Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2015 r. na rozprawie w Szczecinie

sprawy z powództwa M. J.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 3 listopada 2014 r., sygn. akt I C 226/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Gawinek Ryszard Iwankiewicz Eugeniusz Skotarczak

Sygn. akt: I ACa 1019/14

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy Szczecinie wyrokiem z dnia 3 listopada 2014 roku zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda M. J. kwotę 45 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 29 października 2012 roku. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd ustalił, że powód M. J., urodzony w (...)r. uległ poważnemu w skutkach wypadkowi samochodowemu, w związku z którym przyznana mu została renta wypadkowa z ZUS, która do chwili obecnej stanowi jego źródło utrzymania (obecnie ponad 2000 zł miesięcznie). W związku ze stanem zdrowia oraz rozwodem, który nastąpił po wypadku, D. S. – siostra powoda, od 2002 roku zaczęła sprawować nad nim stałą opiekę. Polegała ona na pomocy w gospodarstwie domowym, w szczególności poprzez dostarczanie żywności, w tym gotowych posiłków, doprowadzaniu w razie takiej potrzeby do lekarzy, okazywaniu zainteresowania stanem zdrowia, w tym kondycją psychiczną powoda oraz mobilizowaniem go do działania w tym podejmowania trudy podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Nadto, D. S. okazjonalnie wspierała powoda finansowo (opłaciła czesne za studia podyplomowe).

D. S. mimo że pozostawała w związku małżeńskim nie miała dzieci, przez co mogła więcej czasu poświęcić bratu M. J.. Stan zdrowia związany z obrażeniami po wypadku, wywołującymi deficyty w zakresie sprawności intelektualnej oraz trudna sytuacja rodzinna powodowały, że pomoc ta miała charakter stały. Powód mógł w każdym czasie liczyć na to, że siostra będzie służyć mu wsparciem, zarówno w wymiarze emocjonalnym, jak i materialnym w zakresie jej możliwości.

Sytuacja taka sprawiła, że rodzeństwo, między którymi różnica wieku wynosiła rok, podjęło decyzję o zamieszkaniu we wspólnym domu. Na ten cel powód zaciągnął pożyczki przeznaczając je na remont domu odziedziczonego przez jego siostrę. Relacje rodzinne między powodem a D. S. były bardzo bliskie i trwałe; również stosunki między powodem a L. S. – mężem D. S. były dobre. Sytuacja ta sprawiała, że rachuby co do wspólnego zamieszkania miały realne podstawy.

Prócz siostry D. S. powód miał jeszcze troje rodzeństwa – młodszą siostrę i dwóch braci. Powód ma jednego syna.

W dniu 6 października 2011r. w R. gm. G. Ł. M. nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że kierując samochodem osobowym marki M. (...) o nr rej (...) nie zachował szczególnej ostrożności podczas manewru włączania się do ruchu i podczas wjeżdżania z parkingu na drogę krajową nr (...) nie ustąpił przejazdu prawidłowo jadącemu samochodowi osobowemu marki S. (...) o nr rej (...), kierowanemu przez D. S., uderzył przodem pojazdu w tył samochodu S., który wpadł w poślizg uderzając czołowo w prawidłowo jadący z przeciwka samochód ciężarowy marki (...) o nr rej (...) z naczepą o nr rej (...) kierowany przez M. C., w wyniku czego jadąca pojazdem S. (...) D. S. doznała obrażeń ciała powodujących śmierć, a M. J. doznał urazu klatki piersiowej ze złamaniem żeber od V do X z niewielką odmą prawostronną, stłuczenia płuc, urazu brzucha z pęknięciem wątroby w obrębie VI segmentu, stłuczeniem prawej nerki, złamaniem miednicy to jest prawej kości łonowej i kulszowej co spowodowało chorobę realnie zagrażającą życiu. Obrażeń w wypadku doznał również mąż D. S..

Wskazany czyn został zakwalifikowany przez Sąd Rejonowy w Gryfinie jako przestępstwo stypizowane w art. 177 § 1 i 2 k.k. za co Ł. M. został skazany wyrokiem z 30 marca 2012r.

Powód w związku z obrażeniami jakich doznał w wypadku przez około dwa tygodnie pozostawał nieprzytomny. Pogrzeb D. S. miał miejsce w czasie, gdy powód był w szpitalu, tym samym nie mógł on uczestniczyć w uroczystości. Aktualnie powód czuje opór psychiczny przed odwiedzaniem na cmentarzu miejsca spoczynku zmarłej siostry.

Bieżącą opiekę nad powodem sprawuje jego dorosły syn, który nie może mu jednak poświęcić tyle czasu co bezdzietna córka. Syn powoda ma własne dzieci. Powód czuje się opuszczony i zaniedbywany przez członków rodziny, którzy mimo sytuacji, w jakiej się znalazł wysuwają wobec niego roszczenia majątkowe, nie zważając na stan zdrowia i zadłużenie związane z pożyczkami na remont domu oraz prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym.

Powód zamieszkuje w tym samym domu, co przed wypadkiem zajmując lokal o powierzchni 40m ².

W związku z wyżej wskazanym wypadkiem M. J. dokonał zgłoszenia szkody poprzednikowi prawnemu pozwanej 21 marca 2012r a następnie w piśmie z 17 lipca 2012r. Działając przez pełnomocnika radcę prawnego A. S., powód zwrócił się w piśmie z 14 września 2012r. do poprzednika prawnego pozwanej o zapłatę stosownego odszkodowania i zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej w rozumieniu art. 446 k.c. Powód przedstawił w piśmie skutki, jakie powoduje w jego życiu śmierć siostry D. S..

W odpowiedzi na zgłoszenie szkody pozwany skierował do powoda pisma opatrzone datami 2 kwietnia 2012r., 18 kwietnia 2012r. i 18 czerwca 2012r. w piśmie z 8 października 2012r. wezwała powoda do przedstawienia informacji dotyczących: jego sytuacji życiowej, rodzinnej i bytowej przed i po wypadku; pisemnego oświadczenia o rodzaju stosunków łączących go ze zmarłą popartego dokumentacją fotograficzną, oświadczeniami członków rodziny i sąsiadów wraz z kopiami ich dowodów osobistych; wielkości osiąganych przez zmarłą dochodów i ich źródeł; stanu zdrowia powoda przed i po wypadku; czynności wykonywanych przez zmarłą siostrę w związku ze staraniami o sytuację materialną i bytową powoda.

Powód w pismach z 18 października i 7 listopada 2012r. udzielił odpowiedzi na pytania postawione przez pozwaną, która uznała, że przedstawione w ten sposób informacje uzasadniają wypłatę 5000 złotych tytułem zadośćuczynienia za śmierć bliskiej osoby natomiast brak podstaw do wypłaty odszkodowania z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej powoda.

Po pierwszym wypadku w którym powód doznał uszkodzenia płata czołowego mózgu społeczono–emocjonalne funkcjonowanie M. J. zostało zaburzone w stopniu utrudniającym przystosowanie do życia społecznego i odbiegało od jego funkcjonowania sprzed wypadku. Powód cierpiał na organiczne zaburzenia osobowości; miewał stany apatii na przemian ze stanami pobudzenia, stany lękowe, bywał drażliwy, niecierpliwy i wybuchowy. Zaburzeniu uległy funkcje poznawcze i myślenia, zmianie uległy stałe wzorce zachowań, w szczególności w zakresie wyrażania emocji, potrzeb i popędów. Powód wykazywał podejrzliwość i nastawienia urojeniowe. Nie radził sobie z planowaniem własnej aktywności, wymagał wsparcia i pomocy innych osób. To wsparcie otrzymywał głównie od siostry D. S., która przejęła opiekę nad nim, wchodząc niejako w rolę matki. Pomagała w codziennych sprawach, aktywizowała powoda i wskazywał mu cele w życiu: zaproponowała zajmowanie się nieruchomością w Ż. i namówiła do podjęcia studiów podyplomowych. Dzięki temu między rodzeństwem istniała silna więź emocjonalna porównywalna do tej jaka istnieje między rodzicem a dzieckiem, gdzie D. S. funkcjonowała w poczuciu badanego, przy jego osłabionym krytycyzmie, w roli rodzica. Rola siostry stała się szczególnie istotna po rozstaniu z żoną. D. S. stanowiła dla badanego wsparcie, funkcjonowała jako osoba najistotniejsza emocjonalnie; dzięki niej miał zaspokojone poczucie bezpieczeństwa.

Powód nadal okazuje bezradność w codziennych sytuacjach życiowych, gdy nie otrzymuje wsparcia. Strata siostry powoduje u powoda poczucie osamotnienia i świadomość braku możliwości otrzymania pomocy z jej strony w razie potrzeby. Sytuacja taka zaburza poczucie bezpieczeństwa powoda, wpływając na jego ogólny stan emocjonalny.

M. J. nie cierpi na chorobę psychiczną w sensie psychozy lub upośledzenia umysłowego; występuje u niego pourazowy zespół psychoorganiczny otępienno – chrakteropatyczny. Występujące zaburzenia i deficyty są rezultatem odniesionych przez powoda urazów głowy w dwóch wypadkach komunikacyjnych. Utrata siostry powoda nie spowodowała tych zmian ani nie wywołała stresu skutkującego pojawieniem się u niego psychozy.

Sąd uznał, że powództwo oparte na podstawie art. 446 § 3 i 4 k.c. jest częściowo uzasadnione.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył wystąpienia przesłanek ustawowych odpowiedzialności pozwanej, jako zakładu ubezpieczeń, za skutki wypadku z 6 października 2011r. w postaci śmierci D. S. – siostry powoda, mającej skutkować znacznym pogorszenia sytuacji życiowej M. J. oraz rozmiaru krzywdy, jakiej powód doznał w związku ze śmiercią siostry.

Sąd wskazał, że roszczenie powodów zostało skierowane przeciwko zakładowi ubezpieczeń, którego odpowiedzialność jest uregulowana art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152, ze zm.). Powyższy przepis stanowi, iż z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Zgodnie natomiast z art. 19 ust. 1 powołanej wyżej ustawy, poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń.

Odszkodowanie ubezpieczeniowe ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem. Jego wysokość winna odpowiadać wysokości odszkodowania należnego od ubezpieczonego na podstawie ogólnych zasad odpowiedzialności, zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania.

Legitymacja bierna pozwanej spółki do występowania w niniejszym procesie, mająca za podstawę powyższą regulację, nie pozostawała przedmiotem sporu pomiędzy stronami postępowania. Zagadnieniem spornym pozostawał natomiast wymiar zadośćuczynienia adekwatnego do doznanej przez powoda krzywdy i odszkodowania odpowiedniego do stopnia pogorszenia się jego sytuacji życiowej w związku ze śmiercią siostry.

Przewidziane w art. 446 § 4 Kc zadośćuczynienie służy kompensacie krzywdy po stracie osoby najbliżej, a zatem uszczerbku dotykającego subiektywnej sfery osobowości człowieka, w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia, powstałych utrudnień życiowych, konieczności zasadniczo odmiennego urządzenia sobie życia, ograniczenia sfery korzystania z przyjemności (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 16 maja 2012 r., I ACa 301/12).

Wskazane zadośćuczynienie jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego i nie jest zależna od pogorszenia sytuacji materialnej osoby uprawnionej. Rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na jego umiarkowany wymiar bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka „przeciętnej stopy życiowej” społeczeństwa ma charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia, nie może jednak pozbawiać zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego rozmiar.

Twierdzenia pozwu dotyczące dramatycznej kondycji psychicznej pozwanego po nagłej śmierci jego siostry D. S. Sąd uznał za w pełni wiarygodne.

Sąd wskazał, że co prawda powód, jako strona procesu, jest zainteresowany korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem, jednak ta okoliczność nie może dyskwalifikować a priori wiarygodności jego stanowiska. Sąd podkreślił, że zgromadzony w toku postępowania dowodowego materiał pozwolił w sposób logiczny i spójny odtworzyć relacje łączące powoda z jego siostrą, jak również skutki jej śmierci dla jego sfery emocjonalnej. Z przesłuchania powoda, jak i treści innych środków dowodowych zdaniem Sądu wynika, że łączyła go siostrą szczególna więź, nietypowa dla rodzeństwa, a właściwa raczej w stosunkach matki i syna.

Wyjaśnienie tej sytuacji Sąd znajduje w treści opinii przedstawionych przez biegłą z zakresy psychologii L. D.. Biegła psycholog w sposób wyczerpujący przedstawiła zarówno genezę więzi powoda ze zmarłą D. S., jak i charakter łączących ich relacji oraz skutek ich zerwania, w związku z nagłą śmiercią siostry powoda. Opinia biegłej L. D. w połączeniu z treścią wyjaśnień powoda oraz zeznań świadków C. M. – matki byłej żony powoda i L. S. – męża zmarłej D. S. wskazują na szczególnie istotna rolę D. S. w życiu M. J.. Sąd zwrócił uwagę, że po pierwszym wypadku samochodowego, podczas którego powód doznał obrażeń mózgu, zdecydowanej zmianie uległa jego sytuacja życiowa. Doznane obrażenia, pozbawiły M. J. możliwości wykonywania pracy zarobkowej; zmianie uległ jego sposób bycia, a to w związku z wyraźnym obniżeniem sprawności intelektualnej. Na tą trudną sytuację nałożył się rozwód z żoną. Jedyną osobą na pomoc której powód mógł liczyć była siostra D. S. i faktycznie taką pomoc otrzymał. Opisany przez psycholog L. D. rodzaj więzi łączących zmarłą D. S. z powodem wskazywać jedynie może ile osobistego zaangażowania, serdeczności i wsparcia otrzymywał powód od siostry. Relacje między rodzeństwem był tym bardziej szczególne, że D. S. była osoba bezdzietną. Sąd wskazał, że można się jedynie domyślać, iż obowiązki związane z opieką nad bratem stanowiły dla niej możliwość choć częściowej realizacji potrzeb niespełnionych w macierzyństwie. Sytuacja ta sprawiała, że tym bardziej wartościowa dla powoda była opieka, jaką otrzymywał od zmarłej siostry.

Postawa D. S. była zauważana i doceniana przecz członków jej rodziny, o czym świadczą zeznania świadków oraz wyjaśnienia powoda. D. S. była osobą cieszącą się powszechną sympatią i szacunkiem, miała opinię dobrego i sympatycznego człowieka. Zdaniem Sądu w takiej sytuacji powód swoją przyszłość łączył z osobą siostry, w ten sposób, że wspólnie planowali zamieszkanie w jednym domu. Dla realizacji tych zamierzeń, powód zaciągnął zobowiązania finansowe. Tak uzyskane środki D. S. przeznaczyła na remont odziedziczonego domu. Śmierć siostry sprawiła, że nie tylko odpadła możliwość wspólnego zamieszkania, lecz powód stanął przed koniecznością samodzielnej spłaty zobowiązań. W rezultacie prowadzone jest przeciw niemu postępowanie egzekucyjne.

Powyższą opinię biegłej psycholog L. D. oraz opinię uzupełniającą Sąd uznał za w pełni wiarygodną, albowiem wnioski opinii zostały sformułowane w sposób stanowczy, zgodny z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Zdaniem Sądu, wysokie kwalifikacje biegłej oraz jej duże doświadczenie zawodowe, dają gwarancję prawidłowości dokonanych ustaleń.

Tak samo Sąd ocenił treść opinii biegłego psychiatry T. M.. Biegły wyraźnie wskazał, że obserwowane zaburzenia i deficyty są rezultatem odniesionych przez powoda urazów głowy w dwóch wypadkach komunikacyjnych. Utrata siostry powoda nie spowodowała tych zmian, ani nie wywołała stresu skutkującego pojawieniem się u niego psychozy. Treść opinii psychiatry, co biegły podkreślił w opinii ustnej, określa skutki wypadku dla zdrowia psychicznego powoda.

Sąd zwrócił uwagę, że przedmiotem niniejszej sprawy nie jest odszkodowanie za określony uszczerbek na zdrowiu powoda, lecz za pogorszenie się jego sytuacji życiowej, a stan zdrowia jest jedynie jedną z rozważanych w tym zakresie przesłanek.

Rozważając wysokość należnego powodowi zadośćuczynienia, Sąd wziął pod uwagę okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej przez niego krzywdy w związku ze śmiercią siostry. W szczególności uwzględniono: postawę życiową zmarłej D. S. oraz rozmiar cierpień psychicznych powoda spowodowany utratą najbliższej mu osoby – jedynej która faktycznie efektywnie niosła mu pomoc w trudnym życiowo czasie; naruszenie prawa powoda do życia w rodzinie; utratę poczucia bezpieczeństwa jakie zapewniała mu siostra; wiek powoda, jego stan zdrowia i związane z tym zwiększone potrzeby pomocy i wsparcia ze strony innych osób, osamotnienie i brak członków rodziny z wyjątkiem syna i chorego szwagra, na których wsparcie powód mógłby liczyć; okoliczności wypadku oraz brak możliwości uczestniczenia w pogrzebie z uwagi na własne obrażenia.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd uznał, że odpowiednią dla zrekompensowania powodowi poczucia krzywdy jest kwota po 45 000 złotych. Suma ta przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość, przez co rekompensuje powodowi doznaną przez niego ogromną krzywdę. Kwoty tej nie można zdaniem Sądu uznać za wygórowaną, prowadzącą do nieuzasadnionego wzbogacenia. Mniejsza kwota nie złagodziłaby ogromnego cierpienia psychicznego powoda wywołanego śmiercią siostry, nie pomogłaby powodowi dostosować się do diametralnie zmienionej sytuacji życiowej. Naruszenie prawa do życia w rodzinie stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 i art. 455 k.c.

Sąd wskazał, że stosownie do art. 817 § 1 Kc, zakład ubezpieczeń powinien spełnić świadczenie w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia o wypadku. Odstępstwo od tej zasady przewiduje przepis art. 817 § 2 Kc, który stanowi, że jeżeli wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych dla ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w terminie 14 dni od wyjaśnienia powyższych okoliczności. Jednak bezsporną część świadczenia zakład powinien spełnić w terminie przewidzianym w art. 817 § 1 Kc.

W rozpoznawanej sprawie powód dokonał zgłoszenia szkody poprzednikowi prawnemu pozwanej już 21 marca 2012r., a następnie w piśmie z dnia 17 lipca 2012r i 14 września 2012 r. Fakt dotarcia tego pisma do pozwanej potwierdza jej własne pismo z 8 października 2012r., a poprzednich pismo z 2 kwietnia 2012r., 18 kwietnia 2012r. i 18 czerwca 2012r. W tym stanie rzeczy pozwany zakład ubezpieczeń powinien co do zasady wypłacić powodom należne świadczenie w terminie 30 dni od daty otrzymania zgłoszenia szkody. Bezspornym jest jednak, że tego nie uczynił. Okoliczność ta wynika jednoznacznie z pisma pozwanej z 27 listopada 2012r., w którym pozwana przyznała powodowi 5000 złotych tytułem zadośćuczynienia.

Sąd wziął pod uwagę, że w przypadkach zadośćuczynienia termin wymagalności roszczenia jest przedmiotem kontrowersji w judykaturze i doktrynie prawa cywilnego.

W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę, za trafny należy uznać ten nurt orzecznictwa, według którego wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy. Terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę, może być więc, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania.

Analiza akt szkody wskazuje, że ubezpieczycielowi były znane wszystkie okoliczności zdarzenia, pozwalające na ustalenie wysokości należnego powodowi świadczenia. Jeżeli weźmie się pod uwagę upływ czasu, który nastąpił od dnia śmierci D. S. do dnia zgłoszenia roszczenia o zadośćuczynienie, uzasadniony jest wniosek, że krzywda doznana przez powoda w rozmiarze odpowiadającym zasądzonemu zadośćuczynieniu istniała już w momencie zgłoszenia szkody pozwanemu zakładowi ubezpieczeń.

Z tego względu zdaniem Sądu brak podstaw od przyjęcia, że odsetki za opóźnienie w zapłacie tej kwoty należą się dopiero od dnia wyrokowania, gdyż pozwany popadł w opóźnieniu już po upływie 30 – dniowego terminu do spełnienia świadczenia przewidzianego art. 817 § 1 Kc, toteż należało uwzględnić żądanie zasądzenia odsetek od zadośćuczynienia za okres od daty wskazanej w pozwie, to jest 29 października 2012 r.

W ocenie Sądu powód nie przestawił takich środków dowodowych, które uzasadniałyby jego żądanie zasądzenia odszkodowania w oparciu o normę przepisu art. 446 § 3 k.c.

Śmierć siostry wywołała u powoda krzywdę i to znaczną; polegającą, między innymi, na utracie poczucia bezpieczeństwa opartego na systematycznie udzielanej mu pomocy przez zmarłą D. S..

Sąd uznając za udowodniony fakt udzielania pomocy powodowi przez siostrę, w tym pomocy materialnej, nie miał jednak podstaw do określenia jakich rozmiarów była to pomoc, jaka była jej ekonomiczna wartość, o ile i czy w ogóle brak tej pomocy powoduje pogorszenie się aktualnej sytuacji życiowej powoda.

Za słuszne Sąd uznał stwierdzenia, że powód nadal mieszka w tych samym mieszkaniu co przed śmiercią siostry, nadal jego podstawowym źródłem utrzymania jest renta z ZUS w wysokości aktualnie nieco ponad 2000 zł. Powód wskazywał na konieczność korzystania z posiłków na stołówce. Sąd zauważył jednak, że nawet jeżeli jego siostra przy okazji każdych odwiedzin dowoziła mu żywność, to i tak te odwiedziny miały miejsce średnio raz na tydzień, co wynika z treści wyjaśnień samego powoda. W tej sytuacji powód i tak najpewniej musiał sam zaopatrywać się w żywność. Według Sądu nie wiadomo ostatecznie jaka jest różnica w tych wydatkach przed i po śmierci siostry i czy faktycznie ma ona istotny wpływ na sytuację powoda, a przypomnieć należy, że w myśl przepisu art. 446 § 3 pogorszenie sytuacji życiowej musi być znaczne aby uzasadnić żądanie odszkodowania.

Sąd zwrócił uwagę, że również powód udzielał pomocy finansowej D. S. poprzez zaciągnięcie pożyczki i przekazanie na jej rzecz w ten sposób uzyskanych środków. Ta sytuacja wskazuje, że pomoc materialna miała również charakter wzajemny. Nie zmienia tego fakt, że powód spodziewał się z tego tytułu możliwości zamieszkania w domu siostry, na remont którego pożyczone pieniądze zostały przeznaczone. Faktem jest, że środki te wpłynęły do majątku D. S.. Sposób spłaty pożyczki nie jest przy tym do końca jasny. Pozwany zdaniem Sądu nie przedstawił w tym zakresie jednoznacznych środków dowodowych.

Z uwagi na powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie pierwszym i drugim sentencji wyroku zasądzając od pozwanej na rzecz powoda kwotę 45 000 złotych z odsetkami od 29 października 2012r. i oddalając powództwo, w pozostałym zakresie, w tym co do żądania zasądzenie odszkodowania na podstawie przepisu art. 446 § 3 k.c. w całości.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd oparł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc.

Apelację od wyroku wniósł pozwany.

Zaskarżył go w części, tj.:

- w zakresie punktu I wyroku tj. w zakresie należności głównej ponad kwotę 25.000,00 zł, tj. co do kwoty 20.000,00 zł i odsetek ustawowych od kwoty 45.000,00 zł liczonych od dnia 29 października 2012 r.,

- w zakresie punktu III. wyroku, tj. w zakresie zasądzonych od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w kwocie 452,13 zł.,

- w zakresie punktu V. wyroku, tj. w zakresie zobowiązania pozwanego do zapłaty na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Szczecinie kwoty 2.250,00 zł tytułem częściowego pokrycia opłaty od pozwu oraz kwoty 699,66 zł tytułem częściowego pokrycia wydatków.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  Naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy w postaci art. 6 k.c. w związku z art. 232 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu przez Sąd, iż powód wykazał istnienie pomiędzy nim a siostrą emocjonalnej bliskości, a także wykazał pojawienie się po jego stronie krzywdy wywołanej śmiercią siostry przejawiającej się bólem i cierpieniem psychicznym, poczuciem osamotnienia, bezsilności, skutkującej zmianą dotychczasowego zachowania;

2.  naruszenie przepisów postepowania mających istotny wpływ na wynik sprawy w postaci art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przekroczeniu przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów, tj. dokonanie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wbrew zasadom logiki i doświadczenia życiowego,

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 445 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż odsetki ustawowe od przyznanej przez Sąd kwoty zadośćuczynienia mogą przysługiwać poszkodowanemu już za okres poprzedzający dzień wydania wyroku.

W związku z powyższym pozwany wniósł o :

1.  zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez oddalenie powództwa ponad kwotę 25.000,00 i poprzez zasądzenie odsetek ustawowych począwszy od dnia wyrokowania do dnia zapłaty, a także poprzez zmianę orzeczenia w zakresie zasądzonych kosztów procesowych, a ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna.

Podkreślić przede wszystkim należy, że apelacja pozwanego w części uzasadniającej wywiedzione wnioski jest wzajemnie sprzeczna w argumentacji.

Pozwany bowiem z jednej strony stanowczo kwestionuje, by w sprawie niniejszej spełnione zostały co do zasady przesłanki do przyznania powodowi odpowiedniej sumy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z tytułu śmierci siostry w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. , a równocześnie z tego tytułu (art. 446 § 4 k.c.) w postępowaniu likwidacyjnym przyznał i wypłacił powodowi kwotę 5.000 złotych.

Jednocześnie w apelacji zaskarża wyrok w pkt I ponad kwotę 25.000 złotych , a tym samym uznał roszczenie powoda za zasadne łącznie co do kwoty 30.000 złotych (25.000 złotych uznanej w apelacji plus 5.000 złotych uiszczonej w postępowaniu likwidacyjnym).

Niezależnie od tej sprzeczności, mając ostatecznie na uwadze wnioski apelacji Sąd odwoławczy uznał, że pozwany zaskarża wyrok w pkt I co do wysokości, uznając za zasadne przyznane w wyroku (poza kwotą 5.000 zł w postępowaniu likwidacyjnym) kwoty 25.000 złotych wraz z odsetkami zasądzonymi od daty wyrokowania a nie od daty wymagalności ustalonej przez Sąd I instancji na datę 29 października 2012 roku.

Zgodzić należy się z pozwanym, że dla przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. nie jest wystarczająca więź pokrewieństwa pomiędzy najbliższymi członkami rodziny a zmarłym.

Niespornym w sprawie jest, że zmarła w wyniku wypadku komunikacyjnego w dniu (...) roku D. S. była siostrą powoda.

Wbrew jednak zarzutom apelacji naruszenia przepisu art. 6 kc w związku z art. 232 kpc Sąd I instancji wykazał istnienie między powodem a zmarłą siostrą szczególnych więzi uzasadniających przyznanie odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia. Sąd przeprowadził celem wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie zasądzonej sumy zadośćuczynienia dowód z przesłuchania powoda, świadków C. M. i L. S. oraz opinii biegłych z zakresu psychologii L. D. i psychiatrii T. M..

Zgodzić należy się z apelującym, że nie może on w ramach własnej odpowiedzialności ze skutku wypadku ponosić konsekwencji rozluźnienia więzi pomiędzy powodem a pozostałymi członkami rodziny (poza zmarłą siostrą D. S.) spowodowanymi głównie ograniczoną możliwością komunikowania z otoczeniem spowodowaną skutkami wypadków komunikacyjnych, których doznał wiele lat wcześniej.

Mimo jednak tej ograniczonej możliwości komunikowania praktycznie jedyną osobą, która utrzymywała bardzo bliskie stosunki z powodem była siostra powoda. Stosunki te znacznie wykraczały poza standardowe kontakty na linii brat – siostra.

To właśnie siostra powoda wobec niejako odwrócenia się od niego po wypadku komunikacyjnym – uszkodzenia płata czołowego mózgu najbliższej rodziny (nawet żony) uzyskał silne, bezinteresowne wsparcie od siostry i to zarówno w sferze psychicznej, jak i czysto materialnej. Siostra powoda przejęła opiekę nad nim wchodząc niejako w rolę matki, co jednoznacznie wynika z opinii biegłej z zakresu psychologii. Pomagała mu w codziennych sprawach, aktywizowała powoda i wskazywała mu cele w życiu.

Zaproponowała zajmowanie się rodzinną nieruchomością w Ż. i namówiła do podjęcia studiów podyplomowych z zakresu wyceny nieruchomości (powód jest z zawodu geodetą).

Siostra powoda czyniła szeroki zakres opieki nad powodem będąc wobec niego niejako matką mimo, że zamieszkiwała w dość znacznej odległości od powoda. Zmarła siostra mimo, że miała własną rodzinę, postanowiła przeprowadzić się do powoda, zamieszkać z nim, by sprawować pełną opiekę.

W tym celu powód zaciągnął kredyt na remont budynku w Ż., który teraz obciążył go wobec śmierci siostry w całości.

Na zdecydowanie szerszy zakres bliskich, szczególnych więzi miedzy powodem a zmarłą siostrą wskazuje w oparciu o przeprowadzone dowody (co należy szczególnie podkreślić) uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia i pozwany poza negacją tych faktów nie potrafił przedstawić żadnych merytorycznych argumentów przeciwnych zarówno w postepowaniu przed sądem I instancji jak i w apelacji.

Powód po śmierci siostry okazuje dużą bezradność w codziennych sytuacjach życiowych, gdyż nie otrzymuje wsparcia, które miał zapewnione od siostry. Strata siostry powoduje u powoda poczucie osamotnienia i świadomości braku możliwości otrzymania pomocy z jej strony potrzebnej.

Utrata siostry spowodowała u powoda tak silne negatywne następstwa, że do chwili obecnej obawiając się negatywnych dla siebie następstw nie odwiedził grobu siostry.

W pełni zasadna jest również suma przyznanego zadośćuczynienia.

Sąd I instancji szczegółowo i racjonalnie uzasadnił, z jakich przyczyn zasądził taka sumę i w związku z tym Sąd Odwoławczy uznaje za bezzasadne powielanie tej argumentacji.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc.

Pozwany poza ogólnym zarzutem przekroczenia przez Sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, tj. dokonania oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wbrew zarzutom logiki i doświadczenia nie podaje, na czym przekroczenie konkretnie miałoby polegać. Nie sposób uznać tutaj za racjonalny w tej mierze argument sprowadzający się do twierdzenia, że nie można uznać by śmierć 61-letniej siostry wywołała u 60-letniego mężczyzny aż traki ból i cierpienie jak wskazano w pozwie.

Nie jest zatem zasadny zarzut naruszenia art. 481 kc w związku z art. 445 § 1 kc.

Sąd I instancji, co wynika jednoznacznie z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, ma świadomość znacznych rozbieżności doktryny i judykatury co do daty wymagalności odsetek od zasądzonych kwot, w szczególności w zakresie zasądzonych kwot z tytułu zadośćuczynienia.

Sąd odwoławczy w tej mierze jest zgodny ze stanowiskiem części doktryny i judykatury, a które to stanowisko przyjął Sąd I instancji, że w tej mierze decydujące na stanowisko sądu orzekającego, który przy ustalaniu daty wymagalności odsetek przy zasadzaniu szczególnie kwot zadośćuczynienia winien mieć przede wszystkim stan – zakres doznanej krzywdy na określoną datę. Jeżeli zakres ten jest do ustalenia na datę wcześniejszą niż data wyrokowania to brak jest przeszkód do ustalenia wymagalności według zasad wskazanych przez Sąd I instancji (art. 817 § 1 kc).

W przeciwnym wypadku zasadnym wydaje się zasądzenie odsetek od daty wyrokowania jako daty na którą sąd ustalił zakres zadośćuczynienia (art. 316 § 1 kpc).

W niniejszej sprawie sąd I instancji przyjął pierwszą wersję uzasadniając ją racjonalnie tym, ze na tę datę ubezpieczycielowi znane były wszystkie okoliczności zdarzenia pozwalające na ustalenie wysokości należnego powodowi świadczenia (art. 817 § 1 kc).

Orzeczenie o kosztach postępowania sądu I instancji jest zgodne z powołaną regułą art. 98 § 1 i 3 kpc odpowiedzialności za przegrany proces, a pozwany nie wykazał i w ogóle nie podniósł w uzasadnieniu apelacji na czym miałoby polegać wadliwe orzeczenie w tym zakresie, co tym samym wymyka się spod kontroli instancyjnej.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznając apelacje pozwanego za bezzasadną oddalił ją na podstawie art. 385 kpc. Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na podstawie odpowiedzialności za przegrany proces – art. 98 § 1 i 3 kpc w związku z § 6 pkt 5, § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 marca 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U.. z 2013 r., poz. 490).

SSA M. Gawinek SSA R. Iwankiewicz SSA E. Skotarczak