Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku K. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania K. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) 2014 r. sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy K. B. prawo do emerytury poczynając od dnia (...) 2014 roku,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na rzecz K. B. kwotę 60,00 zł (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VU 80/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy K. B. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji podał, iż wnioskodawca nie udowodnił wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 25 lat.

Od decyzji tej K. B. odwołał się w dniu 7 stycznia 2015 roku. Podniósł, że do jego stażu ubezpieczeniowego powinien być zaliczony cały okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców – od (...) 1970 roku do 31 czerwca 1974 roku, a nie jedynie praca w okresach wakacji szkolnych.

ZUS wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje

K. B., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 2 grudnia 2014 roku wniosek o przyznanie emerytury w przedmiotowej sprawie.

(dowód: wniosek o emeryturę z dnia 2 grudnia 2014 roku k. 1-4 w aktach ZUS)

Poprzedni wniosek o emeryturę z dnia 19 lutego 2013 roku został załatwiony przez ZUS odmownie decyzją z dnia 11 marca 2013 roku. Wyrokiem z dnia 23 lipca 2013 roku, wydanym w sprawie VU 463/13, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Tryb. oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji z uwagi na niespełnienie przez niego przesłanki posiadania wymaganego dla nabycia prawa do emerytury wcześniejszej wieku, tj. 60 lat.

(dowód: wniosek o emeryturę z dnia 19 lutego 2013 roku k. 1-5, decyzja ZUS z dnia 11 marca 2013 roku k. 85 w aktach ZUS, wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 23 lipca 2013 roku k. 20 w aktach VU 463/13)

Wnioskodawca nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Niekwestionowany przez ZUS staż pracy wnioskodawcy wynosi 24 lata, 9 miesięcy i 8 dni, w tym 24 lata, 1 miesiąc i 14 dni okresów składkowych, 3 miesiące i 24 dni okresów nieskładkowych oraz 4 miesiące okresów uzupełniających.

ZUS uznał, że wnioskodawca udowodnił 21 lat, 10 miesięcy i 2 dni okresów pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczności niesporne)

W latach 1970-1974 K. B. uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w R. w zawodzie mechanika maszyn i urządzeń przemysłowych. Szkołę tę ukończył w dniu 12 czerwca 1974 roku. Od dnia 1 lipca 1974 roku wnioskodawca podjął pierwsze zatrudnienie w Fabryce (...) w R..

(dowód: zaświadczenie Zespołu Szkół (...) w R. k. 95, świadectwo pracy k. 29 w aktach ZUS)

W trakcie uczęszczania do szkoły zawodowej wnioskodawca mieszkał w gospodarstwie rolnym jego rodziców położonym we wsi S., w gminie Ż.. Gospodarstwo to miało powierzchnię 1,28 ha. Rodzice wnioskodawcy nabyli ww. gospodarstwo w drodze umowy sprzedaży zawartej w dniu 28 października 1964 roku. Fakt władania gospodarstwem został potwierdzony na dzień 4 listopada 1971 roku przez Urząd Gminy w Żytnie.

Akt własności ziemi został wystawiony matce wnioskodawcy w dniu 4 listopada 1978 roku.

(dowód: umowa sprzedaży k. 8, protokół k. 7, akt własności ziemi k. 12 w aktach ZUS ,zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt stały k. 25, poświadczenie zameldowania k. 26, zaświadczenie Starostwa (...) w R. k. 23 w aktach sprawy)

Ojciec wnioskodawcy zmarł w dniu 9 maja 1970 roku. Matka wnioskodawcy była chora na stwardnienie rozsiane i nie pracowała w gospodarstwie rolnym. W dniu 8 czerwca 1971 roku matka wnioskodawcy została umieszczona w (...) w R.. Oprócz wnioskodawcy w gospodarstwie mieszkała dwójka jego młodszego rodzeństwa. Siostra wnioskodawcy w 1970 roku uczęszczała do siódmej, a brat do drugiej klasy podstawówki. Po umieszczeniu matki w (...), młodsze rodzeństwo trafiło do domu dziecka.

Z uwagi na sytuację rodzinną wnioskodawca był zmuszony sam wykonywać prace w gospodarstwie rolnym. W gospodarstwie rolnym w S. uprawiano ziemniaki, zboża i warzywa. Hodowano w nim także krowy, świnie, kury i kaczki.

Od wiosny do jesieni wnioskodawca pracował w polu przy sadzeniu, sianiu, sianokosach, żniwach i wykopkach. Prace te zajmowały mu co najmniej 4 godziny dziennie, czasami w ich wykonywaniu pomagali mu sąsiedzi. Zimą wnioskodawca wykonywał prace przy inwentarzu, karmił i poił zwierzęta, doił krowy, przeprowadzał remonty w gospodarstwie. Pracował wówczas w gospodarstwie rolnym mniej niż 4 godziny dziennie.

Gdy dochodziło do spiętrzenia prac w gospodarstwie rolnym, to wnioskodawca nie chodził do szkoły. W pierwszej klasie nauki wnioskodawca opuścił 55 godzin lekcyjnych, w drugiej klasie – 158 godzin. W roku szkolnym 1972/1973 wnioskodawca powtarzał drugą klasę i opuścił 114 godzin lekcyjnych. W trzeciej klasie wnioskodawca opuścił natomiast 100 godzin lekcyjnych.

Odległość między S. a R. wynosi około 35 kilometrów. Do szkoły wnioskodawca dojeżdżał autobusem (...). Do szkoły jeździł na godzinę 8:00 rano, a wracał ze szkoły około godziny 14:30. Z S. do R. autobusy jeździły co godzinę. Po powrocie ze szkoły wnioskodawca wykonywał prace w gospodarstwie, a uczył się wieczorami i w nocy.

(dowód: zaświadczenie (...) w R. k. 94 w aktach ZUS, zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt stały k. 25, zaświadczenie Zespołu Szkół (...) w R. k. 24, zeznania świadków K. N. k. 29 odwrót 30, k. 32 i M. G. k. 30 odwrót, k. 31, k. 32, częściowo zeznania M. A. k. 30, 32, zeznania wnioskodawcy k. 30 odwrót, k. 31 i 32 w aktach sprawy)

ZUS uznał, że wnioskodawca pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie wakacji szkolnych od 1 lipca 1972 roku do 31 sierpnia 1972 roku oraz od 1 lipca 1973 roku do 31 sierpnia 1973 roku.

(dowód: karta przebiegu zatrudnienia k. 84 w aktach ZUS)

Przy zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców: od 1 września 1971 roku do 31 października 1971 roku, od 1 lipca 1971 roku do 31 października 1971 roku, od 1 marca 1972 roku do 30 czerwca 1972 roku, od 1 września 1972 roku do 31 października 1972 roku, od 1 marca 1973 roku do 30 czerwca 1973 roku, od 1 września 1973 roku do 31 października 1973 roku oraz od 1 marca 1974 roku do 12 czerwca 1974 roku – staż ten wynosi łącznie ponad 25 lat.

(okoliczności niesporne)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. 2015r., poz. 748 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Ustęp 4 art. 32 stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W celu przyznania prawa do emerytury wcześniejszej, wnioskodawca powinien zatem wykazać, iż posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawca ma ponad 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i w dniu (...) 2014 roku ukończył 60 lat.

Możliwość uwzględnienia pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego przewiduje art. 10 ust. l pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r. poz. 1440 ze zm.), który stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również jako okresy składkowe przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Przy tym za okresy pracy w gospodarstwie rolnym przypadające przed dniem l stycznia 1983 roku, uważać należy okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po tym dniu dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. W przepisie art. 10 ust. l pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie wyznaczono rozmiaru świadczonej pracy, jak również nie wprowadzono w nim wymogu, aby praca ta stanowiła jedyne lub główne źródło utrzymania zainteresowanego, jednakże wątpliwości te zostały usunięte licznymi orzeczeniami Sądu Najwyższego zapadłymi w obecnym, jak i w poprzednim stanie prawnym, a zachowującymi aktualność również obecnie, w których jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przed objęciem ubezpieczeniem społecznym, przyjmowano wymiar pracy przekraczający 4 godziny dziennie. Doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego, (por. chociażby wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014 roku, I UK 17/14, LEX nr 1538420, z dnia 25 marca 2014 roku, I UK 340/13, LEX nr 1477426 oraz z dnia 6 czerwca 2013 roku, II UK 368/12 , LEX nr 1363452).

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej należało ocenić, czy wnioskodawca, poza okresami wakacji, w okresach od (...) 1970 roku do 30 czerwca 1972 roku, od 1 września 1972 roku do 30 czerwca 1973 roku oraz od 1 września 1973 roku do 12 czerwca 1974 roku, uczęszczając do (...) Szkoły Zawodowej w R. oddalonego o około 35 km od jego miejsca zamieszkania świadczył jednocześnie pracę w gospodarstwie rolnym swych rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

Należy przy tym wskazać, że zdaniem Sądu każdy przypadek wskazywania na pracę w gospodarstwie rolnym winien być oceniany indywidualnie, tzn. z uwzględnieniem wszelkich towarzyszących okoliczności, m.in. charakteru gospodarstwa, jego rozmiaru, ilości domowników oraz innych okoliczności istniejących po stronie danej osoby (np. uczęszczanie do szkoły w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania – położenia gospodarstwa rolnego).

W ocenie Sądu materiał dowodowy zebrany w niniejszej sprawie pozwala przyjąć, że praca w gospodarstwie rolnym rodziców świadczona przez wnioskodawcę w okresie nauki w szkole średniej, po ukończeniu przez niego 16-go roku życia była stałą pracą o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej i wykonywana była w wymiarze przekraczającym połowę czasu pracy. Sąd uznał jednakże, że pracę w takim wymiarze, spośród okresów, o których zaliczenie do stażu pracy skarżący wnosił w toku postępowania, wykonywał on w okresach: od 1 września 1971 roku do 31 października 1971 roku, od 1 marca 1972 roku do 30 czerwca 1972 roku, od 1 września 1972 roku do 31 października 1972 roku, od 1 marca 1973 roku do 30 czerwca 1973 roku, od 1 września 1973 roku do 31 października 1973 roku oraz od 1 marca 1974 roku do 12 czerwca 1974 roku, to jest w okresach od wiosny od jesieni oraz w okresie wakacji w 1971 roku (od 1 lipca do 31 sierpnia), które ZUS pominął przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego.

W ocenie Sądu okoliczność, że ustalenie stanu posiadania gruntami gospodarstwa rolnego nastąpiło na dzień 4 listopada 1971 roku, nie oznacza, że przed tą datą nie byli oni właścicielami gospodarstwa rolnego w S.. Rodzice wnioskodawcy nabyli bowiem ww. gospodarstwo w drodze umowy sprzedaży zawartej w dniu 28 października 1964 roku. Gdyby nawet do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy zaliczyć jedynie okresy od 1 marca 1972 roku (a nie od 1 września 1971 roku), to i tak są one wystarczające dla nabycia przez niego prawa do emerytury.

Jak chodzi o okresy zimowe, kiedy nie było prac polowych, to w ocenie Sądu nie mogły one zostać zaliczone do stażu pracy wnioskodawcy. Jak bowiem wynika z zeznań świadka K. N., a także zeznań samego wnioskodawcy wymiar pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym w okresach zimowych wynosił mniej niż 4 godziny dziennie. W tym zakresie zeznania te są zbieżne, a nadto logiczne, zważywszy na czynności, jakie wnioskodawca wykonywał w tych okresach, w których nie było prac polowych. W związku z tym za niewiarygodne należało uznać zeznania świadka M. A., że wnioskodawca także w okresach zimowych pracował w gospodarstwie co najmniej 4 godziny dziennie.

Przesłuchani w sprawie świadkowie potwierdzili natomiast zbieżnie wykonywanie przez wnioskodawcę pracy w gospodarstwie rolnym w okresach od wiosny do jesieni w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie i nie zachodzą podstawy do podważenia wiarygodności złożonych przez nich zeznań.

Sąd uznał za wiarygodne twierdzenia wnioskodawcy, iż na naukę w ww. okresach przeznaczał czas po wykonaniu wszystkich ciążących na nim obowiązków i stanął na stanowisku, że w tej konkretnej sprawie odbywanie przez wnioskodawcę kilkugodzinnej nauki w szkole średniej, łącznie z dojazdami do i ze szkoły nie przekreślało dopuszczalności uwzględnienia w jego stażu ubezpieczeniowym pracy świadczonej w gospodarstwie rolnym jego rodziców. Podkreślenia wymaga, że sam ZUS stwierdził, iż wnioskodawca pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w trakcie wakacji szkolnych w 1972 i 1973 roku, co oznacza, że uznał to gospodarstwo za na tyle duże, że wnioskodawca musiał pracować w nim co najmniej 4 godziny dziennie.

Z materiału dowodowego wynika przy tym, że ojciec wnioskodawcy zmarł w dniu 9 maja 1970 roku, a jego matka była chora na stwardnienie rozsiane i nie pracowała w gospodarstwie rolnym. Z uwagi na stan zdrowia matka wnioskodawcy jego matka została następnie umieszczona w (...) w R., a jego młodsze rodzeństwo w domu dziecka. W związku z powyższym wnioskodawca był zmuszony sam wykonywać prace w gospodarstwie rolnym, korzystając jedynie z pomocy sąsiadów przy wykonywaniu prac polowych. Okoliczność ta znajduje potwierdzenie w absencjach w nauce wskazanych w zaświadczeniu wystawionym w dniu 27 marca 2013 roku (k. 24) przez Zespół Szkół (...) w R., a także fakcie powtarzania przez niego drugiej klasy.

Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca wykazał wszystkie przesłanki konieczne dla nabycia prawa do emerytury i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w punkcie „1” sentencji.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego znajduje uzasadnienie w treści art. 98 k.p.c. oraz przepisów § 11 ust. 2 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 lipca 2015 roku) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 490 ze zm.).