zaliczenie okresu stosowania tego środka na poczet innej prawomocnie orzeczonej kary.

Przy pełnej akceptacji prezentowanego w tym zakresie stanowiska nie zachodzi potrzeba powielania przywołanej w motywach zaskarżonego rozstrzygnięcia argumentacji. Tym bardziej, że rozstrzygnięcie w tej materii nie jest negowane przez apelującego. Wskazał on wprawdzie, że zaskarża przedmiotowe orzeczenie w części oddalającej wniosek ponad przyznaną przez Sąd Okręgowy kwotę 2.000 zł, to jednak dalsza część środka odwoławczego, tj. zarówno sformułowany zarzut, jak i argumentacja przywołana na jego poparcie, wskazuje jednoznacznie, że kwestionuje on orzeczenie wyłącznie w zakresie wysokości przyznanego wnioskodawcy zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową.

Przechodząc do oceny tej części wyroku, na wstępie poczynić należało kilka uwag ogólnej natury.

Z ugruntowanego stanowiska judykatury oraz powszechnej praktyki sądów wynika, że przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, należy uwzględnić nie tylko czas trwania tymczasowego aresztowania ale też stopień dolegliwości, z jakimi wiązało się stosowanie tego środka, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające (uczucie przykrości, utrata dobrego imienia), konieczność poddania się rygorom związanym ze stosowaniem aresztowania, jak również ewentualny ostracyzm środowiskowy i nieprzychylne reakcje po zwolnieniu z aresztu.

Jednocześnie kwotę zadośćuczynienia należy oznaczać z umiarem, stosownie do realiów społecznych, jak zamożność mieszkańców, wartość pieniądza itp., by nie pozostało poczucie krzywdy aresztowanego niesłusznie, ale i by orzeczenie nie było sposobem uzyskania nadmiernych korzyści finansowych (vide. np. postanowienie SA w Krakowie z KZS 6-8/93 poz. 55).

Dla wykładni pojęcia "zadośćuczynienie", o jakim mowa w art. 552 k.p.k., miarodajne są przepisy prawa cywilnego, a zwłaszcza art. 445 § 2 k.c., z którego wynika, że zadośćuczynienie winno być "odpowiednie". Pojęcie "sumy odpowiedniej" ma charakter niedookreślony, niemniej jednak musi mieć charakter kompensacyjny, a więc musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy. Z tego wynika, że "wartość odpowiednia" to wartość utrzymana w granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4.02.2008 r., III KK 349/07, Biul.PK 2008/4/7).

Sąd meriti prawidłowo ustalił, że w wyniku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania A. R. doznał szkody niematerialnej, związanej przede wszystkim z faktem ograniczenia jego praw jako skazanego w okresie ponad 7 miesięcy, gdy stosowany był wobec niego także izolacyjny środek zapobiegawczy. Reżimy odbywania kary pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania różnią się bowiem zasadniczo, m.in. w zakresie prawa do widzeń, korespondencji, korzystania z aparatów telefonicznych. Ustalając rozmiar krzywdy doznanej przez wnioskodawcę, a w dalszej kolejności wysokość należnego mu zadośćuczynienia Sąd Okręgowy uwzględnił negatywne przeżycia psychiczne, wiążące się z faktem ograniczenia jego kontaktów z rodziną i bliskimi.

Z drugiej strony na zmniejszenie stopnia dolegliwości odczuwanych przez wnioskodawcę z tego powodu, na co zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, wpływał niewątpliwie fakt, że wnioskodawca nie po raz pierwszy przebywał w jednostce penitencjarnej, był dobrze przystosowany do pobytu w warunkach więziennych i osadzenie go w areszcie śledczym nie wywołało szoku, czy traumy. Zupełnie inaczej byłoby w przypadku osoby, która po raz pierwszy została osadzona w jednostce penitencjarnej i po raz pierwszym zetknęła się ze środowiskiem więźniów.

Przewód sądowy nie wykazał też, a zauważyć wypada, że zainteresowana strona nie przedstawiła żadnych dowodów wskazujących, aby w okresie tymczasowego aresztowania doszło do jakichś szczególnych wydarzeń, związanych ze złym traktowaniem wnioskodawcy przez innych osadzonych, zadawaniem mu udręk cielesnych lub psychicznych, które zwiększałyby jego cierpienia. Brak jest również jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że na skutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania doszło do niekorzystnych następstw w sferze jego psychiki.

Tymczasowe aresztowanie nie oddziaływało też negatywnie na status społeczny czy zawodowy A. R..

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku wskazuje natomiast, że Sąd I instancji przy ustalaniu wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia nie uwzględnił w odpowiednim stopniu faktu, że został on tymczasowo aresztowany w czasie, kiedy przebywał na wolności w ramach udzielonej mu przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Aresztowanie spowodowało zatem pozbawienie go wolności i osadzenie w jednostce penitencjarnej niemal miesiąc przed terminem zakończenia przerwy, uniemożliwiając zrealizowanie w pełni celów, dla jakich została ona udzielona, w szczególności zawarcia zaplanowanego związku małżeńskiego. Okoliczność ta niewątpliwie spowodowała, że krzywda poniesiona przez wnioskodawcę z tytułu niewątpliwie niesłusznego aresztowania była wyższa, niż gdyby tymczasowe aresztowanie nastąpiło w trakcie pobytu wnioskodawcy w izolacji, a więc gdyby zastosowanie tego środka nie łączyło się z pozbawieniem go wolności. Była to zatem, w kontekście ogólnikowej argumentacji środka odwoławczego, jedyna okoliczność dająca asumpt do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Bacząc, by zadośćuczynienie za doznaną przez A. R. krzywdę było odpowiednie i miarkując jego wysokość, Sąd Apelacyjny podwyższył je do 4.000 zł. Kwota ta nie ma charakteru symbolicznego, jest adekwatna do krzywdy doznanej przez wnioskodawcę i w sposób właściwy ją rekompensuje. Uwzględnia wszystkie ustalone, istotne w sprawie okoliczności, tj. czas trwania niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania i stopień dolegliwości z nim związanych, a także realia materialne społeczeństwa i poziom życia wnioskodawcy.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok, orzekając jak wyżej.

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto na mocy art. 554 § 2 k.p.k.

A.