Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący:SSA Paweł Misiak

Sędziowie:SA Maria Wiatr (spr.)

del. SO Sławomir Lerman

Protokolant:st. sekr. sąd. Łukasz Szymczyk

przy udziale: H. T., Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2015 r.

sprawy

P. B. oskarżonego z art. 148 § 2 pkt 2 kk i art. 280 § 2 kk w związku z art. 11 § 2 kk w związku z art. 64 § 1 kk; art. 289 § 2 kk w związku z art. 64 § 1 kk; art. 178a § 1 kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 2 grudnia 2014 r. sygn. akt IV K 97/14

1.  uchyla orzeczenie o karze łącznej;

2.  uchyla wyrok w części dotyczącej czynu przypisanego w punkcie 1b i na podstawie art. 17 §1 pkt 10 kpk postępowanie w tej części umarza, a kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa;

3.  utrzymuje wyrok w mocy w pozostałej zaskarżonej części;

4.  na podstawie art. 85 kk i art. 86 §1 kk orzeka wobec oskarżonego karę łączną 13 (trzynastu) lat pozbawienia wolności;

5.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. D. – Kancelaria Adwokacka w P., kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

6.  zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych za II instancję.

Sygn. akt II AKa 59/15

UZASADNIENIE

P. B. został oskarżony o to, że:

I.  w dniu 30 czerwca 2013 roku w P. umyślnie pozbawił życia R. B. w ten sposób, że ugodził ją nożem kuchennym na pograniczu grzbietu i karku w okolicy nadłopatkowej prawej, powodując ranę kłutą karku, przechodzącą przez tkanki miękkie szyi po stronie prawej i drążącą do jamy opłucnej prawej, wyniku czego nastąpił zgon pokrzywdzonego z powodu wykrwawienia z rany kłutej karku, a następnie dwukrotnie uderzył R. B. w głowę słojem wypełnionym ogórkami, powodując u niej dwie rany tłuczone powłok głowy, przy czym czynu tego dopuścił się w związku z rozbojem polegającym na tym, że po uprzednim posłużeniu się wobec pokrzywdzonej nożem zabrał w celu przywłaszczenia biżuterię w postaci pierścionka o wadze 4.1 grama, wykonanego ze złota próby 585, ozdobionego trzema rzędami oczek o wartości 574 złotych, pierścionka o wadze 6,1 grama wykonanego ze złota próby 585 ozdobionego owalnym oczkiem w kolorze fioletowym o wartości 854 złotych, pierścionka o wadze 4,4 grama , wykonanego ze złota próby 585, w kształcie koszyczka, ozdobionego oczkiem z licznych, drobnych kamieni w kolorze białym o wartości 616 złotych, pierścionka o wadze 1,3 grama wykonanego z tombaku, w kształcie rozszerzającej się obrączki z ażurem o wartości 10 złotych, stanowiących łączną wartość 2054 złotych, czym działał na szkodę R. B. (1), przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, t.j. o czyn z art. 148 § 2 pkt 2 kk i art. 280 § 2 kk w zw z art. 11 § 2 kk w zw z art. 64 § 1 kk;

II.  w nocy z 22 czerwca 2013 roku na 23 czerwca 2013 roku w P. zabrał pojazd marki K. (...) o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 3000 złotych w celu jego krótkotrwałego użycia, a następnie porzucił w/w pojazd w stanie uszkodzonym, czym działał na szkodę A. R., przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, t.j. o czyn z art. 289 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk;

III.  w nocy z 22 na 23 czerwca 2013 roku w P., wbrew treści art.45 ust. 1 pkt 1 ustawy z 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym, prowadził samochód osobowy marki K. (...) o numerze rejestracyjnym (...) w ruchu lądowym, znajdując się w stanie nietrzeźwości, wyrażającym się stężeniem 2,66 promila alkoholu w organizmie, t.j. o czyn z art. 178a § 1 kk.

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 2 grudnia 2014 roku w sprawie IV K 97/14 orzekł:

1)  oskarżonego P. B. w ramach czynu zarzuconego w punkcie I uznał za winnego tego, że:

a)  w dniu 30 czerwca 2013 roku w P., działając umyślnie z zamiarem bezpośrednim ugodził R. B. nożem na pograniczu grzbietu i karku w okolicę nadłopatkową prawą, powodując ranę kłutą karku, przechodzącą przez tkanki miękkie szyi po stronie prawej, drążącą na jamy opłucnej prawej i dwukrotnie uderzył R. B. w głowę słojem z ogórkami powodując u niej dwie rany tłuczone: na czole i w okolicy czołowo-ciemieniowej prawej, powodując zgon R. B. na skutek wykrwawienia z rany kłutej karku czym wypełnił znamiona art. 148 § 1 kk i za to na podstawie art. 148 § 1 kk wymierzył mu karę 12 lat pozbawienia wolności,

b)  w dniu 30 czerwca 2013 roku w P., będąc uprzednio skazanym za umyślne przestępstwo podobne i przed upływem 5 lat od odbycia za nie kary pozbawienia wolności w rozmiarze przekraczającym 6 miesięcy zabrał w celu przywłaszczenia stanowiące własność R. B. 4 pierścionki (w tym trzy złote) o łącznej wartości 2054 złotych czym wypełnił znamiona art. 278 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i za to na podstawie art. 278 § 1 kk wymierzył mu karę 3 lat pozbawienia wolności;

2)  oskarżonego P. B. uznał za winnego czynów zarzuconych w punkcie II i III z tym uzupełnieniem w zakresie czynu z punktu III, iż dopuścił się go, będąc uprzednio prawomocnie skazanym Wyrokiem Sądu Rejonowego w P. z 29 października 2012 roku w sprawie o sygnaturze akt (...) za przestępstwo z art. 178a § 1 kk czym wypełnił: czynem z punktu II znamiona art. 289 § 2 kk w zw. z art. 64 § 1 kk , czynem z punktu III znamiona art. 178a § 4 kk i za to wymierzył mu kary:

a)  za czyn z punktu II na podstawie art. 289 § 2 kk – rok i 10 miesięcy pozbawienia wolności,

b)  za czyn z punktu III na podstawie art. 178a § 4 kk – rok pozbawienia wolności;

3)  na podstawie art. 85 kk, art. 86 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego P. B. karę łączną 14 lat pozbawienia wolności;

4)  na podstawie art. 42 § 2 kk w związku ze skazaniem za czyn z punktu III orzekł wobec oskarżonego P. B. zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na 5 lat;

5)  na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności: od 7 maja 2014 roku do 9 września 2014 roku i od 17 września 2014 roku.

Ponadto wyrok zawiera rozstrzygnięcia o kosztach obrony z urzędu i kosztach sądowych.

Apelację od wyroku złożył obrońca oskarżonego, który zaskarżając go na korzyść oskarżonego co do winy, zarzucił mający wpływ na jego treść błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia a polegający na uznaniu, że oskarżony działał z bezpośrednim zamiarem pozbawienia życia swojej babci w sytuacji, gdy takie okoliczności jak to, że cios zadany nożem nie godził w centralne dla życia narządy, był zadany ze średnią siłą oskarżony działał w silnych emocjach, umiejętność myślenia abstrakcyjnego u oskarżonego jest na niskim poziomie i jest on osobą na pograniczu upośledzenia umysłowego, że stosunki pomiędzy pokrzywdzoną a oskarżonym były burzliwe, bowiem z jednej strony się wspierali, z drugiej zaś konfliktowali, nie pozwalały na przyjęcie tej postaci zamiaru, a niewątpliwie postać zamiaru miała przełożenie na wymiar kary wymierzonej oskarżonemu za ten czyn. Ponadto zarzucił rażącą niewspółmierność kar jednostkowych, jak też łącznej, gdy chodzi o czyny mu przypisane a wyczerpujące dyspozycje art. 278 §1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., art. 289 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. oraz art. 178 a § 4 k.k. przez kształtowanie ich wymiaru na poziomie, który nie uwzględnia należycie stopnia ich społecznej szkodliwości, nie realizuje w wystarczającej mierze celów kary w zakresie tak kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, jak też funkcji zapobiegawczej i wychowawczej w stosunku do oskarżonego.

Podnosząc powyższe obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi i zasądzenie kosztów obrony udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym wobec ich nieopłacenia w żadnym zakresie.

Na rozprawie odwoławczej przed Sadem Apelacyjnym w Łodzi w dniu 28 kwietnia 2015r. obrońca oskarżonego zmodyfikował apelacje w ten sposób, że wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej czynu z art. 148§1kk (pkt 1a zaskarżonego wyroku) i skierowanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Odnośnie czynu przypisanego w pkt 1b wniósł o uchylenie wyroku i umorzenie postępowania z powodu bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Natomiast w przypadku czynów opisanych w pkt 2 zaskarżonego wyroku wniósł o wymierzenie kar jednostkowych w dolnym zakresie ustawowego zagrożenia ewentualnie o uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Prokurator wniósł – w przypadku uwzględnienia wniosków – o uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt 1b i umorzenie postępowania w tym zakresie oraz o wymierzenie oskarżonemu kary łącznej w wymiarze 13 lat pozbawienia wolności, a także o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy w pozostałym zakresie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest zasadna jedynie w zakresie czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 1b zaskarżonego wyroku, o czym będzie mowa w dalszej części niniejszych wywodów. Na wstępie rozważań należy bowiem stwierdzić, że sąd I instancji w sposób wnikliwy i wszechstronny rozważył wszystkie dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy, na ich podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne oraz należycie wykazał sprawstwo i winę oskarżonego w zakresie przypisanych mu przestępstw. Ocena materiału dowodowego została dokonana przez sąd z uwzględnieniem reguł sformułowanych w art.4, 5 i 7 kpk, jest oceną wszechstronną i bezstronną, nie narusza granic swobodnej oceny, jest zgodna z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz nie zawiera błędów faktycznych lub logicznych. Apelacja w zakresie ustalonego stanu faktycznego i oceny dowodów, zdaniem Sądu Apelacyjnego, ma charakter polemiki niedostarczającej argumentów za odmienną oceną.

Skarżący w szczególności nie ma racji zarzucając w odniesieniu do czynu z punktu 1a zaskarżonego wyroku błąd w ustaleniach faktycznych, co do zamiaru, z jakim działał oskarżony.

W sprawie nie ma wątpliwości, że oskarżony zadał pokrzywdzonej – swojej babki – cios nożem w plecy w okolicy lewej łopatki, a następnie, gdy pokrzywdzona upadła na podłogę dwukrotnie uderzył ją trzylitrowym szklanym słojem z ogórkami w głowę, w czoło i w prawą okolicę czołowo – ciemieniową. Nie ma także wątpliwości, że nóż, którym zadał cios oskarżony miał łączną długość 23,5 cm, z czego ostrze miało długość 12,5 cm i szerokość 2cm, zaś słój miał pojemność 3 litrów, 22,5 cm wysokości i średnicę 11,5-12 cm u podstawy oraz ważył 2,970 kg. Nie budzi także wątpliwości ustalenie, że przyczyną zgonu R. B. było wykrwawienie z rany kłutej karku, przechodzącej przez tkanki miękkie szyi po stronie prawej i drążące do jamy opłucnej prawej. Kanał rany miał głębokość około 90 mm, co przemawia za co najmniej średnią siłą zadanego ciosu. Zadana przez oskarżonego rana wnikała w mięśnie, spowodowała duże krwawienie skutkujące ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, które dawało niewielkie szanse na uratowanie życia. Uderzenie słojem z ogórkami w głowę oznaczało zagrożenie dla zdrowia. Nie ulega także wątpliwości, że gdy pokrzywdzona straciła przytomność oskarżony ściągnął z jej palców biżuterię, zabrał z mieszkania jeszcze dwa dalsze pierścionki i opuścił mieszkanie nie interesując się stanem zdrowia i losem babki. Jak wynika z wyjaśnień oskarżonego był on przeświadczony, że pokrzywdzona nie żyje.

Powyższe, niekwestionowane ustalenia, zdaniem Sądu Apelacyjnego, pozwalają zaakceptować przyjęcie przez sąd meriti, że oskarżony działał umyślnie z zamiarem bezpośrednim pozbawienia życia R. B.. Swoje stanowisko w tym zakresie sąd I instancji precyzyjnie i w przekonujący sposób uzasadnił w pisemnych motywach wyroku ( k 15 uzasadnienia). Akceptując w pełni motywy sądu I instancji Sąd Apelacyjny uznał, że nie ma potrzeby powtarzania argumentów zawartych w uzasadnieniu wyroku. Za sądem meriti należy jedynie powtórzyć, że o zamiarze, z jakim działał oskarżony świadczy zarówno rodzaj użytego narzędzia, siła, z jaką zadał cios oraz miejsce zadania uderzenia. Podkreślić także należy, że oskarżony uderzył pokrzywdzoną, gdy była odwrócona do niego plecami nie dając jej szansy obrony. O zamiarze, z jakim działał oskarżony świadczy także niechęć, jaką żywił do babki już wcześniej, a także w dniu zdarzenia, kiedy odmówiła mu udzielenia pożyczki pieniędzy. O zamiarze, z jakim działał oskarżony świadczy nadto jego zachowanie po zadanych uderzeniach nożem i słojem. Oskarżony nie zainteresował się losem babki, nie udzielił jej pomocy, lecz po zabraniu biżuterii z palców pokrzywdzonej i dwóch pierścionków leżących na segmencie opuścił mieszkanie. W ocenie Sądu Apelacyjnego, przeciwwagą dla powyższych ustaleń nie mogą być eksponowane w apelacji takie okoliczności jak działanie pod wpływem emocji czy stwierdzone u oskarżonego deficyty intelektualno-umysłowe w postaci niskiego poziomu umiejętności myślenia abstrakcyjnego powodujące, iż jest on osobą na pograniczu upośledzenia umysłowego oraz to, że stosunki pomiędzy oskarżonym a pokrzywdzoną już wcześniej były burzliwe.

Reasumując tę część rozważań stwierdzić należy, że skarżący nie wykazał, że ocena sądu I instancji, co do zamiaru, z jakim działał oskarżony jest błędna, bądź została dokonana z naruszeniem odpowiednich reguł postępowania tzn. w sposób niepełny, nielogiczny, naruszający zasady wiedzy i doświadczenia życiowego bądź zasadę bezstronności. Jeszcze raz należy podkreślić, że zaskarżony, w tej części, wyrok został oparty na rezultatach prawidłowo i wszechstronnie przeprowadzonego postępowania dowodowego, ze szczególnym poszanowaniem gwarancji oskarżonego i pełną możliwą do zrealizowania w konkretnych warunkach wnikliwością w dociekaniu prawdy. Nie było zatem podstaw do pójścia, w tej części, kierunkiem skargi apelacyjnej.

Należało natomiast podzielić stanowisko autora apelacji, wsparte przez oskarżyciela publicznego, zaprezentowane w toku rozprawy apelacyjnej, co do czynu przypisanego oskarżonemu w punkcie 1b zaskarżonego wyroku. Nie ulega wątpliwości, że oskarżony w dniu 30 czerwca 2013r. zabrał stanowiące własność R. B. 4 pierścionki o łącznej wartości 2054 złote to jest dopuścił się przestępstwa z art.278§1kk. Rzecz jednak w tym, że pokrzywdzona, na szkodę której dokonał kradzieży, była jego babką, a więc zgodnie z treścią art.115§11 kk osobą najbliższą. Natomiast zgodnie z treścią art.278§4kk, jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. To, że pokrzywdzona w wyniku działania oskarżonego zmarła nie zmienia faktu, że stosowny wniosek o ściganie oskarżonego nie został złożony także przez osoby uprawnione z mocy art.52§1kpk.

W tym stanie rzeczy należało podzielić pogląd, że w zakresie czynu z art.278§1kk wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza, o której mowa w art.439§1pkt 9kpk w postaci braku wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej i w związku z tym umorzyć postępowanie w tym zakresie na podstawie art.17§1pkt10kpk, a kosztami postępowania w tej części obciążyć Skarb Państwa.

Apelacja w części, w jakiej kwestionuje kary orzeczone za czyny z punktu 2a i 2b wyroku nie zasługuje na uwzględnienie. Orzeczone za te czyny kary, jak również kara orzeczona za czyn z punktu 1a zaskarżonego wyroku nie noszą, zdaniem Sądu Apelacyjnego, cech rażącej surowości. Wszystkie orzeczone wobec oskarżonego kary nie przekraczają stopnia jego winy, gdyż określając ich wysokość sąd I instancji wziął pod uwagę wszystkie okoliczności świadczące zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego, czemu dał wyraz w pisemnych motywach wyroku. Podzielając argumentację sądu meriti Sąd Apelacyjny uważa za zbędne ponowne jej przytaczanie. Podkreślić jedynie należy, że kary oscylują w granicach dolnego progu ustawowego zagrożenia, a przy określaniu ich wysokości sąd I instancji wziął także pod uwagę to, że oskarżony działał z zamiarem nagłym i pod wpływem silnych emocji – czyn z art.148§1kk, czynił starania o naprawienie szkody – czyn z art.289§2kk, prowadził samochód znajdując się w stanie nietrzeźwości w porze nocnej i przejechał stosunkowo niewielki odcinek drogi – czyn z art.178a§4kk.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, orzeczone wobec oskarżonego kary spełnią swoje zadania zarówno w zakresie prewencji indywidualnej jak i społecznego odziaływania, dlatego nie było podstaw do uwzględnienia apelacji także w zakresie zarzutu rażącej niewspółmierności kar jednostkowych.

Konsekwencją umorzenia postępowania w odniesieniu do czynu z art.278§1kk było uchylenie przez sąd odwoławczy orzeczonej w zaskarżonym wyroku kary łącznej i orzeczenie jej na nowo. Nie podzielając jednak zarzutów apelacji, co do sposobu określenia wysokości kary łącznej i uznając, że sąd I instancji prawidłowo zastosował zasadę częściowej absorpcji, a swoje stanowisko przekonująco uzasadnił ( k 18 uzasadnienia) Sąd Apelacyjny orzekł wobec oskarżonego karę łączną stosując tę samą metodę łączenia kar.

Wobec tego, że oskarżony w postępowaniu odwoławczym korzystał z pomocy obrońcy z urzędu, a koszty tej pomocy nie zostały opłacone Sąd Apelacyjny zasądził na rzecz obrońcy należne jej wynagrodzenie, zgodne z obowiązującymi w tej mierze przepisami.

U podstaw zwolnienia oskarżonego od kosztów sądowych za II instancję legły te same przyczyny, które uzasadniały analogiczne rozstrzygnięcie sądu I instancji.