Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2015 roku

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSR Mariusz Zdrodowski

Protokolant Monika Kosobko - Derehajło

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2015 roku w Bielsku Podlaskim na rozprawie

sprawy z powództwa J. I. i M. I. (1)

przeciwko Gminie C.

o zapłatę 29.610,58 zł

I.  Zasądza od pozwanej Gminy C. solidarnie na rzecz pozwanych J. I. i M. I. (1) kwotę 8.353,78 (osiem tysięcy trzysta pięćdziesiąt trzy 78/100) zł wraz z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym

- od kwoty 7.387,60 zł w wysokości 8% od dnia 17 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty,

- od kwoty 966,18 zł w wysokości 8% od dnia 28 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty;

II.  Umarza postępowanie co do kwoty 21.256,80 zł oraz w zakresie ustawowych odsetek od kwoty 28.644,40 zł od dnia 6 lipca 2015 roku do dnia 16 sierpnia 2015 roku;

III.  Oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  Zasądza od pozwanej solidarnie na rzecz powodów kwotę 3.898 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 1125/15

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 21 października 2015 roku

Powodowie J. I. i M. I. (1) domagali się zasądzenia solidarnie od pozwanej Gminy C. kwoty 29.610,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 28.644,40 zł od dnia 6 lipca 2015 roku do dnia zapłaty, zaś od kwoty 966,18 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przypisanych. W uzasadnieniu pozwu wskazali, że dochodzona przez nich kwota stanowi równowartość poniesionych przez nich kosztów dowozu niepełnosprawnej córki do placówki oświatowej w B.. Podali, że córka ma orzeczony obowiązek kształcenia specjalnego i obowiązek ten nie może być realizowany w szkole prowadzonej przez Gminę C.. W związku z tym dowożą córkę do Zespołu Szkół (...) w B.. Pozwem dochodzą należności za okres od października 2012 roku do czerwca 2015 roku.

W toku procesu pozwani zmodyfikowali powództwo domagając się zasądzenia kwoty 8.353,78 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Podali, że w dniu 20 sierpnia 2015 roku pozwana zapłaciła im kwotę 21.256,80 zł.

Pozwana Gmina C. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Wyraziła zgodę na częściowe cofnięcie pozwu. Gmina nie zakwestionowała swojego obowiązku pokrycia kosztów dojazdu. Wskazała jednak, że stawka zaproponowana przez powodów jest zawyżona. Uznała, że właściwą stawką będzie stawka 0,60 zł za kilometr i według tej stawki uiściła w dniu 20 sierpnia 2015 roku należność powodom.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

J. I. i M. I. (1) są małżeństwem. Mieszkają w S.. Utrzymują się z pracy w gospodarstwie rolnym. Mają 18 letnią córkę K. I. (1), którą orzeczeniem (...) do spraw Orzekania o Niepełnosprawności zaliczono do znacznego stopnia niepełnosprawności. Orzeczeniem Zespołu (...) w B. rozstrzygnięto o potrzebie kształcenia specjalnego K. I. (1). Publiczne Gimnazjum w C. nie pozwala zapewnić dziewczynie kształcenia zgodnie z warunkami wskazanymi w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Dlatego też rodzice zapisali córkę do Zespołu Szkół (...) w B., gdzie kontynuuje ona naukę na poziomie gimnazjum

dowód: okoliczności niesporne, zeznania J. I. i M. I. (1) w charakterze strony, k. 56v-57, 57 oraz orzeczenie o potrzebie specjalnego kształcenia, k. 9-11, 43-44, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 8, pismo wójta, k. 11-13, 19-22, pisma (...) Kuratora Oświaty, k. 25-26, pismo Rzecznika Praw Dziecka k. 14, pisma powoda k. 23 i protokół z rozprawy w zakresie zeznań świadka M. P., k. 67v-68 w aktach (...) Sądu Rejonowego w B..

Rodzice w dniach nauki szkolnej dowozili córkę do szkoły w B. dwoma samochodami O. (...) lub H. G., oboma o pojemności silnika powyżej 900 m ^{( 3)}. W jednym dniu z córką i po nią pokonywali dystans 68 km. I tak K. I. (1)w roku szkolnym 2012/2013 w październiku była dowożona przez 23 dni, w listopadzie przez 19 dni, w grudniu przez 14 dni, w styczniu przez 12 dni, w lutym przez 19 dni, w marcu przez 19 dni, w kwietniu przez 17 dni, w maju przez 17 dni i w czerwcu przez 20 dni, w roku szkolnym 2013/2014 we wrześniu przez 21 dni, w październiku przez 22 dni, w listopadzie przez 19 dni, w grudniu przez 15 dni, w styczniu przez 12 dni, w lutym przez 15 dni, w marcu przez 21 dni, w kwietniu przez 12 dni, w maju przez 20 dni i w czerwcu przez 18 dni, w roku szkolnym 2014/2015 we wrześniu przez 22 dni, w październiku przez 22 dni, w listopadzie przez 19 dni, w grudniu przez 15 dni, w styczniu przez 12 dni, w lutym przez 15 dni, w marcu przez 22 dni, w kwietniu przez 22 dni, w maju przez 20 dni i w czerwcu przez 17 dni

dowód: okoliczności niesporne, zeznania J. I. i M. I. (1)w charakterze strony, k. 56v-57, 57 oraz zaświadczenia, k. 12-22.

J. I. i M. I. (1) wystosowali do Wójta Gminy C. wezwanie do zapłaty kwoty 28.644,40 zł tytułem zwrotu kosztów dowozu niepełnosprawnej córki. W odpowiedzi na to wezwanie Gmina zapłaciła im w dniu 20 sierpnia 2015 roku kwotę 21.256,80 zł

dowód: okoliczności niesporne, potwierdzenie wykonania operacji k. 51.

Można ustalić jedynie hipotetyczne koszty przejazdu samochodem osobowym w odniesieniu do przebytej drogi przy uwzględnieniu średniego rocznego przebiegu pojazdu podawanego dla celów statystycznych oraz uwzględnieniu ponoszonych wydatków eksploatacyjnych

dowód: opinia biegłego z zakresu rachunkowości M. K., k. 97-99, 131-132, 147 w aktach (...) Sądu Rejonowego w B..

Pozwani dochodzili już należności związanych z dojazdami córki za wrzesień 2014 roku. Sąd Rejonowy w B.wyrokiem z dnia 19 grudnia 2014 roku w sprawie (...) uwzględnił to powództwo w zakresie kwoty 1.136,68 zł. Wyrok ten jest prawomocny, gdyż Sąd Okręgowy wB.wyrokiem z dnia 11 czerwca 2015 roku w sprawie (...) oddalił apelację pozwanej Gminy

dowód: wyrok z uzasadnieniem k. 155, 158 -161, 206, 216-227 w aktach (...) Sądu Rejonowego w B..

Pomiędzy J. I. i M. I. (1) z jednej strony, a gminą C. z drugiej nie została zawarta umowa regulująca zwrot kosztów przejazdu ich córki i opiekuna do szkoły i z powrotem

dowód: okoliczność bezsporna.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Ostatecznie popierane przez powodów powództwo nie zasługiwało na uwzględnieniu jedynie w nieznacznym zakresie co do roszczenia odsetkowego. Natomiast w takim zakresie, w jakim powodowie za zgodą pozwanego powództwo cofnęli postępowanie w sprawie należało umorzyć.

Pełnomocnik powodów popierał powództwo o zapłatę kwoty 8.353,78 zł. Porównując tak zmodyfikowane powództwo z żądaniem zawartym w pozwie należało uznać, że powód w sposób dorozumiany cofnął powództwo w zakresie kwoty 21.256,80 zł oraz w zakresie ustawowych odsetek od kwoty 28.644,40 zł, których pierwotnie domagał się za okres od dnia 6 lipca 2015 roku, później modyfikując datę początkową żądania odsetek do dnia wniesienia pozwu. Pozwany na cofnięcie pozwu wyraził zgodę. Cofnięcie pozwu należało w takiej sytuacji uznać za skuteczne (art. 203 § 1 k.p.c.), a skoro nie było podstaw do uznania cofnięcia pozwu za niedopuszczalne z uwagi na sprzeczność tej czynności z prawem lub zasadami współżycia społecznego ani też nie sposób uznać by cofnięcie pozwu zmierzało do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.), to postępowanie w zakresie, w jakim nastąpiło cofnięcie pozwu należało umorzyć na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., o czym postanowiono w punkcie drugim wyroku. W pozostałej niecofniętej części powództwo podlegało merytorycznemu rozpatrzeniu.

Rozstrzygając o żądaniu powodów w takim zakresie, w jakim żądanie to nie zostało przez nich cofnięte, wskazać należy, prawo do nauki jest prawem o podstawowym znaczeniu zagwarantowanym w art. 70 Konstytucji, a obowiązkiem władzy publicznej jest zapewnienie obywatelom powszechnego i równego dostępu do nauki. Osobom niepełnosprawnym, stosownie do 69 Konstytucji władze publiczne mają obowiązek zapewnić pomoc w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobienia do pracy oraz komunikacji społecznej. Realizacją tego obowiązku są między innymi postanowienia ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (t. j. Dz. U. z 2014r., nr 256, poz. 2572 ze zm.).

Zgodnie z art. 71b ustawy o systemie oświaty kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawne, niedostosowane społecznie i zagrożone niedostosowaniem społecznym, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki odpowiednio w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, przedszkolach i szkołach lub oddziałach integracyjnych, przedszkolach i szkołach lub oddziałach specjalnych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego. Uczniowi objętemu kształceniem specjalnym dostosowuje się odpowiednio program nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Dostosowanie następuje na podstawie opracowanego dla ucznia indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego uwzględniającego zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego.

Stosownie do art. 17 ust. 3a ustawy o systemie oświaty obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 71b ustawy, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21. roku życia. W sytuacji natomiast gdy dowożenie i opiekę zapewniają rodzice obowiązkiem gminy jest zwrot kosztów przejazdu ucznia oraz jego opiekuna do szkoły na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami. Przypomnieć należy przy tym, że zgodnie z art. 70 ust. 3 Konstytucji to rodzice niepełnoletnich dzieci, a później one same mają prawo wyboru szkoły i nikt nie może prawa tego ograniczać ze względu na ich miejsce zamieszkania.

Stosownie do art. 405 k.c. każdy kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Bezpodstawne wzbogacenie jest szczególnym zdarzeniem prawnym, w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja, polegająca na wzroście wartości majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej lub osobistej osoby zubożonej, przy czym zarówno wzbogacenie jak i zubożenie jest spowodowane tą samą przyczyną nie mającą żadnej podstawy prawnej.

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pod kątem rozstrzygnięcia o żądaniu powodów wskazać należy, że w istocie, poza kwestią wysokości poniesionych przez powodów wydatków na dojazdy ich i córki do szkoły, był on niesporny. Znalazł on zresztą potwierdzenie w zgromadzonych w sprawie dowodach. I tak poza sporem pozostawało to, że strony nie zawarły umowy, której przedmiotem byłoby ustalenie zasady ponoszenia przez Gminę C. kosztów dojazdu córki powodów do Gimnazjum. Niesporne było również, to że wobec K. I. (1) orzeczono obowiązek kształcenia specjalnego, którego to obowiązku nie może ona realizować w gminnym Gimnazjum. Nie było kwestionowane przez pozwaną to, że córka powodów w okresach wskazanych w pozwie była przez swoich rodziców dowożona do Zespołu Szkół w B., a przy tym że dziennie pokonywali oni dystans 68 km włączając w to również ich podróż do i ze szkoły. Powodowie ponosili zatem koszty dowozu córki do szkoły, pomimo że obowiązek pokrywania tych kosztów obciążał Gminę C.. W związku z tym w ich majątku powstało zubożenie wyrażające się w ponoszeniu wydatków na dojazdy córki do szkoły, natomiast Gmina zaoszczędziła kwoty, które na mocy przepisów ustawy o systemie oświaty musiałaby ponieść zwracając rodzicom K. I. (1) ponoszone przez nich koszty dojazdu córki do szkoły. To samo zdarzenie spowodowało zubożenie powodów i wzbogacenie pozwanej. Jako że stron nie łączą żadne stosunki prawne wzbogacenie pozwanej Gminy nie ma żadnej podstawy prawnej. Stąd też jej obowiązkiem jest zwrot powodom uzyskanej ich kosztem korzyści, a jako że nie jest możliwy, co oczywiste, zwrot tej korzyści w naturze, obowiązek ten ogranicza się do zwrotu wartości korzyści. Pozwana swojego obowiązku co do zasady nie kwestionowała.

Zubożenie powodów i wzbogacenie pozwanej wyraża się w równowartości kosztów jakie M. I. (1) i jej mąż ponieśli na dowóz córki organizowany samochodem. Zdaniem Sądu szczegółowe wykazanie wysokości tych kosztów nie jest obiektywnie możliwe, na co wskazywał biegły M. K. w opinii do sprawy (...) Sądu Rejonowego w B.i czego strony skutecznie nie podważyły. Jakkolwiek wyliczenie kosztów przejazdu odniesione do 1 km byłoby czysto hipotetyczne. Nie da się bowiem obiektywnie ustalić kosztów paliwa jakie powodowie ponieśli jak i rzeczywistego zużycia paliwa w ich samochodach. Paliwo zaś to jedynie jeden z elementów kosztów ponoszonych przez powodów w związku z dojazdem córki do szkoły. Trzeba pamiętać również o innych kosztach eksploatacyjnych związanych z używaniem pojazdu, których w obiektywny sposób nie da się ustalić. Koszty te zależą przecież także od takich zmiennych jak stanu pojazdu i drogi, pory roku oraz techniki jazdy kierowcy.

Powodowie złożyli wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność rzeczywistych kosztów dowozu ich córki do szkoły, wniosek ten jednak złożony został dopiero na rozprawie, a co za tym idzie uwzględnienie tego wniosku wiązałoby się z przewlekłością postępowania. Nadto przydatność tego dowodu do ustalenia rzeczywistych kosztów dowozu byłaby nikła z przyczyn wskazanych wyżej, z czego zdawali sobie sprawę sami powodowie. Jako spóźnioną należało również ocenić inicjatywę dowodową pozwanej z tym samym względów. Nic nie stało na przeszkodzie by pozwana stosowne wnioski dowodowe złożyła przed terminem rozprawy. Nadto pełnomocnik pozwanej wskazał, że jej wnioski dowodowe mają na celu wspomóc biegłego w opiniowaniu w sprawie, tymczasem wniosek powodów o powołanie biegłego został oddalony, a pozwana własnego wniosku dowodowego o powołanie biegłego nie składała.

Kodeks postępowania cywilnego pozwala na rozwiązanie sytuacji, w której występują trudności dowodowe w wykazaniu pewnych twierdzeń lub też wykazanie takie nie jest możliwe. Przepis art. 322 k.p.c. pozwala Sądowi między innymi w sprawach o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia na zasądzenie w wyroku odpowiedniej sumy według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, jeżeli ścisłe udowodnienie żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione. W sprawie ziściły się przesłanki wskazane w tym przepisie. W jej okolicznościach jest niewątpliwe, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej. Z przyczyn wskazanych wyżej ścisłe wykazania wartości wzbogacenia i zubożenia nie jest możliwe. Jakakolwiek ocena biegłego w tym zakresie miałaby charakter hipotetyczny. To upoważniało Sąd do zasądzenia w wyroku na rzecz powodów odpowiedniej kwoty według własnej oceny opartej na całokształcie okoliczności sprawy.

Zdaniem Sądu Rejonowego najbardziej odpowiednim miernikiem wartości korzyści po stronie pozwanej i zubożenia po stronie powodów będą stawki ustalone przepisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. nr 27 poz. 271 ze zm.) wydanego w wykonaniu delegacji ustawowej zawartej w art. 34a ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 roku o transporcie drogowym (Dz. U. nr 125, poz. 1371 ze zm.). Powodowie bowiem korzystali w celu dowozu córki do szkoły ze swoich prywatnych samochodów w celu realizacji obowiązku nałożonego na pozwaną Gminę.

Powodowie korzystali z pojazdów o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm ^{( 3)}, a zatem należy im przyznać zwrot kosztów dojazdu według stawki 0,8358 zł za 1 km ( § 2 pkt 1 b rozporządzenia). Przy uwzględnieniu wskazanych w zaświadczeniach ze Szkoły dni pobytów K. I. (1)w szkole oraz niekwestionowanej w sprawie odległości 68 km wychodzi kwota pierwotnie dochodzona pozwem, a zatem kwota 29.610,58 zł. Poprawność wskazanego w pozwie wyliczenia nie budzi wątpliwości. Jako, że pozwana w dniu 20 sierpnia 2015 roku zapłaciła powodom kwotę 21.256,80 zł (k. 51), żądanie powodów należało uwzględnić w zakresie różnicy, a zatem w kwocie 8.353,78 zł.

Rozstrzygając o świadczeniu odsetkowym J. I. i M. I. (1) należy wskazać, że zgodnie z art. 481 § 1 k.c. za okres opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, jeżeli nie spełnia go w terminie. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe (art. 481 § 2 k.c.). W świetle art. 455 k.c. jeżeli termin świadczenia nie jest oznaczony i nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. W sprawie wezwanie co do kwoty 28.644,40 zł nastąpiło przed wniesieniem pozwu, a zatem powodowie mogą się zasadnie domagać odsetek od uwzględnionej części żądania, w zakresie w jakim ma ona pokrycie w kwocie uwzględnionego w wyroku roszczenia (7.353,78 zł) od dnia wniesienia pozwu. Natomiast kwota 966,18 zł nie była objęta wezwaniem. Za wezwanie do zapłaty należy uznać dopiero doręczenie pozwu (27 sierpnia 2015 roku), a zatem odsetki należą się powodom od tej kwoty od dnia następnego to jest od dnia 28 sierpnia 2015 roku i tak zostały one określone w wyroku. W pozostałym zakresie żądanie odsetkowe jako nieznajdujące usprawiedliwionej podstawy zostało oddalone.

O kosztach procesu należnych pozwanym orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 203 § 2 k.p.c. Jako że cofnięcie powództwa nastąpiło w związku z zaspokojeniem należności po dacie wniesienia pozwu powodów należało uznać za wygrywających sprawę także w zakresie cofniętego powództwa. Ulegli oni zatem pozwanej jedynie w nieznacznej części w zakresie żądania odsetkowego, a co za tym idzie należało na pozwaną nałożyć obowiązek zwrotu całości poniesionych przez pozwaną kosztów procesu. Na koszty te składały się opłata od pozwu (1.481 zł – k. 3), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł, k. 10) oraz wynagrodzenie pełnomocnika (2.400 zł). Wynagrodzenie pełnomocnika ustalono stosownie do wartości przedmiotu sporu na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013r., poz. 490 ze zm.).

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.

Dnia 4 listopada 2015 roku.