Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2015 roku

Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie IV Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Sylwia Słowiok-Janus

Protokolant: Agnieszka Zawrzykraj, Anna Frydrychowska, Aleksy Beśka, Alicja Sieczych

z udziałem Prokuratorów Prokuratury Rejonowej Warszawa Ochota: Dariusza Tałataja, Agnieszki Cwaliny, Katarzyny Podlodowskiej, Jakuba Ciborskiego, Iwony Banickiej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniach 4 grudnia 2014 roku, 5 lutego 2015 roku, 6 marca 2015 roku, 16 kwietnia 2015 roku, 14 maja 2015 roku, 24 czerwca 2015 r.

sprawy

I.  M. S. z d. W. c. A. i E. z d. S., urodz. (...) w Ł.

II.  R. S., s. J. i Z. z d. P., ur. (...) w W.

oskarżonych o to, że:

w dniu 13 marca 2013 roku w W., działając wspólnie i w porozumieniu, w sytuacji grożącej im niewypłacalności, działając w celu udaremnienia zaspokojenia wierzyciela A. S. (2), zbyli nieruchomość położoną w miejscowości O. k. G., dla której w Sądzie Rejonowym w Garwolinie jest prowadzona księga wieczysta (...)

tj. o czyn z art. 300 § 1 k.k.

orzeka:

I.  Oskarżonych M. S. i R. S. uniewinnia od popełnienia zarzucanego im w akcie oskarżenia czynu;

II.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. S. wynagrodzenie w kwocie 672 ( sześćset siedemdziesiąt dwa) złote plus VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżanym z urzędu;

III.  Na podstawie art. 632 pkt 2 kpk koszty procesu ponosi Skarb Państwa.

Sygn. akt IV K 988/13

UZASADNIENIE

R. S. od 27 października 1999 r. do stycznia 2013r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą (...) ( wyjaśnienia oskarżonego R. S. k. 77v, k. 142,k. 372, zobowiązanie do zapłaty k.21, zaświadczenie z centralnej ewidencji k. 364). W prowadzeniu działalności pomagała mu żona – M. S., z którą pozostawał w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej ( wyjaśnienia oskarżonej k. 74v, k. 143, odpis zupełny KW (...), wpisy nr (...) i (...) w dziale (...) podrubryka (...), k. 172-172v, zeznania świadka D. S. k. 357). W toku prowadzonej działalności R. S. zaciągnął zobowiązania finansowe wobec licznych wierzycieli ( wyjaśnienia oskarżonych k. 74v, 77v, 143, 144, dołączone akta komornicze, zeznania świadka A. S. (2) k. 8v, 145). Jednym z nich był pokrzywdzony A. S. (2). R. S. był świadomy długów posiadanych wobec A. S. (2) i prowadził z nim rozmowy ugodowe ( zeznania świadka D. S. k. 358, zobowiązanie do zapłaty k.21). Proponował wierzycielowi kredyt kupiecki, sprzedaż dziełek ( wyjaśnienia oskarżonej: k. 143, 146, k. 371 , wyjaśnienia oskarżonego k. 358, k. 371) Dnia 20 czerwca 2012 r. R. S. i M. S. zobowiązali się względem A. S. (2) reprezentowanego przez Biuro (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. do spłaty zadłużenia w ustalonych ratach ( zobowiązanie k. 21). Realizowali zobowiązanie do wakacji 2012 r., później z uwagi na brak środków, przestali spłacać tego wierzyciela ( zeznania świadka A. S. (2) k. 145, wyjaśnienia oskarżonych: k. 74v, 143, 77v, 144). Przestali też odbierać od niego telefony, gdyż w związku z toczącymi się postępowaniami egzekucyjnymi, nie mogli złożyć już żadnych propozycji ugodowych ( zeznania świadka A. S. (2) k. 373, wyjaśnienia oskarżonego k. 373, wyjaśnienia oskarżonej k. 371). Od 12 września 2012 r. A. S. (2) dysponował wobec R. S. tytułem wykonawczym na kwoty: 48.150,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od wyszczególnionych kwot oraz 3.019 zł ( nakaz zapłaty k. 50 i informacja o wydaniu tytułu wykonawczego k. 51 oraz nakaz zapłaty wraz z klauzulą k. 65). Wierzyciel nie wnosił o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, lecz wystąpił z osobnym powództwem przeciwko M. S. ( dołączone akta SR dla m. st. Warszawy w W., XV Wydziału Gospodarczego, sygn. XV GC 2164/12, zeznania świadka D. S. k. 357). Wierzyciel nie występował też do dłużników z propozycją ustanowienia hipoteki w drodze umowy lub dobrowolnego poddania się egzekucji w trybie art. 777 k.p.c. ( zeznania świadka D. S. k. 359). 13 marca 2013 r. zapadł wyrok zaoczny z powództwa A. S. (2) przeciwko M. S. uznający ją za dłużniczkę solidarną wraz z mężem R. S. wobec wierzyciela A. S. (2), co do kwoty 53.569,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od wyszczególnionych kwot oraz zasądzający od niej kwotę 4.287 zł tytułem kosztów procesu. W zakresie kwoty głównej wyrokowi temu nadano rygor natychmiastowej wykonalności ( wyrok k. 31-32). 15 marca 2013 roku kancelaria reprezentująca pokrzywdzonego złożyła wniosek o wpis hipoteki na nieruchomości (...) ( zeznania świadka D. S. k. 357, zeznania świadka A. S. (2) k. 145). Wpis nie został dokonany, gdyż 13 marca 2013 r. M. S. i R. S. sprzedali przedmiotową nieruchomość. W dziale (...) księgi wieczystej (...) od lutego 2013 r. wpisane były wzmianki o toczącej się egzekucji z wniosku innych wierzycieli, którzy dysponowali tytułami egzekucyjnymi tylko co jednego z małżonków S. ( odpis zupełny KW (...), wpisy nr (...) i (...) w dziale (...) podrubryka (...), k. 172v-173).

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Garwolinie A. B. (2) prowadził postępowania egzekucyjne przeciwko R. S. z wniosku wierzycieli: T. J. (sygn. akt Km 102/13), R. K. (sygn. akt Km 1687/12), A. A. (2) (sygn. akt Km 1688/12) i (...) w W. (sygn. akt Km 29/13). Trzej pierwsi wierzyciele kierowali egzekucję m.in. co do nieruchomości w miejscowości O., dla której prowadzona jest KW (...) ( pismo komornika k. 234, zeznania świadka A. B. (2) k.370). Czwarty z wierzycieli – (...) w W., nie wskazał numeru księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości, jednakże we wniosku egzekucyjnym zlecił poszukiwanie majątku dłużnika za wynagrodzeniem, w szczególności co do innych nieruchomości na obszarze powiatu (...), wnosząc wyraźnie o ustalenie czy dłużnik jest właścicielem działki nr (...) położonej w miejscowości O. a więc nieruchomości dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) ( wniosek egzekucyjny k. 1v akt Km 29/13, pismo k. 48 akt Km 29/13). W ocenie komornika(...) w W. nie kierował egzekucji do tej nieruchomości ( pismo k. 234, zeznania świadka A. B. (2) k.370).

R. S. zasięgnął w kancelarii komornika A. B. (2) w G. informacji co do sposobu zaspokojenia wierzycieli prowadzących egzekucję z nieruchomości, dla której prowadzona jest KW (...) ( wyjaśnienia oskarżonego k. 143-144). Uzyskał informację, że można dokonać sprzedaży nieruchomości z wolnej ręki a sprzedaż taka będzie korzystniejsza niż licytacja w toku postępowania egzekucyjnego. Mimo że w dziale(...) KW (...) nie było ujawnionej egzekucji toczącej się z wniosku T. J., R. S. uzyskał z kancelarii komornika dane o jego przyłączeniu się do egzekucji z nieruchomości i o stanie zadłużenia względem tego dłużnika ( wyjaśnienia oskarżonego k. 371 , zeznania świadka A. B. (2) k.369-370, KW (...) ). M. i R. S. znaleźli kupców na przedmiotową nieruchomość i dnia 13 marca 2013 r. doszło do sprzedaży tejże nieruchomości na rzecz S. i B. małżonków T. oraz M. T. za łączną cenę 60.000 zł (§ 2 aktu notarialnego rep.(...) nr (...) k. 246). Była to cena korzystniejsza niż cena, którą uzyskałby komornik w ramach sprzedaży licytacyjnej ( wyjaśnienia oskarżonego k. 371-372 , zeznania świadka A. B. (2) k.370). Cena została przez kupujących zapłacona w ten sposób, że M. i R. S. otrzymali gotówką 1.000 zł, zaś reszta – 59.000 zł została przelana na konto komornika w celu spłaty w całości zadłużenia egzekwowanego w toku postępowań: Km 102/13, Km 1687/12 i Km 1688/12 (§ 3 aktu notarialnego rep. (...) nr (...) k. 246v). Z kwoty otrzymanej kwoty 1.000 zł R. S. opłacił dojazdy do komornika i do notariusza oraz wykonał trzy przelewy w celu uzupełnienia kwot należnych wierzycielom, gdyż zestawienie stanu zadłużenia przygotowane przez kancelarię komornika okazało się być błędne ( wyjaśnienia oskarżonego k. 372 , potwierdzenia przelewów k. 324-326). W wyniku dokonanej sprzedaży wierzyciele: T. J., R. K. i A. A. (2) zostali zaspokojeni w całości, natomiast wierzytelności (...) w W. i A. S. (2) (pokrzywdzonego) nie zostały zaspokojone nawet w części.

Oskarżona M. S. ma 40 lat, wykształcenie średnie, pracuje w markecie (...) w N. na stanowisku kasjerki z wynagrodzeniem 1.540 zł brutto. W toku postępowania przygotowawczego przyznała, że taka sytuacja miała miejsce i wyjaśniła, że na sprzedanej działce wpisani byli trzej wierzyciele i sprzedaż została dokonana w celu spłaty ich wierzytelności. W postępowaniu przed sądem oskarżona nie przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu i wskazała, że działka została sprzedana poniżej wartości rynkowej. Kupujący byli obcy dla oskarżonych, zgłosili się w wyniku umieszczenia ogłoszenia w internecie. Oskarżona wiedziała, że posiadają wraz mężem licznych wierzycieli. Wierzytelność pokrzywdzonego została spłacona w ponad 50%, reszty oskarżonym nie udało się spłacić z uwagi na brak środków. W toku postępowania przed sądem oskarżona potwierdziła złożone wcześniej wyjaśnienia, podkreślając, że pokrzywdzony nie był wpisany na sprzedanej działce. Oskarżona wskazała, że były prowadzone próby polubownego zakończenia sporu z pokrzywdzonym, jednakże do ugody nie doszło. Celem sprzedaży była spłata wierzycieli, którzy byli wpisani na działce. W ocenie oskarżonej, skoro trzech wierzycieli już było wpisanych na nieruchomości, to pokrzywdzony i tak nie zostałby z niej zaspokojony ( wyjaśnienia oskarżonej k. 74v, 142-143, 146 ).

Oskarżony R. S. ma 50 lat, wykształcenie średnie. Obecnie otrzymuje rentę w wysokości 480 zł netto, wcześniej prowadził własną działalność gospodarczą. Nie przyznał się do zarzucanego mu przestępstwa, wskazując, że jego działanie nie było celowe. Oskarżony nie kwestionował ustaleń faktycznych w sprawie. Wskazał, że przez pewien czas współpraca z A. S. (2) układała się dobrze, natomiast później nastąpiły opóźnienia w płatnościach. Oskarżeni próbowali spłacać pokrzywdzonego ratami, wychodzili z propozycjami ugodowymi, jednakże nie spotkały się one z akceptacją drugiej strony. Ze zobowiązania ratalnego uregulowania zadłużenia oskarżeni nie wywiązali się, gdyż rozpoczęły się inne postępowania egzekucyjne. Wówczas oskarżeni nie mieli już możliwości zaoferować pokrzywdzonemu żadnej rozsądnej propozycji ugodowej i został im wyłączony telefon, co uniemożliwiło kontakt z A. S. (2). Oskarżony wiedział, że z nieruchomości w W., dla której prowadzona jest KW (...) egzekucję w imieniu dwóch innych wierzycieli prowadzi komornik w G. – A. B. (2). Wiedział też, na podstawie doświadczeń z egzekucją z domu w S., że cena uzyskiwana ze sprzedaży licytacyjnej jest znacznie niższa niż faktyczna wartość nieruchomości. Dlatego też zdecydował się zadzwonić do kancelarii komornika i zapytać, czy dozwolone jest sprzedanie egzekwowanej nieruchomości z wolnej ręki. Uzyskawszy informację, że może tak zrobić, poprosił o przygotowanie stanu zadłużenia. Z kancelarii odebrał dokument, z którego wynikało, że egzekucję do nieruchomości w W. kieruje trzech wierzycieli, a łączna wartość zadłużenia wobec nich wynosi 59.000 zł. Uzyskał też informację, na jaki numer konta należy dokonać spłat. Na ogłoszenie o sprzedaży domu umieszczone w Internecie odpowiedzieli państwo T.. Oskarżony umówił akt notarialny. Przed podpisaniem aktu notariusz zadzwoniła do kancelarii komorniczej upewnić się, czy nie wpłynęły nowe wnioski o wpis hipoteki lub o przyłączenie się do egzekucji. Po weryfikacji przystąpiono do aktu. Oskarżeni sprzedali nieruchomość za kwotę 60.000 zł, z czego 59.000 zostało przekazane bezpośrednio na konto komornika, a 1.000 zł gotówką do rąk oskarżonych. W ocenie oskarżonego była to dobra cena za tę nieruchomość. Z otrzymanego 1.000 zł oskarżony wykonał jeszcze trzy przelewy na konto komornika, gdyż okazało się, że stan zadłużenia zawierał błędy i trzeba było uiścić dodatkowe kwoty w celu ostatecznego umorzenia postępowań egzekucyjnych. Wskazał również, ze wiedział, że pan S. był wpisany na innych księgach wieczystych w R. i S.. O tym, że dokonana sprzedaż stanowiła pokrzywdzenie wierzyciela i jednocześnie czyn zabroniony przez ustawę pod groźbą kary, oskarżony dowiedział się w chwili przedstawienia mu zarzutów. Oskarżony nie ma żadnej wiedzy na temat zasad postępowania egzekucyjnego i prawidłowej kolejności spłat wierzycieli. W toku postępowania składane były mu inne propozycje sprzedaży nieruchomości, w tym przez D. S. działającego w imieniu A. S. (2), jednakże oskarżony odmówił ( wyjaśnienia oskarżonego k. 77v, 143-144, 358, ).

Wyjaśnienia oskarżonych M. i R. S. Sąd uznał za wiarygodne w przeważającej części. Przede wszystkim należy wskazać, że działalność gospodarcza zarejestrowana była na R. S. i to on podejmował ważniejsze decyzje gospodarcze. M. S. pozostawała w ustroju wspólności majątkowej z mężem, a ponadto pomagała mu w prowadzeniu sklepów, jednakże co do zasady to R. S. decydował o sprawach firmy, składał i opłacał zamówienia i to on lepiej orientował się w stanie finansów czy w prowadzonych egzekucjach. Wyjaśnienia oskarżonych w tym zakresie są w zasadzie spójne ze sobą i pozostają w zgodzie z dokumentami ujawnionymi w sprawie. Wyjaśnienia oskarżonego co do tego, że kontaktował się kancelarią komorniczą w celu uzyskania informacji o sposobie zaspokojenia wierzycieli i wysokości zadłużenia co do każdego z nich potwierdzają dane zawarte w akcie notarialnym ( k. 243-248). Tylko w ten sposób oskarżony mógł uzyskać wiedzę o wierzycielu T. J., którego przyłączenie się do egzekucji nie było jeszcze wpisane w dziale(...) KW i o wysokości dochodzonego przez niego roszczenia. Również wyjaśnienia oskarżonych, w których podali, że nie wiedzieli w jakiej kolejności należy spłacać wierzycieli sąd uznał za wiarygodne. O powyższym świadczy fakt, że obydwoje oskarżeni mają wykształcenie średnie, nie dysponują wiedzą prawniczą. Ponadto na żadnym etapie kontaktu z kancelarią komorniczą oskarżony nie został poinformowany, że w przypadku posiadania licznych wierzycieli, spłata tylko części z nich jest przestępstwem. Powyższe znajduje potwierdzenie w zeznaniach komornika A. B. (2). Potwierdził on, że nie przypomina sobie, aby udzielał dłużnikom informacji o wymaganej przez prawo kolejności spłat oraz dopuścił, że być może sugerował dłużnikom sprzedaż wierzytelności z wolnej ręki ( zeznania świadka A. B. (2), k. 370). Wyjaśnienia oskarżonego są tym bardziej wiarygodne, że słuchany w charakterze świadka komornik nie potrafił wskazać, dlaczego uznał, że (...) w W. nie kierował egzekucji do sprzedawanej nieruchomości i mimo, że prowadził egzekucję z wniosku 4 wierzycieli nie zaspokoił z kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości będącej przedmiotem niniejszej sprawy wszystkich 4 wierzycieli a zaspokoił tylko 3 z nich. W ocenie Sądu komornik wiedział o innych wierzycielach dłużnika (w szczególności (...) w W.), lecz mimo to w jego kancelarii zasugerowano dłużnikowi sprzedaż nieruchomości z wolnej ręki, gdyż umożliwiło to zakończenie trzech postępowań egzekucyjnych ( za wyjątkiem (...) w W.). Sąd dał również wiarę wyjaśnieniom oskarżonych w zakresie propozycji ugodowych składanych A. S. (2) na pierwszym etapie konfliktu między stronami. Oskarżeni wielokrotnie powtarzali, że chcieli polubownie zakończyć spór z pokrzywdzonym. Informowali go o posiadanych działkach i składali oferty sprzedaży. Powyższe potwierdza fakt, że firma windykacyjna reprezentująca pana S. bardzo szybko ustaliła numery ksiąg wieczystych wszystkich działek należących do oskarżonych. W jaki inny sposób pokrzywdzony i jego pełnomocnik uzyskali by informacje o numerach ksiąg wieczystych nieruchomości należących do oskarżonych. Gotowość do ugodowego zakończenia sporu potwierdza również zobowiązanie, w którym oskarżeni zapewnili o woli ratalnej spłaty zadłużenia. Wyjaśnienia oskarżonych pozostają w tym zakresie w sprzeczności z zeznaniami świadka A. S. (2), który twierdził, że nigdy nie kontaktował się z oskarżonymi osobiście tylko telefonicznie, ani też nie otrzymywał żadnych propozycji ugodowych ( zeznania świadka A. S. (2) k.372). Jednocześnie ten sam świadek twierdził w potwierdzonych przez siebie zeznaniach w postępowaniu przygotowawczym, że „z uwagi na to, że sprawy nie można było załatwić polubownie, wniesiony został pozew do sądu” ( zeznania świadka A. S. (2) k. 8v). O wiarygodności wyjaśnień oskarżonych w tym zakresie świadczą również propozycje składane innym wierzycielom, w szczególności umowa zawarta z (...) spółką z o.o. z siedzibą w P. dnia 1 lipca 2011 r. oraz ustanowienie hipoteki ( umowa k.390-391, akt notarialny z dnia 16 marca 2012r k. 387-389). Wskazać należy, że oskarżeni odmiennie oceniali adekwatność ceny sprzedaży nieruchomości w W. do jej wartości rynkowej. Oskarżona twierdziła, że nieruchomość została zbyta poniżej jej wartości, natomiast w ocenie oskarżonego cena była bardzo korzystna. Należy jednak zwrócić uwagę, że M. S. brała pod uwagę wartość nieruchomości nieobciążonej, natomiast R. S. po pierwsze lepiej orientował się w cenach nieruchomości, o czym świadczą jego wyjaśnienia z dnia 14 maja 2015r. ( wyjaśnienia oskarżonego k.371-372), po drugie miał na względzie toczące się postępowania egzekucyjne oraz stosunkowo małą powierzchnię działki (2 ha). Również przesłuchiwany komornik wskazał, że w toku sprzedaży z wolnej ręki uzyskana cena zazwyczaj jest wyższa niż przy licytacji. Powyższe wynika też z zasad doświadczenia życiowego – cena wywołania wynosi ¾ sumy oszacowania przy pierwszej i ⅔ przy drugiej licytacji (art. 965 k.p.c. i art. 983 k.p.c.), do tego należy doliczyć koszty sądowe i koszty komornicze. Dlatego w ocenie sądu, wyjaśnienia oskarżonego w zakresie ceny nieruchomości należy uznać za w pełni wiarygodne. Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonego jedynie w zakresie zerwania kontaktu z pokrzywdzonym z powodu rozwiązania umowy z operatorem telefonicznym z powodu długów. Słuchany na tę okoliczność świadek S. twierdził, że oskarżony przestał odpowiadać na telefony. Jednocześnie oskarżeni przyznali, że unikali kontaktu ze świadkiem, gdyż z uwagi na toczące się egzekucje nie mieli mu już nic do zaoferowania. Informacja uzyskana od operatora telefonii nie potwierdziła wyjaśnień oskarżonego. Sąd uznał więc, że oskarżony celowo unikał kontaktu z pokrzywdzonym.

Zeznania świadka A. S. (2) Sąd uznał za wiarygodne w zakresie przebiegu współpracy w pierwszych latach działalności, co do braku porozumienia w zakresie polubownego zakończenia sporu oraz odnośnie przekazania sprawy do prowadzenia firmie windykacyjnej i panu D. S.. Jak wskazano i uzasadniono powyżej, rozbieżności co do faktu przedstawiania propozycji ugodowych przez oskarżonego Sąd rozstrzygnął na korzyść R. S..

Zeznania świadka D. S. okazały się co do zasady wiarygodne. Świadek zeznawał na okoliczność sposobu egzekwowania roszczenia A. S. (2). Świadek potwierdził, że pokrzywdzony nie wpisywał się na wszystkich nieruchomościach oraz że co do nieruchomości w W. nie przyłączył się do egzekucji niezwłocznie po uzyskaniu tytułu wykonawczego przeciwko R. S., lecz wszczął długotrwałe postępowanie przeciwko M. S. i dopiero uzyskawszy tytuł przeciwko niej złożył wniosek o wpis hipoteki przymusowej. Wpisu jednak nie dokonano, gdyż dwa dni przed złożeniem wniosku nieruchomość została zbyta. Świadek przyznał także, że nie składano propozycji wpisu hipoteki w trybie art. 777 k.p.c. Sąd dał wiarę świadkowi co do faktu trudności w kontakcie z oskarżonym po odebraniu deklaracji o ratalnej spłacie zadłużenia. W ocenie Sądu, świadek S. mógł nie wiedzieć o propozycjach kupna poszczególnych nieruchomości składanych przez oskarżonych bezpośrednio pokrzywdzonemu, jeszcze przed podjęciem przez niego współpracy z firmą windykacyjną. Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom świadka jakoby nie ustanawiali hipotek na innych działkach oskarżonych tylko na działce w S.. Jak wynika z odpisu zupełnego księgi wieczystej (...) w miejscowości S. wpisana jest tam hipoteka pokrzywdzonego A. S. (2) ( wpis (...),(...) w podrubryce (...) i (...) Dział (...) (...) , k. 185 ), co prawda wpis ten został dokonany po sprzedaży, przez oskarżonych działki będącej przedmiotem niniejszej sprawy nie mniej jednak nie zmienia to faktu, ze w momencie składania zeznań przez świadka wpis ten został skutecznie dokonany. Również na działce w miejscowości O. wpisana jest hipoteka przymusowa na rzecz pokrzywdzonego ( wpisy (...),(...)podrubryka (...)Dział (...) (...), k. 178-179 ) i wpis ten również został dokonany po sprzedaży rzez oskarżonych działki będącej przedmiotem niniejszej sprawy. Także na działce w miejscowości S. wpisana jest hipoteka przymusowa na rzecz pokrzywdzonego ( wpisy (...),(...),(...) podrubryka (...) Dział (...) (...), k. 218-229 ) i wpis ten również został dokonany po sprzedaży przez oskarżonych działki będącej przedmiotem niniejszej sprawy. Natomiast jeśli chodzi o działkę w miejscowości R. to wpis o ustanowienie hipoteki na rzecz pokrzywdzonego został dokonany w grudniu 2012r. ( wpis (...), podrubryka (...) Dział(...) (...) k. 181-182).

Zeznania świadka A. B. (2) były w ocenie Sądu wiarygodne w zakresie, w jakim komornik twierdził, że wiedział o pochodzeniu środków na spłatę trzech wierzycieli kierujących egzekucję do nieruchomości państwa S. w gminie W.. Jak sam podał w tytule przelewu wskazana jest nie tylko kwota ale również wskazana jest informacja na poczet czego ta kwota została zapłacona. Powyższe znajduje potwierdzenie w akcie notarialnym, gdzie wskazano jaka kwota ma zostać wpłacona na konto komornika z jakiego tytułu. Jak wskazano i uzasadniono powyżej, w ocenie Sądu komornik miał nie tylko świadomość, że dłużnicy dokonali sprzedaży nieruchomości, ale także nie wykluczył, że sugerował im taką formę zakończenia egzekucji z tej nieruchomości. Jak podał dalej zawsze mówi dłużnikom, że można sprzedać z wolnej ręki. Zeznania te znajdują oparcie w wyjaśnieniach oskarżonego. Ponadto, z jego kancelarii wydano dokumenty potwierdzające stan zadłużenia państwa S., co nawet gdyby przyjąć, że oskarżony nie pytał wprost o możliwość sprzedaży nieruchomości z wolnej ręki, powinno rodzić uzasadnione podejrzenie, że oskarżony planuje dokonać takiej sprzedaży, skoro w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości były ostrzeżenia o toczących się postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych przez jego kancelarię. Z zeznań komornika, które Sąd uznał za wiarygodne, wynika, że nie poinformował on dłużników, że przepisy prawa nie pozwalają na spłacanie wierzycieli w dowolnej kolejności, z pominięciem innych, mimo że zachodziły uzasadnione podstawy, aby to uczynić ( k. 370). O konieczności tej świadczy fakt, że 4 wierzycieli oskarżonych prowadzących w tamtym okresie egzekucję przeciwko oskarżonym kierowali ją min. do nieruchomości w W., a komornik zaspokoił tylko 3 z nich. Sąd dał również wiarę świadkowi co do braku kontaktu z notariuszem mimo, że oskarżony twierdził, że notariusz rozmawiał przez telefon z komornikiem B.. Tu wskazać należy, że co prawda oskarżony był bezpośrednim świadkiem rozmowy przez telefon notariusza z kancelarią komornika nie mniej jednak nie mógł słyszeć z kim dokładnie notariusz rozmawia przez telefon czy bezpośrednio z komornikiem czy też z pracownikiem jego kancelarii w celu ustalenia czy na sprzedawanej nieruchomości nie ma kolejnych wierzycieli. Okoliczność, że taka rozmowa notariusza miała miejsce wynika z wyjaśnień oskarżonego a także z faktu, że notariusz musiał się upewnić czy na przedmiotowej nieruchomości nie są wpisani inni dłużnicy poza 2, którzy byli wpisani w księdze wieczystej. Mając na uwadze powyższe oraz fakt, że w oparciu o zgromadzony materiał dowody nie można ustalić czy telefon ten odebrał komornik osobiście czy też ktoś z jego pracowników Sąd dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonego, uznając, że notariusz wykonała telefon do kancelarii komornika a nie do komornika. Za taką a nie inną interpretacją słów oskarżonego przemawiają jego dalsze wyjaśnienia, w którym posługuje się pojęciem „komornik” w sytuacji gdy mówi o kancelarii komorniczej.

Za w pełni wiarygodne Sąd uznał dokumenty ujawnione w sprawie, które w toku procesu nie były kwestionowane ani przez strony, ani przez żadnego ze świadków. Dokumenty te pochodziły wprost z akt sądowych lub komorniczych, albo zostały przedłożone do akt w oryginałach (akt notarialny, potwierdzenia przelewów).

Sąd zważył, co następuje:

Analiza okoliczności czynu zarzucanego oskarżonym pozwala przyjąć, że powinien on być zakwalifikowany z art. 302 § 1 k.k., a nie wskazanego w akcie oskarżenia art. 300 § 1 k.k. Należy wskazać, że mimo iż czyn oskarżonych wypełnienia znamiona przedmiotowe obu wskazanych przepisów, przy dokonywaniu kwalifikacji należy dokonać eliminacji wielości ocen przez zastosowanie zasady konsumpcji ( lex consumens derogat legi consumptae). Zasada ta znajduje zastosowanie, gdy przepis pochłaniający zawiera wszystkie znamiona przestępstwa zamieszczonego w przepisie pochłanianym, a ponadto dodaje jeszcze inne znamiona, których ten przepis nie przewiduje. Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie. Zbycie nieruchomości należącej do oskarżonych w istocie doprowadziło do zmniejszenia ich majątku, jednakże co równie istotne, z uzyskanej ze zbycia ceny oskarżeni dokonali spłaty części wierzycieli (T. J., A. A. (2) i R. K.), podczas gdy inni wierzyciele (A. S. (2), (...) w W.) nie zostali zaspokojeni nawet w części. Tym samym, to ten przepis stanowił podstawę rozważań Sądu w kontekście czynu zarzucanego oskarżonym.

Przestępstwo z art. 302 § 1 k.k. jest przestępstwem indywidualnym właściwym, gdyż może być dokonane jedynie przez dłużnika. W niniejszej prawie nie budzi wątpliwości, że zarówno M. S. jak i R. S. byli dłużnikami pokrzywdzonego. Wynika to przede wszystkim z zapadłych przeciwko oskarżonym wyroków cywilnych ( akta XV GC 2164/12 k. 28-29 oraz akta XVI GNc 2446/12 k. 50-51). W doktrynie wskazuje się ponadto, że wykładania literalna art. 302 § 1 k.k. prowadzi do wniosku, że warunkiem kwalifikacji czynu z tego przepisu jest istnienie co najmniej dwóch wierzycieli. Przesądza o tym znamię "wszystkich wierzycieli". Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie – w wyniku czynu oskarżonych wierzycielami zaspokojonymi zostali T. J., A. A. (2) i R. K., natomiast niezaspokojonymi – co najmniej pokrzywdzony A. S. (2) oraz (...) w W..

Do znamion czynu z art. 302 § 1 k.k. należy sytuacja grożącej sprawcy niewypłacalności lub upadłości. Analiza stanu majątku dłużników oraz ich możliwości zarobkowych, dotychczasowy przebieg postępowań egzekucyjnych, a także liczba wierzycieli nie pozostawia wątpliwości, że dokonując sprzedaży, oskarżeni już znajdowali się w sytuacji niewypłacalności a ich majątek nie wystarczał na zaspokojenie wszystkich wymagalnych wierzytelności. W sytuacji gdy prowadzona jest egzekucja przeciwko dłużnikowi prawo przewiduje dokładne zasady spłacania wierzycieli, w szczególności wskazując na kolejność zaspokajania poszczególnych roszczeń. Zgodnie z art. 1025 § 1 k.p.c. Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:

1) koszty egzekucyjne;

2) należności alimentacyjne;

3) należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;

4) należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;

5) należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu;

6) należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej;

7) należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.178), o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej;

8) należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję;

9) inne należności.

Art. 1026 § 1 k.p.c. wskazuje ponadto, że jeżeli suma objęta podziałem nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw tej samej kategorii, należności zaliczone do kategorii czwartej i piątej będą zaspokojone w kolejności odpowiadającej przysługującemu im pierwszeństwu, inne zaś należności - stosunkowo do wysokości każdej z nich.

Należy przy tym podkreślić, że na sprzedanej nieruchomości nie było ustanowionej hipoteki, a jedynie w dziale(...) wpisano ostrzeżenia o toczących się egzekucjach prowadzonych przez R. K. i A. A. (2) ( k. 172-173). Pozwalało to innym wierzycielom ( w tym A. S. (2) ) na dołączenie się do egzekucji na podstawie posiadanych tytułów wykonawczych i umieszczenie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej, a komornik byłby wówczas zobligowany do dokonania planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1035 i nast. k.p.c.). Mimo to, co omówiono wyżej, A. S. (2) nie przyłączył się do toczących się egzekucji i nie umieścił stosownego ostrzeżenia w księgach wieczystych a komornik i tak nie dokonał planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji, zaspakajając tylko 3 z 4 wierzycieli.

Dokonanie sprzedaży nieruchomości i przeznaczenie kwoty z niej uzyskanej w całości na spłatę jedynie części uprawnionych stanowi faworyzowanie wierzycieli. Czynność sprawcza musi być jednak dopełniona znamieniem postaci działania na szkodę wierzycieli. Co istotne, przestępstwo z art. 302 § 1 k.k. ma charakter formalny, w tym sensie, że nie jest konieczne, aby wierzyciele faktycznie ponieśli jakąkolwiek szkodę. Ustawowe znamiona wymagają jednak, aby w wyniku działania sprawcy, po stronie wierzycieli zmaterializowało się niebezpieczeństwo powstania szkody. Innymi słowy, pokrzywdzony nie musi wykazywać poniesienia straty lub utracenia korzyści, ale przypisanie sprawcy popełnienia przestępstwa wymaga, żeby działanie dłużnika było w wymiarze finansowym istotne dla interesów wierzyciela. Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że w wyniku sprzedaży nieruchomości, pokrzywdzeni wierzyciele utracili możliwość dołączenia się do egzekucji z nieruchomości. Należy zwrócić uwagę, że kancelaria reprezentująca pokrzywdzonego A. S. (2) złożyła wniosek o wpis hipoteki na nieruchomości (...) w dniu 15 marca 2013 roku, a więc jedynie dwa dni po dokonaniu sprzedaży. Można przypuszczać, że gdyby nieruchomość nie została sprzedana, wierzyciel ten zaspokoiłby się chociażby częściowo. Również drugi z pokrzywdzonych wierzycieli – (...) w W. dążył do przyłączenia się do egzekucji ze sprzedanej nieruchomości, o czym świadczą pisma z k. 1 i 48 akt Km 29/2013. W ocenie Sądu czyn oskarżonych wyczerpywał zatem znamiona przedmiotowe przestępstwa z art. 302 § 1 k.k.

Przestępstwo faworyzowania wierzycieli może być popełnione wyłącznie umyślnie, w obydwu postaciach zamiaru. W niniejszej sprawie, Sąd nie dopatrzył się umyślnego działania po stronie sprawców. Oskarżeni z całą pewnością nie byli motywowani chęcią wyróżnienia niektórych wierzycieli. Z ustalonego stanu faktycznego wynika niezbicie, że oskarżeni dążyli do uregulowania należności wobec wszystkich wierzycieli, wychodząc z propozycjami ugodowymi obejmującymi przejęcie nieruchomości za dług, udzielenie kredytu konsumenckiego lub ustanowienie hipoteki wobec każdego z nich, w tym wobec A. S. (2). Ponadto z ich wyjaśnień wynika, że dążyli oni do zaspokojenia wszystkich wierzycieli wpisanych na tej właśnie nieruchomości. I tak zrobili. Po dokonaniu sprzedaży nieruchomości prawie całość kwoty uzyskanej ze sprzedaży (za wyjątkiem kilkuset złotych) przeznaczyli na spłatę w/w wierzycieli i wpłacili tę kwotę na konto komornika . Nie można zatem mówić o zamiarze bezpośrednim po stronie sprawców. W tym miejscu należy skazać na szereg opóźnień po stronie pokrzywdzonego. Po pierwsze, mimo dysponowania tytułem egzekucyjnym wobec R. S., nie zdecydował się on na przyłączenie do egzekucji już prowadzonej wobec dłużników, uznając, że jedyną formą zabezpieczenia jego interesów będzie ustanowienie hipoteki przymusowej. Po drugie, nie skorzystał z żadnej z propozycji ugodowych składanych przez oskarżonych i nie zaproponował im ustanowienia hipoteki na podstawie dobrowolnego poddania się egzekucji przez dłużników, co mając na względzie okoliczności niniejszej sprawy było możliwe do zrealizowania. Po trzecie, nie wystąpił z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, decydując się na kosztowniejszą i bardziej czasochłonną procedurę uzyskania odrębnego tytułu egzekucyjnego na M. S.. Wszystkie te okoliczności podważają zamiar bezpośredni po stronie oskarżonych, gdyż wskazują na alternatywną przyczynę wystąpienia ryzyka powstania szkody po stronie pokrzywdzonego, wynikającą z jego czynności, a nie z aktywności oskarżonych. Analizując podmiotowe znamiona czynu, Sąd nie dopatrzył się po stronie oskarżonych także zamiaru ewentualnego. Oskarżeni nie przewidywali, że ich czyn może stanowić faworyzowanie wierzycieli, pozostając w przekonaniu, że skoro mimo wiedzy o istnieniu nieruchomości (...) i posiadaniu tytułów egzekucyjnych wierzyciele nie przyłączają się do egzekucji z tej nieruchomości, to zaspokojenie wierzycieli, którzy złożyli wnioski o egzekucję z tej nieruchomości, nie stanowi działania na szkodę pozostałych. Nie można również przyjąć, aby oskarżeni godzili się na możliwość zaszkodzenia wierzycielom niefaworyzowanym, skoro przed dokonaniem sprzedaży kontaktowali się z kancelarią komorniczą w celu ustalenia, czy taka forma spłaty długu jest dozwolona przez prawo, a w toku aktu notarialnego nie tylko nie zataili swojej sytuacji majątkowej, lecz również ujawnili wobec notariusza trzeciego wierzyciela, który przyłączył się do egzekucji z nieruchomości, choć jego wniosek jeszcze nie został wpisany (T. J.), a notariusz jeszcze w obecności oskarżonych dzwoniła do kancelarii komorniczej w celu upewnienia się, że nie ma nowych wniosków. Nadto, oskarżeni nie zgodzili się na propozycje umorzenia długu za przekazanie własności kolejnej nieruchomości złożone przez D. S. w toku niniejszego procesu, jak wskazali, ponieważ wiedzieli już, że działanie takie spowodowałoby pokrzywdzenie innych wierzycieli. W ocenie Sądu powyższe przesądza o braku umyślności po stronie oskarżonych i skutkuje uznaniem, że oskarżeni nie wypełnili znamion strony podmiotowej zarzucanego im przestępstwa.

Kompleksowa analiza stanu faktycznego wymaga nadto wskazania, że nawet gdyby przyjąć, że w sprawie doszło do wypełnienia również znamion strony podmiotowej, oskarżonym nie można przypisać winy za dokonany czyn. Przede wszystkim wskazać należy, że oskarżeni są osobami o wykształceniu średnim i mimo prowadzonej działalności gospodarczej nie dysponują specjalistyczna wiedzą prawniczą, a za taką należy w okolicznościach niniejszej sprawy uznać wiedzę o kolejności spłacania wierzycieli w sytuacji wielu egzekucji kierowanych zarówno do ruchomości, jak i do licznych nieruchomości dłużników i prowadzonych przez kilku komorników. Należy podkreślić, że oskarżeni dochowali wszelkich reguł należytej staranności, upewniając się o prawnym charakterze planowanej sprzedaży przed jej dokonaniem przez kontakt z kancelarią komorniczą i ustalenie kręgu wierzycieli, którzy są uprawnieni do zaspokojenia się z sumy uzyskanej ze sprzedaży. Przekonanie oskarżonych o legalności podejmowanych czynności umocnione zostało ponadto przez notariusza, który wykonał telefon do kancelarii komornika i w ocenie oskarżonych potwierdził, że sprzedaż nieruchomości nie stanowi naruszenia obowiązujących przepisów prawa. W niniejszej sprawie nastąpiła więc kumulacja dwóch wyróżnianych przez doktrynę przyczyn usprawiedliwiających błąd sprawcy co do bezprawności podejmowanego działania. Po pierwsze były to kryteria obiektywne, w szczególności wykształcenie, wiedza i zdolność do rozumienia pojęć prawnych oraz możliwość samodzielnego zdobycia tej wiedzy. Mimo toczących się egzekucji, oskarżeni nie zostali poinformowani o prawidłowej kolejności spłacania wierzycieli, a przesłuchiwani w toku postępowania przed sądem wykazali się nieznajomością tych zasad. Należy wskazać, że przepisy o kolejności zaspokajania roszczeń nie należą do powszechnie znanych, nie są też łatwo dostępne, a ich znalezienie i zrozumienie wymaga nie tylko podstawowej wiedzy prawniczej, ale także znajomości systematyki poszczególnych aktów prawnych. Uwzględniając wykształcenie oskarżonych, nie można czynić im zarzutu z braku znajomości treści tych przepisów. Po drugie, za uznaniem błędu oskarżonych za usprawiedliwiony przemawiają kryteria niezależne od sprawców, w postaci mylnej informacji o prawie uzyskanej od osoby, której szczególnym obowiązkiem było pouczenie oskarżonych o ich obowiązkach jako dłużnikach, czyli od komornika. W ocenie Sądu, uwzględnienie współistnienia tych okoliczności skutkować musi uznaniem, że nawet w sytuacji przyjęcia, że spełnione zostały znamiona strony podmiotowej, oskarżeni działali pod wpływem usprawiedliwionego błędu co do bezprawności swojego działania, co stanowi okoliczność wyłączającą winę i uniemożliwia obciążenie ich odpowiedzialnością za zaistniałe ryzyko pokrzywdzenia wierzycieli niezaspokojonych.

Na koniec należy sobie zadać pytanie jakie inne czynności mogli wykonać oskarżeni w sytuacji gdy prowadzone są w stosunku do nich liczne egzekucje przez różnych komorników aby mogli w miarę szybko i jak najmniejszym kosztem oraz zgodnie z prawem spłacić chociaż część wierzycieli. Tu wskazać należy, że nawet gdyby pokrzywdzony A. S. (2) brał udział w podziale sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości, lub w sytuacji sprzedaży nieruchomości przez komornika w drodze licytacji, to niezaspokojeni byliby inni wierzyciele oskarżonych. A przyjmując, iż do przypisania im odpowiedzialności za dokonany czyn wystarczające są okoliczności ujawnione w sprawie, oznaczałoby, iż w każdym z powyższych scenariuszy działanie oskarżonych wiązałoby się z przypisaniem im odpowiedzialności karnej.

Wobec powyższego, orzeczono jak w sentencji.