Pełny tekst orzeczenia

WYROK

UZASADNIENIE

Powód (...) Fundusz (...) z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie od pozwanej I. B. kwoty 3.346,97 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że pozwana zawarła w dniu 4 marca 2004 roku umowę pożyczki nr (...) z (...) Bankiem Spółką Akcyjną we W., której nie zwróciła. Umową z dnia 6 czerwca 2014 roku (...) Bank Spółka Akcyjna we W. zbył wierzytelność z tej umowy na rzecz (...)Funduszu (...).

Wyrokiem z dnia 19 marca 2015 roku Sąd Rejonowy w Łukowie:

I. zasądził od pozwanej I. B. na rzecz powoda (...) Funduszu (...)kwotę 3346,97 zł;

II. zasądził od pozwanej I. B. na rzecz powoda (...) Funduszu (...) kwotę 747,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. B. zawarła w dniu 4 marca 2004 roku umowę pożyczki nr (...) z (...) Bankiem Spółką Akcyjną we W.. Umowa miała zostać uregulowana w 14 ratach miesięcznych płatnych począwszy od kwietnia 2004 roku. W przypadku opóźnienia z płatnością od zadłużenia przeterminowanego naliczane być mogły odsetki karne w wysokości dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych; w dniu zawarcia umowy wynoszących 27 % w stosunku rocznym. Pozwana nie wykonała tego zobowiązania w całości.

(...) Bank Spółka Akcyjna wystawił przeciwko I. B. bankowy tytuł egzekucyjny z dnia 16 maja 2006 roku, nr (...), obejmujący należności ze wskazanej wyżej umowy. Powyższemu tytułowi postanowieniem z dnia 31 lipca 2006 roku w sprawie I Co 393/06 Sąd Rejonowy w Łukowie nadał klauzulę wykonalności. Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2007 roku w sprawie I Co 296/07 Sąd Rejonowy w Łukowie nadał klauzulę wykonalności powyższemu tytułowi także przeciwko małżonkowi dłużnika R. B. (w ograniczonym zakresie).

Na podstawie opisanego wyżej tytułu wykonawczego (...) Bank Spółka Akcyjna złożył w dniu 3 października 2006 roku wniosek do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Łukowie Jana Horajskiego o wszczęcie egzekucji przeciwko I. B.. Komornik ten wszczął postępowanie, prowadzone następnie już przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Łukowie Grzegorza Bartysia, który prowadził je pod sygnaturą: Km 949/06. Postanowieniem z dnia 2 października 2014 roku Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela i zwrócił wierzycielowi tytuł wykonawczy.

Umową z dnia 6 czerwca 2014 roku (...) Bank Spółka Akcyjna we W. zbył wierzytelność wobec I. B. na rzecz (...) Funduszu (...). Przedmiotem cesji były jeszcze niewyegzekwowane odsetki karne w kwocie 3.346,97 zł. I. B. pomimo pisemnego wezwania nie uregulowała żądanej kwoty na rzecz nabywcy wierzytelności.

Sąd Rejonowy wskazał, na podstawie jakich dokumentów ustalił powyższy stan faktyczny, podkreślając, że jest bezsporny.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy podniósł, że skuteczność przelewu na podstawie umowy z dnia 6 czerwca 2014 roku zawartej pomiędzy: (...) Bankiem Spółką Akcyjną we W. a nabywcą (...) Funduszem (...) nie budziła wątpliwości. Zakres zobowiązania pozwanej wynika z dokumentu stanowiącego załącznik do umowy (k. 12).

Z tych względów Sąd Rejonowy uznał, że (...) Bank Spółka Akcyjna skutecznie przeniósł na powoda swoje wierzytelności wobec pozwanej wynikające z umowy pożyczki z dnia 4 marca 2004 roku, nr (...).

Istotne jest zatem ustalenie, czy z tytułu wskazanej umowy pozwany był dłużnikiem poprzednika prawnego powoda i na jaką kwotę. Zgodnie z art 513 § 1 k.c. dłużnikowi przysługują też przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, jakie miał przeciwko zbywcy wierzytelności w momencie powzięcia wiadomości o przelewie.

W ocenie Sądu Rejonowego brak jest podstaw do kwestionowania wysokości zobowiązania pozwanej, które było przedmiotem przelewu. Z akt postępowania egzekucyjnego wynika, że egzekwowana należność nie została w całości ściągnięta od pozwanej. Zakończenie postępowania egzekucyjnego nastąpiło na wniosek wierzyciela (wydano postanowienie o umorzeniu postepowania), zatem przed ściągnięciem całości egzekwowanej kwoty. Gdyby ściągnięto w całości dochodzoną wierzytelność, Komornik wydałby postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego i ustaleniu kosztów egzekucji, zaś tytuł wykonawczy nie podlegałby zwrotowi wierzycielowi, lecz pozostawiony by został w aktach sprawy z odnotowaniem wyniku egzekucji. Pozwana nie przedstawiła dowodów wskazujących na to, że cała należność została przez niego uregulowana. W ocenie Sądu Rejonowego brak jest podstaw do kwestionowania prawidłowości sposobu naliczenia dokonanych wpłat i ściągniętych kwot przez (...) Bank Spółkę Akcyjną.

Z § 2 pkt 8 umowy pożyczki zawartej przez pozwaną z (...) Bankiem Spółką Akcyjną wynika, że oprocentowanie od zadłużenia przeterminowanego liczone jest w wysokości dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych; w dniu zawarcia umowy wynoszących 27 % w stosunku rocznym. Zaprzestanie spłaty pożyczki przez pozwaną skutkowało naliczaniem odsetek w sposób zgodny z umową.

Za nieuzasadniony uznany być musi zarzut przedawnienia roszczenia. Całość zadłużenia wynikającego z pożyczki stała się wymagalna w czerwcu 2005 roku. Bieg przedawnienia został najpierw zawieszony przez wystąpienie z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, następnie przerwany przez wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Po umorzeniu egzekucji termin rozpoczął bieg na nowo, ale wniesienie pozwu przez powoda przerwało ponownie bieg przedawnienia. Ani zatem w okresie, gdy wierzycielem pozwanego był (...) Bank Spółka Akcyjna, ani w okresie po zbyciu wierzytelności nie upłynął okres czasu, z którym k.c. wiązałby skutek w postaci przedawnienia roszczeń.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu Sąd Rejonowy uzasadnił art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielanej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490).

*

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Łukowie wniosła I. B., zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości i zarzucając temu wyrokowi naruszenie:

1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i przyjęcie sprzecznie z zasadami wiedzy, że pozwana nie spłaciła długu,

2. art. 97 Prawa bankowego poprzez zasądzenie należności, która została wyegzekwowana w toku postępowania egzekucyjnego ponad kwotę, do której egzekucji zobowiązała się pozwana w umowie pożyczki,

3. art. 118 k.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia.

Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna o tyle, o ile konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, z innych przyczyn niż podniesione przez pozwaną.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., procedując w przedmiocie roszczenia powoda, które nie można było uznać za dokładnie określone w rozumieniu art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.

Zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. pozew powinien zawierać dokładnie określone żądanie, a w przypadku, gdy żądaniem tym jest skapitalizowana kwota odsetek, powód powinien wskazać sposób jej wyliczenia, tj. od jakiej kwoty, za jaki okres i według jakiej stopy procentowej odsetki te zostały naliczone. W przeciwnym razie żądanie nie jest dokładnie określone, gdyż nie wiadomo, jakich roszczeń w istocie dochodzi powód, jak zostały one wyliczone, jakiego okresu dotyczą, co nie tylko uniemożliwi w razie sporu ocenę ich zasadności, ale również w przyszłości granic powagi rzeczy osądzonej czy częściowego zaspokojenia (skoro nie będzie wiadomo, co do jakich roszczeń żądanie zostało uwzględnione bądź oddalone, a następnie – zaspokojone). Nie ma znaczenia, czy z pozwem wystąpił pierwotny wierzyciel czy nabywca wierzytelności.

Te braki formalne pozwu powinny być uzupełniane zgodnie z art. 130 § 1 i § 2 k.p.c., a w razie ich nieuzupełnienia, powinno dojść do zwrotu pozwu (oczywiście tylko w zakresie niedokładnie określonego żądania).

Podkreślić należy, że dokładne określenie żądania powinno nastąpić w pozwie bądź w piśmie uzupełniającym braki, natomiast nie może być tak, aby Sąd na podstawie przedłożonych umów czy dokumentów próbował ustalić, o jakie należności może chodzić.

Nie można przyjąć, że okoliczność ta mogłaby być badana jedynie w merytorycznym rozstrzygnięciu. Jeżeli bowiem nie byłby to brak uniemożliwiający nadania biegu sprawie (tzn. rozstrzygnięcie o żądaniu), a mogący najwyżej skutkować oddaleniem powództwa, rodziłoby się w takim razie pytanie, co do czego Sąd pierwszej instancji orzekłby o niezasadności żądania, jeśli np. nie miałby wiedzy, jakich należności czy odsetek powód zażądał, a w razie wytoczenia kolejnego powództwa o te same należności, na jakiej podstawie przyjąłby, że zachodzi powaga rzeczy osądzonej, skoro równie dobrze można by twierdzić, że w nowym pozwie powód żąda innych należności niż te, których wcześniej dochodził, a tylko ich kwota jest identyczna.

W niniejszej sprawie powód w pozwie wskazał, że dochodzi od pozwanej odsetek karnych (odsetek za opóźnienie w płatności liczonych od kapitału wymagalnego) w wysokości 3.346,97 zł. W ogóle nie wskazał, w jaki sposób wyliczona została ta kwota odsetek, tzn. od jakiej kwoty (kwot), za jakie okresy i według jakiej stopy procentowej obliczone zostały żądane odsetki. Jak już wyżej wskazano, uniemożliwiało to ocenę zasadności żądania pozwu.

W dniu 19 marca 2015 roku co do tak sformułowanego żądania orzekł Sąd Rejonowy, uwzględniając powództwo, a zatem nie rozpoznał istoty sprawy.

Wprawdzie następnie wpłynęło pismo powoda, w którym wskazał m. in. sposób wyliczenia żądanych odsetek (k. 40-44), ale nastąpiło to już po wyroku Sądu pierwszej instancji i po sporządzeniu jego uzasadnienia, a samo pismo zostało doręczone pozwanej dopiero w dniu 30 marca 2015 roku (k. 47). Tym samym nie doszło do prawidłowego sformułowania żądania pozwu przed zamknięciem rozprawy, po której Sąd Rejonowy wydał wyrok (w tym zakresie nie mogła decydować data nadania pisma, skoro Sąd pierwszej instancji orzekł nie znając jego treści).

Orzekając ponownie Sąd Rejonowy oceni zasadność żądania powoda dokładnie określonego w piśmie z k. 40-45, przy czym będzie również mieć na uwadze poniższe rozważania.

` Zgodzić się z Sądem Rejonowym należy co do tego, że czynności podejmowane przez wierzyciela, podjęte bezpośrednio w celu dochodzenia bądź egzekwowania roszczeń przerywają bieg przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Do czynności takich słusznie Sąd Rejonowy zaliczył złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu i złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji (w sprawie nie doszło natomiast do zawieszenia przedawnienia na podstawie art. 121 k.c., jak błędnie wskazał Sąd Rejonowy). W myśl art. 124 § 1 i § 2 k.c. po każdy przerwaniu biegu przedawnienia biegnie ono na nowo, przy czym jeżeli przerwę spowodowała czynność przed sądem bądź organem egzekucyjnym, przedawnienie nie biegnie do czasu zakończenia postępowania. W tym stanie rzeczy, zważywszy na to, że roszczenia banku z umowy pożyczki przedawniają się z upływem 3 lat (jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, a w części jako okresowe – art. 118 k.c.), nic nie wskazuje, aby do przedawnienia roszczeń powoda wobec pozwanej doszło. Wprawdzie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 2014 roku, I CSK 196/14, Biuletyn SN 2015/2/11, wskazał, że wniosek o wszczęcie egzekucji nie przerywa biegu przedawnienia, jeżeli komornik umorzył postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela, który w toku egzekucji dokonał przelewu egzekwowanej wierzytelności, ale Sąd Okręgowy tego stanowiska nie podziela w całości.

Należy bowiem zwrócić uwagę, że jego pełna akceptacja prowadziłaby do tego, że niejednokrotnie wierzyciel nie mógłby zbyć skutecznie jako nieprzedawnionej wierzytelności, co do której trwa postępowanie egzekucyjne. Niewątpliwie bowiem po przelewie wierzytelności wierzyciel powinien cofnąć wniosek egzekucyjny, gdyż w przeciwnym razie dłużnik może przeciwko niemu skutecznie wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne, skoro na skutek takiego zdarzenia wierzytelność już nie przysługuje wierzycielowi egzekwującemu. Z kolei umorzenie postępowania egzekucyjnego niweczące jego skutki w zakresie przedawnienia spowoduje, że z chwilą prawomocnego umorzenia postępowania egzekucyjnego zniweczone zostaną skutki przerwy biegu przedawnienia i nabywca wierzytelności pozostanie z wierzytelnością przedawnioną, czemu nie był w stanie zapobiec. W niniejszej sprawie dodatkowo należy wskazać, że nabywca wierzytelności nie będący bankiem nie mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu na jego rzecz z przejścia uprawnień (art. 788 k.p.c.) i wstąpić do prowadzonego postępowania egzekucyjnego w miejsce dotychczasowego wierzyciela, ale był zmuszony do wytoczenia procesu o nabytą wierzytelność.

Sąd Rejonowy powinien natomiast mieć na uwadze, że o tym, czy wierzytelność nabyta przez powoda i dochodzona w niniejszej sprawie istnieje, należy orzec po dokonaniu zarachowania wpłat dokonanych przez pozwaną. W przypadku wpłat dokonanych przez pozwaną bezpośrednio wierzycielowi, kolejność zarachowania przewidywał § 2 ust. 4 umowy pożyczki (k. 6v), gdyż art. 451 k.c. ma charakter dyspozytywny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2007 roku, sygn.. IV CSK 95/07, Lex nr 485885).

W doktrynie utrwalony jest też pogląd, że w postępowaniu egzekucyjnym ani umowa stron, ani art. 451 k.c. nie mają zastosowania (por. H. Ciepła, Komentarz do art. 1026 k.p.c., Lex). Wobec tego rozstrzygając o kolejności zaliczenia wpłat dokonanych do komornika bądź środków wyegzekwowanych przez komornika należy odwołać się do art. 1026 § 2 k.p.c., zgodnie z którym sumę należną wierzycielowi zalicza się w pierwszej kolejności na koszty postępowania, następnie na odsetki a na końcu na sumę dłużną (kapitał). Wprawdzie przepis ten wprost dotyczy podziału sumy uzyskanej z egzekucji, ale nie mogłoby być tak, aby inaczej zarachowywać środki uzyskane w planie podziału a inaczej środki wypłacane przez komornika wierzycielowi bez sporządzania planu podziału. Należy przy tym pamiętać o tym, że za datę spełnienia świadczenia przyjmuje się wówczas datę wpływu środków do komornika a nie datę wypłaty środków przez komornika wierzycielowi.

W niniejszej sprawie ma to bardzo istotne znaczenie, gdyż wierzytelność z umowy pożyczki była przedmiotem postępowania egzekucyjnego, w trakcie którego została częściowo zaspokojona, a następnie została zbyta powodowi.

Sąd Rejonowy powinien zatem zgodnie z powyższymi regułami ustalić, jaka część należności została wyegzekwowana w postępowaniu egzekucyjnym, co z kolei umożliwi ocenę, czy powód istotnie nabył wierzytelność dochodzoną pozwem (z tytułu odsetek) i czy zasadnie dochodzi jej zapłaty od pozwanej (czy przedstawione przez powoda rozliczenie wpłat jest prawidłowe).

Skarżącej należy natomiast wskazać, że jeżeli twierdzi, że spełniła świadczenia z umowy pożyczki w całości, na niej w tym zakresie spoczywa ciężar dowodu dokonania zapłaty (art. 6 k.c.). Wskazany przez apelującą art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz. U. z 1997 roku, Nr 140, poz. 939, ze zm.) limituje zaś oświadczeniem dłużnika o poddaniu się egzekucji jedynie górną granicę należności, jakie bank może egzekwować na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego, a nie ustanawia górną granicę wierzytelności banku. Nie byłoby bowiem przeszkód, aby bank wystąpił w procesie o pozostałą część wierzytelności, nie objętą bankowym tytułem egzekucyjnym, ponad kwotę wynikającą z oświadczenia dłużnika o poddaniu się egzekucji.

Orzekając w sprawie ponownie, Sąd Rejonowy orzeknie również o kosztach instancji odwoławczej, w zależności od wyniku procesu (art. 108 § 2 k.p.c.).

Z tych względów na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.