Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział XIII Cywilny Rodzinny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Alicja Spustek-Kląskała

Sędziowie: SSO Agata Kotuła

SSR del. Marta Rogozik

Protokolant: Magdalena Maślanka

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa małoletniej A. D. (1) reprezentowanej przez matkę M. D.

przeciwko G. D.

o zaległe alimenty

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 10 lutego 2015 r. sygn. akt III RC 263/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 60 zł tytułem kosztów procesu poniesionych w postępowaniu odwoławczym.

M. A. S. A. K.

  Sygn. akt XIII Ca 209/15

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2015r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia w sprawie o sygn. akt IIIRC 263/14 w punkcie I oddalił powództwo małoletniej A. D. (2) przeciwko G. D. o zaległe alimenty, w punkcie II nie obciążył małoletniej powódki kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez pozwanego i w punkcie III kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd Rejonowy wydał na podstawie m.in. następujących ustaleń faktycznych:

Małoletnia A. D. (3) urodzona (...) pochodzi ze związku małżeńskiego M. D. i G. D.. Rodzice małoletniej do maja 2011r. zamieszkiwali wspólnie w L., a następnie pozwany podjął pracę w W.. Każdy z nich uzyskiwał wynagrodzenie z tytułu pracy po około 10.000 zł netto miesięcznie, a nadto uzyskiwali dodatkowy dochód w kwocie 6.000 zł z tytułu wynajmu apartamentu we W.. Rodzina żyła na bardzo wysokiej stopie życiowej.

Na dzień 30 kwietnia 2011r. strony na wspólnym rachunku bankowym posiadały kwotę około 23.000 zł i środki te przedstawicielka ustawowa przeznaczyła na pokrycie bieżących kosztów utrzymania córki. Od lipca 2012r. pozwany zaczął dobrowolnie łożyć na utrzymanie powódki po 1.000 zł miesięcznie, a w 2013r. dodatkowo przekazał łącznie 6.000 zł tytułem zaległych za okres od stycznia 2012 r. do czerwca 2012 r.

W okresie od maja 2011r. do października 2011 r. matka małoletniej powódki regularnie wypłacała z głównego rachunku bankowego stron kwoty w wysokości 500-3.000 zł, a w 2012r. bez konsultacji z pozwanym sprzedała za 24.000 zł samochód należący do stron.

Małoletnia powódka uczęszczała wówczas do szkoły podstawowej i nie chorowała przewlekle. Pozostawała w leczeniu dermatologicznym i ortodontycznym oraz uczęszczała na szereg zajęć dodatkowych. Babcia macierzysta małoletniej za udział wnuczki w obozach konnych w Anglii i krajowych, korepetycje językowe oraz wydatki związane z taksówkami (dojazdy na jazdę konną, do szkoły, na przyjęcia z rówieśnikami, na wizyty lekarskie), a także zakup nowego laptopa wyłożyła łączną kwotę około 40.000 złotych.

W 2011r. i w 2012r. małoletnia trzykrotnie była z matką na zagranicznych wyjazdach wypoczynkowych, w tym dwóch koszt wyniósł łącznie 13.600 zł. Posiadała markowy sprzęt elektroniczny, odzież, sprzęt sportowy oraz akcesoria jeździeckie za ponad 5.000 zł.

Miesięczny koszt utrzymania małoletniej wynosił wówczas ok. 2.500-3.000 zł, w tym wyżywienie ok.500-600 zł, odzież obuwie 300-400 zł, środki higieniczne i kosmetyczne ok. 50-70 zł, podręczniki szkolne i pomoce naukowe ok. 70 zł, korepetycje ok. 300-350 zł, wizyty lekarskie i leki, zajęcia sportowe (basen, tenis, jazda konna) ok. 300-400 zł, wypoczynek i czas wolny.

Małoletnia zamieszkiwała z matką w domu w L., którego miesięczny koszt utrzymania wynosił około 2.500 zł.

Pozwany od lutego 2011r. był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. i z tytułu wynagrodzenia zasadniczego oraz prowizji uzależnionej od sprzedaży uzyskiwał zmienne wynagrodzenie w kwocie 5.000 – 16.000 zł miesięcznie. Stosunek pracy został rozwiązany na mocy porozumienia stron z dniem 31 lipca 2014 r.

Postanowieniem z dnia 21 lutego 2013r. Sąd Rejonowy w Trzebnicy w sprawie IIIRC 27/13 na czas toczącego się postępowania o alimenty udzielił zabezpieczenia przez zobowiązanie pozwanego G. D. do płacenia na rzecz małoletniej A. D. (1) kwoty po 1.000 zł miesięcznie płatne od 8 lutego 2013r. do dnia 10-go każdego miesiąca do rąk matki M. D..

Postanowieniem z dnia 21 maja 2013r. ww. Sąd zawiesił postępowanie w związku z wytoczeniem przez pozwanego sprawy o rozwód.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym, po dokonaniu wykładni przepisu art. 137 § 2 kro Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest bezzasadne.

Powołując się na treść powyższego przepisu oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego Sąd Rejonowy wskazał, że dochodzenie potrzeb przeszłych możliwe jest tylko w sytuacji, gdy uprawniony wykaże, iż określone jego potrzeby zostały niezaspokojone, względnie, że zobowiązania zaciągnięte na pokrycie tych usprawiedliwionych potrzeb nie zostały zlikwidowane. Tymczasem przedstawicielka ustawowa nie wykazała, aby w okresie od maja 2011r. do lutego 2013r. pozostały jakiekolwiek nie zaspokojone potrzeby małoletniej.

W świetle zeznań J. R. Sąd I instancji uznał, że nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko M. D., że środki uzyskane od babki na zaspokojenie potrzeb małoletniej były pożyczką udzieloną przedstawicielce ustawowej. Zdaniem Sądu Rejonowego finansowanie potrzeb dziecka przez J. R. stanowiło de facto realizowanie własnego obowiązku alimentacyjnego babki za ojca małoletniej. Zaistniał zatem przypadek z art. 140 kro, bowiem babcia małoletniej dostarczała swojej wnuczce środków utrzymania z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od ojca było połączone z nadmiernymi trudnościami i to wyłącznie J. R., nie zaś małoletnia powódka ma legitymację, aby ubiegać się o zwrot tych nakładów od pozwanego.

W ocenie Sądu I instancji zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazał, że średniomiesięczny koszt utrzymania małoletniej wynosił 3.000 zł, zatem kwota 5.500 zł określna przez przedstawicielkę ustawową została wygórowana. Nadto M. D. dysponując wynagrodzeniem za pracę, czynszem z wynajmu mieszkania, środkami zgromadzonymi na wspólnym rachunku stron, kwotą ze sprzedaży samochodu oraz alimentami od pozwanego była w stanie zabezpieczyć wszelkie podstawowe wydatki związane z utrzymaniem córki

Sąd Rejonowy podkreślił również, że nie kwestionuje wydatków na małoletnią faktycznie poniesionych przez matkę i babkę, jednak część z nich stanowi przejaw zbytku i nie może być podstawą samoistnego obciążenia drugiego z rodziców, w szczególności w sytuacji, gdy wydatki te nie były w ogóle z nim konsultowane, a potrzeby uprawnionej zabezpieczone były już na ponadprzeciętnym poziomie.

Sąd I pominął podnoszone przez strony kwestie odnoszące się do ich majątku, jego składników, transferu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach albowiem będą one przedmiotem postępowania dotyczącego podziału ich majątku dorobkowego.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożyła przedstawicielka ustawowa małoletniej powódki zaskarżając go w punkcie i i zarzucając:

I.  naruszenie przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów powodujących błędne przyjęcie, że:

1.  kwota 41.800 zł przekazana matce przez J. R. na potrzeby małoletniej stanowiła dostarczanie wnuczce przez babcię środków utrzymania z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od ojca małoletniej było połączone z nadmiernymi trudnościami - podczas gdy zgodnie z zeznaniami J. R. oraz przedstawicielki ustawowej małoletniej kwota ta stanowiła pożyczkę udzieloną przez J. R. celem zaspokojenia konkretnych usprawiedliwionych potrzeb małoletniej, ze zobowiązaniem do zwrotu pożyczonych kwot.

2.  określone przez matkę małoletniej koszty utrzymania córki na poziomie ok. 5.500 zł miesięcznie zostały znacznie zawyżone - podczas gdy bardzo dobra sytuacja materialna rodziców małoletniej i poziom wydatków na utrzymanie małoletniej w okresie prawidłowego funkcjonowania rodziny uzasadnia wydatki związane z utrzymaniem małoletniej ponoszone po odejściu pozwanego na równie wysokim poziomie.

3.  kwota 41.800 zł, przeznaczona przez matkę na potrzeby małoletniej powódki w okresie od 01.05.2011r. do 01.02.2012r. oraz od 01.07.2012r. do 01.02.2013r. pochodząca ze środków finansowych dostarczonych przez J. R. w części stanowi przejaw zbytku, gdy chodzi o zagraniczny obóz konny i częstą wymianę nowego sprzętu komputerowego, a nadto wydatki te nie były konsultowane z pozwanym - podczas gdy wyjazd zagraniczny dotyczył uczestnictwa w szkole językowej w Anglii za 15.000 zł, a jednorazowa wymiana komputera na nowocześniejszy nie mogą być uznane za przejaw wydatków zbytkownych; natomiast brak konsultacji wydatków z pozwanym był niemożliwy z powodu braku jakiegokolwiek kontaktu z nim po opuszczeniu wspólnego miejsca zamieszkania i nieujawnianiu miejsca pobytu.

4.  nie znajduje uzasadnienia obciążenie pozwanego wydatkami małoletniej córki w warunkach gdy jej potrzeby były zabezpieczone już na ponadprzeciętnym poziomie - podczas gdy, matka małoletniej wykonywała swój obowiązek alimentacyjny niezależnie od ponoszenia wydatków na utrzymanie dziecka dodatkowo przez osobiste starania o utrzymanie i wychowanie małoletniej, potwierdzone opiniami dołączonymi do akt sprawy, wydanymi RODK i opinią psychologa, co powinno przełożyć się na wyższy udział pozwanego w obowiązku alimentacyjnym, niż udział matki małoletniej.

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 137 § 2 kro poprzez przyjęcie, że ze względu na zaspokojenie przez przedstawicielkę ustawową i J. R. potrzeb małoletniej powódki w spornym okresie, powyższy przepis nie ma zastosowania bowiem wskazane potrzeby małoletniej pokryte z zaciągniętych pożyczek nie mają charakteru potrzeb niezaspokojonych - podczas gdy, w sytuacji w której przedstawicielka ustawowa zobowiązana jest do zwrotu pożyczki zaciągniętej celem zaspokojenia potrzeb małoletniej powódki, należy przyjąć, że potrzeby które nie zostały zaspokojone przez pozwanego, a pokryte ze środków uzyskanych od innej osoby, mają status równoznaczny z niezaspokojonymi potrzebami uprawnionego.

Kierując się powyższym przedstawicielka ustawowa małoletniej powódki wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 41.800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, płatnej do rąk przedstawicielki ustawowej M. D.

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, obejmujących koszty zastępstwa adwokackiego za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postepowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne zarówno dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i również ocenę prawną tych ustaleń.

Wbrew zarzutom apelacji ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy nie przekracza granicy zakreślonej w art. 233 § 1 kpc. Sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych i Sąd I instancji reguły tej dochował.

W pierwszej kolejności nie może ujść uwadze Sądu Okręgowego, że przedstawicielka ustawowa w toku procesu wielokrotnie zmieniała żądanie i każdorazowo odmiennie oceniała jego wysokość. W pozwie domagała się około 62.000 zł. W piśmie procesowym z 26 września 2014r. początkowo wskazywała kwotę 45.676,49 zł, a następnie 41.800 zł. Słuchana w charakterze strony na rozprawie w dniu 12 stycznia 2015r. domagała się kwoty około 44.700 zł, by ostatecznie podnieść w apelacji, że kwota pożyczki wyniosła 41.800 zł. Regułą natomiast jest, że osoba zaciągająca pożyczkę, tym bardziej w kwocie kilkudziesięciu tysięcy złotych i obowiązana do jej spłaty, nie ma trudności z precyzyjnym wskazaniem swojego zobowiązania.

Również pożyczkodawczyni, pomimo znacznych kwot, jakie przekazała, nie była w stanie wskazać, ani konkretnej kwoty pożyczki, ani większości potrzeb jakie sfinansowała i ich wysokości, a obliczeń w tym zakresie dokonała tuż przed przesłuchaniem na rozprawie w dniu 17 listopada 2014r. Nadto z zeznań J. R. wynika, że decyzje o przekazaniu środków finansowych na potrzeby wnuczki podejmowała samodzielnie, nie zaś na skutek umowy pożyczki z M. D.. Babcia bowiem przekazywała środki pieniężne wobec zachowania wnuczki i potrzeb deklarowanych przez dziecko, w sytuacji gdy przedstawicielka ustawowa kwalifikowała dany wydatek jako luksusowy, zbędny bądź możliwy do odłożenia w czasie (np. obóz w Anglii, komputer, (...)). W tym miejscu należy zaznaczyć, że nie miało żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia omyłkowe ustalenie Sądu I instancji, że małoletnia uczestniczyła w obozie konnym w Anglii, zamiast w obozie językowym. Niezależnie bowiem od celu wyjazdu, jak zeznała J. R., M. D. nie wyrażała nie niego zgody, gdyż uważała go za luksus. Niezrozumiałe są zatem zarzuty apelacji w zakresie, w jakim Sąd Rejonowy uznał wybrane potrzeby małoletniej jako zbytki, skoro stanowisko Sądu jest zgodne z ówczesnym stanowiskiem przedstawicielki ustawowej.

Nie można także przyjąć, że J. R. gotowała obiady dla wnuczki wobec niealimentacji pozwanego, a tym samym wobec braku środków finansowych przez matkę, gdyż jak sama wskazała, przyrządzała wnuczce posiłki, gdyż przedstawicielka ustawowa była wówczas w pracy.

M. D. i J. R. odmiennie wskazują również okres, w którym środki pieniężne zostały przekazane. Przedstawicielska ustawowa podawała czas od 1 maja 2011r. do 1 lutego 2012r. i od 1 lipca 2012r. do 1 lutego 2013r., natomiast świadek okres od maja 2011r. do maja 2013r.

Powyższe, jak trafnie zważył Sąd Rejonowy, nie pozwala przyjąć, aby M. D. faktycznie zaciągnęła pożyczkę u swojej matki na zaspokojenie potrzeb małoletniej, które nadto należałoby zaliczyć do usprawiedliwionych. Zresztą zaciąganie zobowiązań na pokrycie potrzeb dziecka, w ocenie Sądów obu instancji, było zbędne skoro przedstawicielka ustawowa dysponowała w spornym okresie dochodami ze źródeł wymienionych przez Sąd Rejonowy, a także pochodzącymi ze wspólnych lokat bankowych w kwocie około 40.000 zł, własnej lokaty bankowej w kwocie co najmniej 375.000 zł i zwrotu podatku w kwocie około 30.000 zł. Co do kwot, jakie przeznaczyła na małoletnią z powyższych dochodów, a przypadających pozwanemu, przedstawicielka ustawowa również zajmowała niejednolite stanowisko. W pozwie wskazała kwotę około 22.000 zł, a w piśmie z dnia 14 sierpnia 2014r. początkowo, że pozwany nie przekazywał jakichkolwiek pieniędzy na córkę, a następnie, że w spornym okresie pozwany uiścił tytułem alimentów ponad 38.000 zł. Potrzeby małoletniej tylko w pozwie były także wskazywane raz na kwotę około 5.500 zł, a następnie na kwotę 8.000 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowo Sąd I instancji ustalił, że koszt utrzymania małoletniej w spornym okresie, oceniany przez matkę na kwotę 5.500 zł przekraczał zakres potrzeb usprawiedliwionych. Jeśli jednak przedstawicielka ustawowa ponosiła takie wydatki na córkę, jak trafnie podniósł Sąd Rejonowy, była to jej samoistna decyzja, która nie może obciążać pozwanego. Stanowisko M. D., że ewentualna konsultacja z pozwanym co do wydatków na córkę była niemożliwa z powodu braku jakiegokolwiek kontaktu z nim po wyprowadzeniu się i nieujawnianiu przez niego miejsca pobytu są mało wiarygodne. Po pierwsze przedstawicielka ustawowa znała miejsce pracy pozwanego, po drugie nie było przeszkód, aby rozszerzyć zlecenie detektywistyczne o ustalenia dotyczące miejsca zamieszkania męża, a nadto jak wskazuje pozwany, nie zmienił się jego numer telefonu ani adres mailowy. Strony kontaktowały się także chociażby w sprawie pożyczki dla pozwanego. Na marginesie należy zwrócić uwagę na dość nielogiczne działanie przedstawicielki ustawowej, która z jednej strony podnosi, że musiała podejmować szereg działań finansowych zabezpieczających potrzeby dziecka wobec bezczynności pozwanego w tym zakresie, w tym zaciągnąć znaczną pożyczkę od matki, z drugiej strony pożyczyła pozwanemu 4.000 zł na wyposażenie mieszkania z kobietą, dla której opuścił rodzinę.

Reasumując, skoro przedstawicielka ustawowa nie wykazała, aby ze spornego okresu pozostały jakiekolwiek niezaspokojone potrzeby małoletniej, a jej twierdzenia odnoście zaciągnięcia pożyczki u J. R. na pokrycie kosztów utrzymania dziecka są niewiarygodne, a także uwzględniając sprzeczne, wzajemnie wykluczające się i niejednolite stanowisko M. D. co do kosztów utrzymania małoletniej, jej źródeł dochodu i zakresu partycypacji pozwanego w wydatkach na córkę, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego należy uznać za zasadne.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego, zawarte w punkcie II sentencji wyroku, Sąd Okręgowy oparł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 7 pkt 11 w zw. § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013 poz. 461).