Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia (...) maja 2013 r. (k. 2-5) E. B. (1)wniósł o dokonanie działu spadku po zmarłych rodzicach A.i E. B. (2). Wskazał, iż w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne położone w R., gmina K.o powierzchni 14,45 ha, składające się z działek oznaczonych w rejestrze gruntów pod numerem (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)nie mających urządzonej księgi wieczystej o łącznej wartości 309.200 złotych. W kwestii sposobu działu spadku wniosła o przyznanie powyższych nieruchomości w sposób wskazany na rozprawie. W uzasadnieniu powołał się na postanowienia o stwierdzeniu nabycia praw do spadku, na podstawie których spadkobiercy nabyli prawa do wskazanego majątku spadkowego.

Uczestnicy postępowania W. B., L. B., M. Ż.i A. S.(pismo z dnia 19 czerwca 2013 roku, k. 33-35) wnieśli o zawieszenie postępowania bądź połączenie do łącznego rozpoznania spraw toczących się przed Sadem Rejonowym w S. pod sygn. akt INs (...)oraz pod sygn. akt INs (...)z uwagi na to, że przedmiotem postępowania w sprawie INs (...)o dział spadku po K. B.jest nieruchomość, której dotyczy niniejsze postępowanie.

W odpowiedzi na to pismo procesowe wnioskodawca wniósł oddalenie wniosku o zawieszenie postępowania.

Postanowieniem z dnia 12 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w S. zawiesił postępowanie w sprawie.

Po podjęciu postępowania, wnioskodawca w piśmie procesowym z dnia 28 października 2014 r. zmodyfikował pierwotnie zgłoszone żądanie. Wniósł o ustalenie, iż w skład spadku po zmarłych rodzicach A.i E. B. (2)wchodzi gospodarstwo rolne położone w R., gmina K.o powierzchni 3,1 ha, składające się z działek oznaczonych w rejestrze gruntów pod numerem (...), (...), (...), (...) nie mających urządzonej księgi wieczystej o łącznej wartości 47.500 złotych.

Na rozprawie w dniu 26 lutego 2015 r. wnioskodawca oraz uczestnicy postępowania D. R., W. B., L. B., M. Ż., A. B. (1)(dawniej S.), wnieśli o przyznanie wchodzących w skład spadku działek o numerach (...)na współwłasność z udziałami w ¼ wysokości na rzecz E. B. (1)oraz w ¾ wysokości D. R.; ponadto o przyznanie działki nr (...)na współwłasność z równymi udziałami W. B., L. B., M. Ż.i A. B. (1), w pozostałym zakresie, tj. odnośnie działki o numerze (...)przyznanie jej na współwłasność z równym i udziałami na rzecz M. B.i J. M.z orzeczeniem stosownych dopłat. Stanowisko to zostało podtrzymane do zamknięcia rozprawy.

J. M.w piśmie z dnia 13 marca 2015 r. domagała się zasądzenia spłaty swojego udziału w majątku spadkowym (k. 240).

Sąd ustalił i zważył co następuje:

A. B. (2)zmarła w dniu 02 czerwca 1988 r. w S., zaś E. B. (2)zmarł w dniu 03 kwietnia 1993 r. w B.(dowód: akty zgonu w dokumentach akt sprawy I Ns (...)SR w S.).

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w S. z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie INs (...)spadek po A. B. (2)na podstawie ustawy nabyli: mąż E. B. (2)s. J.i M.w 24/96 części, syn E. B. (1)s. E.i A., córka D. R.c. E.i A.i syn S. B.s. E.i A.w 18/96 części każde z nich, oraz wnuczka M. Ż.c. K.i E., wnuczka A. S.c. K.i E., wnuczka M. B.c. K.i B., wnuczka J. M.c. K.i B., wnuk W. B.s. K.i E.i wnuk L. B.s. K.i E.w 3/96 części każde z nich z tym, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczy syn S. B.w 1/3 części, córka D. R.w 1/3 części, oraz wnuki: M. Ż., L. B., W. B., J. M.i A. S.i M. B.po 1/18 części każde z nich. Na mocy tegoż samego postanowienia spadek po E. B. (2)na podstawie ustawy nabyli: syn E. B. (1)s. E.i A., córka D. R.c. E.i A., syn S. B.s. E.i A.w ¼ części każde z nich, oraz wnuczka M. Ż.c. K.i E., wnuczka A. S.c. K.i E., wnuczka M. B.c. K.i B., wnuczka J. M.c. K.i B., wnuk W. B.s. s. K.i E.i wnuk L. B.s. K.i E.w 1/24 części każde z nich z tym, że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczy syn S. B.w 1/3 części, córka D. R.w 1/3 części, oraz wnuki: M. Ż., L. B., W. B., J. M.i A. S.i M. B.po 1/18 części każde z nich (dowód: postanowienie SR w S. z dnia 28 marca 2011 r., akta sprawy I Ns (...)).

Wyrokiem z dnia 02 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w B. ustalił, że umowa darowizny gospodarstwa rolnego o powierzchni 11 ha 34 a oznaczonego numerami (...), (...), (...), (...), (...), położonego we wsi R., gmina K., sporządzona w dniu 11 listopada 1981 r. w formie aktua notarialnego Rep. A Nr (...)pomiędzy K. B.a A. B. (2)i E. B. (2)jest nieważna (dowód: wyrok SO w B. z dnia 02 lipca 2014 r., akta sprawy IC (...)).

W dniu 30 marca 1976 r. został wydany Akt Własności Ziemi na podstawie którego E. B. (2)i jego żona A. B. (2)stali się właścicielami nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...)o pow. 0,53 we wsi M.. Działka o tym numerze w wyniku odnowienia operatu ewidencji gruntów otrzymała numer (...)(dowód: akt własności ziemi z dnia 30 marca 1976 r., (...) Wypis z rejestru gruntów, k. 14, 10).

W dniu 14 marca 1976 r. został wydany Akt Własności Ziemi na podstawie którego E. B. (2)stał się właścicielem nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...)o pow. 0,927 w R., pow. S.. Działka ta została nabyta w trakcie związku małżeńskiego z A. B. (2). (dowód: akt własności ziemi z dnia 14 marca 1976 r., (...), Wypis z rejestru gruntów, k. (...), 11).

Umową sprzedaży sporządzoną w formie aktu notarialnego z dnia 28 listopada 1975 r., Rep. ’’A’’ (...) E. B. (2)nabył prawo własności nieruchomości – działek rolnych o pow. 1 ha 63 a 70 m2 oznaczonych numerami (...) i (...), położonych we wsi R., gmina K.. Powyższą nieruchomość nabył on do majątku wspólnego z żoną A. B. (2)(dowód: akt notarialny – umowa sprzedaży z dnia 28 listopada 1975 r., Rep. ’’A’’ (...), k. 230-231).

Przedstawiony stan faktyczny, ustalony na podstawie dokumentów załączonych do pism procesowych, dokumentów akt sprawy IC (...), oraz zgodnych twierdzeń zainteresowanych, nie budził jakichkolwiek wątpliwości.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że w skład spadku i majątku wspólnego po A.i E. B. (2)wchodzą nieruchomości o powierzchni 0,93 ha, położona w obrębie (...) R., jako działka o numerze (...), o wartości (...).100,00 zł; o powierzchni 0,53 ha, położona w obrębie (...) M., jako działka o numerze (...); o powierzchni 0,44 ha, położona w obrębie (...) R., jednostka ewidencyjna K., jako działka o numerze (...); o powierzchni 1,20 ha, położona w obrębie (...) R., jako działka o numerze (...).

Stosownie do art. 210 zdanie pierwsze k.c. – i następne – który stosuje się odpowiednio do podziału majątku objętego wspólnością ustawową (stosownie do wymagań art. 688 k.p.c., art. 618 i art. 619 k.p.c. w zw. art. 1035 i n. k.c.) jak też działu spadku (z mocy art. art. 688 i 689 k.p.c.), każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności.

Z kolei zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Przepis ze zdania pierwszego § 1 art. 212 k.c. stanowi natomiast, że jeżeli zniesienie współwłasności następuje z mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne; rzecz, która nie daje się podzielić, może być natomiast przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (przepis z § 2 art. 212 k.c.).

Ponadto w postępowaniu o dział spadku – podobnie jak w postępowaniu o zniesienie współwłasności (vide: oraz art. 688 k.p.c. w zw. z art. 618 i następne k.p.c.) – na plan pierwszy wysuwa się potrzeba obowiązku uwzględniania przez sąd woli uczestników postępowania, prezentowanej w zakresie wyboru sposobu tego podziału (zniesienia) – albowiem w myśl art. 622 k.p.c. gdy zainteresowani złożą zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, sąd wyda postanowienie odpowiadające treści wniosku, jeżeli spełnione zostaną wymagania z art. 621 k.p.c., a projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych (art. 622 § 2 k.p.c.).

W przypadku braku porozumienia zainteresowanych co do sposobu zniesienia współwłasności i jednoczesnym zajściu warunków do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje zniesienia współwłasności przez podział fizyczny rzeczy na części odpowiadające wartością udziałom współ­właścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodar­czym; różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c.). Omawiany interes może, na przykład, spowodować dokonanie niezbędnych korekt, polegających na niezachowaniu przez sąd ścisłych proporcji pomiędzy wartością udziału, a wartością wydzielonych części (różnice wartości są wtedy wyrównywane odpowiednimi dopłatami – art. 623 k.p.c.); dopuszczalny jest także podział w naturze na mniejszą liczbę części niż liczba współwłaścicieli i przyznanie ich tylko niektórym z nich jednoczesnym zasądzeniem spłat pozostałym; dopuszczalne jest wreszcie dokonanie podziału częściowego w naturze i zarządzenie sprzedaży pozostałej części, chyba że wszyscy współwłaściciele żądają zniesienia współwłasności przez sprzedaż rzeczy (tak St. Rudnicki w: „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga druga – własność i inne prawa rzeczowe”, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1966, s. 231-232).

Mając na względzie wyżej przytoczone regulacje Sąd dokonał działu spadku po A. i E. B. (2) oraz podziału majątku wspólnego A. i E. B. (2) w sposób zaprezentowany w pkt III postanowienia.

W realiach niniejszej sprawy, sposób podziału nieruchomości uwzględniał wolę niemalże wszystkich zainteresowanych prezentowaną ostatecznie po podjęciu zawieszonego postępowania, wyrażoną w pismach procesowych oraz w toku rozprawy. Jedynie dwie uczestniczki postępowania M. B. i J. M. nie zajmowały aktywnego udziału w sprawie.

Ustalenia w przedmiocie określenia wartości nieruchomości wskazanych we wniosku inicjującym niniejsze postępowanie według stanu na datę śmierci, zaś cen aktualnych Sąd oparł na w zasadzie niekwestionowanej (z wyjątkiem J. M., która wprawdzie w piśmie z dnia 13 marca 2015 r. – k. 240 - podniosła zarzut braku aktualności dla dokonanych wycen, jednak nie udowodniła tych twierdzeń, pomimo wezwania do uiszczenia zaliczki w przypadku potraktowania jej oświadczenia jako wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości) przez zainteresowanych opinii biegłego sądowego z zakresu kosztorysowania i wyceny nieruchomości J. Ł., sporządzonej w sprawie IC (...), który po uprzednim dokonaniu oględzin nieruchomości będących przedmiotem postępowania w sprawie oraz dokonaniu analizy i charakterystyki lokalnego rynku nieruchomości, danych zwartych w aktach notarialnych oraz w oparciu o cechy wycenianej nieruchomości i przyjęte założenia, określił wartość poszczególnych przedmiotów majątkowych (k. 41-60, akt sprawy IC (...)SO w B.).

Zdaniem rzeczoznawcy wartość rynkowa nieruchomości o numerze (...)wynosi 15.100,00 zł, działki o numerze (...)wynosi 5.500,00 zł, działki o numerze (...)wynosi 8.300,00 zł, zaś działki o numerze (...)wynosi 18.600,00 zł. Określając sposób wyceny biegły przy uwzględnieniu obowiązujących przepisów prawnych oraz zachowania się na rynku lokalnego nieruchomości do oszacowania wartości nieruchomości zastosował podejście porównawcze techniką skorygowanej ceny średniej z przyjętych do analizy transakcji pomocniczych.

Należy przyjąć, iż opinia biegłego, choć nie sporządzona bezpośrednio do przedmiotowej sprawy - jest pełna, jasna i stanowi - zdaniem Sądu - wartościowy materiał dowodowy, który oceniać należy jako kompletny i zupełny. Zdaniem Sądu ustalenia biegłego w zakresie wyceny nadal zachowują aktualność (takie też było stanowisko wszystkich aktywnych zainteresowanych w sprawie). Zajmując stanowisko w sprawie rzeczoznawca do zleconych mu czynności podszedł z właściwą starannością i wnikliwością. Sporządzone przez nich opracowanie nie budziło też zastrzeżeń prawie wszystkich zainteresowanych. Stąd też na tej podstawie Sąd ustalił aktualną wartość poszczególnych przedmiotów majątkowych stanowiących przedmiot działu spadku i podlegających podziałowi w niniejszym postępowaniu.

Konsekwencję przyznania na rzecz wnioskodawczyni i uczestników postępowania poszczególnych nieruchomości - majątku w naturze stanowiło rozstrzygnięcie o należnej dotychczas współuprawnionym rekompensacie pieniężnej. Stosownie bowiem do treści art. 212 § 2 i 3 k.c. w zw. z art. 1035 k.c., sąd przyznając rzecz jednemu ze współwłaścicieli nakłada nań powinność spłaty, ustalając jednocześnie termin i sposób jej uiszczenia, jak też wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby również sposób zabezpieczenia. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.

Sąd tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym i spadkowym zasądził odpowiednie dopłaty pieniężne. Łączna wartość majątku podlegająca działowi i podziałowi wynosiła 47.500,00 złotych. Rozstrzygając o dopłacie pieniężnej należnej W. B., L. B., M. Ż., A. B. (1) (dawniej S.) Sąd miał na uwadze wysokość ich udziału w całym majątku spadkowym (łącznie 4/18 części) 10555,60 zł (suma udziałów 4x 2638,88 zł). Wartość udziału D. R. wynosiła 23.750,00 zł (udział 1/2), E. B. (1) 7916,66 zł (udział 3/18), J. M. i M. B. (po 2638,88 zł - udziały po 1/18), wobec tego że wyniku działu i podziału otrzymali oni składniki majątku przewyższające wartość należnych im udziałów, Sąd zasądził od nich na rzecz W. B., L. B., M. Ż., A. B. (1) (dawniej S.) kwoty stanowiące różnice powyższych kwot, ustalając termin płatności należności na 1 (jeden) miesiąc od daty uprawomocnienia się orzeczenia oraz orzekł o należnych z tytułu opóźnienia odsetkach (punkt IV sentencji postanowienia).

O kosztach sądowych, Sąd orzekł w oparciu o przepis z art. 520 § 2 k.p.c. Sąd obciążył wnioskodawcę i uczestników postępowania obowiązkiem uiszczenia nie uiszczonej opłaty sądowej od wniosku o podział majątku wspólnego A. i E. B. (2) proporcjonalnie do wartości przypadających im udziałów w dzielonym majątku (jak w pkt V postanowienia).

O pozostałych kosztach postępowania poniesionych przez zainteresowanych orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. – pkt VI postanowienia.