Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 kwietnia 2015 r. w Szczecinie

sprawy R. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie renty i przyznanie renty socjalnej

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 30 czerwca 2014 r. sygn. akt VI U 1582/11

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 677/14

UZASADNIENIE

R. F. odwołał się od czterech decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., decyzji z 24.10.2010 odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dwóch z 5.01.2012 odmawiających prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz decyzji z 5.01.2012 odmawiającej renty socjalnej. Podniósł, że stan zdrowia od kilkudziesięciu lat nie pozwala na wykonywanie żadnej pracy.

Organ rentowy domagał się oddalenia odwołania, powołując się na orzeczenie komisji lekarskiej ustalające, że ubezpieczony jest zdolny do pracy.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 30 czerwca 2014 r. oddalił odwołania ubezpieczonego.

Z ustaleń sądu wynika, że ubezpieczony R. F. ur. (...) posiada wykształcenie zawodowe, ślusarz, pracował jako malarz-tapeciarz, robotnik, pomocnik chłodziarza, prowadził działalność gospodarczą – sprzedaż internetową. Decyzją z 23.02.1983 otrzymał rentę, którą pobierał do 31.10.2008. Decyzją z 23.02.2009 organ rentowy odmówił prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Prawidłowość tej decyzji została potwierdzona w dwuinstncyjnym postępowaniu sądowym (wyrok 2.12.2009 Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim, VI U 279/09 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 27.04.2010, III AUa 84/10). 4 maja 2011 r. ubezpieczony wniósł o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy; udowodnił okres składkowy 2 lata 7 miesięcy i 10 dni, komisja lekarska ZUS w Z. orzeczeniem z 14.10.2011 ustaliła, że jest zdolny do pracy. Sporną decyzją z 24.10.2011 ZUS odmówił R. F. prawa do renty. Kolejną sporną decyzją z 5.01.2012 ponownie odmówił prawa do renty i zmienił decyzję z 24.10.2011 w części dotyczącej ujawnionych okresów składkowych i nieskładkowych. 19 października 2011 ubezpieczony wniósł ponownie o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy; udowodnił okres składkowy w dziesięcioletnim okresie poprzedzającym złożenie wniosku w wymiarze 6 lat i 11 miesięcy. Komisja lekarska ZUS w Z. ustaliła orzeczeniem z 19.12.2011, że ubezpieczony jest zdolny do pracy. Decyzją sporną z 5.01.2012 organ rentowy odmówił prawa do renty. 24 października 2011 ubezpieczony złożył wniosek o ustalenie prawa do renty socjalnej. W związku orzeczeniem komisji z 19.12.2011 sporną decyzją z 5.01.2012 organ rentowy odmówił prawa do renty socjalnej. Sąd okręgowy rozpoznał w stanie zdrowia R. F.: osobowość nieprawidłowa, zaburzenia adaptacyjne, padaczka, agrawacja zaburzeń poznawczych, zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne odcinka lędźwiowego z zespołem bólowym w miernym stopniu upośledzające wydolność ustroju, przebyta w latach młodzieńczych chorobę Scheuermanna nie powodująca upośledzenia funkcji ustroju, astma oskrzelowa łagodna, brak schorzeń kardiologicznych, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa odcinka szyjnego, bóle kości guzicznej, stan po skręceniu lewego stawu skokowego. Sąd okręgowy ustalił w oparciu od dowód z opinii biegłych, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy, choć występujące schorzenia stanowią przeciwwskazania do pracy w zapyleniu, na wysokości, w maszynach w ruchu ciągłym, jako kierowca zawodowy oraz operator wózka widłowego.

W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji przywołując treść art. 12, art. 13 oraz art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r., 39, poz.353 ze zm.; dalej jako ustawa o emeryturach i rentach z FUS) oraz art. 4 ust. 1 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. 2013 Nr 982) nie uwzględnił odwołań ubezpieczonego. Wskazał, że przeprowadził dowód z opinii biegłych psychologa, psychiatry, neurologa, ortopedy, kardiologa, pulmonologa i medycyny pracy. Większość biegłych stwierdziła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Jedynie w jednej z opinii biegłej neurolog stwierdzono częściową niezdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji; przy czym biegła nie wskazała jednak daty początkowej niezdolności uzasadniając ten fakt nieczytelnym zaświadczeniem lekarskim wystawionym przez lekarza J. W., zatem sąd uznał opinię biegłej za niemiarodajną. Natomiast autorami pozostałych opinii były osoby posiadające niezbędną specjalistyczną wiedzę, które wnioski opinii oparli na obszernej dokumentacji medycznej ubezpieczonego i na badaniu bezpośrednim. Wobec jednoznacznych konkluzji opinii biegłych sąd oddalił wnioski ubezpieczonego o uzupełnienie opinii oraz o przeprowadzenie dowodu z kolejnych opinii - biegłego anestezjologa i biegłego z poradni leczenia bólu.

Apelację od wyroku złożył ubezpieczony R. F. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucając: naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 236 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, że biegli sądowi odpowiedzieli na pytania objęte tezą dowodową na okoliczność którą opinia miała być przez nich sporządzona, gdy tymczasem pytania objęte tezą dowodową pozostały bez odpowiedzi; art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych odwołującego się w postaci przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z poradni leczenia bólu oraz anestezjologa, o uzupełnienie sporządzonych przez biegłych opinii oraz z zeznań świadka lekarza J. W., gdy tymczasem okoliczności, na jakie miały być przeprowadzone wymienione dowody miały dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie; art. 231 k.p.c. poprzez przyjęcie za udowodniony, na mocy sporządzonych w toku sprawy opinii biegłych, fakt niezdolności do pracy odwołującego się, gdy tymczasem wniosku takiego nie można wyprowadzić mając na uwadze treść opinii przedłożonych do akt sprawy; art. 278 § 1 k.p.c. poprzez rozstrzygnięcie o okolicznościach, których ustalenie wymagało wiedzy specjalnej, dotyczy to w szczególności uznania, iż odwołujący się nie jest niezdolny do pracy, gdy tymczasem nie zostały ustalone powiązania pomiędzy poszczególnymi dolegliwościami odwołującego się, których łączne zaistnienie mogło skutkować wystąpieniem niezdolności do pracy, ustalenie, że podnoszone przez odwołującego się wątpliwości zostały przez biegłych w sposób dostateczny wyjaśnione; art. 285 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez uznanie, że sporządzone w sprawie opinie biegłych sądowych z dnia 16.11.2012, 27.02.2012, 203.01.2014, 07.04.2014 były sporządzone w sposób prawidłowy; gdy tymczasem analiza ich treści nie pozwala uznać, iż opinie zostały wydane w sposób kompleksowy stosownie do specjalności biegłych ich wydających oraz w sposób rzetelny; art. 316 § 1 k.p.c. poprzez brak rozstrzygnięcia co do odwołania odwołującego się od decyzji z 5.01.2012 znak (...), pomimo połączenia tejże sprawy do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą toczącą się pod sygn. akt VI U 1582/11 ; naruszenie prawa materialnego, ti. art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez niewłaściwe jego zastosowanie polegające na przyjęciu, że odwołującemu nie przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy podczas, gdy przesłanki od których zaistnienia jest ona uwarunkowana są przez niego spełnione. Skarżący domagał się zmiany wyroku w części, tj. w zakresie oddalenia odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału wG. z dnia 24 października 2011 Ir. znak: (...) oraz w zakresie odwołania od decyzji z dnia 05 stycznia 2012 znak (...) poprzez przyznanie odwołującemu się prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w części, tj. w zakresie oddalenia odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 24 października 2011 r. znak: (...) oraz w zakresie odwołania od decyzji z dnia 05 stycznia 2012 znak (...) i przekazanie we wskazanym zakresie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd okręgowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, należycie ocenił dowód z opinii biegłych, co nie budziło wątpliwości w świetle zasady z art. 233 k.p.c. Prawidłowo też zastosował prawo materialne. Sąd apelacyjny w pełni podziela ustalenia i ocenę prawną sądu okręgowego. Należy zauważyć, że ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy zawsze wymaga wiadomości specjalnych, które są przekazywane sądowi w formie opinii biegłych sądowych specjalistów z zakresu medycyny. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać wbrew opinii biegłych sądowych. W zgodzie z powyższym sąd okręgowy korzystając z opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu psychiatrii, psychologii, kardiologii, pulmonologii, neurologii i medycyny pracy, a zatem osób reprezentujących różne specjalności medyczne adekwatne do rodzaju schorzeń i dolegliwości zgłaszanych przez ubezpieczonego wywiódł wnioski uzasadnione miarodajnymi opiniami biegłych. Specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd pierwszej instancji do tych kryteriów oceny stanowiło więc wystarczające i należyte uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłych za przekonujące. Należy podkreślić, że biegli sądowi sporządzając opinię w sprawie, przeprowadzili kompleksowe badania stanu zdrowia R. F. oraz szczegółową analizę związku rozpoznanych u niego schorzeń z możliwością podjęcia zatrudnienia, w kontekście posiadanych przez ubezpieczonego kwalifikacji zawodowych. Z treści opinii wynika, że biegli przeprowadzili z ubezpieczonym wywiad oraz zbadali ubezpieczonego. W opinii psychologiczno-psychiatrycznej nie stwierdzono u ubezpieczonego zakłóceń w funkcjonowaniu procesów uwagi, pamięci, zdolności myślenia logicznego, które uzasadniałyby tezę, że jest niezdolny do pracy. Nie rozpoznano żadnej choroby psychicznej. Biegli specjalności stwierdzili u badanego osobowość nieprawidłową, przebyte zaburzenia poznawcze oraz skłonność do agrawacji zaburzeń poznawczych. W przeprowadzonym badaniu psychologicznym badany uzyskał wyniki sugerujące występowanie u badanego globalnego obniżenia sprawności poznawczej od inteligencji przeciętnej do upośledzenia w stopniu lekkim. Ostatecznie jednak we wnioskach biegłe nie stwierdzają niezdolności do pracy. Ubezpieczony nie ma objawów depresyjnych, zaburzeń napędu, nastroju, toku myślenia, dobrze toleruje leki. Hospitalizacje psychiatryczne były spowodowane zaburzeniami adaptacyjnymi w przebiegu nieprawidłowej osobowości. Jednoznaczny wniosek o braku podstaw do uznania niezdolności do pracy R. F. postawili też opiniujący łącznie biegli z zakresu pulmonologii, kardiologii oraz ortopedii. Pulmonolog wskazał, że rozpoznana astma ma łagodny przebieg nie dając podstaw do stwierdzenia trwałej lub długotrwałej niezdolności do pracy, przy jednoczesnym przeciwwskazaniu do pracy w zapyleniu. Analogicznie oceniono schorzenia kręgosłupa. Ocena kardiologiczna ubezpieczonego również nie pozwala na postawienie tezy o jego niezdolności do pracy. Zgodnie zaś z opinią neurologa stwierdzona od wielu lat padaczka jest rozpoznawana jako padaczka z rzadkimi napadami, zaś przeprowadzone badania nie dają podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy. W związku z występującymi napadami biegła neurolog wskazała, że istnieją przeciwwskazania do pracy ubezpieczonego na wysokościach i przy maszynach w ruchu. Opinia biegłej z zakresu medycyny pracy również nie dała podstaw do stwierdzenia niezdolności ubezpieczonego do pracy, obejmując analizą całość stanu zdrowia R. F.. Ograniczenia wynikające ze stanu zdrowia ubezpieczonego sprowadzają się do przeciwwskazań przy ciężkiej pracy fizycznej, związanej z dźwiganiem oraz na stanowiskach niewskazanych z uwagi na epilepsję.

W ocenie sądu apelacyjnego, przywołane opinie - pozwalając na niewątpliwe ustalenie, że stan zdrowia ubezpieczonego w dacie wydawania spornej decyzji nie pozwalał na przyjęcie choćby częściowej niezdolności do pracy – mogły stanowić podstawę do stanowczego rozstrzygnięcia sprawy. Za miarodajnością opinii przemawiał fakt, że biegli wyczerpująco wyjaśnili przyczyny uznania badanego za osobę zdolną do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami; zauważyli przy tym, że schorzenia natury psychologicznio-psychiatrycznej oraz padaczka w wywiadzie, wobec przeprowadzonych badań, analizy dokumentacji zawartej w aktach ubezpieczonego i w świetle aktualnej wiedzy medycznej nie uzasadniały oceny niezdolności do pracy. Z powyższych względów sąd okręgowy słusznie uznał sprawę za dostatecznie wyjaśnioną do rozstrzygnięcia.

W odniesieniu do opinii biegłej neurolog M. R. sąd apelacyjny podzielił stanowisko sądu pierwszej instancji, który odmówił wiarygodności opinii. Brak wskazania daty początkowej niezdolności do pracy, spowodowany nieczytelnością zaświadczenia o stanie zdrowia wystawionego przez lekarza prowadzącego J. W., stanowi okoliczność wykraczającą poza ramy badania stanu zdrowia ubezpieczonego, a tym samym fakt ten nie mógł stanowić o niezdolności do pracy. Ocena tej kwestii została dokonana w oparciu o informacje z jednego tylko źródła, przy jednoczesnym oderwaniu od całości dokumentacji dotyczącej stanu zdrowia w różnych aspektach. Opinia biegłej neurolog została również w toku postępowania skonfrontowana z opinią lekarza neurochirurga, który dokonał bardziej rozległej analizy, korzystając przy tym z obszernej dokumentacji medycznej; ostatecznie wniosku opinii neurochirurga zostały uzasadnione wnikliwiej.

Przestawiona ocena doprowadziła sąd apelacyjny do konstatacji o braku podstaw usprawiedliwiających dopuszczenie przez sąd pierwszej instancji dodatkowego dowodu z opinii biegłych sądowych. Żądanie to było bezpodstawne o tyle, że sąd dysponował już materiałem dowodowym niezbędnym do merytorycznego rozstrzygnięcia. Odnosząc się do zarzutów apelacji, sąd apelacyjny akcentuje, że zadaniem biegłych lekarzy była ocena stanu zdrowia pod kątem zachowania zdolności do pracy na dzień wydania decyzji, a nie obrazowanie zmian w stosunku do stanu zdrowia z poprzedniego okresu (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 sierpnia 2008 r., I UK 20/08, LEX 500231). Nie znalazły zatem potwierdzenia zarzuty sprowadzające się do uznania opinii biegłych za ogólnikowe oraz niepełne. Za chybione uznano też twierdzenie odwołującego się dotyczące wniosków opinii biegłych z 16.11.2012 oraz 23.01.2013 sprowadzające się do rzekomej ogólnikowości ich wniosków, nieprecyzyjności i pominięcia odpowiedzi na pytania postawione w tezie dowodowej przez sąd. Zwrócić należało uwagę, na całościowy wydźwięk opinii biegłych, a nie tylko oderwany od całości uzasadnienia wniosek opinii. W opinii biegłych z 16.11.2012 r. padło stwierdzenie: w ocenie pulmunologicznej z powodu schorzeń pulmonologicznych nie stwierdza się trwałej lub długotrwałej niezdolności do pracy, oraz dalej przebyta w młodości choroba Scheumermanna nie powoduje upośledzenia funkcji ustroju w stopniu ograniczającym zdolność do pracy; zatem biegli zgodzili się też z orzeczeniem lekarzy orzeczników ZUS, a tak wyrażone wnioski, zawarte w uzasadnieniu opinii należało interpretować jednoznacznie, jako stwierdzenie braku niezdolności do pracy. W opinii z 23.01. 2013 r. przeczytać można konkluzję dostatecznie oceniającą stan zdrowia badanego i jego zdolność do pracy – badany ma wykształcenie podstawowe, jest zdolny do pracy fizycznej za wyjątkiem pracy fizycznej ciężkiej z ograniczeniem dźwigania oraz z uwzględnieniem przeciwwskazań wynikających z powodu leczenia epilepsji.

W ocenie sądu apelacyjnego chybiony był również zarzut pominięcia przez sąd okręgowy odwołania od decyzji z 5.01.2012 r. W wyroku z 30 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie wymienia tę decyzję obok pozostałych, od których odwołania podlegały rozpatrzeniu w toku postępowania. Decyzja z 5.01.2012 r. odmawiająca ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy była oparta na tym samym stanie faktycznym i prawnym co decyzja z 24.10.2011 r. oddalająca wniosek ubezpieczonego z 4.05.2011 r. oraz decyzja z 5.01.2012 r. oddalająca wniosek ponownie, z zmianą decyzji poprzednio wydanej. Sąd okręgowy w uzasadnieniu odniósł się zarówno do zasad przyznawania renty z tytułu niezdolności do pracy, jak i renty socjalnej, a następnie dokonał subsumpcji stanu faktycznego ustalonego w sprawie, rozstrzygając o zasadności wszystkich odwołań złożonych w toku postępowania przed organem rentowym przez odwołującego się.

Podsumowując rozważania dotyczące zasadności przyznania ubezpieczonemu renty z tytułu niezdolności do pracy bądź renty socjalnej, należy zauważyć, że ani w pierwszym przypadku, ani w drugim nie spełnił podstawowej przesłanki niezbędnej dla przyznania świadczenia, mianowicie nie jest niezdolny do pracy. Jednocześnie, okoliczność wieloletniego pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie przesądza, że prawo do tego świadczenia nie może ustać w przyszłości. Specyfika ryzyka niezdolności do pracy przejawia się bowiem w niestałości tego stanu. Treść orzeczenia w przedmiocie zmiany kwalifikacji niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub jej ponownego powstania, wydanego po przeprowadzeniu badania lekarskiego, powinna w równym stopniu wynikać zarówno z profesjonalnej (tj. uwzględniającej aktualny stan wiedzy medycznej) oceny stanu zdrowia badanego (por. wyrok SN z dnia 12 stycznia 2001 r., II UKN 181/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 418), jak i odpowiedniego uwzględnienia biologicznego aspektu niezdolności do pracy z elementami ekonomicznymi. Skierowanie na badanie lekarskie służy ustaleniu niezdolności do pracy jako przesłanki warunkującej prawo do renty. W razie ustalenia w tym trybie braku tej niezdolności ustaje prawo do świadczenia.

Nie potwierdził się zarzut apelacji poddający w wątpliwość zasadność dokonanej przez Sąd pierwszej instancji subsumcji ustaleń faktycznych z przytoczonymi przepisami prawa. Należało podzielić konkluzję, że ubezpieczony jest zdolny do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, a mianowicie podjęcia pracy fizycznej, z wyłączeniem prac na wysokościach i przy maszynach w ruchu, skoro sporządzone na potrzeby niniejszego procesu opinie, uwzględniają takie elementy jak: sprawność psychofizyczna organizmu, wiek, kwalifikacje zawodowe, oraz wykonywane dotychczas prace. Wykształcenie zawodowe, które posiada ubezpieczony (ślusarz) oraz choćby krótkotrwałe doświadczenie w wykonywaniu pracy w tym zawodzie, jak również innych prac fizycznych, pozwalają na stanowcze stwierdzenie, że nie ma przeciwwskazań, aby ubezpieczony podjął aktywność zawodową na stanowiskach wymagających od niego takich samych lub podobnych umiejętności, w tym również lekkich prac fizycznych. Sąd apelacyjny doszedł do przekonania, że prawo materialne, art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 4 ust, 1 ustawy o rencie socjalnej zostały zastosowane prawidłowo, co uzasadniało oddalenie odwołań ubezpieczonego.

W konsekwencji sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację ubezpieczonego oddalił.