Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2015 roku

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Katarzyna Wencka

Protokolant: Monika Kosobko- Derehajło

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2015 roku w Bielsku Podlaskim

sprawy z powództwa małoletniego powoda D. K. (1)

przeciwko (...) Spółki Akcyjnej V. (...) w W.

o rentę

I.  Oddala powództwo.

II.  Odstępuje od obciążenia powoda kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.

Sygn. akt I C 222/15

UZASADNIENIE

Małoletni powód D. K. (1), reprezentowany przez przedstawicielkę ustawową M. K. (1), wnosił o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. renty uzupełniającej w kwocie:

a)  666,34 zł miesięcznie płatnej do ostatniego dnia każdego kolejnego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat naliczanymi do dnia zapłaty – począwszy od dnia 1 maja 2014 roku do 30 września 2014 roku,

b)  553,01 zł miesięcznie płatnej do ostatniego dnia każdego kolejnego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat naliczanymi do dnia zapłaty – począwszy od dnia 1 października 2014 roku do 31 października 2014 roku,

c)  269,65 zł miesięcznie płatnej do ostatniego dnia każdego kolejnego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat naliczanymi do dnia zapłaty – począwszy od dnia 1 listopada 2014 roku.

Powód wnosił także o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego udzielonego przez adwokata powiększonych o wartość podatku VAT.

Pozwany (...) Spółka Akcyjna V. (...) z siedzibą w W. domagał się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje:

Na skutek wypadku drogowego jaki miał miejsce w dniu 11 maja 2011 roku poniósł śmierć D. K. (2) pozostawiając żonę M. K. (1) i małoletniego syna D. K. (1).

D. K. (2) w chwili śmierci pracował zawodowo jako funkcjonariusz S. W.. W 2015 roku miałby (...) lata.

Poza sporem pozostaje, że Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 8 października 2012 roku w sprawie o sygn. akt (...), zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. na rzecz małoletniego powoda D. K. (1) oraz jego matki – M. K. (1) kwoty po 80 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią D. K. (2) na skutek wypadku drogowego z dnia 11 maja 2011 roku. Oddalił natomiast powództwo w zakresie żądania zasądzenia renty odszkodowawczej na rzecz D. K. (1) w kwocie 1000 zł miesięcznie (akta sprawy (...), k. 179-180, 186-193).

Bezsporne jest także, że obecnie małoletni powód D. K. (1) uzyskuje rentę rodzinną należną po zmarłym ojcu D. K. (2) w kwocie 2295 zł netto miesięcznie (oświadczenie M. K. (1) k. 140v). M. K. (1) otrzymuje wynagrodzenie w wysokości ok. 420 zł miesięcznie z tytułu umowy zlecenia zawartej z A. W. prowadzącą Biuro (...) (umowa zlecenia k. 33, 34, k. 140v). Ponadto M. K. (1) w okresie od dnia 01.11.2014 roku do dnia 31.03.2015 roku uzyskiwała wynagrodzenie za pracę w kwocie 790,08 zł netto miesięcznie z tytułu umowy o pracę na czas zastępstwa zawartej z A. Ś. w H. (k. 31-32). Obecnie przedstawicielka ustawowa małoletniego powoda nie kontynuuje pracy w A. Ś. w H..

Małoletni powód D. K. (1) wystąpił w dniu 23 września 2014 roku do pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. o wypłatę renty uzupełniającej w kwocie 1000 zł miesięcznie powołując się na przepis art. 446 § 2 kc, wskazując na pogorszenie się sytuacji materialnej, związanej z utratą pracy przez M. K. (1) (k. 48-49). Pozwany ostatecznie przyznał na rzecz D. K. (1) rentę alimentacyjną w kwocie po 7,42 zł miesięcznie, tj. 22,26 zł kwartalnie (k. 40).

