Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 21 sierpnia 2013 r. skierowanym przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. powódka B. K. wniosła o podwyższenie wypłacanej dotychczas w kwotach po 248 zł renty na zwiększone potrzeby o 1.682 zł miesięcznie począwszy od dnia 12 sierpnia 2011 r. [pozew – k. 2-3]..

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, kwestionując zaistnienie istotnej zmiany okoliczności istotnych dla zasądzonej i wypłacanej renty po ustaleniu jej wysokości prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie II C 1239/07 [odpowiedź na pozew – k. 30-31].

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2014 r. wydanym w sprawie I C 1413/13 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w punkcie 1. podwyższył wypłacaną B. K. przez (...) S.A. z siedzibą w W. rentę
do kwot po 300 zł miesięcznie z tytułu rat należnych za okres od września 2011 r.
i na przyszłość; w punkcie 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie 3.
nie obciążył powódki kosztami postępowania należnymi stronie pozwanej od oddalonej części powództwa.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Wyrokiem z 30 października 2009 r. Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził na rzecz powódki rentę na zwiększone potrzeby w kwotach po 248 zł miesięcznie. Zasądzając powyższą rentę, Sąd Okręgowy w Łodzi oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniu, wedle którego powódka wymagała pomocy w rozmiarze około 20 godzin miesięcznie (co przy przyjęciu stawki (...) wynoszącej 6,90 zł dało kwotę 138 zł miesięcznie), jak również, że zachodziło wskazanie do przyjmowania leków psychiatrycznych oraz przeciwbólowych, których koszt zakupu w skali miesiąca wyniósł około 110 zł.

Pismami z dnia 4 listopada 2010 r., 11 sierpnia 2011 r. oraz 21 lutego 2012 r. powódka zwracała się do pozwanego o wypłatę dalszych świadczeń mających rekompensować wydatki ponoszone na leczenie, ponad zasądzone wyrokiem z dnia 30 października 2009 r.. Pismem z dnia 13 lutego 2013 r. pozwany zdecydował się podwyższyć wypłacaną powódce rentę o kwoty po 10 zł w skali miesiąca począwszy od dnia 1 stycznia 2013 r..

W okresie objęty żądaniem pozwu koszt opieki sprawowanej w ramach (...) wyrażał się kwotą 9,50 zł za godzinę.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Mając na uwadze dokonany od czasu zakończenia sprawy II C 1239/07 prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Łodzi wzrost stawek (...), Sąd Rejonowy przyjął, iż w tym zakresie dokonała się zmiana stosunków, o jakiej mowa w przepisie art. 907 k.c., to zaś skutkowało częściowym uwzględnieniem powództwa o podwyższenie renty do kwoty koniecznej
dla zaspokojenia potrzeb powódki w zakresie pomocy innych osób (20 razy 9,50 zł + 110 zł = 300 zł). Zważywszy jednocześnie na fakt, iż pomimo udzielonego w tym zakresie w trybie
art. 5 k.p.c. pouczenia, strona powodowa nie tylko nie przejawiła inicjatywy dowodowej koniecznej do udowodnienia dalej idącej zmiany stosunków skutkującej wzrostem wywołanych wypadkiem potrzeb, ale wręcz przyznała, iż od czasu wypadku potrzeby te utrzymują się na niezmienionym poziomie, dalej idące żądanie pozwu podlegało oddaleniu jako pozbawione usprawiedliwionych podstaw.

Sąd Rejonowy zwrócił również uwagę na fakt, iż zgłoszone w pozwie żądanie dotyczyło jedynie podwyższenia renty na zwiększone potrzeby. Zatem za obojętną z punktu widzenia przesłanek określonych przepisem art. 907 § 2 k.c. uznał podnoszoną przez powódkę okoliczność wyczerpania jej własnych środków finansowych. Skoro bowiem ustalona w sprawie renta zaspokaja utrzymujące się na niezmienionym poziomie potrzeby powódki w zakresie zakupu leków przeciwbólowych i psychiatrycznych oraz opieki
w wymiarze 20 godzin miesięcznie, to zdaniem Sądu I Instancji dalej idące żądanie pozwu ocenić należało jako pozbawione usprawiedliwionych podstaw i to również niezależnie od wyczerpania zgromadzonych przez powódkę oszczędności. Podnoszony przez powódkę fakt utraty w związku z wypadkiem zarobków, w ocenie Sądu I instancji, stanowić mógł co najwyżej podstawę dochodzenia renty uzupełniającej, której jednak w sprawie niniejszej powódka się nie domagała.

Mając na uwadze wyrażoną przepisem art. 321 § 1 k.p.c. zasadę związania żądaniem pozwu, Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony procesu.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w zakresie punktu 1. sentencji co do podwyższenia wypłacanej przez (...) na rzecz powódki renty do kwoty 300 zł miesięcznie z tytułu rat należnych od września 2011 r. i na przyszłość oraz w zakresie punktu 3. sentencji dotyczącej kosztów procesu. Skarżonemu orzeczeniu pozwana zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 907 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, iż powódka wykazała istotną zmianę stosunków uzasadniającą podwyższenie renty z tytułu zwiększonych potrzeb w zakresie kosztów sprawowania opieki przez osoby trzecie;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez nieuwzględnienie faktu, iż powódka nie wymagała
i nie wymaga specjalistycznej opieki świadczonej przez wykwalifikowanych pracowników (...), a w konsekwencji koszty tej opieki są niższe aniżeli opieka świadczona przez pracowników tej instytucji.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwana wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonej części, ewentualnie
o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu
do ponownego rozpoznania;

2.  zmianę postanowienia o kosztach procesu zawartego w punkcie 3. skarżonego wyroku;

3.  zasądzenie od powódki na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

Uzasadniając apelację, pozwana wskazała, że powódka nie udowodniła potrzeby korzystania z pomocy specjalistycznej świadczonej przez (...), zaś opiekę nad powódką sprawuje w istocie jej mąż. Ponadto stawki (...) są stawkami maksymalnymi i ulegają obniżeniu z uwagi na wysokość dochodów osoby uprawnionej i w przypadku braku dochodów, mogą być świadczone nieodpłatnie. Przyjęte przez Sąd Rejonowy stawki opieki winny zatem ulec stosownemu miarkowaniu [apelacja – k. 99-102].

Powódka zaskarżyła wyrok w części, tj. w zakresie punktu 2. sentencji oddalającego powództwo w pozostałej części. Powódka podniosła w uzasadnieniu apelacji, iż zestawiła ponoszone koszty z uzyskiwanymi dochodami i w ten sposób określiła minimalną wysokość renty. Sąd powinien był natomiast wziąć pod uwagę powszechnie znane koszty utrzymania przypadającej na osobę, co wynika z danych GUS, i orzec stosownie do art. 228 § 1 i 2 k.p.c. bez konieczności zgłaszania przez powódkę dowodów. Powódka podniosła także, że do czasu otrzymania renty z (...), z własnych środków pokrywała koszty powstałe na skutek wypadku [apelacja – k. 120-121].

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego była częściowo uzasadniona, co skutkowało zmianą skarżonego orzeczenia.

Wobec sformułowania przez pozwanego zarzutu naruszenia przepisów postępowania, należało odnieść się do niego w pierwszej kolejności, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych. Jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania, mogą być bowiem podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia
w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. był zasadny, ale z innych przyczyn niż wskazane w apelacji.

Zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia
30 października 2009 r. wydanym w sprawie II C 1239/07 Sąd Okręgowy w Łodzi w punkcie 3. sentencji zasądził od (...) S.A. na rzecz powódki rentę
na zwiększone potrzeby w kwotach po 248 zł miesięcznie począwszy od 1 marca 2007 r.
i na przyszłość z ustawowymi odsetkami od 13 listopada 2007 r. w zakresie rat wymagalnych do tej daty zaś co do pozostałych rat płatnych na przyszłość do 10-go dnia każdego miesiąca
z ustawowymi odsetkami w wypadku uchybienia terminowi płatności. Jak wynika
z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego, zasądzona renta obejmowała koszty opieki
w wymiarze 20 godzin miesięcznie, co daje kwotę 138 zł (6,90 zł x 20 godz.) i koszty leków w kwocie 110 zł [wyrok – k. 237-238 załączonych akt II C 1239/07, uzasadnienie – k. 238-245v załączonych akt II C 1239/07].

Uwadze Sądu Rejonowego umknęło jednak uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 lutego 2010 r. wydanego w sprawie I ACa 1057/09, w którym oddalił apelacje stron od wyroku Sadu Okręgowego w Łodzi wydanego w sprawie II C 1239/07. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny podniósł jednakże, iż Sąd Okręgowy bezzasadnie przyjął, że powódka wymagała pomocy osób trzecich w okresie po październiku 2006 r. skoro z opinii biegłego wynikało, iż powódka wymagała pomocy osób trzecich
w wymiarze 2 godzin dziennie przez miesiąc po zdarzeniu. Wnioskowanie przez Sąd Okręgowy o potrzebie pomocy osób trzecich za dalsze okresy nosiło zdaniem Sądu Apelacyjnego znamiona dowolności i w tym zakresie nie były wiarygodne zeznania męża powódki, który nie mógł zastąpić biegłego lekarza w oddzieleniu zdrowotnych konsekwencji wypadku od innych nakładających się przyczyn, takich jak słaba psychika powódki, niechęć do rehabilitacji z uwagi na brak tolerancji na ból i związaną z tym skłonność do sięgania
po środki przeciwbólowe, a także małą aktywność życiową, która w powiązaniu z otyłością przyczynia się do obniżenia formy fizycznej. Sąd Apelacyjny wskazał jednakże, że w ramach renty i odszkodowania należało uwzględnić wydatki na rehabilitację i leczenie psychiatryczne, które nie zostały uwzględnione przez Sąd Okręgowy. Koszty te nie zostały dokładnie określone, niemniej zważywszy na to, że precyzyjne udowodnienie szkody w tym zakresie było znacznie utrudnione, uwzględniając całokształt okoliczności sprawy, zgodnie
ze wskazaniami płynącymi z art. 322 k.p.c., Sąd Apelacyjny przyjął, iż odpowiednia jest kwota odszkodowania w wysokości 690 zł za okres od listopada 2006 r. do lutego 2007 r.
i renta za okres po tej dacie w wymiarze 138 zł miesięcznie [wyrok Sądu Apelacyjnego
z uzasadnieniem – k. 291-302 załączonych akt II C 1239/07].

Jak wynika z powyższego, pomimo utrzymania skarżonego wyroku Sądu Okręgowego w mocy, Sąd Apelacyjny uznał za bezzasadne żądanie powódki zasądzenia renty z uwagi
na koszty opieki osób trzecich nad powódką. Zasądzona na rzecz powódki renta w kwocie 248 zł miała pokrywać zwiększone potrzeby w postaci koszty leków – 110 zł oraz psychoterapii i rehabilitacji – 138 zł, a nie kosztów opieki osób trzecich.

Tymczasem Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie podwyższył zasądzoną na rzecz powódki rentę, opierając się na nieprawidłowo ustalonej okoliczności, iż zasądzona na rzecz powódki renta obejmowała koszty opieki osób trzecich oraz fakcie wzrostu stawek opieki (...) Komitetu Pomocy (...).

Wobec błędnie ustalonego stanu faktycznego przez Sąd Rejonowy, zasadny był również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 907 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c.. Powódka nie udowodniła bowiem w niniejszym postępowaniu zasadności żądania podwyższenia renty z tytułu zwiększonych w wyniku wypadku potrzeb w jakimkolwiek zakresie.

