Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 01 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział XIII Cywilny Rodzinny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Zientek

Sędziowie: SSO Violetta Kossowska-Czinar

SSR del. Elżbieta Kurkowska

Protokolant: Magdalena Maślanka

po rozpoznaniu w dniu 01 lipca 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa małoletniego O. G. działającego przez matkę M. G.

przeciwko J. G.

o alimenty

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 03 listopada 2014 r. sygn. akt III RC 53/14

I oddala apelację;

II przyznaje od Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu) na rzecz radcy prawnego E. K. kwotę 1476 zł (w tym podatek VAT) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Sygn.akt XIII Ca 135/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 3 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej w pkt I zasądził od pozwanego J. G. na rzecz małoletniego powoda O. G. alimenty w kwocie 300 zł miesięcznie począwszy od 20 stycznia 2014 r., w pkt II oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w pkt III odstąpił od obciążania pozwanego kosztami procesu, w pkt IV przyznał od Skarbu Państwa pełnomocnikowi pozwanego 2952 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, w pkt V wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że małoletni O. G. urodził się (...) i jest synem M. G. i J. G.. Jest zdrowym dzieckiem. Chodzi do klasy III szkoły podstawowej. Opłata za komitet rodzicielski wynosiła w tym roku 60 zł. Małoletni uczęszcza na basen, co kosztuje 7 zł tygodniowo. Na jego wyżywienie przeznaczane jest ok. 300 zł miesięcznie. Obiady szkolne zostały opłacone mu przez MOPS. Na ubranie i obuwie chłopca jego matka przeznacza 200-300 zł kwartalnie. Na środki higieniczno-kosmetyczne przeznaczane jest ok. 50 zł miesięcznie. Jego rozrywka pochłania ok. 50 zł w miesiącu. W wakacje był na półkoloniach, które kosztowały 130 zł. Podczas ferii czas spędzał czas w domu kultury na K., co kosztowało jego matkę 100 zł.

M. G. z zawodu jest sprzedawcą ale w zasadzie nigdy nie pracowała w handlu. Pracowała na podstawie umowy o dzieło w K. w charakterze serwisanta zarabiając w ten sposób ok. 600 zł miesięcznie. Łącznie w 2013r. uzyskała dochód w wysokości 12167,78 zł. Obecnie nie jest zatrudniona i poszukuje pracy. Leczy się na serce i nadciśnienie. Na leki wydaje ok. 60 zł miesięcznie. Jest w trakcie diagnostyki tarczycy, skierowana została na płatne badania. Na swoje pozostałe potrzeby przeznacza 500-600 zł.

J. G. ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, która datowana jest od dzieciństwa i ma charakter trwały. Z powodu stanu narządu wzroku jest zaliczony do I grupy inwalidztwa z zastrzeżeniem opieki osoby drugiej, orzeczenie to również ma charakter trwały. Cierpi na padaczkę. MOPS we W. przydzielił mu do pomocy asystenta rodziny.

J. G. otrzymuje rentę oraz świadczenie odszkodowawcze przysługujące mu po matce jako wyrównanie uszczerbku z tytułu wadliwego przebiegu porodu. Łącznie otrzymuje miesięcznie 3167,54 zł.

Zamieszkuje wraz z M. G. i O. G. w domu jednorodzinnym. Zajmują dół tej nieruchomości. G. należy do ojca pozwanego. Do niedawna nie było osobnych liczników zużycia mediów dla każdego mieszkania. W części ojca dokonano nielegalnego podpięcia energetycznego. Między innymi z tych przyczyn powstała zaległość w płatności energii i gazu.

Opłaty mieszkaniowe pokrywa od czasu zawarcia małżeństwa i w całości jedynie J. G.. Kształtują się one następująco:

⚫

energia elektryczna 180-250 zł miesięcznie,

⚫

gaz 500 zł (bieżące zużycie oraz zaległość, w sezonie 600-800 zł)

⚫

wywóz nieczystości 66 zł,

⚫

woda i ścieki ok. 120-200 zł co dwa miesiące,

⚫

podatek od gruntu 126 zł kwartalnie,

J. G. opłaca również telewizję (75 zł), Internet (78 zł), telefony stacjonarny i komórkowy w wysokości 55 zł w miesiącu. Za ubezpieczenie wnosi składkę wysokości 38,99 zł. J. G. spłaca kredyt konsolidacyjny pobrany na spłatę innych zadłużeń zaciągniętych na remont domu i prace porządkowe w obejściu domu. Rata tego kredytu wynosi 1354,35 zł. Ma również zadłużenia na kartach kredytowych T. i A. w wysokości ok. 11000 zł. Stara się je spłacać kwotach ok. 600 zł miesięcznie, co nie zawsze się udaje i wówczas zadłużenie rośnie. Ciążą na nim również zobowiązania z tytułu zaległości za gaz (ok. 3000 zł) oraz za energię (ok. 2000 zł). Spłata zaległości z tytułu gazu została już rozłożona na raty po 290 zł miesięcznie.

J. G. w ciągu dnia korzysta z domu samopomocy społecznej, przebywając tam od rana do godziny popołudniowych. Opłata za korzystanie z placówki wynosi 160 zł miesięcznie. W dni robocze otrzymuje talon na obiad do baru przy ul. (...). Na leki wydaje 100 zł miesięcznie. Na żywność – wyłącznie suchy prowiant wydatkuje ok. 250 zł miesięcznie. M. G. i J. G. 5 maja 2005r. zawarli umowę o rozdzielności majątkowej.

Rodzice małoletniego O. są skonfliktowani. Toczyły się postępowania prokuratorskie w zakresie znęcania się przez M. G. nad małoletnim i pozwanym. Ma ona założoną tzw. Niebieską kartę. Strony prowadzą odrębne gospodarstwa domowe. O. G. niewłaściwie odnosi się do J. G., nie słucha go.

J. G. kupił w tym roku szkolnym małoletniemu podręczniki za 269 zł, dodatkowo do religii i angielskiego za 120 zł łącznie. Kupił leki podczas ostatniej choroby małoletniego za ok. 200 zł. J. G. proponował sfinansowanie wypoczynku letniego syna, jednak M. G. odmówiła przyjęcia pomocy w tym zakresie.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd zważył, że pozwany jest ojcem małoletniego powoda i zgodnie z przepisami art. 133 i 135 kro ma prawny obowiązek łożenia na swe dziecko. Rodzice uprawnionego żyją na niskim, a przy tym podobnym poziomie i w tym kontekście należało ustalić usprawiedliwione potrzeby O. G.. W przedmiotowej sprawie małoletni powód ukończył zaledwie 9 lat i uczęszcza do III klasy szkoły podstawowej, a zatem jest dzieckiem, które w większości spędza czas pod opieką dorosłych, a jego potrzeby związane z edukacją nie są jeszcze zwiększone o koszty dodatkowych zajęć pozalekcyjnych. Jest również zdrowym dzieckiem. Biorąc zatem pod uwagę przeciętny koszt utrzymania, ceny podstawowych towarów i usług, wiek małoletniego powoda, jego stan zdrowia, a także stopę życiową rodziców oraz opierając się na wskazaniu rodzajowym potrzeb powoda przez jego matkę oraz w oparciu o przedstawiony przez nią (w zeznaniach przed Sądem i w pismach procesowych) szacunek Sąd Rejonowy uznał, że łączny koszt utrzymania małoletniego O. G. powinien zamknąć się w kwocie 800-1000 zł miesięcznie. Opłaty związane ze szkołą w skali roku to ok. 80 zł. Koszt basenu to ok. 30 zł. Wyżywienie pochłania kwotę 300-400 zł miesięcznie, ubranie ok. 80-100 zł miesięcznie, a na środki kosmetyczne i chemiczne oraz rozrywkę niezbędne jest ok. 100 zł. Wydatki na leki w skali roku to ok. 50 zł. Koniecznym jest zabezpieczenie również kwoty na zapewnienie dziecku wypoczynku letniego i zimowego (100-150 zł miesięcznie). Wyszczególnione przez M. G. potrzeby małoletniego O. są w zasadzie podstawowymi i nie mogą być ocenione jako zbędne lub luksusowe. W ocenie Sądu żądana przez przedstawicielkę ustawową powoda suma 1000 zł znacznie przekracza możliwości zarobkowe pozwanego, a także wynika z zawyżenia rzeczywistych potrzeb małoletniego.

Przy ustalonych przez Sąd kosztach utrzymania zasadnym jest w ocenie Sądu Rejonowego zasądzenie od pozwanego 300 zł alimentów miesięcznie. Taki poziom partycypacji przez J. G. w kosztach utrzymania jego syna jest uzasadniony jego udziałem w zapewnieniu małoletniemu mieszkania oraz pokrywaniem przez pozwanego kosztów korzystania przez chłopca z telewizji i (...).. Kwota 300 zł miesięcznie odpowiada też możliwościom zarobkowym i majątkowym J. G.. Pozwany dysponuje kwotą przekraczającą 3000 zł miesięcznie. Większą cześć tej sumy pochłania spłata jego zobowiązań kredytowych, które zaciągając powinien mieć jednak na uwadze, że obciąża go obowiązek alimentacyjny wobec dziecka. Zgodnie bowiem z wyrokiem Sądu Najwyższego ( I CKN 1077/99 wyrok SN 2000.01.06 LEX nr 51637), który ten Sąd podzielił, rodzic powinien dzielić się z dzieckiem skromnym nawet dochodem. Pozwany ma określony przepisami prawa obowiązek pomagać swemu dziecku, choćby kosztem własnych wyrzeczeń.

W pozostałym zakresie koszty utrzymania małoletniego O. powinna pokrywać jego matka, która w ocenie Sądu Rejonowego nie wykorzystuje w pełni swego potencjału zarobkowego, zasłaniając się koniecznością sprawowania opieki nad synem, który mógłby przecież przez czas jej przebywania w pracy pozostawać pod opieką świetlicy szkolnej.

Apelację od powyższego orzeczenia złożył pozwany, który zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

1.naruszenie prawa materialnego tj.

- art. 5 kc poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż płacenie alimentów na rzecz powoda przez pozwanego nie mającego możliwości zarobkowych za to trwale niezdolnego do pracy z orzeczeniem o 1 grupie inwalidzkiej z problemami natury neurologicznej przy znikomym wkładzie przedstawicielki ustawowej powoda – jest zgodne z zasadami współżycia społecznego,

- art. 144 ¹ kro poprzez jego niezastosowanie,

- art.135 § 1 kro poprzez przyjęcie zbyt wysokiej kwoty usprawiedliwionych potrzeb powoda oraz przyjęcie, że pozwany powinien partycypować w utrzymaniu powoda w całości oraz poprzez błędne przyjęcie, że pozwany posiada możliwości majątkowe i zarobkowe, które umożliwiałyby mu spełnianie świadczenia alimentacyjnego wobec powoda, a także poprzez zasądzenie alimentów od dnia wniesienia powództwa podczas gdy w tym czasie pozwany zaspokajał potrzeby małoletniego (np. zakup podręczników ) i nie powstał uszczerbek w jego utrzymaniu,

2. naruszenie prawa procesowego:

- art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie analizy zgromadzonego materiału dowodowego w sposób dowolny a także poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i w konsekwencji nie uwzględnienie szeregu istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności w szczególności brak zapoznania się z (...) założoną pozwanemu i aktami Prokuratury dla W. PC 81/13,

- art. 233 § 2 kpc poprzez brak wskazania przyczyn, dla których Sąd I instancji jedne dowody uznał, innym zaś odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,

- art.328 § 2 kpc poprzez zaniechanie należytego wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których Sąd I instancji oparł swe ustalenia, a także przyczyn, dla których innym dowodom odmówił waloru wiarygodności i mocy dowodowej oraz zaniechanie należytego wyjaśnienia podstawy prawnej rozstrzygnięcia co miało istotny wpływ na wynik sprawy,

3. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia poprzez przyjęcie, iż:

- pozwany ma możliwości majątkowe i zarobkowe, które umożliwiają mu spełnienie świadczeń alimentacyjnych w wysokiej kwocie 300 zł pomimo, ze jego jedynym źródłem utrzymania jest renta, zaś sam pozwany potrzebuje wsparcia innej osoby,

- pozwany sam zaciągnął zobowiązania wobec instytucji bankowych zdając sobie sprawę z , podczas gdy zadłużenie w znacznej mierze wynika z działań matki powoda która wykorzystując karty płatnicze pozwanego spowodowała zadłużenie które pozwany obecnie spłaca,

- matka powoda wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe, pomimo niepodejmowania przez nią czynności w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych i dostosowania się do potrzeb rynku pracy,

- za zgodne z zasadami współżycia społecznego jest przyznanie alimentów powodowi, który nie okazuje wdzięczności, lekceważy pozwanego i zachowuje się w sposób, który wymusza na pozwanym przebywanie poza domem i unikanie zarówno powoda, jak i jego matki .

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa, bądź zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty alimentów w wysokości 100,00 zł miesięcznie, płatnych od dnia wydania wyroku przez Sad I instancji.

- zarządzenie zwrotu na rzecz pozwanego wyegzekwowanych alimentów,

- zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności

- zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, ze w okolicznościach niniejszej sprawy żądanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie gdyż jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego z uwagi na ciężką sytuację życiową i materialną powoda oraz naganne zachowanie powoda wobec pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja pozwanego jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy wyjaśnił istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktyczne , prawidłowo je ocenił powołując właściwą podstawę prawną rozstrzygnięcia i dokonując właściwej wykładni powołanych przepisów.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że nieuprawnione są twierdzenia apelacji wskazujące na zasadność uznania powództwa za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Ta klauzula generalna w odniesieniu do roszczeń alimentacyjnych, które mają charakter szczególny, została określona w przepisie art.144 ¹ kro, zgodnie z którym zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.

Z powyższego wynika, że przepis ten adresowany jest do każdego z kręgu zobowiązanych, kto w obronie przed obciążeniem świadczeniem wskaże, że żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Na taką przesłankę bezzasadności żądania nie może się jednak powołać każdy z rodziców względem ich małoletniego dziecka. Zatem pozwany jako ojciec małoletniego powoda nie może wskazywać tego przepisu jako podstawy oddalenia powództwa o alimenty. Podobnie konflikt między rodzicami małoletniego powoda i naganne zachowania syna wobec ojca nie mają wpływu na istnienie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka. Takie okoliczności mogą mieć natomiast wpływ na zakres wykonywania przez rodziców władzy rodzicielskiej i potrzebę ingerencji sądu opiekuńczego w tą sferę życia rodzinnego. Z tych względów badanie dokumentacji związanej z procedurą (...) nie mogło mieć wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Odnosząc się do zarzutu apelacji dotyczącego niewłaściwego ustalenia przez Sąd I instancji zakresu usprawiedliwionych potrzeb małoletniego powoda stwierdzić należy, że potrzeby małoletniego z uwagi na sytuację materialną jego rodziców ustalone zostały na minimalnym poziomie tj. kwoty 800 zł miesięcznie. Wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy wskazał, ze do ponoszenia tej kwoty zobowiązani są oboje rodzice i zauważył, ze matka chłopca nie wykorzystuje swoich możliwości zarobkowych bezzasadnie zasłaniając się koniecznością sprawowania opieki nad dzieckiem. Z tych przyczyn żądanie pozwu w przeważającej części zostało oddalone.

W ocenie Sadu Okręgowego Sąd I instancji prawidłowo ocenił możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanego biorąc pod uwagę stały dochód jaki osiąga w postaci renty. Sąd Rejonowy prawidłowo uwzględnił przy ustalaniu kwoty alimentów udział pozwanego w zapewnieniu małoletniemu mieszkania oraz pokrywaniu kosztów korzystania przez chłopca z telewizji i (...). Nie ulega wątpliwości, ze uzyskując dochód w kwocie ok. 3160 zł miesięcznie pozwany może partycypować dodatkowo w kosztach utrzymania swojego syna kwotą 300 zł. Ponieważ świadczenia alimentacyjne mają na celu zaspokojenie bieżących potrzeb uprawnionego, skutkuje to uznaniem daty wystąpienia z żądaniem jako konieczności zaspokojenia bieżących potrzeb. Twierdzenia pozwanego w apelacji, że pokrywał w toku procesu koszty utrzymania dziecka ponieważ kupił mu książki oraz soki i słodycze nie może zostać uznane za dowód spełniania obowiązku alimentacyjnego w pełnym zakresie.

Należy również pamiętać, ze sprawa niniejsza dotyczy roszczeń alimentacyjnych małoletniego powoda, nie zaś jego matki i wspólne zadłużenia małżonków z poprzedniego okresu nie mogą być rozliczane niejako przy okazji tej sprawy. Podobnie obowiązek partycypowania żony pozwanego w kosztach utrzymania mieszkania winien być rozstrzygany odrębnie.

Ustalając minimalny zakres obowiązku alimentacyjnego pozwanego Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że trudna sytuacja pozwanego nie zwalnia go od tego obowiązku w całości, a zaciągając zobowiązania powinien mieć na uwadze, że obciąża go obowiązek alimentacyjny wobec dziecka. Na marginesie należy również wskazać, że w toku procesu pozwany oświadczał, iż wielokrotnie proponował matce dziecka pomoc w ponoszeniu kosztów utrzymania syna, co spotykało się z odmową. Wnioskować należy zatem, że pozwany mimo swoich zobowiązań dysponuje środkami, które może przeznaczyć na rzecz syna.

Sąd Rejonowy w sposób wyczerpujący uzasadnił swoje stanowisko, zaś podniesione w apelacji zarzuty w tym zkresie nie wpływają na ocenę trafności rozstrzygnięcia.

Z przyczyn powyższych uznając apelację pozwanego za bezzasadną Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt I sentencji orzeczenia na podstawie art. 385 kpc. Orzeczenie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej wydane zostało zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. przy przyjęciu stawki 50% za drugą instancję.