Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

09 października 2015

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I. Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Monika Besz-Radzichowska

po rozpoznaniu na rozprawie 01 października 2015 we Wrocławiu

sprawy z powództwa Gminy T.

przeciwko Usługom (...) Spółce z o.o. z siedzibą w T.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Gminy T. na rzecz pozwanego Usług (...) Spółki z o.o. z siedzibą w T. kwotę 14.417 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 14.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 1471/14

UZASADNIENIE

Pozwem z 12 listopada 2013 powód Gmina T. domagał się zasądzenia od pozwanego Usług (...) Spółki z o.o. z siedzibą w T. kwoty 214.838,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 10 lipca 2013 do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 14.400 zł.

W uzasadnieniu swojego żądania powód podał, że 31 lipca 2001 zawarł z pozwanym umowę dzierżawy cmentarza komunalnego w T.. Na podstawie umowy pozwany jako dzierżawca przejął do wykonywania wszystkie obowiązki związane z utrzymaniem i eksploatacją cmentarza. Burmistrz Gminy T.wydawał co roku zarządzenie ustalające wysokość opłat pobieranych za sprzedaż i dokonywanie rezerwacji miejsc grzebalnych na okres następnych 20 lat. Na mocy tych zarządzeń do pobierania wskazanych opłat stanowiących pożytki cywilne upoważniony był każdorazowo pozwany jako dzierżawca cmentarza. Pismem z 28 grudnia 2011 powód wypowiedział umowę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął 30 marca 2012. Pozwany do 31 maja 2012 bezumownie używał cmentarza komunalnego w T.i pobierał z niego pożytki. 04 czerwca 2012 pozwany przekazał niekompletną ewidencję grobów nowemu zarządcy. Pismem z 11 września 2012 powód wezwał pozwanego do przekazania brakującej części dokumentacji, w tym dotyczącej rozliczenia należności pobranych z tytułu opłat za miejsca grzebalne oraz opłat dokonanych za rezerwację miejsc. Pismem z 26 października 2012 powód ponownie wezwał o przekazanie mu brakującej dokumentacji w terminie jednego miesiąca. Pozwany nie przekazał powodowie żądanej dokumentacji. Skoro pozwany utracił z dniem rozwiązania umowy dzierżawy prawo do dalszego utrzymywania i administrowania cmentarzem wartość pobranych opłat za sprzedaż i dokonywanie rezerwacji miejsc grzebalnych pomniejszona o okres sprawowania zarządu cmentarzem przez pozwanego powinna zostać zwrócona powodowi. Powód zawezwał pozwanego do próby ugodowej przed Sądem Rejonowym w T., lecz do zawarcia ugody nie doszło. Dochodzona kwota wyliczona została na podstawie informacji uzyskanych od pozwanego oraz inwentaryzacji miejsc grzebalnych na cmentarzu i stanowi należność powoda z tytułu opłat pobieranych przez pozwanego za sprzedaż i dokonywanie rezerwacji miejsc grzebalnych na cmentarzu komunalnym w T.w okresie od 12 listopada 2003 do 31 maja 2012.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa jako bezzasadnego oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 14.400 zł.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia dochodzonego przez powoda roszczenia, wskazując iż 31 maja 2012 zwrócił powodowi Cmentarz Komunalny w T. przy ul. (...). Rzekome roszczenia powoda jako właściciela cmentarza przeciwko pozwanemu jako dzierżawcy tegoż cmentarza o zwrot pożytków lub zapłatę ich wartości przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Wniosek powoda o zawezwanie do próby ugodowej złożony został w sądzie dopiero 07 czerwca 2013, więc bieg przedawnienia nie został przerwany. Pozwany zarzucił również, iż treść wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z 03 czerwca 2013, na który powołuje się powód, wskazuje na to, iż wniosek ten dotyczy innego cmentarza komunalnego w T. niż objęty pozwem Cmentarz Komunalny w T. przy ul. (...) oraz innych roszczeń niż roszczenia powoda dochodzone w niniejszej sprawie. Pozwany gotowy był do przekazania cmentarza 30 marca 2012. Okazało się, że nowy zarządca – spółka zależna powoda nie jest w stanie przedmiotu dzierżawy odebrać i zwrócił się do pozwanego z prośbą o przesunięcie terminu przekazania cmentarza na dzień po 02 kwietnia 2012, na co pozwany wyraził zgodę. Ustalono, że pozwany z uprzejmości nadal zarządzać będzie cmentarzem do czasu, kiedy nowy zarządca będzie mógł cmentarz odebrać. Pismem z 23 maja 2012 zaproponowano pozwanemu przekazanie cmentarza 31 maja 2012. Pozwany przekazał powodowi cmentarz protokołem zdawczo-odbiorczym 31 maja 2012. Dokonując odbioru cmentarza przedstawiciele pozwanego odebrali kompletną dokumentację cmentarza (księgi cmentarne), odmawiając podpisania protokołu odbioru pod pretekstem niekompletności dokumentacji mającej polegać na braku wskazania wysokości kwot pobranych przez pozwanego z tytułu opłat za groby i rezerwację miejsc na cmentarzu oraz twierdząc, że pracownica pozwanego nie jest upoważniona do wydania dokumentacji, ponieważ nie przedłożyła pisemnego pełnomocnictwa. 01 czerwca 2012 pozwany złożył podpisany ze swej strony protokół przekazania kompletnej dokumentacji obejmujący adnotację o odmowie jego podpisania przez przedstawicieli powoda w Urzędzie Gminy T.. 04 czerwca 2012 przedstawiciele powoda podpisali protokół zamieszczając na nim uwagę, iż dokumentacja nie zawiera rozliczenia należności z tytułu opłat za groby i rezerwację miejsc na cmentarzu oraz że zarząd pozwanego odmówił podpisania protokołu, a osoba oddelegowana do przekazania dokumentacji nie posiadała pisemnego pełnomocnictwa. Powszechnie obowiązujące przepisy regulujące sposób prowadzenia ksiąg cmentarnych nie wymagają, aby w księgach tych wskazywać wysokość kwot pobranych od osób dokonujących rezerwacji, a tym bardziej, by dokonywać w nich jakiegoś rozliczania należności. Księgi grobów winny zawierać adnotacje o wniesionych zastrzeżeniach i opłatach. Powód nigdy nie zgłaszała uwag co do braku takich adnotacji. Strony jednoznacznie ustaliły w protokole zdawczo-odbiorczym cmentarza oraz towarzyszących mu pismach, że na przekazywanym cmentarzu znajdują się wybudowane przez pozwanego, a dotychczas niewykorzystane grobowce, które pozostaną własnością pozwanego i które w przyszłości będzie on mógł sprzedać na własny rachunek. W sierpniu 2012 powód oświadczył, że zatrzymuje ulepszenia w postaci grobowców wybudowanych przez pozwanego powołując się na zasadę superficies solo cedit po to, by następnie oświadczyć, że gotowy jest odkupić grobowce w cenie znacznie poniżej ich wartości rynkowej. W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty wartości rynkowej grobowców pozwany otrzymał pismo, z którego treści wynikało, iż zdaniem powoda w kwietniu i maju 2012 nadal dzierżawiła cmentarz, a nie jedynie nim zarządzał. 12 października 2012 powód doręczył pozwanemu fakturę VAT numer (...) z 10 października 2012 na kwotę 3.130,74 zł za korzystanie z cmentarza komunalnego w T.. Wobec faktu, iż strony nie zawarły na piśmie żadnego porozumienia dotyczącego zarządzania cmentarzem w kwietniu i maju 2012, pozwany zgodził się uznać fakt, iż w miesiącach tych nadal dzierżawił cmentarz. Pozwany zaksięgował fakturę VAT i zaspokoił roszczenie powoda z tej faktury w drodze potrącenia z częścią własnej wierzytelności z tytułu roszczenia o zapłatę sumy odpowiadającej łącznej wartości wszystkich sześciu grobowców w chwili zwrotu przedmiotu dzierżawy to jest 31 maja 2012. Oświadczenie o potrąceniu zawarte zostało w piśmie pozwanego do powoda z 14 listopada 2012. Powód nie wykazał istnienia roszczenia objętego pozwem ani co do zasady, ani co do wysokości. Powód ma pełną świadomość, że wpływy z przedmiotowych opłat wydawane są na bieżąco na utrzymanie i administrowanie cmentarzem, stanowiąc zaledwie zwrot tych bieżących kosztów. Wpływ z konkretnej opłaty za konkretne miejsce grzebalne nie może być zatem proporcjonalnie podzielony pomiędzy strony. Wpływ taki w całości jest wydawany na bieżąco. Powód oddając pozwanemu w dzierżawę cmentarz przy ul. (...) w T., przekazywał pozwanemu do utrzymania ponad 200 istniejących grobów oraz ponad 80 opłaconych rezerwacji. Powód nigdy nie przekazał pozwanemu jakichkolwiek kwot pobranych za sprzedaż i rezerwację miejsc grzebalnych na okres 20 lat w sześcioletnim okresie od ustanowienia cmentarza do dnia przekazania zarządu nad cmentarzem pozwanemu. Do pozwu nie dołączono żadnych wyliczeń powoda, z których wynikałoby jednoznacznie, że wysokość zobowiązania pozwanego z tego tytułu wynosi łącznie 214.838,82 zł. Żadna z załączonych do pozwu tabel nie zawiera jakichkolwiek podpisów osób je sporządzających, a zatem nie wiadomo kto i kiedy je sporządził. Tabele te zawierają całe mnóstwo dość dowolnie ułożonych liczb, których znaczenie jest niezrozumiałe, zaś podstawy, dla których przyjęto takie właśnie, a nie inne liczby nie są znane. Żadna z liczb zawartych w tych tabelach nawet w przybliżeniu nie odpowiada kwocie wymienianej w pozwie. W okresie dzierżawy cmentarza przez pozwaną Burmistrz Gminy T. w ogóle nie wydawał zarządzeń, na które powoływała się powódka. W związku z dzierżawą cmentarza pozwany czynił nakłady na jego utrzymanie. Dochodząc od pozwanego części pożytków cywilnych powód staje się jednocześnie zobowiązany do wypłacenia pozwanemu wynagrodzenia za nakłady poczynione w celu uzyskania tych pożytków to jest powiększonego o podatek VAT czynszu dzierżawnego za cmentarz za okres 2001 – 2012 w łącznej wysokości 118.273,52 zł, bieżących nakładów na utrzymanie i prowadzenie cmentarza nie pokrytych bieżącymi przychodami z tego cmentarza za okres 2007 – 2012 w łącznej kwocie 103.222,32 zł oraz robót wykonanych na cmentarzu w kwocie 80.396,49 zł. Pozwany zgłosił również zarzut potrącenia dochodzonej pozwem należności z własnymi roszczeniem z tytułu wynagrodzenia za nakłady poczynione w celu uzyskania pożytków cywilnych z cmentarza w łącznej kwocie 301.092,33 zł.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny, istotny dla rozstrzygnięcia sprawy:

Na mocy umowy z 31 lipca 2001 powód oddał pozwanemu w dzierżawę Cmentarz Komunalny w T.oznaczony jako działka numer (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w T. prowadzi księgę wieczystą numer (...). Comiesięczny czynsz dzierżawny ustalono na kwotę 100 zł powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług. Czynsz miał być rewaloryzowany w okresach sześciomiesięcznych w oparciu o stopień inflacji publikowany przez GUS. Na dzierżawcy ciążyć miały wszystkie obowiązki związane z utrzymaniem i eksploatacją przedmiotu dzierżawy. Umowę zawarto do 31 lipca 2006.

Obowiązującym począwszy od 01 października 2003 aneksem numer (...) z 30 września 2003 strony dokonały modyfikacji umowy dzierżawy. Płatny co miesiąc czynsz dzierżawny wynosić miał 1.000 zł + podatek VAT i podlegał corocznej waloryzacji o stopień inflacji publikowanej przez GUS. Umowa obowiązywała na czas nieokreślony i każda ze stron mogła dokonać jej wypowiedzenia z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.

W dacie zawierania umowy dzierżawy oraz w późniejszym okresie powód nie przekazał pozwanemu żadnych pobranych wcześniej pożytków.

(dowód: umowa dzierżawy Cmentarza Komunalnego w T. z 31 lipca 2001 k. 11, 12,

aneks nr (...) z 30 września 2003 do umowy dzierżawy Cmentarza Komunalnego w T. z 31 lipca 2001 k. 13, 14,

zeznania świadka A. W. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 01:14:22 – 01:38:42 k. 303, 304,

zeznania świadka J. G. elektroniczny protokół rozprawy z 23 czerwca 2015 00:05:02 – 01:02:22 k. 315 – 317,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

Pismem z 28 grudnia 2011, doręczonym 30 grudnia 2011, powód wypowiedział pozwanemu umowę dzierżawy. Termin wypowiedzenia upływał 30 marca 2012.

(dowód: pismo powódki z 28 grudnia 2011 k. 15,

zeznania świadka J. G. elektroniczny protokół rozprawy z 23 czerwca 2015 00:05:02 – 01:02:22 k. 315 – 317,

zeznania świadka M. P. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:09:19 – 00:28:46 k. 325, 327,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

Powód administrowanie cmentarzem powierzył Zakładowi (...) Spółce z o.o. z siedzibą w T.. Nowy administrator zobowiązany został do odebrania od pozwanego ewidencji grobów w ustalonym z pozwanym terminie.

Nowy zarządca cmentarza zaproponował dokonanie przejęcia obiektu po 02 kwietnia 2012, na co pozwany wyraził zgodę. Pismem z 23 maja 2012 Zakład (...) sp. z o.o. z siedzibą w T. zaproponował przeprowadzenie przekazania cmentarza 31 maja 2012.

Po upływie terminu wypowiedzenia umowy pozwany nadal użytkował cmentarz.

(dowód: pismo powoda z 16 lutego 2012 k. 16,

pismo Zakładu (...) sp. z o.o. z 21 marca 2012 k. 104,

pismo pozwanego z 27 marca 2012, k. 105,

pismo Zakładu (...) sp. z o.o. z 23 maja 2012 k. 106,

zeznania świadka R. J. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 00:02:30 – 00:35:52 k. 302, 304,

zeznania świadka J. G. elektroniczny protokół rozprawy z 23 czerwca 2015 00:05:02 – 01:02:22 k. 315 – 317,

zeznania świadka M. P. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:09:19 – 00:28:46 k. 325, 327,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

31 maja 2012 miało miejsce przekazanie przedmiotu dzierżawy. Odbioru dokonywali pracownicy powoda oraz nowego zarządcy cmentarza. W pierwszej kolejności przekazywana miała być dokumentacja, a w drugiej sam obiekt. Osoby dokonujące odbioru odmówiły przyjęcia dokumentacji w postaci kart zgonu, ksiąg osób pochowanych, ksiąg grobów dużych, księgi grobów małych, księgi grobów – grobowce i alfabetycznego spisu osób pochowanych i podpisania protokołu jej przekazania. Przyczyną odmowy odbioru dokumentacji był brak rozliczenia pożytków pobranych przez pozwanego. Następnie pozwany przekazał powodowi cmentarz. Czynność ta udokumentowana została poprzez sporządzenie protokołu zdawczo-odbiorczego. W treści protokołu wskazano, iż pozwany wybudował cztery sztuki grobowców i zastrzega sobie prawo wykorzystania ich do organizowanych przez siebie pochówków. Wybudowane przez pozwanego grobowce omyłkowo oszacowano na liczbę 4 zamiast na rzeczywistą liczbę 6. Omyłka w zakresie liczby wybudowanych przez pozwanego grobowców została sprostowana w treści notatki służbowej z 18 lipca 2012.

Niepodpisany przez osoby mające dokonać odbioru dokumentacji protokół przekazania doręczony został 01 czerwca 2012 powodowi z adnotacją o odmowie złożenia podpisów. Strony ustaliły telefonicznie, iż odbiór dokumentacji nastąpi 04 czerwca 2012. Pozwany przekazał powodowi dokumentację cmentarza w postaci kart zgonu, ksiąg osób pochowanych, ksiąg grobów dużych, księgi grobów małych, księgi grobów – grobowce i alfabetycznego spisu osób pochowanych. Dokumenty te zawierały dane do 31 maja 2012. Datowany na 04 czerwca 2012 protokół przekazania dokumentów podpisany został przez wszystkie osoby uczestniczące w tej czynności. W treści protokołu wpisano zastrzeżenia, iż dokumentacja nie zawierała rozliczenia należności tytułem opłat za groby i rezerwację miejsc, zarząd pozwanego odmówił podpisania protokołu, a delegowany do tej czynności pracownik nie posiadał pełnomocnictwa.

(dowód: protokół zdawczo-odbiorczy z 31 maja 2012 k. 92 – 96,

notatka służbowa z 18 lipca 2012 k. 119,

pismo pozwanego z 20 sierpnia 2012 k. 120,

pismo powoda z 24 sierpnia 2012 k. 121,

protokół przekazania dokumentów dotyczących Cmentarza Komunalnego w T. przy ul. (...) z 31 maja 2012 k. 131,

protokół przekazania dokumentów dotyczących Cmentarza Komunalnego w T. przy ul. (...) z 04 czerwca 2012 k. 132,

zeznania świadka R. J. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 00:02:30 – 00:35:52 k. 302, 304,

zeznania świadka S. J. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 00:36:16 – 01:11:49 k. 303, 304,

zeznania świadka A. W. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 01:14:22 – 01:38:42 k. 303, 304,

zeznania świadka J. G. elektroniczny protokół rozprawy z 23 czerwca 2015 00:05:02 – 01:02:22 k. 315 – 317,

zeznania świadka M. P. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:09:19 – 00:28:46 k. 325, 327,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

Powód uznał, że umowa dzierżawy przedłużona została przez strony na okres dwóch miesięcy (kwiecień i maj 2012) w sposób dorozumiany i wystawiła pozwanemu fakturę VAT na kwotę 3.130,74 zł za korzystanie z cmentarza.

(dowód: pismo powoda z 26 września 2012 k. 125,

faktura VAT nr (...) k. 127,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

Należny powodowi i uiszczony przez pozwanego czynsz dzierżawny netto wynosił 500 zł za rok 2001, 1.200 zł za rok 2002, 3.967,50 zł za rok 2003, 12.096 zł za rok 2004, 12.519,36 zł za rok 2005, 12.782,28 zł za rok 2006, 12.910,08 zł za rok 2007, 13.232,88 zł za rok 2008, 13.788,60 zł za rok 2009, 14.271,24 zł za rok 2010, 14.642,28 zł za rok 2011 i 6.363,30 zł za rok 2012 (miesiące styczeń – maj).

Tytułem opłat za pochówek bądź rezerwację miejsc na cmentarzu położonym w T. przy ul. (...) pozwany pobrała w roku 2001 kwotę 12.650 zł, w roku 2002 – 16.150 zł, w roku 2003 – 14.300 zł, w roku 2004 – 20.592 zł, w roku 2005 – 27.900,95 zł, w roku 2006 – 26.549,09 zł, w roku 2007 – 23.799,87 zł w roku 2008 – 46.000 zł, w roku 2009 – 42.900 zł, w roku 2010 – 35.050 zł, w roku 2011 – 33.600 zł i w roku 2012 – 8.900 zł. Opłaty z tego tytułu przeznaczane były przez pozwanego wyłącznie na utrzymanie cmentarza.

Pozwany dokonał prac na cmentarzu umożliwiających prawidłową jego eksploatację (miedzy innymi wycinka drzew, utworzenie szlaków komunikacyjnych), których wartość wyniosła 80.396,49 zł.

W związku z dzierżawą cmentarza pozwany uzyskał w roku 2008 zysk w kwocie 17.568,75 zł, a w latach 2007 i 2009 – 2012 straty odpowiednio w kwotach 11.280,70 zł, 45.917,16 zł, 39.006,72 zł, 15.525,53 zł i 9.060,96 zł. Straty pozwany rekompensowała poprzez świadczenie usług pogrzebowych oraz dochody uzyskiwane ze współpracy z powodem na innych płaszczyznach (między innymi zarząd wodą, kanalizacją, zielenią miejską, oczyszczaniem miasta). Szeroka współpraca stron powodowała, że pozwany nie rezygnował z dzierżawy cmentarza pomimo, iż przynosił on straty.

(dowód: zestawienie czynszu dzierżawnego k. 149,

adnotacje o wniesionych opłatach i rezerwacjach do księgi grobów za lata 2003 – 2012 k. 38 – 70,

wyliczenia powoda k. 219 – 246,

cennik k. 247,

faktury VAT za świadczenie usług pogrzebowych i rezerwację miejsc na cmentarzu k. 248, 251 – 277,

kosztorys robót k. 150, 151,

zestawienia kosztów i przychodów cmentarza w latach 2007 – 2012 k. 134,

księgowe raporty kosztów i przychodów k. 135, 136, 139 – 148,

zeznania świadka J. G. elektroniczny protokół rozprawy z 23 czerwca 2015 00:05:02 – 01:02:22 k. 315 – 317,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

Pismem z 11 września 2012, doręczonym 19 września 2012, powód wezwał pozwanego do uzupełnienia w trybie pilnym przekazanej dokumentacji cmentarnej oraz do zapłaty należności z tytułu pobranych opłat za groby i opłat związanych z rezerwacją miejsc na cmentarzu przy ul. (...) w T. od dnia, w którym powód przejął cmentarz do dnia, do którego groby i miejsca zarezerwowane zostały zapłacone.

24 października 2012 pozwany ponownie przekazał powodowi załączniki do ksiąg grobów obejmujące adnotacje o wniesionych opłatach.

Powód ponowił wezwanie do uzupełnienia dokumentacji i zapłaty pismem z 26 października 2012 zakreślając pozwanej termin 1 miesiąca.

Pozwana oświadczyła, iż przekazała powódce kompletną dokumentację cmentarza i nie jest zobligowana do dostarczenia jakichkolwiek innych dokumentów bądź informacji ani też do zapłaty jakiejkolwiek kwoty związanej z umową dzierżawy cmentarza.

(dowód: pismo powoda z 11 września 2012 wraz z potwierdzeniem odbioru k. 17, 18,

pismo pozwanego z 24 października 2012 k. 186,

pismo powoda z 26 października 2012 k. 19,

pismo pozwanej z 15 listopada 2012 k. 133,

zeznania świadka R. J. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 00:02:30 – 00:35:52 k. 302, 304,

zeznania świadka S. J. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 00:36:16 – 01:11:49 k. 303, 304,

zeznania świadka A. W. elektroniczny protokół rozprawy z 28 kwietnia 2015 01:14:22 – 01:38:42 k. 303, 304,

zeznania świadka M. S. elektroniczny protokół rozprawy z 01 października 2015 00:39:44 – 01:05:22 k. 325, 327)

Przed Sądem Rejonowym w T. toczyło się z wniosku powoda przy udziale pozwanego postępowanie pojednawcze w zakresie zwrotu przez pozwanego pożytków w postaci opłat za sprzedaż i rezerwację miejsc grzebalnych wyliczonych proporcjonalnie do czasu trwania zarządu cmentarzem komunalnym w okresie od 01 marca 1998 do 31 maja 2012. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej powód wniósł do Sądu Rejonowego 04 czerwca 2013. Postępowanie prowadzone było pod sygnaturą akt I Co 887/13. Na rozprawie 09 lipca 2013 strony nie osiągnęły konsensusu i do zawarcia ugody nie doszło.

(dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z 03 czerwca 2013 k. 155, 156,

książka nadawcza k. 175,

zawiadomienie w sprawie I Co 887/13 k. 19)

W piśmie z 24 sierpnia 2012 powód poinformował pozwanego, iż wybudowane przez Usługi (...) Spółki z o.o. z siedzibą w T. na Cmentarzu Komunalny w T. przy ul. (...) grobowce stanowią własność Gminy T..

W odpowiedzi pozwany wezwał powoda do zapłaty do 01 października 2012 kwoty 21.134,52 zł tytułem łącznej wartości wszystkich sześć grobowców.

Powód zaproponował pozwanemu odkupienie grobowców za kwotę 2.000 zł brutto każdy.

Żądaną kwotę 21.134,52 zł pozwany potrącił z czynszem dzierżawnym za kwiecień i maj 2012 w kwocie 3.130,74 zł, o czym poinformował powoda pismem z 14 listopada 2012, jednocześnie wzywając go do zapłaty pozostałej kwoty 18.003,78 zł do 21 listopada 2012.

Powód odmówił zapłaty i wezwał pozwanego do przywrócenia stanu poprzedniego nieruchomości poprzez zdemontowanie wybudowanych przez pozwanego grobowców.

Pozwany wniosła do Sądu Rejonowego w T. pozew o zapłatę przez powódkę kwoty 18.003,78 zł tytułem wartości zatrzymanych ulepszeń przedmiotu dzierżawy (Cmentarza Komunalnego w T.położonego przy ul. (...)) w postaci wybudowanych przez pozwaną sześć grobowców.

(dowód: pismo powoda z 24 sierpnia 2012 k. 121,

wezwanie do zapłaty z 14 września 2012 wraz z załącznikami k. 122 – 124,

pismo powoda z 08 października 2012 k. 126,

oświadczenie pozwanego o potrąceniu i wezwanie do zapłaty z 14 listopada 2012 k. 128,

pismo powoda z 21 listopada 2012 k. 129,

pozew z 18 stycznia 2013 k. 107, 108)

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód Gmina T. domagał się w niniejszym postępowaniu zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Usług (...) Spółki z o.o. z siedzibą w T. kwoty 214.838,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 10 lipca 2013 do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranych pożytków.

Rozstrzygając kwestię ewentualnego obowiązku zwrotu pobranych pożytków przez dzierżawcę należy w pierwszej kolejności ustalić, w jaki sposób materię tą uregulowały strony w łączącej je umowie. Jeżeli takowe ustalenia nie zostały poczynione, Sąd winien odnieść się do przepisów regulujących dany stosunek prawny. W przypadku gdyby takowe normy prawne nie pozwalały na rozstrzygnięcie sprawy, należy odnieść się do przepisów z zakresu ochrony prawa własności, a w ostateczności dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia. Przy czym zaistnienie regulacji pozwalających na rozstrzygnięcie sprawy na którymkolwiek z etapów zwalnia Sąd z obowiązku dalszego poszukiwania podstawy prawnej powództwa. Analogiczne stanowisko wyrażone zostało w postanowieniu z 05 marca 2009 wydanym w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą akt III CZP 6/09 (LEX numer 496385), gdzie Sąd Najwyższy rozstrzygał kwestię zwrotu nakładów.

Strony począwszy od 31 lipca 2001 łączyła umowa dzierżawy Cmentarza Komunalnego położonego w T. przy ul. (...), która następnie przez strony aneksowana została 30 września 2003 i obowiązywała w nowym brzmieniu od 01 października 2003. Ani umowa dzierżawy w brzmieniu pierwotnym, ani późniejszym – nadanym aneksem numer (...) z 30 września 2003 nie regulowała kwestii pobierania pożytków przez dzierżawcę. Tym bardziej kwestii takowej nie określała zawarta na podstawie art. 674 k.c. w zw. z art. 694 k.c. w sposób dorozumiany umowa dzierżawy, która obowiązywała w okresie kwiecień – maj 2012. Umowa z 31 lipca 2001 nakładała jedynie na dzierżawcę obowiązek pokrywania wszelkich kosztów związanych z utrzymaniem i eksploatacją cmentarza. Uznać przy tym należało, iż intencją stron było, aby koszty te pokrywane były z pożytków uzyskiwanych przez pozwanego.

Istotę stosunku prawnego dzierżawy stanowi możliwość używania przedmiotu tego rodzaju umowy i pobierania z niego pożytków przez dzierżawcę w zamian za zapłatę na rzecz wydzierżawiającego czynszu w umówionej wysokości, o czym stanowi art. 693 § 1 k.c. Jak już wskazano przedmiot umowy dzierżawy stanowił cmentarz. W związku z tym pozwany mógł pobierać między innymi pożytki cywilne w postaci opłat uiszczanych z tytułu sprzedaży i rezerwacji miejsc grzebalnych. Kwestia pobierania opłat za miejsca pochówku nie została uregulowana w sposób kompleksowy w przepisach ustawowych. Art. 7 ust. 2 ustawy z 31 stycznia 1959 o cmentarzach i chowaniu zmarłych (tekst jednolity Dz. U. z 2011, numer 118, pozycja 687 ze zmianami) stanowi jedynie, iż po upływie lat 20 ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione. Przywołana ustawa bezpośrednio reguluje jedynie obowiązek uiszczania opłaty za dalsze użytkowanie grobu po upływie dwudziestoletniego okresu od daty pochówku. Tym niemniej w sposób pośredni można również uznać, iż organ zarządzający cmentarzem winien pobierać również opłaty za pochowanie zwłok. Sama natomiast kompetencja do ustalania wysokości opłat za pochówek oraz możliwość ustalenia ewentualnych opłat za rezerwację miejsc grzebalnych przysługuje wyłącznie wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta na terenie, którego cmentarz jest położony, co wynika z treści art. 2 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych . Wysokość opłat tych podlega ustaleniu na podstawie przepisów ustawy z 08 marca 1990 o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2015, pozycja 1515). Powód wskazywał, iż wysokość opłat za sprzedaż i rezerwację miejsc grzebalnych ustalana była corocznie przez Burmistrza Gminy T. w drodze stosownych zarządzeń. Powód nie udowodnił jednak, iż na mocy wskazanych aktów jej organ wykonawczy zarządził, że przedmiotowe opłaty miały być przeznaczane na utrzymanie grobu lub zarezerwowanego miejsca przez okres 20 lat. Takowa regulacja z resztą stałaby w sprzeczności z przywołanym art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych. Przepis ten wspomina bowiem o opłacie za pochowanie zwłok, a zatem o opłacie mającej charakter jednorazowy i nie przewiduje przeznaczenia jej na utrzymanie danego grobu przez okres 20 lat. Przychody uzyskiwane z uiszczanych za pochówek opłat winny być przeznaczane na bieżące utrzymanie cmentarza. Jak orzekł bowiem w wyroku z 16 lutego 1996 Naczelny Sąd Administracyjny we Wrocławiu wydanym w sprawie SA/Wr 674/95 (OwSS (...)) wysokość opłat za korzystanie z miejsca pochówku nie powinna być dowolna, ale opłata ta powinna uwzględniać planowane, roczne koszty utrzymania cmentarza i ich rzeczywistą kalkulację, bowiem stanowi ona pewną rewindykację tych kosztów. Zdaniem Sądu w sposób analogiczny traktować również należy pobierane za rezerwację miejsca pochówku opłaty. Dlatego też uznać należało, iż zasadnie pozwany przeznaczał uzyskiwane opłaty za sprzedaż i rezerwację miejsc grzebalnych w całości na bieżące koszty utrzymania cmentarza. Na marginesie wskazać należy, iż same działania powoda stoją w sprzeczności z jej stanowiskiem procesowym wyrażany w niniejszym postępowaniu. Skoro, jak twierdzi powód, otrzymywane opłaty winny być proporcjonalnie rozdzielane na okres dwudziestoletni, powinien był sam przekazać pozwanej w dacie zawarcia umowy dzierżawy część opłat pobranych przez siebie przed dniem 31 lipca 2001, czego wszakże nie uczynił.

Mając na uwadze przywołane wyżej stanowisko Sądu Najwyższego powyższe okoliczności były w ocenie Sądu wystarczające do oddalenia powództwa. Jednakowoż wypada stwierdzić, iż również przepisy z zakresu ochrony prawa własności oraz bezpodstawnego wzbogacenia nie dawały podstaw do przychylenia się do żądania pozwu.

W myśl bowiem art. 224 § 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Przepis ten należy na mocy art. 230 k.c. odpowiednio stosować do posiadacza zależnego, jakim bez wątpienia jest dzierżawca. Strony łączyła w okresie od 31 lipca 2001 do 30 marca 2012 umowa dzierżawy, zaś w kwietniu i maju 2012 pomiędzy stronami nadal istniał umowny stosunek dzierżawny, przy czym zawarty został on w sposób dorozumiany, co wynika zarówno z treści składanych w niniejszej sprawie dokumentów stanowiących dowody (między innymi pismo powoda do pozwanego z 26 września 2012), jak i stanowiska procesowego pozwanego. Nie można zatem odmówić pozwanemu jako posiadaczowi cmentarza przymiotu dobrej wiary. Z brzmienia art. 224 § 1 k.c. w sposób jednoznaczny wynika uprawnienie posiadacza do zachowania wymagalnych pożytków cywilnych. Tym samym żądanie zwrotu pobranych przez pozwanego opłat za pochówek oraz rezerwację miejsca grzebalnego pozbawione było w kontekście przepisów o ochronie prawa własności podstaw prawnych. Nie można także uznać jakoby pozwany pobierając przedmiotowe opłaty bezpodstawnie się wzbogacił kosztem powoda. Z przedłożonego zestawienia przychodów i kosztów cmentarza za lata 2007 – 2012 wynika, iż jedynie w roku 2008 przyniósł on zysk. W pozostałych zaś latach objętych owym zestawieniem pozwany z tytułu dzierżawy cmentarza ponosił straty, które rekompensował sobie na innych polach współpracy z powodem. Jeżeli zatem pozwany regularnie ponosił straty finansowe w związku z zarządzaniem cmentarzem, trudno przyjąć, aby się wzbogacił.

Zasadnym okazał się również podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia. Stosownie do treści art. 229 § 1 k.c. roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Nie ulega wątpliwości, iż sam cmentarz wydany został powodowi 31 maja 2012. I od tej daty rozpoczął bieg termin przedawnienia roszczenia o zwrot pobranych przez pozwanego pożytków. Pismo powoda wszczynające postępowanie pojednawcze wniesione zostało do Sądu Rejonowego w T. 04 czerwca 2013, a zatem już po upływie terminu przedawnienia roszczenia i wobec tego nie sposób było uznać, iż doszło do jego przerwania. Bez znaczenia pozostawała w tym przypadku data przekazania powodowi dokumentacji cmentarza. Na marginesie wskazać jedynie wypada, iż dokumentacja przekazana została powodowi 04 czerwca 2012, co zostało stwierdzone stosownym protokołem; co więcej pozwany przekazał wówczas powodowi takie same dokumenty, jakie bezskutecznie starał się przekazać 31 maja 2012. Odmowa odbioru dokumentacji 31 maja 2012 nie mogła zostać uznana za zasadną.

Jak ustalono, żądanie pozwu pozbawione było podstaw prawnych, a co za tym idzie powodowi nie przysługiwało roszczenie względem pozwanego o zwrot części pobranych opłat za sprzedaż i rezerwację miejsc grzebalnych. Nie było wobec tego koniecznym rozpoznanie podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia wierzytelności.

Rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd w znacznej mierze oparł się na dowodach z dokumentów. Zeznania świadków okazały się jedynie pomocne w zakresie ustalenia przebiegu oraz daty przekazania obiektu dzierżawy pozwanemu. Sąd oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości. Wniosek ten zmierzał do poszukiwania dowodów, nie był zaś skierowany na kontrolę stanu faktycznego pod kątem wiedzy specjalnej. Co więcej w świetle poczynionych w sprawie ustaleń przeprowadzenie takowego dowodu okazało się zbędne i przychylenie się do wniosku w tym zakresie skutkowałoby niczym nieuzasadnionym przedłużeniem postępowania, narażając strony na dodatkowe koszty.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c., na mocy którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Powód przegrał proces w całości, zaś pozwana w tym zakresie go wygrał. Na poniesione przez pozwanego koszty składała się kwota 14.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, co łącznie wyniosło 14.417 zł.

Przyjęta stawka kosztów zastępstwa procesowego wynikała z treści § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013, pozycja 490 ze zmianami).

Sąd uwzględnił wniosek pozwanego o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej mając na względzie zawiłość i charakter sprawy. Złożone pisma procesowe i czas trwania postępowania uzasadniały podwyższenie stawki. Zresztą obydwie strony były zgodne, co do pracochłonności i stopnia skomplikowania sprawy, albowiem również powód wnosił o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości.