Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2015 r. w Szczecinie

sprawy K. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przywrócenie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 marca 2014 r. sygn. akt VI U 1176/13

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 413/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.07.2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. odmówił K. B. prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy (na dalszy okres, z ogólnego stanu zdrowia), ponieważ Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 02.07.2013.r. stwierdziła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

W odwołaniu od decyzji organu rentowego ubezpieczony podniósł, że jego stan zdrowia nie uległ poprawie od czasu pobytu w 2007 r. w Klinice (...)
w S. i występujące u niego psychozy oraz natręctwa powodują, że nie może skoncentrować uwagi i tym samym wykonywać pracy w wyuczonym zawodzie analityka chemicznego i informatyka. Funkcjonuje dzięki pomocy rodziców, bowiem nie jest w stanie sam prowadzić gospodarstwa domowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie
i podtrzymał argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 27 marca 2014 roku zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 1 czerwca 2013 roku do dnia 21 sierpnia
2013 roku oraz prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy począwszy od dnia 22 sierpnia 2013 roku na okres 3 lat (pkt I orzeczenia), a nadto wniosek ubezpieczonego o przyznanie odsetek przekazał organowi rentowemu do rozpoznania (pkt II wyroku).

Sąd I Instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

K. B., urodzony (...), posiada wykształcenie średnie - technik chemik, oraz policealne jako informatyk. Prowadził działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży towarów na bazarze (był sprzedawcą). Obecnie
nie pracuje. Ubezpieczony pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 maja 2013 r., przedłużoną na podstawie decyzji z dnia 25 maja 2012 r.

W dniu 16 maja 2013 r. ubezpieczony złożył wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem z dnia 2 lipca 2013 r. komisja lekarska ZUS w Z. ustaliła, że ubezpieczony jest zdolny do pracy. Decyzją z dnia 22 lipca 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił K. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim.

W celu ustalenia stanu zdrowia i niezdolności do pracy ubezpieczonego Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza o specjalności z zakresu psychiatrii oraz medycyny pracy i w oparciu o ten dowód ustalił,
że u ubezpieczonego rozpoznaje się schizofrenię paranoidalną. Nie stwierdzono natomiast schorzeń narządów wewnętrznych. Stan zdrowia K. B. ze względu na to schorzenie czyni ubezpieczonego nadal częściowo niezdolnym
do pracy, tj. od 1 czerwca 2013 r. do 21 sierpnia 2013 r. oraz po tym okresie całkowicie niezdolnym do pracy, tj. od 22 sierpnia 2013 r. na okres trzech lat.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie i wskazując na przepisy art. 102 ust.1, art. 107, art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2013 roku, poz. 1140, ze zm.) - zwaną dalej ustawą emerytalną - podniósł, że w sprawie istotnym było ustalenie, czy ubezpieczony, któremu przysługiwało prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do dnia 31.05.2013 r. i który zgłosił wniosek
o ponowne przyznanie prawa do renty, jest w dalszym ciągu niezdolny do pracy,
czy też jego niezdolność do pracy ustała. W związku z powyższym Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy o specjalnościach
z zakresu psychiatrii T. K. i z zakresu medycyny pracy H. K.. Biegli sądowi zgodnie stwierdzili, że ubezpieczony jest niezdolny
do pracy. W pierwotnej opinii biegli stwierdzili u ubezpieczonego po maju 2013 r. całkowitą niezdolność do pracy na okres trzech. W badaniu psychiatrycznym stwierdzili objawy wytwórcze i negatywne schizofrenii z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej, wykluczając tym samym podejrzenie organu rentowego symulacji choroby psychicznej, której to istnienie potwierdziła ostatnia hospitalizacja ubezpieczonego mająca miejsce od sierpnia do października 2013 r.

W następstwie zastrzeżeń do opinii ze strony organu rentowego, biegli sądowi doprecyzowali charakter i okresy niezdolności ubezpieczonego do pracy, stwierdzając istnienie częściowej niezdolność do pracy po maju 2013 r. do dnia poprzedzającego jego hospitalizację w Klinice (...) w S., to jest do 21 sierpnia 2013 r., zaś od dnia 22 sierpnia 2013 r. biegli sądowi stwierdzili całkowitą niezdolność do pracy ubezpieczonego na okres trzech lat, z uwagi na leczenie psychiatryczne w warunkach szpitalnych, a zatem świadczące o pogorszeniu stanu zdrowia. To utrzymujące się pogorszenie stanu zdrowia potwierdziły również nasilone w trakcie badania objawy schizofrenii.

Sąd Okręgowy uznał opinię biegłych – T. K. i H. K. - pierwotną, jak i uzupełniającą - za przydatną w sprawie i wiarygodną. Dokonana w sprawie analiza wszystkich okoliczności w ujęciu aspektów medycznych (gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu) oraz socjalnych (gdzie uwzględnia się posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe) potwierdziła w ocenie Sądu Okręgowego zasadność stanowiska biegłych sądowych z zakresu psychiatrii i medycyny pracy. W ocenie Sądu Okręgowego hospitalizacja ubezpieczonego z 2013 r. nie stanowiła nowej okoliczności w sprawie, bowiem tylko potwierdziła wcześniejsze rozpoznanie, a zatem niezasadny okazał się wniosek organu rentowego, aby sprawę przekazać organowi do ponownej oceny orzeczniczej (k.39).

Sąd Okręgowy tak argumentując uznał zaskarżoną decyzję organu rentowego za błędną i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił ją w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres
od 01.06.2013r. do 21.08.2013r. oraz z tytułu całkowitej niezdolności od 22.08.2013r. na okres 3 lat. Na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. wniosek ubezpieczonego
o przyznanie odsetek, jako nowe, dotychczas nie rozpoznane żądanie, przekazał do organowi rentowemu. do rozpoznania.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodził się organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości. W złożonej apelacji wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych sprawy wskutek pominięcia przez Sąd I Instancji, że w sprawie ujawniły się nowe okoliczności świadczące o pogorszeniu stanu zdrowia ubezpieczonego w trakcie postępowania w postaci faktu nasilonych objawów schizofrenii potwierdzających utrzymujące się pogorszenie stanu zdrowia ubezpieczonego stwierdzone w badaniu w dniu 06.12.2013r., co nie uzasadniało orzekania co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności.

Apelujący w uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, że stwierdzenie różnicy w ocenie stanu zdrowia ubezpieczonego i jego stopnia niezdolności do pracy pomiędzy badaniem Komisji Lekarskiej ZUS , a badaniem biegłych, świadczy
o pogorszeniu się stanu zdrowia w trakcie postępowania, a zatem o nowej okoliczności, która uzasadnia uchylenie zaskarżonej decyzji, umorzenie postępowania i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania, a nie orzekanie co do istoty sprawy.

Wskazując na te zarzuty, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie
o zmianę tego orzeczenia i oddalenie odwołania.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zarzutu apelacyjnego, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że wyrok Sądu Okręgowego odpowiada prawu. Sąd I instancji ustalając stan faktyczny oparł się na całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, należycie go rozważył i wskazał jakim środkom dowodowym dał wiarę, przedstawiając prawidłową ich ocenę, którą właściwie również uargumentował. Całość ustaleń faktycznych Sądu pierwszej instancji została przedstawiona w pisemnym uzasadnieniu wyroku
i zasługuje ona na pełną akceptację.

Analiza zgodnej opinii biegłych sądowych, sporządzonych na potrzeby niniejszego procesu, wraz z pozostałą dokumentacją medyczną, w szczególności kartą informacyjną leczenia szpitalnego z dnia 17.10.2013r., doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że u ubezpieczonego nie doszło do takiej poprawy stanu zdrowia, która prowadziłaby do odzyskania przez niego zdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny podzielił zatem ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji i przyjął je za własne. W związku z tym nie zachodziła potrzeba ponownego ich szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2001 r., V CKN 348/00, LEX nr 52761, Prok.i Pr. 2002/6/40). Należy dodać, że apelujący organ rentowy nie kwestionował już przyjętej w oparciu o opinię biegłych sądowych oceny w zakresie przyjętego rozpoznania schorzenia i jego wpływu na utratę zdolności do pracy, czy stopnia tej niezdolności.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w stanie faktycznym sprawy trafna okazała się również ocena prawna Sądu pierwszej instancji, co do braku wystąpienia nowej okoliczności w zakresie stwierdzonej niezdolności do pracy w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Zarzut apelacyjny de facto dotyczył bowiem jedynie oceny, czy przyjęta niezdolność ubezpieczonego do pracy jest nową okolicznością w rozumieniu przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Należy zatem wyjaśnić, że zgodnie z treścią tego przepisu w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji, lecz uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. Sąd Apelacyjny podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 2 sierpnia 2007 r., III UK 25/07, opubl. w OSNP 2008/19-20/293, OSP 2009/4/45, Lex nr 454749, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu rzeczy w chwili jej wydania. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do świadczenia sąd ubezpieczeń społecznych ocenia bowiem legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005/3/43 oraz z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581). Stąd też postępowanie dowodowe przed sądem w sprawie o świadczenie uzależnione od niezdolności ubezpieczonego do pracy powinno zmierzać do ustalenia, czy w dacie orzekania przez organ rentowy po stronie ubezpieczonego występowały w tym zakresie wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie świadczenia. Sąd nie ma obowiązku przeprowadzenia dowodów w celu ustalenia niezdolności do pracy, która miała powstać po wydaniu zaskarżonej odwołaniem decyzji odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., sygn. I UK 152/04, opubl. w OSNP z 2005/17/273). Powołani w niniejszej sprawie biegli sądowi lekarze o specjalności z zakresu psychiatrii i medycyny pracy, przeprowadzający na zlecenie Sądu Okręgowego badanie stanu zdrowia ubezpieczonego, nie zastępowali więc ani lekarza orzecznika ZUS, ani komisji lekarskiej ZUS a jedynie zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddali merytorycznej ocenie trafność wydanych przez lekarzy orzeczników orzeczeń o zdolności do pracy lub jej braku, co w konsekwencji dawało Sądowi orzekającemu podstawy do dokonania oceny w zakresie prawidłowości lub nieprawidłowości wydanej decyzji ZUS z dnia 22.07.2013r. Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem wniesionym do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu. Decyzja odmawiająca prawa do renty rozstrzyga o braku prawa do tego świadczenia od dnia wniosku do dnia wydania decyzji i nie wypowiada się co do okresu późniejszego. Inaczej zatem niż w przypadku decyzji przyznającej świadczenie - nie rozstrzyga ona na przyszłość - poza okres zamkniętym decyzją. Przedmiotem postępowania sądowego nie może być zatem prawo do renty za okres, którego nie obejmuje zaskarżona decyzja. Na podstawie art. 57 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 ustawy emerytalnej sąd orzeka wprawdzie o rencie z tytułu niezdolności do pracy przysługującej przez określony czas przyszły, jednakże orzeczenie to opiera na ocenie i rokowaniach co do stanu zdrowia ubezpieczonego z daty wydania decyzji organu rentowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 r., sygn. I UK 22/14, Legalis nr 1162503). W konsekwencji zatem, istotę sprawy stanowi prawo do renty od wniosku o świadczenie do dnia wydania decyzji i tylko co do niej istnieje zakaz merytorycznego orzekania przez sąd w sytuacji wskazanej w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Ustawodawca wyraźnie określił, że spór dotyczyć musi wyłącznie kwalifikacji stanu zdrowia ubezpieczonego na podstawie przesłanek niezdolności do pracy wynikających z art. 12 i 13 ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i to kwalifikacji dokonanej na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej, skoro odwołanie ma się opierać „wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia”. Chodzi więc o sprawy, w których ubezpieczony kwestionuje stanowisko organu rentowego wynikające z podstawy faktycznej decyzji odnoszącej się do orzeczenia komisji lekarskiej. Przepis ten dotyczy zatem spraw, w których ubezpieczony nie zgadza się z oceną jego stanu zdrowia wyrażoną w tym orzeczeniu, która powoduje, że na dzień wydania decyzji nie spełnia - według organu rentowego - jednego z warunków koniecznych do przyznania mu prawa do renty. Okoliczności dotyczące stanu zdrowia z okresu po wydaniu decyzji wykraczają więc poza zarzuty dotyczące orzeczenia komisji lekarskiej, na podstawie którego wydawana jest decyzja. Konsekwentnie zatem w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. mowa jest o „nowych okolicznościach”, które, choć powstałe po wniesieniu odwołania, mają znaczenie dla oceny stanu zdrowia do dnia decyzji. Dla przykładu, „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego lub ubezpieczoną dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, sprawa „wraca” na etap postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia z ich uwzględnieniem. Ocena „nowych okoliczności” przez organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może doprowadzić do zmiany pierwotnego stanowiska organu rentowego i zakończenia sporu - bez potrzeby jego rozstrzygania przed sądem i ponoszenia kosztów opinii biegłych. Przeprowadzone w postępowaniu sądowym dowody (opinie biegłych), które wskazują na powstanie niezdolności do pracy dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, potwierdzają przecież, że zaskarżona decyzja, a wcześniej orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe. Z przepisów art. 477 ⁹ § 2 ¹ k.p.c. i art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. wynikają obowiązki odpowiednio organu rentowego i sądu w razie pojawienia się „nowych okoliczności” dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonego istniejących przed wydaniem decyzji. W sytuacji, gdy tak rozumiane „nowości” ujawnione w odwołaniu dotyczą stanu zdrowia ubezpieczonej istniejącego przed wydaniem decyzji, to organ rentowy musi ją uchylić, przeprowadzić ponowną procedurę orzeczniczą i wydać nową decyzję. Jeśli ich ujawnienie nastąpi na etapie sądowego postępowania odwoławczego, obowiązek ten przechodzi na sąd pierwszej instancji. W okolicznościach niniejszej sprawy zastosowanie przez Sąd pierwszej instancji art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. byłoby jednak niewłaściwe, ponieważ ocena stanu zdrowia ubezpieczonego dotyczyła schizofrenii paranoidalnej, która była już rozpoznana na etapie postępowania administracyjnego – orzeczniczego - a po wtóre nie zostało w toku postępowania sądowego rozpoznane inne chorzenie, które miałoby ujawnić się po dacie zaskarżonej decyzji z dnia 22.07.2013r. Nasilenie u ubezpieczonego objawów omawianego schorzenia, będącego przecież chorobą przewlekłą, a przede wszystkim o zmiennym przebiegu i z okresami remisji, jak i pogorszenia stanu zdrowia, czy różnej oceny wpływu tego schorzenia na zdolność do wykonywania pracy zarobkowej także nie stanowią nowej okoliczności w rozumieniu przywołanego art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Należy mieć na uwadze, że potwierdzona przez biegłych sądowych lekarzy K. i K. w toku postępowania sądowego schizofrenia paranoidalna winna być rozpoznana już na etapie postępowania orzeczniczego, analogicznie jak w poprzednich postępowaniach, zakończonych pozytywnymi przecież dla ubezpieczonego decyzjami o przyznaniu prawa do renty, natomiast późniejsze zaostrzenie choroby nie może być uznane za nową okoliczność dotyczącą stwierdzenia niezdolności do pracy, z tej również przyczyny, że nasilenie schorzenia powodującego niezdolność do pracy ma wpływ tylko na stopień niezdolności do pracy. W sprawie nie wystąpiły zatem żadne przesłanki mogące skutkować uchyleniem się przez Sąd orzekający w pierwszej instancji
od rozstrzygnięcia o istocie sporu, wskutek zastosowania rozwiązań przewidzianych w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny uznał zarzuty zawarte w apelacji za niezasadne, co skutkowało oddaleniem apelacji, o czy orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska