Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód W. S. wystąpił przeciwko M. S. z pozwem o pozbawienie wykonalności w całości tytułów wykonawczych w postaci wyroków Sądu Rejonowego w Nakle nad Notecią z dnia 3 marca 2005 r. (sygn. akt
III RC 189/04) oraz z dnia 21 grudnia 2000 r. (sygn. akt III RC 318/00), zasądzających od powoda na rzecz pozwanego alimenty w łącznej kwocie 55 125,79 zł.

Powód podniósł, że prowadzenie egzekucji wobec niego jest nieuzasadnione, zbędne oraz sprzeczne z zasadami słuszności i współżycia społecznego, ponieważ dwa lata przed wszczęciem egzekucji, złożył oświadczenie na piśmie, że jego lokal mieszkalny zostanie darowany synowi z chwilą uzyskania pełnoletniości, to jest z dniem 26 czerwca 2012 r.

W odpowiedzi na pozew pozwany M. S. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 grudnia 2012r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo.

Sąd ustalił że powód W. S. jest ojcem pozwanego M. S.. Prawomocnymi wyrokami Sądu Rejonowego w Nakle nad Notecią z dnia 03.03.2005r. w sprawie o sygn. III RC 189/04 oraz z dnia 21.12.2000r. o sygn. III RC 318/00 zasądzono od powoda na rzecz pozwanego alimenty w łącznej wysokości 55125,79 zł, które następnie zostały opatrzone klauzulami wykonalności. W oparciu o te tytuły wykonawcze Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy C. K. prowadzi przeciwko powodowi postępowanie egzekucyjne skierowane do nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ul. (...). Powód dysponuje projektem pisma zatytułowanego „umowa przeniesienia własności nieruchomości", w treści którego zawarta została jego deklaracja o gotowości do przeniesienia na pozwanego odrębnej własności lokalu mieszkalnego na poczet zaspokojenia roszczenia z tytułu świadczeń alimentacyjnych zaległych na dzień 02.11.2009r. w kwocie 43 211,68 zł. Pismo to nie zostało podpisane przez żadną ze stron. Do chwili obecnej prawo własności wspomnianego lokalu mieszkalnego przysługuje powodowi.

Przystępując do oceny prawnej tych ustaleń Sąd Rejonowy odwołał się do przepisu art. 840 § 1 pkt 2 kpc, który stwarza podstawę do zwalczania tytułu wykonawczego, gdy już po jego powstaniu zaszły zdarzenia prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania lub zdarzenia, wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane. Powód, jako zdarzenie prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania wskazał zamiar darowania pozwanemu M. S. (synowi) lokalu mieszkalnego, w zamian za zrzeczenie się przez pozwanego przysługującego mu roszczenia alimentacyjnego, które ten egzekwuje. W ocenie Sądu, brak podstaw do uznania, iż wskazana powyżej okoliczność mieści się w katalogu przesłanek stanowiących podstawy do zwalczania tytułu wykonawczego. Sam zamiar przeniesienia własności nieruchomości nie jest równoznaczny z jej faktycznym przeniesieniem, a tym samym nie stanowi zdarzenia zaistniałego po powstaniu tytułu egzekucyjnego, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Poza tym, złożone do akt pismo zaopatrzone nagłówkiem „umowa przeniesienia własności nieruchomości" nie może być traktowane, jako dokument w rozumieniu art. 245 kpc, albowiem nie zawiera żadnego podpisu, a zatem nie dowodzi, iż osoby wskazane w piśmie złożyły objęte nim oświadczenia. Tym bardziej, pismo to nie stanowi umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości. Sąd zaznaczył również, że nawet, gdyby dokument podpisano, to oświadczenia nim objęte nie wywarłyby zamierzonego skutku prawnego, bowiem dla tego rodzaju czynności prawnej ustawa zastrzega formę aktu notarialnego pod rygorem nieważności, co wprost wynika z treści art. 158 kc. Ostatecznie Sąd Rejonowy uznał, że powód nie wykazał, że pomiędzy stronami zaistniało zdarzenie, skutkujące w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 kpc wygaśnięciem zobowiązania albo niemożnością jego egzekwowania, a w konsekwencji oddalił jego powództwo, jako nieuzasadnione.

Powód wniósł apelację od powyższego wyroku i domagał się jego zmiany poprzez uwzględnienie zgłoszonego powództwa.

Apelujący zarzucił, że:

- zaskarżony wyrok dyskryminuje go jako inwalidę II grupy i do tego osobę pozbawioną wystarczających środków do życia;

- wyroki Sądu Rejonowego w Nakle nad Notecią, na podstawie których prowadzona jest wobec niego egzekucja alimentów, były nieważne od chwili ich wydania, gdyż nakładały na niego obowiązek alimentacyjny w kwotach zdecydowanie przekraczających jego możliwości finansowe, a poza tym o ich istnieniu dowiedział się dopiero od komornika, po tym jak zostało wszczęte wobec niego postępowanie egzekucyjne.

W. S. zaskarżył również postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 22 stycznia 2013r. w przedmiocie odrzucenia zażalenia na uprzednie postanowienie tego Sądu z dnia 7 stycznia 2013r. w przedmiocie odrzucenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (w pkt 1 postanowienia).

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 117 ² § 2 kpc na postanowienie o odrzuceniu wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zażalenie nie przysługuje zażalenie (k. 93).

W zażaleniu na to postanowienie powód zarzucił Sądowi I instancji brak należytego uzasadnienia tego orzeczenia, które jest dla niego krzywdzące i dyskryminuje go ze względu na wiek, ubóstwo i zły stan zdrowia. Skarżący domagał się zmiany tego postanowienia poprzez ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu oraz zwolnienie go od wszelkich kosztów sądowych. W uzasadnieniu skarżący podkreślił, że pomoc profesjonalnego pełnomocnika procesowego jest mu koniecznie potrzebna do wyjaśnienia jak to się stało, że został na niego nałożony wyrokami obowiązek alimentacyjny wobec syna M. S., w kwotach zdecydowanie przekraczających jego możliwości finansowe, a poza tym o wydaniu tych orzeczeń dowiadywał się dopiero od komornika prowadzącego wobec niego postępowanie egzekucyjne (zażalenie powoda – k.98).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda W. S. nie znajduje uzasadnienia. Sąd I instancji słusznie uznał, że wskazane przez powoda w pozwie okoliczności mające uzasadniać pozbawienie wykonalności wydanych wobec niego wyroków w sprawach o sygn. IIIRC 189/04 i III RC 318/00 nie stanowią przesłanek przewiedzianych w art. 840 § 1 pkt 2 kpc i dlatego powództwo opozycyjne należało oddalić. Nie mogą być podstawą takiego powództwa zarzuty skierowane przeciwko prawomocnemu orzeczeniu, zmierzające do zmiany jego treści. Przedmiotem rozpoznania w sprawie wszczętej powództwem opozycyjnym nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, gdyż wówczas jego uwzględnienie prowadziłoby do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń, co jest niedopuszczalne. Sąd rozpoznający powództwo opozycyjne jest bezwzględnie związany wyrokiem wydanym w sprawie między wierzycielem a dłużnikiem co do ustalonego w sentencji obowiązku świadczenia. Z tego względu - przy orzekaniu na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądu - uwzględnia wyłącznie zdarzenia, które nastąpiły po wydaniu tego wyroku (podobnie Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 28.03.2013r. w sprawie V ACa 103/13 oraz Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 20.03.2013r. w sprawie I ACa 44/13 – opublikowane w systemie informacji prawnej LEX).

Trafnie Sąd Rejonowy ocenił, że podniesiona przez W. S. okoliczność, iż chciał przekazać pozwanemu (synowi) należący do niego lokal mieszkalny znajdujący się w B. przy ul. (...), w ramach spłaty ciążącego na nim długu alimentacyjnego, nie stanowi przesłanki z
art. 840 § 1 pkt 2 kpc pozwalającej na pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Nie dotyczy ona bowiem zdarzenia zaistniałego po powstaniu tytułu wykonawczego, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, a co istotniejsze nie nastąpiło w ogóle zawarcie takiej umowy między stronami. Powód przedstawił wyłącznie pisemny projekt takiej umowy nie zawierający oświadczenia woli pozwanego (syna) i nie podpisany przez żadną ze stron. Słusznie tez Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że dla ważności i skuteczności takiej umowy konieczne byłoby zachowania szczególnej formy w postaci aktu notarialnego, wymaganej pod rygorem jej nieważności (zgodnie z art.158 kc i art.58&1 kc).

W konsekwencji powyższych ustaleń należy przyjąć, że Sąd Rejonowy słusznie oddalił zgłoszone przez W. S. powództwo o pozbawienie tytułów wykonawczych wykonalności, wobec czego apelacja na podstawie art. 385 kpc podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego także nie mogło zostać uwzględnione zażalenie powoda W. S. z dnia 02.02.2013r. na postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 22 stycznia 2013r., którym Sąd odrzucił jego uprzednie zażalenie z dnia 16.01.2013r. na postanowienie z dnia 7 stycznia 2013r. o odrzuceniu powtórnego wniosku powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Sąd I instancji trafnie wskazał, że w sprawie należało zastosować przepis art. 117 ² § 2 kpc, zgodnie z którym ponowny wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, oparty na tych samych okolicznościach podlega odrzuceniu, a na takie postanowienie zażalenie nie przysługuje.

Dla lepszego zrozumienia wskazać należy, że postanowieniem referendarza sądowego z dnia 1 czerwca 2012r. (k.15), utrzymanym w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18 czerwca 2012r. oddalony został wniosek powoda o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (k.26). Następnie powód W. S. - w apelacji od wyroku zapadłego w sprawie – ponowił wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu. W motywach powołał się na te same okoliczności, a więc złą sytuację zdrowotną, życiową i finansową, a także konieczność wyjaśnienia przyczyn wydania wobec niego wyroków nakładających obowiązek świadczeń alimentacyjnych przekraczających jego możliwości płatnicze, a także to, iż o wydaniu takich orzeczeń dowiedział się dopiero po wszczęciu wobec niego postępowania egzekucyjnego. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy zobowiązany był odrzucić wniosek o ustanowienia pełnomocnika z urzędu, skoro został oparty na tych samych okolicznościach (jak wymaga art. 117 ² § 2 kpc). Uczynił tak postanowieniem z dnia 7 stycznia 2013r. (k.87). Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie, bo przepisy kodeksu postępowania cywilnego tego nie przewidują. Dlatego też Sąd Rejonowy prawidłowo postąpił odrzucając - zaskarżonym postanowieniem z dnia 22stcznia 2013r. - zażalenie powoda z dnia 16.01.2013r. (k. 92 i 93). W konsekwencji Sąd Okręgowy oddalił kolejne zażalenie powoda z dnia 02.02.2013r. na postanowienie z dnia 22 stycznia 2013r., jako niezasadne (na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc i art. 13 § 2 kpc).