Wobec powyższego, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punktach 1. i 2. w ten sposób, że oddalił powództwo. W pozostałym zakresie apelacja była bezzasadna. Sąd Rejonowy prawidłowo nie obciążył powódki kosztami procesu, za czym przemawiała jej sytuacja życiowa i majątkowa.

Apelacja strony powodowej podlegała oddaleniu jako całkowicie bezzasadna. Sąd Rejonowy prawidłowo zważył, iż powódka nie udowodniła swego żądania stosownie do przepisu art. 6 k.c..

W myśl art. 907 § 2 k.c., jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda
ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym
lub w umowie. Przesłanką żądania zmiany wysokości lub czasu trwania renty jest zmiana stosunków, a ciężar dowodu w tym zakresie - zgodnie z art. 6 k.c. - spoczywa na powodzie (por. wyrok SN z 5 marca 1976 r., III PRN 4/76, LEX nr 14301).

Pomimo stosownych pouczeń ze strony Sądu Rejonowego, powódka nie podjęła żadnej inicjatywy dowodowej na okoliczność zmiany stosunków skutkujących koniecznością podwyższenia renty. Na stronie powodowej spoczywał przy tym ciężar udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Kopia korespondencji pomiędzy powódką a (...) załączona do pozwu oraz kopie dwóch orzeczeń lekarza orzecznika ZUS nie są wystarczającym dowodem na zmianę okoliczności, która skutkowałaby zwiększeniem przyznanej renty. Same twierdzenia powódki wyrażone w pozwie i pismach procesowych nie stanowią natomiast dowodu, w szczególności, że nawet z nich nie wynika jednoznacznie aby potrzeby pokrywane zasądzoną rentą uległy zmianie. Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy sama powódka przyznała, że jej potrzeby od czasu wypadku nie uległy zmianie. Stanowisko powódki wynika zatem z niezrozumienia charakteru i funkcji zasądzonej renty, a w konsekwencji przesłanek jej podwyższenia. Znamienne jest przy tym, że również w apelacji powódka nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych na okoliczność zmiany jej sytuacji w zakresie kosztów leków, psychoterapii i rehabilitacji, ani też powstania nowych potrzeb pozostających w normalnym związku przyczynowym z urazami doznanymi w wyniku zdarzenia, z które (...) ponosi odpowiedzialność.

Zasądzona na rzecz B. K. renta nie stanowi odpowiednika renty chorobowej czy emerytury mających służyć utrzymaniu powódki, a zatem wzrost kosztów jej codziennej egzystencji, choć oczywisty, pozostaje bez związku z wysokością należnej od pozwanego renty. Zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że również podnoszona okoliczność wyczerpania własnych zasobów finansowych jest bez znaczenia dla wysokości należnej renty na zwiększone potrzeby. Zasądzona i wypłacana renta nie ma również związku z utraconymi przez powódkę dochodami bowiem takie roszczenie nie było skutecznie zgłoszone ani w toku postępowania w sprawie II c 1239/07 Sądu Okręgowego w Łodzi ani jako odrębne żądanie w sprawie niniejszej. Renta wyrównawcza związana z utratą zarobków jest zaś innym świadczeniem niż zasądzona renta na zwiększone potrzeby, a zażądanie jej dopiero w postępowaniu apelacyjnym nie jest dopuszczalne zgodnie z art. 383 k.p.c.. Z treści apelacji nie da się zresztą wywieść jednoznacznego wniosku, iż powódka zgłosiła nowe roszczenie w postaci renty wyrównawczej w miejsce sprecyzowanego w pozwie.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację powódki na podstawie art. 385 k.p.c..

W przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł
na podstawie art. 102 k.p.c.. Powódka znajduje się w trudnej sytuacji życiowej i finansowej. Utrzymuje się z niewielkiej renty wypadkowej, jest osobą schorowaną, nadal jest poddawana leczeniu. W tych okolicznościach, obciążenie powódki kosztami postępowania apelacyjnego godziłoby w zasady słuszności i poczucie sprawiedliwości.