Małoletni powód D. K. (1), wnosząc o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz renty uzupełniającej, podnosił, że przyznana przez pozwanego renta odbiega od uzasadnionych potrzeb powoda i ma jedynie wymiar symboliczny. Wskazywał w uzasadnieniu pozwu, że doszło do istotnej zmiany sytuacji materialnej M. K. (1) i jej małoletniego syna D. K. (1) do tej z czasu wyrokowania przez Sąd Okręgowy w B.w sprawie o sygn. akt (...). Sytuacja materialna M. K. (1) wychowującej samotnie małoletniego syna D. K. (1) uległa znacznemu pogorszeniu od początku 2014 roku. M. K. (1) była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na pełen etat do 31 stycznia 2014 roku. Następnie w miesiącach lutym, marcu i kwietniu dotychczasowy pracodawca zatrudniał ją na umowę zlecenia w wymiarze pół etatu albo ¾ etatu. Od maja 2014 roku M. K. (1) jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Urzędzie Pracy. M. K. (1) otrzymała zasiłek dla osoby bezrobotnej w czerwcu 2014 roku – w kwocie 428,80 zł netto oraz w lipcu 2014 roku w kwocie 717,30 zł netto. W związku z podwyższeniem uzyskiwanej na rzecz małoletniego D. K. (1) renty rodzinnej, M. K. (1) została pozbawiona uprawnień osoby bezrobotnej i nakazano jej zwrot świadczeń w kwocie 1297,90 zł. M. K. (1) podnosiła, że dochód na jednego członka rodziny przed wypadkiem, w którym zginął D. K. (2) wynosił 2027 zł netto, natomiast w maju 2014 roku dochód ten wynosił 1133,14 zł netto. Dochód ten w październiku 2014 roku wyniósł 1333,14 zł a od listopada 2014 roku – 1728,18 zł. Przedstawicielka ustawowa małoletniego wskazywała, że gdyby zmarły D. K. (2) pracował nadal w służbie więziennej mógłby zarabiać obecnie kwotę nie mniejszą niż 4816 zł brutto, co w przeliczeniu na wynagrodzenie netto wynosiłoby 4081,98 zł. Doliczając do wynagrodzenia D. K. (2) wynagrodzenie uzyskiwane przez M. K. (1) – dochód netto na jednego członka rodziny wynosiłby odpowiednio: od maja 2014 roku do 30 września 2014 roku – kwotę 1360,66 zł, od 1 października 2014 roku do 31 października 2014 roku – kwotę 1493,99 zł oraz od 1 listopada 2014 roku - kwotę 1757,35 zł (k. 2-8). Na rozprawie w dniu 10 sierpnia 2015 roku przedstawicielka ustawowa małoletniego D. K. (1) podnosiła, że na rzecz małoletniego powoda ubezpieczyciel wypłaca od października 2014 roku rentę kwartalną w wysokości 22 zł. D. K. (1) obecnie ma 9 lat, uczy się w szkole publicznej. Wyprawka syna do szkoły wynosi ok. 500 zł. Opłata za obiady syna w szkole kształtuje się w granicach od 48 do 66 zł miesięcznie. Opłata za sekcję pływacką wynosi 80 zł miesięcznie. Ubezpieczenie wynosi od 10-30 zł rocznie. Składka członkowska sekcji pływackiej – 20 zł. Łączne wydatki małoletniego powoda łącznie z wydatkami przedstawicielki ustawowej M. K. (1) wynoszą około 3200 zł miesięcznie. W wakacje są to wyższe kwoty, w lipcu 2015 roku M. K. (1) wydatkowała kwotę ok. 5000 zł w związku z wyjazdem wakacyjnym. Czynsz za mieszkanie wynosi ok. 420 zł miesięcznie. Stałe wydatki to: 60 zł a zimą 90 zł – energia elektryczna, 55 zł – zakup butli z gazem – raz na trzy miesiące, 70 zł -telewizja kablowa z Internetem, 69 zł – telefony komórkowe, 14 zł – wywóz śmieci, 2500 zł – koszt wstawienia instalacji gazowej do samochodu R. (...), 347 zł składka OC, 200 zł – zakup środków czystości. M. K. (1) wskazywała, że gdyby jej mąż żył osiągałby dochód netto w wysokości 3800 zł, a gdyby był dowódcą zmiany mógłby uzyskać dochód w kwocie 4500 zł miesięcznie. D. K. (2) mógłby także wykonywać prace wykończeniowe, z dniówką od 120-200 zł. D. K. (2) miał wykształcenie średnie, przez rok studiował informatykę i przez 2 lata anglistykę, nie ukończył studiów. M. K. (1) jest absolwentką liceum ekonomicznego o profilu rachunkowość i finanse i Politechniki (...) na kierunku zarządzanie i marketing. Podjęła studia podyplomowe na Uniwersytecie B. na kierunku mechanizmy funkcjonowania strefy EURO. Obecnie poszukuje pracy, uzyskuje dochód z tytułu pracy w Biurze (...) kwocie 420 zł miesięcznie. M. K. (1) wskazała ponadto, że małoletni powód jest zdrowy, choruje na przeziębienia w okresie jesiennym, ma skłonność do alergii. Nie pozostaje pod opieką żadnych poradni specjalistycznych (k.140-141).

Pozwany (...) Spółka Akcyjna V. (...) z siedzibą w W. wnosząc o oddalenie powództwa podnosił, że kwestionuje roszczenie zgłaszane przez powoda co do wysokości. Wskazywał, że renta rodzinna uzyskiwana przez małoletniego powoda, po dodaniu zarobków uzyskiwanych przez przedstawicielkę ustawową powoda odpowiada niemalże w 100% wysokości usprawiedliwionych potrzeb, których zaspokojenia mógłby domagać się powód. Ewentualny niedobór w tym zakresie został uwzględniony przez pozwanego, który przyznał powodowi pismem z dnia 19 grudnia 2014 roku kwotę 7,42 zł miesięcznie tytułem renty. Przy wyliczeniu wysokości renty przyjęto hipotetyczny dochód jaki zmarły zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez byłego pracodawcę mógłby osiągnąć w chwili obecnej. Pozwany wskazał, że do wyliczenia hipotecznego dochodu rodziny nie mogły zostać przyjęte zarobki przedstawicielki małoletniego powoda, utrata pracy przed przedstawicielkę ustawową nie ma bowiem związku z wypadkiem z dnia 11 maja 2011 roku i nie stanowi normalnego następstwa szkody, do której naprawienia zobowiązany jest pozwany. Z ostrożności procesowej podnosił, że renta winna być ustalona z uwzględnieniem treści art. 135 §1 krio, w którym zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego (k.114-116).

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 907 § 2 kc jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

W realiach niniejszej sprawy źródłem renty rodzinnej małoletniemu D. K. (1) są przepisy ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, BOR, PSP i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2013 roku, poz. 667 z późn. zm.) -decyzja o przyznaniu renty rodzinnej (k. 17).

Natomiast źródłem renty przyznanej od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W. na rzecz małoletniego D. K. (1) w kwocie po 7,42 zł miesięcznie tj. 22,26 zł kwartalnie (k. 40) jest art. 446§2 kc, w myśl którego osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. ( …).

Z analizy powyższego przepisu wynika więc, że roszczenie o tzw. rentę obligatoryjną jest następstwem ciążącego na zmarłym obowiązku alimentacyjnego, a wysokość świadczenia uzależniona jest od potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Poza sporem pozostaje, że na zmarłym D. K. (2) jako na ojcu ciążyłby względem powoda – w świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ( art. 128 kro, 133§1 kro) ustawowy obowiązek alimentacyjny. Powód bowiem uczy się, nie pracuje i jest niesamodzielny.

Przesłanką żądania zmiany wysokości lub czasu trwania renty jest istotna zmiana stosunków w stosunku do stanu, w jakim orzekano o rencie. W wypadku renty zasądzonej na podstawie art. 444 § 2 k.c. nowe okoliczności stanowiące podstawę stwierdzenia zmiany stosunków mogą dotyczyć zarówno sfery osobistej uprawnionego do renty lub zobowiązanego z tego tytułu, jak i zjawisk o charakterze obiektywnym. Zmiana stosunków w rozumieniu art. 907 § 2 k.c. musi być istotna i taka, której sąd w wyroku lub strony w ugodzie nie przewidziały albo nawet przewidziały, lecz inaczej, o innej treści. Pojęcie "stosunków" jest ujęte w sposób ogólny i nie pozwala dlatego na wyłączenie z nich wszelkich okoliczności, od których zależy wysokość i czas trwania renty odszkodowawczej (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 października 2014 r., I ACa 882/14).

Zgodnie z tezą wyrażoną w wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 19 listopada 2010 roku (VII Ca 689/10) treść art. 907 §2 kc opiera się na założeniu, że przesłanki zmiany umowy i orzeczenia precyzujące wysokość świadczeń rentowych, wyznaczone są już w tych przepisach, które określają powstanie i zakres tych obowiązków.

W rozumieniu art. 446 § 2 kc przesłanka potrzeb uprawnionego może obejmować wszystkie potrzeby uprawnionego, których został on pozbawiony w wyniku czynu niedozwolonego, rzeczywiście zaspokajane przez zmarłego, niezależnie od tego, czy mieściły się one, czy też wykraczały poza granice usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego w rozumieniu art. 135 krio (vide: wyrok SN z dnia 16 maja 2008 roku, I CSK 368/07, LEX 44529). Celem renty z art. 446 §2 kc jest bowiem restytucja, w granicach możliwych do zrealizowania, tego stanu rzeczy, jaki istniał w chwili śmierci bezpośrednio poszkodowanego.

Zgodnie z art. 361 § 1 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W judykaturze i doktrynie powszechnie przyjmuje się, że przepis art. 361 k.c. należy uznać za odwołanie się do teorii adekwatnego związku przyczynowego, która odpowiedzialnością podmiotu obejmuje jedynie zwykłe (regularne) następstwa danej przyczyny (por. szerzej A. Koch, Związek przyczynowy..., s. 94 i n.; M. Kaliński, Szkoda na mieniu..., s. 386 i n.). W art. 361 § 1 k.c. ustawodawca realizuje tę koncepcję, stanowiąc, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Dla stwierdzenia w określonym stanie faktycznym adekwatnego związku przyczynowego należy: 1) ustalić, czy zdarzenie stanowi warunek konieczny wystąpienia szkody (test conditio sine qua non); 2) ustalić, czy szkoda jest normalnym następstwem tego zdarzenia (selekcja następstw); por. Z. Banaszczyk (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2011, art. 361, nb 7–8; M. Kaliński, Szkoda na mieniu..., s. 386 i n.; A. Koch, Związek przyczynowy..., s. 68 i n. W ocenie Sądu okoliczność na którą przede wszystkim powoływała się ustawowa przedstawicielka małoletniego powoda, czyli utrata przez nią stałego zatrudnienia, nie pozostaje w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 11 maja 2011 roku. Umowa o pracę w Areszcie Śledczym w H. wygasła z upływem okresu, na jaki była zawarta i nie jest to związane ze śmiercią jej męża. Stanowisko na jakim pracowała ustawowa przedstawicielka było utworzone na potrzeby koordynacji projektu i po jego zakończeniu w 2014 roku umowa uległa rozwiązaniu. Niewątpliwie sytuacja taka nastąpiłaby także wtedy gdyby D. K. (2) żył. Utrata stałego zatrudnienia, a w konsekwencji obniżenie dochodów osiąganych przez M. K. (1) nie jest to zdarzenie, które skutkuje zmianą obowiązku rentowego ubezpieczyciela wobec małoletniego powoda. W szczególności w sytuacji, gdy małoletniemu jest wypłacana renta rodzinna w kwocie 2 295 zł przez Dyrektora Biura Emerytalnego Służby Więziennej w W. plus renta uzupełniająca od ubezpieczyciela w kwocie 7,42 zł. Małoletni uzyskuje zatem miesięczne świadczenie w wysokości 2302,42 zł. Powyższe świadczenie stanowi substytut środków jakie przeznaczałby na utrzymanie syna D. K. (2), gdyby żył. Zdaniem Sądu powyższa kwota w całości pokrywa potrzeby małoletniego, które zasadniczo nie odbiegają od przeciętnych potrzeb (...). Należy zaznaczyć, że obowiązek alimentacyjny obciąża także matkę powoda, na której spoczywa obecnie ciężar osobistych starań wobec powoda: opieki, pomocy w odrabianiu lekcji, prac domowych na jego rzecz, nauczania języków obcych, wychowywania, wpajania właściwych zasad i postaw życiowych. Nie oznacza to jednak, że ustawowa przedstawicielka powoda jest zwolniona w partycypowaniu w kosztach jego utrzymania. Możliwości zarobowe jej są duże mimo, że czasowo osiąga niższy dochód. Jednak w rozmiarze obowiązku odszkodowawczego pozwanego decydują możliwości zarobkowe i majątkowe D. K. (2). Zdaniem ustawowej przedstawicielki mąż obecnie mógłby osiągnąć dochód rzędu 3800 zł netto. Przy założeniu, że byłby dowódcą zmiany mógł uzyskać dochód 4500 zł netto. Podnosiła także że mąż pracował wraz z ojcem przy pracach wykończeniowych czym zajmował się poza pracą zarobową. Osiągał z tego tytułu dodatkowy dochód. Ustawowa przedstawicielka nie podjęła jednak w tym zakresie inicjatywy dowodowej. Przedstawiła jedynie zaświadczenie z Aresztu Śledczego w H. informujące, że na dzień 1 sierpnia 2014 roku D. K. (2) mógłby zarabiać biorąc pod uwagę ewentualne awanse 4816 zł brutto (k.21). Zważyć należy, że zasądzenie renty w wysokościach żądanych pozwem za 5 miesięcy 2014 roku w kwocie 666,14 zł miesięcznie przy uwzględnieniu renty rodzinnej pobieranej przez powoda w tym okresie w kwocie 2266,29 zł prowadziłoby do uznania, że D. K. (2) za życia świadczyłby na rzecz syna miesięczną kwotę 2932,43 zł, co w świetle uzyskiwanych przez niego dochodów i możliwości zarobowych a także faktu istnienia drugiej osoby zobowiązanej do alimentacji jest całkowicie nierealne. Należy podkreślić, że przy przejęciu takiej konfiguracji ojcu powoda pozostawałoby na utrzymanie domu i własne potrzeby (przy ustaleniu jego dochodów na 3800 zł miesięcznie) jedynie kwota 867,57 zł. W przypadku renty w pozostałych kwotach żądanych pozwem powyższa kwota byłaby analogicznie wyższa, jednakże przy założeniu, że obecnie renta rodzinna wynosi 2 295 zł plus 269,65 zł żądanej renty od 1 listopada 2014 roku to ojcu powoda na utrzymanie pozostałoby 1235,38 zł, co wydaje się nadal nierealne. Zdaniem Sądu oceniając skalę w jakiej ojciec powoda mógł zaspokoić potrzeby syna (nawet nie tylko te usprawiedliwione, ale wszystkie potrzeby) wydatkując w tym celu 1900 zł, co stanowiło połowę jego dochodów miesięcznych. W ocenie Sądu adekwatną do potrzeb powoda jest renta 2302,42 zł stanowiąca sumę świadczenia wypłacanego przez Dyrektora (...) w W. i ubezpieczyciela, która w całości pokrywa potrzeby uprawnionego D. K. (1). Stąd też powództwo uległo oddaleniu w całości.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd na podstawie art. 907§ 2 k.c. w z art. 446§2 k.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 102 kpc odstępując od obciążania małoletniego powoda kosztami procesu i kosztami zastępstwa procesowego należnymi stronie pozwanej uwzględniając sytuację materialną i osobistą powoda.

SSR Katarzyna Wencka