Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodniczący SSR del. do SO Maciej Nawrocki

Protokolant st. prot. sąd. Magdalena Pelz

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2015 r. w Poznaniu

odwołania M. G.

przy udziale zainteresowanego K. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 7 listopada 2013r., znak: (...)

w sprawie M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu

oddala odwołanie

/-/Maciej Nawrocki

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 7 listopada 2013 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., powołując się na przepisy art. 83 ust. 1 pkt 1 i 2, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a), art. 6 ust.1 pkt 4 i 5, art. 9 ust. 2, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2 i 4, art. 18 ust. 1 i 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585; dalej: ustawa o sus) stwierdził, że M. G., jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) K. K. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 1 czerwca 2004 r. do dnia 28 lutego 2005 r.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że od dnia 1 czerwca 2004 r. do dnia 28 lutego 2005 r. (dalej także: okres sporny) M. G. był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osoba wykonująca umowę zlecenie zawartą z (...) K. K. (1). W okresie od lipca 2003 r. do października 2005 r. płatnik składek zgłaszał do ubezpieczeń około 400 zleceniobiorców, a ich podstawa wymiaru składek wynosiła 50 zł miesięcznie. Zdecydowana większość zleceniobiorców jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą i z tego tytułu dokonywano zgłoszeń wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Większość zleceniobiorców płatnik składek wyrejestrował z ubezpieczeń społecznych od dnia 1 listopada 2005 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził kontrolę, w trakcie której ustalono, że przedmiotem zawieranych umów zlecenia było pozyskiwanie klientów, z którymi zawierane były umowy przez otwarte fundusze emerytalne (...) i (...), promowanie alternatywnych form ubezpieczeń społecznych, oferowanie szkoleń z zakresu propozycji firmy (...), przekazywanie zleceniodawcy na druku polecającym co najmniej 2 klientów kwartalnie, celem polecania usług świadczonych przez (...). Mimo, że (...) zobowiązany był zapewniać zleceniobiorcom materiały szkoleniowe nieodpłatnie, to zleceniobiorcy zawierali z (...) oddzielnie umowy o udział w szkoleniach, z tytułu których ponosili na rzecz (...) opłaty rzędu 150 zł – 400 zł miesięcznie, w zamian za co otrzymywali materiały szkoleniowe, niezbędne z celu właściwego promowania usług i produktów oferowanych przez (...).

Poczyniwszy takie ustalenia faktyczne, organ rentowy doszedł do wniosku, że wyłącznym celem zawarcia umowy zlecenia było uzyskanie przez M. G. kolejnego tytułu do ubezpieczeń społecznych, co pozwalało mu – w stanie prawnym obowiązującym do dnia 31 października 2005 r. – na odprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne z wybranego tytułu, a wybranym tytułem była umowa zlecenia (z podstawą naliczania składek 50 zł), a nie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (z podstawą naliczania składek około 1.300 zł – 1.400 zł). Zdaniem organu rentowego cel zawarcia umowy zlecenia sprzeciwiał się właściwości stosunku prawnego i zmierzał do obejścia art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 18 ust. 8 ustawy o sus, co prowadzi do wniosku o nieważności umowy i w dalszej konsekwencji skutkuje wyłączeniem z ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia. /vide: decyzja w aktach organu rentowego/

Od powyższej decyzji w przepisanym prawem trybie i terminie odwołał się M. G., wnosząc o zmianę decyzji. Odwołujący przywołał fragmenty poradnika w zakresie ubezpieczeń społecznych firmowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w którym wskazywano na możliwość wyboru tytułu ubezpieczenia i podkreślił swoje prawo do wyboru. Wskazał również, że jest to pożądane wsparcie na przedsiębiorcy rozpoczynającego działalność gospodarczą. Ma to być szczególnie potrzebne w dziedzinie ubezpieczeń, gdzie rozwój działalności gospodarczej trwa kilka lat. /vide: odwołanie – k. 27-28, 35-36 akt/

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy przywołał argumentację wyartykułowaną w uzasadnieniu skarżonej decyzji i wniósł o oddalenie odwołania. /vide: odpowiedź na odwołanie – k. 5-11, 38-44/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wiosną 2004 r. odwołujący miał zarejestrowaną działalność gospodarczą. Nie prowadził jej jednak, lecz dopiero przygotowywał się do podjęcia. W ramach przygotowań przechodził bezpłatne szkolenie w oddziale Towarzystwa (...) w W., gdzie wówczas mieszkał. Odwołujący szukał sposobu obniżenia składek ZUS, gdyż był przekonany, że w pierwszych latach prowadzenia działalności gospodarczej składki ubezpieczeniowej go przerosną i nie będzie go stać na prowadzenie działalności.

Wówczas z odwołującym skontaktował się R. W. – przedstawiciel (...) K. K. (1) – i zaproponował pracę na podstawie umowy zlecenia.

Dnia 28 maja 2014 r. strony zawarły dwie umowy:

Zgodnie z umową zlecenia nr (...) odwołujący był zobowiązany do przekazywania danych osób gotowych do podjęcia współpracy z (...) na podstawie takiej samej umowy jak ta, która łączyła odwołującego i (...). Realizując tę umowę odwołujący w całym spornym okresie (9 miesięcy) przekazał R. W. dane co najmniej 3 osób i na pewno nie więcej niż 9 osób (nie więcej niż 1 miesięcznie), z których co najmniej 1 zawarła z (...) umowę. Z tytułu realizacji tej umowy odwołujący otrzymywał wynagrodzenie po 50 zł miesięcznie, płatne początkowo gotówką. Rachunki do umowy wystawiał (...) K. K. (1) w imieniu odwołującego.

Zgodnie z umową o udział w szkoleniach / współpracy, odwołujący zamówił w (...) cykl dwunastu szkoleń miesięcznych, w cenie po 300 zł – 350 zł miesięcznie (wariant płatności B). Realizując tę umowę, (...) przesyłał odwołującemu co miesiąc pakiety materiałów, obejmujące kserokopie artykułów prasowych z dziedziny rynku kapitałowego, funduszy inwestycyjnych i ubezpieczeń emerytalnych, pół- do jednostronicowe opracowania z tych dziedzin oraz materiały reklamowe A., (...) S.A. Za materiały te odwołujący płacił po 170 zł miesięcznie.

W czerwcu 2004 r. odwołujący podjął prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinie ubezpieczeń, jako agent A..

Z dniem 28 lutego 2005 r. współpraca odwołującego z (...) K. K. (1) zakończyła się, wskutek wypowiedzenia przez płatnika składek.

Decyzją pozwanego z dnia 7 listopada 2013 r. M. G. został wyłączony z ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, chorobowego i chorobowego zdrowotnego z tytułu umowy zlecenia zawartej z (...) K. K. (1) za okres sporny, tj. od dnia 1 czerwca 2004 r. do dnia 28 lutego 2005 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie następujących dowodów:

–

zeznań odwołującego – k. 56v-57,

–

dokumentów zebranych w aktach organu rentowego, a to umowy zlecenia z dnia 28.05.2004 r., umorzy o udział w szkoleniach / współpracy z dnia 28.05.2004 r., faktury VAT do umowy o udział w szkoleniach / współpracy oraz dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy – materiałów szkoleniowych złożonych przez odwołującego na rozprawie w dniu 27.08.2015 r. (koperta k. 55).

Sąd uznał za w pełni wiarygodne i przydatne dla potrzeb niniejszego postępowania dokumenty zgromadzone w aktach pozwanego organu rentowego oraz w aktach niniejszej sprawy, albowiem zostały one sporządzone przez osoby do tego uprawnione w ramach przysługujących im kompetencji i w przewidzianej prawem formie. Nadto ich treść i forma nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania, a zatem i Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Dokumenty prywatne stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia zawarte w tych dokumentach. Fakt niekwestionowania przez strony treści kserokopii dokumentów pozwolił na potraktowanie tychże kserokopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Zeznania odwołującego w zakresie, w jakim dotyczyły okoliczności relewantnych prawnie, Sąd uznał za wiarygodne. Szczególnie pomocne były dwie wypowiedzi odwołującego: że treścią zobowiązania na podstawie umowy zlecenia było polecanie kolejnych osób, gotowych taką umowę zawrzeć oraz, że odwołujący szukał sposobu obniżenia składek ZUS w pierwszym, trudnym okresie prowadzenia działalności gospodarczej. Sąd powątpiewa natomiast o tym, jakoby w pracy odwołującego, jako agenta ubezpieczeniowego A., który przechodził dwumiesięczne szkolenie w A., przydatne były materiały szkoleniowe otrzymywane przez (...). Poczynienie ustaleń odnośnie do tego detalu stanu faktycznego sprawy nie było jednak niezbędne dla jej rozstrzygnięcia.

Sąd pominął dowód z przesłuchania płatnika składek, K. K. (1), albowiem ów, prawidłowo wezwany do osobistego stawienia się na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2015 r. (k. 54), stawiennictwa tego zaniechał, a jego przesłuchania nie żądały pozostałe strony procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu jako bezzasadne.

Przedmiotem sporu było to, czy w okresie od dnia 1 czerwca 2004 r. do dnia 28 lutego 2005 r. odwołujący podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i dobrowolnemu chorobowemu z tytułu umowy zlecenia zawartej dnia 28 maja 2004 r. z (...) K. K. (1).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o sus, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami” (pkt 4). Nadto takim ubezpieczeniom podlegają również osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące (pkt 5).

Natomiast zgodnie z art. 13 pkt 2 ustawy o sus obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy i to od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Z kolei zgodnie z art. 13 pkt 4 ustawy o sus, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 9 ust. 2 w/w ustawy osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem ust. 7. (dotyczy osób duchownych).

Dopiero dnia 1 listopada 2005 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o sus, mocą której do ustawy tej wprowadzono art. 9 ust. 2a, zgodnie z którym osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 (tj. zleceniobiorca) – prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 – podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4.

Sąd ustalił, że odwołujący od dnia 1 czerwca 2004 r. zamierzał (i zamiar ten zrealizował) podjąć prowadzenie działalności gospodarczej. Z tego tytułu odwołujący podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i był zobowiązany do odprowadzania składek. Świadomy ich wysokości, dążył – jak to sam szczerze powiedział składając zeznania – do obniżenia składek ZUS i kierując się tą motywacją zawarł z K. K. (1) umowę zlecenia. Przedmiot tej umowy określono jako (i) promowanie rozwiązań alternatywnych form ubezpieczeń społecznych, zgodnych z obowiązującymi przepisami prawa, (ii) oferowanie szkoleń z zakresu propozycji (...), będących przedmiotem jej działalności, (iii) przekazywanie informacji na „druku polecającym” w ilości co najmniej dwóch kwartalnie, celem polecania usług świadczonych przez (...), ilościowe rozliczenie osób poleconych będzie dokonywane w cyklach półrocznych (4 polecenia na pół roku)”. Mimo tak obszernego sformułowania obowiązków zleceniobiorcy, w istocie, zgodnie z relacją odwołującego, jego zobowiązanie ograniczało się do „znajdywania kolejnych osób, które zawrą taką umowę jak ja zawarłem z panem K.” (por. zeznania odwołującego – k. 56v pośrodku)

W płaszczyźnie ekonomicznej i prawnej oznacza to jedno – umowa zlecenia była pozbawiona wszelkiego gospodarczego znaczenia, została zawarta wyłączenie w celu wykreowania tytułu ubezpieczenia, który w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 1 listopada 2005 r. pozwalał na istotne obniżenie wysokości podstawy naliczania składek na ubezpieczenia społeczne. Szczególnego „gospodarczego znaczenia” nabierało dopiero zestawienie umowy zlecenia z kolejną umową zawartą dnia 28 maja 2004 r. przez odwołującego i K. K. (1), tj. umowy o udział w szkoleniach. Ta druga umowa tworzyła podstawę do zapłaty przez odwołującego na rzecz K. K. (1) kwot po 170 zł miesięcznie. Różnica tych kwot 120 zł [= 170 zł - 50 zł] stanowiła korzyść (przychód) K. K. (1). Korzyść odwołującego wyrażała się różnicą składek które powinien był odprowadzać od podstawy ustalonej w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej i składek, które były odprowadzane od podstawy 50 zł, wynikającej z umowy zlecenia oraz kwoty 120 zł [= 170 zł - 50 zł].

Sąd uznał, że umowa zlecenia zawarta przez odwołującego z K. K. (1) dnia 28 maja 2004 r. jest nieważna, jako mająca na celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 kc). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane (S. Dmowski, Komentarz do Kodeksu cywilnego tom I, s. 237). Strony mają prawo do wyboru rodzaju stosunku prawnego, który będzie ich łączył, swobodę zawierania umów, jednakże skutki prawne wywołuje tylko taka umowa, która nie jest sprzeczna z prawem i nie zmierza do jego obejścia (art. 353 ¹ kc). Przedmiot zobowiązania odwołującego jako zleceniobiorcy – ustalony wedle jego zeznań, a nie ściśle na podstawie treści umowy – można wprost określić jako nonsensowny. Poszukiwanie kolejnych osób, które zawrą taką samą umowę, jaka zawarł odwołujący nie ma bowiem dla zleceniodawcy żadnego gospodarczego sensu. Nabierało tego sensu dopiero po sprzężeniu z umową o udział w szkoleniach, zgodnie z mechanizmem opisanym w akapicie poprzedzającym. Warto również podkreślić, że żadna z tych umów (zlecenia, o udział w szkoleniach) na takie ich wzajemne sprzężenie nie wskazywała. Interesujące byłoby ustalenie, czy z którymkolwiek z kontrahentów K. K. (1) zawarł tylko umowę zlecenia, bez umowy o udział w szkoleniach. Strony nie skierowały jednak postępowania dowodowego w tym kierunku.

Mając na względzie powyższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, Sąd uznał, iż organ rentowy prawidłowo stwierdził, że odwołujący jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) K. K. (1), w okresie od dnia 1 czerwca 2004 r. do dnia 28 lutego 2005 r., nie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, ani dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu – i na podstawie omawianych przepisów prawa materialnego i art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie.

/-/ Maciej Nawrocki