Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2015 r. , w sprawie Dz.Kw.628/15 Sąd Rejonowy w Zgierzu oddalił wniosek J. Ł. (1) i J. Ł. (2) o wpis prawa użytkowania nieruchomości .

Sąd Rejonowy ustalił, że księga wieczysta (...) prowadzona jest dla nieruchomości położonej w miejscowości J., gmina Z., oznaczonej jako działka nr (...) o obszarze 0, 1000 ha. W dziale II jako współwłaściciele wpisani są E. Ł. w 4/6 częściach, A. Ł. (1) w 1/6 części oraz A. Ł. (2) w 1/6 części. Poprzednio jako właściciele nieruchomości ujawnieni byli J. i E. Ł., którzy przedmiotową nieruchomość nabyli od J. i J. małżonków Ł. na podstawie umowy darowizny z dnia 16 grudnia 2003 roku sporządzonej w formie aktu notarialnego Rep. A. Nr (...). W § 12 tej umowy J. i E. małżonkowie Ł. wyrazili zgodę na dożywotnie i nieodpłatne użytkowanie całej nieruchomości objętej kw (...) przez J. i J. małżonków Ł..

Sąd Rejonowy zważył , że zgodnie z art. 626 ⁸ § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, rozpoznając wniosek o wpis do księgi wieczystej sąd może badać jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Analizując powyższe kwestie sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym bada nie tylko formalnoprawny aspekt złożonych dokumentów, ale musi ocenić czy prawo, które ma być wpisane, zostało ważnie ustanowione. Kognicja sądu wieczystoksięgowego jest przy tym jednak wyraźnie ograniczona - może bowiem dokonać wykładni oświadczenia woli stron jedynie w takim zakresie, jaki wynika z przedłożonych dokumentów. Jeżeli treść dokumentu budzi wątpliwości, sąd nie może przedsiębrać czynności zmierzających do ustalenia rzeczywistej woli osoby składającej stosowne oświadczenie polegających np. na przeprowadzeniu dowodu z przesłuchania stron czy zeznań świadków. Ten wymóg jak najpełniejszego oddania woli strony w treści dokumentu jest istotny zwłaszcza w sytuacji, gdy dokument sporządzany jest przez profesjonalistę w osobie notariusza. Notariusz winien bowiem tak redagować akt notarialny, by nie było trudności w ustaleniu rzeczywistej woli stron. Zgodnie z art.32 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, do wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości wystarcza dokument obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu tego prawa. W myśl art.34 powołanej ustawy, wpis może nastąpić, gdy osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, jest lub zostaje jednocześnie wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona. Ograniczone prawo rzeczowe, w tym użytkowanie, może powstać w wyniku umowy zawartej między stronami. W myśl art. 245 Kodeksu cywilnego do powstania ograniczonego prawa rzeczowego wymagane jest jednak jego ustanowienie, to jest obciążenie rzeczy określonym prawem. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych przy ustanawianiu ograniczonego prawa rzeczowego należy odpowiednio stosować przepisy o przeniesieniu własności, co wynika wprost z art. 245 § 1 k.c. W przypadku ustanawiania ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości forma aktu notarialnego wymagana jest natomiast jedynie dla oświadczenia właściciela (art. 245 § 2 zd. 2 k.c.). Stwierdzić zatem należy, iż do powstania użytkowania niezbędne jest wyraźne oświadczenie strony, że jej wolą jest obciążenie rzeczy takim właśnie prawem. Stosownie do art. 252 Kodeksu cywilnego, istotą użytkowania jest obciążenie rzeczy (rzeczy ruchomej bądź nieruchomości) prawem do jej używania i pobierania jej pożytków. Użytkowanie należy do katalogu ograniczonych praw rzeczowych, których immanentną cechą jest to, iż są one skuteczne erga omnes - wobec wszystkich. Rzeczona skuteczność o charakterze bezwzględnym statuuje bierny obowiązek innych osób, w tym każdoczesnego właściciela rzeczy, do powstrzymania się od działań, które by uniemożliwiały lub utrudniały wykonywanie ograniczonych praw rzeczowych. Rzeczowy charakter użytkowania zapewnia zatem osobie uprawnionej niezwykle silną pozycję wobec osób trzecich. Powyższe stwierdzenie jest o tyle istotne, iż w obrocie cywilnym istnieją inne możliwości zapewnienia danemu podmiotowi prawa do korzystania z rzeczy w treści swej zbliżonego do użytkowania, nie będącego jednak prawem rzeczowym, lecz wynikającego z czynności prawnej o charakterze stricte obligacyjnym. Za przykład może posłużyć umowa użyczenia. Prawo do korzystania z rzeczy wynikające z rzeczonej czynności prawnej nie jest jednak skuteczne względem następców prawnych właściciela danej nieruchomości, nie obciąża bowiem samej rzeczy, lecz wynika z obowiązków przyjętych przez strony stosunku prawnego. W rozpoznawanej sprawie wnioskodawcy jako podstawę żądanego wpisu prawa użytkowania w dziale III księgi wieczystej wskazali § 12 aktu notarialnego z dnia 16 grudnia 2003 roku Rep. A. Nr 7257/2003,w którym obdarowani wówczas J. i E. małżonkowie Ł. oświadczyli, iż "wyrażają zgodę na użytkowanie całej przedmiotowej nieruchomości przez J. i J. małżonków Ł.". Tego rodzaju oświadczenie nie może być jednak, zdaniem Sądu Rejonowego podstawą żądanego wpisu, ponieważ nie zawiera w ogóle sformułowania o „ ustanowieniu” prawa o charakterze rzeczowym, które w drodze wykładni mogłoby być uznane za użytkowanie w rozumieniu art.252 k.c. Redakcja wskazanego zapisu, eksponuje raczej wolę wywarcia skutku wyłącznie między podmiotami zawierającymi daną umowę, nie zaś obciążenia nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym o daleko idących konsekwencjach względem osób trzecich. Treść całego dokumentu, zdaniem Sądu I instancji nie prowadzi do żadnych innych wniosków – przeciwnie, charakterystyczne jest to, iż oświadczenie o wyrażeniu zgody na użytkowanie nieruchomości zamieszczone zostało w akcie notarialnym nie w części zawierającej oświadczenia woli stron umowy, ale już po pouczeniach i wnioskach zawartych w § 6,7,8,9,10 i 11.

Apelację od tego postanowienia złożyli wnioskodawcy. Zarzucili Sądowi I Instancji naruszenie przepisu art. 65 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na pominięciu dyrektywy favor contractus, wedle której należy stosować taką wykładnię umowy, ażeby można było utrzymać jej ważność i skuteczność w jak najszerszym sensie; naruszenie art. 60 w zw z art. 252,245§ 1 i 155 § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że obciążenie rzeczy użytkowaniem powinno nastąpić przez wyraźne stwierdzenie o ustanowieniu tego prawa albo o obciążeniu rzeczy tym prawem; naruszenie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. poprzez niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że w postępowaniu wieczystoksięgowym treść aktu notarialnego nie podlega wykładni, co miało wpływ na wynik sprawy. W konkluzji wnieśli o zmianę zaskarżonego postanowienia przez dokonanie żądanego wpisu .

Sąd Okręgowy zważył,

co następuje :

Apelacja jest bezzasadna . Jak stanowi przepis art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, Sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Wskazany przepis prawa formalnego w sposób zasadniczy ogranicza kognicje sądu wieczystoksięgowego , zawężając ją do badania treści i formy samego wniosku , dokumentów doń dołączonych oraz treści księgi wieczystej . Rację ma Sąd I instancji , że zakres badania treści dokumentu musi być ograniczony do ustalenia czy treść dokumentu pozwala na dokonanie żądanego w danej sprawie wpisu . W sprawie niniejszej , poprzednicy prawni obecnych współwłaścicieli nieruchomości objętej wnioskiem złożyli wobec darczyńców oświadczenie , iż wyrażają zgodę na dożywotnie i nieodpłatne użytkowanie całej nieruchomości przez wnioskodawców . Oznacza to , szczególnie wobec złożenia oświadczenia woli w formie aktu notarialnego, że nie ustanowili na nieruchomości prawa użytkowania . Nie było to więc oświadczenie skutkujące erga omnes , a jedynie pomiędzy stronami umowy , co prawidłowo wywiódł Sąd I instancji . Sąd Okręgowy podziela tu wszystkie wywody Sądu Rejonowego .

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 w zw z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację .