Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Ura

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kruczek

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2013 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wznowienie prawa do emerytury

na skutek odwołania E. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 31/01/2013 r., znak: (...)

o d d a l a odwołanie.

Sygn. akt IV U 368/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 stycznia 2013 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na podstawie art. 114 ust. 1 w zw. z art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 28 grudnia 2012 r. odmówił ponownego ustalenia prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że do ponownego wniosku o przyznanie prawa do emerytury nie zostały załączone żadne nowe dowody mające wpływ na prawo do świadczenia. Organ rentowy wskazał, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Wobec wnioskodawcy nie zaszła zaś żadna zmiana stanu uprawnień – po uprawomocnieniu się decyzji organu rentowego z dnia 17 grudnia 2008 r.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył wnioskodawca E. K., który wskazał, że decyzja organu rentowego jest niezasadna. Odwołujący podkreślił, iż wyrokiem Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 17 kwietnia 2009 r., sygn. akt IV U 187/09 oddalono jego odwołanie. Na uzasadnienie takiego rozstrzygnięcia wskazano, iż wnioskodawca nie spełnił warunku rozwiązania stosunku pracy. Jednocześnie Sąd podkreślił, że analiza dokumentów dawała podstawę do stwierdzenia, że zostały spełnione pozostałe trzy warunki konieczne do uzyskania prawa do emerytury. Apelacja od powyższego wyroku została również oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 28 lipca 2009 r. (sygn. akt III AUa 524/09). W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, że wnioskodawca nie może skutecznie ubiegać się o przyznanie prawa do emerytury, gdyż pozostaje w stosunku pracy. Natomiast stwierdzono, iż wnioskodawca spełnia warunek 20 lat pracy w charakterze nauczyciela. W związku z powyższymi ustaleniami sądów powszechnych oraz „zmianą przepisów dotyczących trybu naliczania emerytury” wnioskodawca kwestionował decyzję organu rentowego.

W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W piśmie z dnia 11 kwietnia 2013 r. organ rentowy dodatkowo wskazał, że E. K. ponownie wystąpił z wnioskiem z dnia 28 grudnia 2012 r. o emeryturę. Uprzednio wydana decyzja (z dnia 17 grudnia 2008 r.) ma charakter prawomocny. Rozstrzygnięcie organu rentowego w przedmiocie ww. wniosku ma swoje uzasadnienie w treści art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ponieważ wnioskodawca nie przedłożył nowych środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na prawo do emerytury.

Na rozprawie w dniu 25 czerwca 2013 r. wnioskodawca E. K. sprecyzował swoje żądanie domagając się ustalenia okoliczności, iż posiada on 20-letni okres pracy pedagogicznej i w konsekwencji ustalenia nabycia prawa do emerytury na podstawie Karty Nauczyciela.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

E. K. w dniu 17 listopada 2008 r. złożył ponowny wniosek o emeryturę (w okresie wcześniejszym takie wnioski składał w 2006 r. i 2007 r.). We wniosku oświadczył, że w dalszym ciągu pozostaje w stosunku pracy z Centrum (...) w R.. Decyzją z dnia 17 grudnia 2008 r., znak: (...)/2008 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił E. K. prawa do emerytury wskazując, iż pozostaje on w dalszym ciągu w zatrudnieniu i nie udowodnił co najmniej 20-letniego okresu pracy pedagogicznej, a jedynie 19 lat, 1 miesiąc i 19 dni. ( k. 117, 135 akt emerytalnych)

Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2009 r. (sygn. akt IV U 187/09) Sąd Okręgowy w Rzeszowie Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji z dnia 17 grudnia 2008 r. wskazując, że co prawda wnioskodawca legitymuje się wymaganym okresem pracy pedagogicznej (odmiennie od oceny organu rentowego), lecz nie został spełniony warunek rozwiązania stosunku pracy. Również Sąd Apelacyjny w Rzeszowie wyrokiem z dnia 28 lipca 2009 r. (sygn. akt III AUa 524/09) oddalił apelację powoda o wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie. W uzasadnieniu swojego orzeczenia Sąd Apelacyjny w Rzeszowie podzielił ustalenia i ocenę prawną dokonaną przez Sąd pierwszej instancji, dodatkowo przedstawiając szeroką argumentację o konieczności rozwiązania stosunku pracy jako warunku nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela ( k. 19-24, 35-39 akt sprawy IV U 187/09)

W dniu 28 grudnia 2012 r. E. K. ponownie złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. W oświadczeniu podkreślił, że nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego oraz że pozostaje w stosunku pracy z Centrum (...) w R.. ( akta emerytalne)

W dniu 31 stycznia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wydał decyzję będącą przedmiotem niniejszego postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Odwołanie jest bezzasadne.

Na wstępie należy wskazać, że przedmiotem postępowania przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych jest decyzja organu rentowego wydana w sprawie o świadczenia emerytalno-rentowe. Sąd jest uprawniony do badania legalności wydanej decyzji, jej zgodności z przepisami prawa materialnego oraz przepisami postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe. Powyższe determinuje ocenę legalności tej decyzji na dzień jej wydania (według stanu faktycznego i prawnego z tego dnia), a jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach Sąd może uwzględnić zmiany stanu faktycznego lub prawnego zaszłe po dniu wydania decyzji przez organ rentowy. Powyższa zasada działania Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wynika z całokształtu przepisów regulujących postępowanie sądu, a zawartych w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 477 ¹⁰ k.p.c. odwołujący winien oznaczyć w odwołaniu zaskarżaną decyzję organu rentowego, a jeżeli składa on nowe żądanie, dotychczas nie rozpoznane przez organ rentowy, Sąd jest obowiązany przekazać sprawę do rozpoznania właściwemu organowi. Rozstrzygnięcia Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie zaś z art. 477 ¹⁴ k.p.c. dotyczą oddalenia bezzasadnego odwołania lub przybierają formę merytorycznej zmiany zaskarżonej decyzji. Sąd może wydać także wyrok zobowiązujący organ rentowy (w razie niewydania przez niego decyzji) do wydania decyzji administracyjnej w określonym terminie lub też w okolicznościach wymienionych w Kodeksie postępowania cywilnego uchylić decyzję organu rentowego i przekazać sprawę do rozpoznania.

Już ze wskazanego art. 477 ¹⁴ k.p.c. można wyciągnąć jednoznaczny wniosek, że Sąd nie jest uprawniony do ustalenia spełnienia przez ubezpieczonego pojedynczej lub grupy przesłanek stanowiących warunek nabycia prawa do emerytury – jeżeli nie jest to jednoznaczne z nabyciem prawa do świadczenia. Sąd bada legalność decyzji organu rentowego przyznającej lub odmawiającej przyznania prawa do świadczenia lub ich wysokości. W tym miejscu warto wskazać, że prawo do emerytury powstaje, zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – z mocy ustawy z chwilą spełnienia przez wnioskodawcę wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Powyższa zasada odnosi się także do możliwości nabycia prawa do emerytury tzw. „nauczycielskiej” na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Zatem najpierw organ rentowy, a następnie (w razie wniesienia odwołania) Sąd Okręgowy badają spełnienie przez wnioskodawcę przesłanek do nabycia prawa do emerytury. Należy przychylić się do poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie (wyrok z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt III AUa 1449/12, orzeczenia.ms.gov.pl), w którym Sąd ten stwierdził, iż wyrok ustalający istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa jest dopuszczalny w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyjątkowo i tylko wówczas, gdy przepis tak stanowi, np. w sprawach o ustalenie istnienia lub nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, obowiązku opłacania składek, zwrotu nienależnego świadczenia. Natomiast regułą jest, że sąd ubezpieczeń społecznych w trybie rozpoznania odwołania od decyzji organu rentowego "przyznaje" konkretne świadczenie lub określa jego wysokość. Nie jest zatem dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia lub wyroku warunkowego, przyznającego to świadczenie na przyszłość z chwilą rozwiązania stosunku pracy. W związku z powyższym Sąd nie może ustalić spełnienia jednego z warunków nabycia prawa do emerytury – np. posiadania wymaganego stażu pedagogicznego. Takie ustalenie nie byłoby z resztą celowe, bowiem ustalenie takie nie wiązałoby organu rentowego, czy też innego sądu.

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się ustalenia spełnienia przez niego warunku stażowego, a w konsekwencji ustalenia prawa do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Pomimo wcześniejszych wyroków i szczegółowych uzasadnień wskazujących na konieczność spełnienia warunku rozwiązania stosunku pracy, wnioskodawca złożył w dniu 28 grudnia 2012 r. ponowny wniosek, w którym zawarł oświadczenie, iż pozostaje w stosunku pracy i nie rozwiązał umowy do dnia wydania orzeczenia przez Sąd. Należy zatem podkreślić, że art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela winien być wykładany w związku z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela i nie może prowadzić do wniosku, że do nauczycieli urodzonych po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. – nie znajduje zastosowania warunek rozwiązania stosunku pracy – ust. 2a dopuszcza zaś spełnienie tego warunku po dniu 31 grudnia 2008 r. (natomiast pozostałe warunki z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela winny być spełnione do tego dnia). Na taką wykładnię wskazanego przepisu dokonaną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 listopada 2008 r., sygn. I UK 104/08 powoływał się Sąd Apelacyjny w Rzeszowie (w wyroku z dnia 28 lipca 2009 r., sygn. III AUa 524/09). Należy podkreślić, iż jest to wykładnia powszechnie przyjęta w orzecznictwie. Jednocześnie należy podkreślić, że spełnienie tej przesłanki winno nastąpić przed złożeniem wniosku o przyznanie prawa do emerytury – a „warunkowe” rozwiązanie stosunku pracy (w przypadku przyznania emerytury) jest niedopuszczalne.

Sytuacja wnioskodawcy nie mogła ulec zmianie także po dniu 1 stycznia 2013 r. Z powyższą datą związane jest wejście w życie nowelizacji m.in. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, (ustawa z dnia 11 maja 2012 r., Dz. U. z 2012 r., poz. 637), która usunęła przesłankę rozwiązania stosunku pracy jako wymóg nabycia prawa do emerytury w stosunku do niektórych emerytur w obniżonym wieku, np. nabywanej na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jednakże zmiana ta nie dotknęła postanowień art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela i warunek rozwiązania stosunku pracy nadal jest wymagany od ubezpieczonych ubiegających się o uzyskanie prawa do emerytury na tej podstawie prawnej.

Podsumowując powyższe rozważania, należy wskazać, po pierwsze, że Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie mógł zadośćuczynić żądaniu wnioskodawcy i nie mógł ustalić, iż spełnił on warunek posiadania 20-letniego okresu pracy pedagogicznej – ze skutkiem wiążącym dla organu rentowego. Jak to wskazano powyżej przesłanka ta będzie poddana badaniu w razie rozwiązania przez wnioskodawcę stosunku pracy i złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Po drugie, właśnie z powodu nie rozwiązania stosunku pracy, Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Ustawodawca podczas ostatniej nowelizacji, dotyczącej m.in. przesłanek nabywania emerytur w szczególnych warunkach – nie zdecydował się na zmianę tej przesłanki w stosunku do nauczycieli.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy.