Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa S. P.

przeciwko J. P.

o alimenty

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 16 kwietnia 2015 roku, sygn. akt III RC 31/15

oddala apelację.

Stanisław Łęgosz Grzegorz Ślęzak Ewa Tomczyk

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 542/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z powództwa S. P. przeciwko J. P. o alimenty oddalił powództwo.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Powód S. P. ma 61 lat. Z zawodu jest tokarzem. Do 2009 r. prowadził działalność gospodarczą - usługi tokarskie. Jej prowadzenie zakończył ze względów zdrowotnych. Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej nie ma zadłużeń. Kiedy firma powoda prosperowała uzyskiwał z niej dochód w wysokości ok. 3.000, 4.000 zł miesięcznie. Powód aktualnie nie jest zarejestrowany jako bezrobotny. Utrzymuje się z zasiłku stałego wypłacanego przez MOPS w B. w wysokości 520 zł miesięcznie. Dodatkowo korzysta z zasiłków celowych wypłacanych na zakup żywności, w styczniu i lutym br. były to kwoty po 50 zł miesięcznie. Powód nie podejmuje prac dorywczych.

S. P. w majątku posiada niezabudowaną działkę budowlaną o powierzchni 1066 m ², położoną w B. przy ul. (...). Jest również współwłaścicielem samochodu osobowego marki O. (...) rocznik 1990. Nie ma akcji, obligacji udziałów w spółkach.

Powód mieszka sam w mieszkaniu komunalnym, którego miesięczne koszty utrzymania wynoszą łącznie ok. 650 zł miesięcznie. Jest zadłużony z tytułu utrzymania mieszkania na łączną kwotę ok. 1.000 zł.

U S. P. zdiagnozowano chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze, niedomykalność zastawki aortalnej oraz zaburzenia depresyjne. Przebył również zabieg usunięcia żylaków kończyny dolnej prawej. W związku ze schorzeniami powód został zaliczony do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie w tym przedmiocie obowiązuje do dnia 31.12.2015 r.

Powód orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS nie został uznany za niezdolnego do pracy.

Na zakup leków S. P. wydaje ok. 200 zł miesięcznie. W części kwota ta jest pokrywana przez MOPS.

S. P. rozwiódł się około 18,20 lat temu. W związku małżeńskim pozostawał 3, 4 lata. Była żona powoda powtórnie wyszła za mąż. Z małżeństwa powód posiada jedno dziecko, córkę K. P. 1. 26. Córka S. P. również pozostaje w związku małżeńskim. Powód nie utrzymuje z nią żadnych kontaktów. Poza córką S. P. nie ma innych dzieci. Rodzice powoda nie żyją. Innego rodzeństwa oprócz pozwanego J. P., powód nie posiada.

Powód nie występował nigdy o alimenty od córki ani byłej żony.

Pozwany J. P. ma 63 lata. Jest emerytem. Świadczenie emerytalne uzyskuje w kwocie 3.980 zł netto miesięcznie.

Do 1997 r. pozostawał w związku małżeńskim. Z małżeństwa ma dwoje dzieci syna T. ur. (...) oraz córkę A. ur. (...) Pozwany zobowiązany jest do łożenia alimentów na rzecz byłej żony, A. W. w wysokości 450 zł miesięcznie.

J. P. aktualnie pozostaje w nieformalnym związku. Razem z konkubiną zamieszkuje w domu jednorodzinnym, którego właścicielami są dzieci jego partnerki. Pozwany partycypuje w kosztach utrzymania nieruchomości przekazując kwotę ok. 300 zł miesięcznie w sezonie zimowym.

Pozwany posiada mieszkanie położone w B., którego miesięczne koszty utrzymania wynoszą ok. 800 zł miesięcznie. Oprócz mieszkania w majątku ma działkę rekreacyjną położoną w woj. (...), którą nabył za kwotę 47.000 zł. Na nieruchomości rozpoczął budowę domu. Jest również właścicielem samochodu osobowego marki N. (...) rocznik 2002.

J. P. zadłużony jest z tytułu dwóch kredytów hipotecznych. Do spłaty pozostała kwota ok. 80.000 zł. Miesięczna spłata zobowiązań wynosi 2.000 zł.

Pozwany ma problemy ze stawami kolanowymi, leczy się również na nadciśnienie tętnicze. Na leczenie wydaje ok. 50 zł miesięcznie.

J. P. dokonał sprzedaży swojego udziału w nieruchomości, którą odziedziczył razem z powodem po rodzicach, za kwotę 6.000 zł. S. P. swój udział sprzedał w 2013 r.

Sąd zważył, iż powództwo nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 128 kro obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

W myśl art. 129. § 1 kro obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. W przepisie tym ustalono dwie reguły kolejności obowiązku alimentacyjnego między krewnymi. Według pierwszej z nich obowiązek ten obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem. Oznacza to, że gdy uprawniony do alimentacji ma krewnych w różnym stopniu pokrewieństwa, zdolnych do wypełniania obowiązku alimentacyjnego, obowiązanymi do jego alimentowania są wyłącznie zstępni. Obowiązek alimentacyjny wstępnych powstaje dopiero wtedy, gdy nie mogą go wykonać zstępni, a obowiązek rodzeństwa powstaje dopiero wtedy, gdy również wstępni nie mogą go wykonać.

Wreszcie stosownie do treści art. 130 kro obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka. Dopóki zatem istnieje obowiązek alimentacyjny małżonka zobowiązanego, przewidziany w art. 60 kro, dopóty nie powstaje obowiązek alimentacyjny krewnych małżonka uprawnionego do świadczeń alimentacyjnych, chyba że wystąpią okoliczności przewidziane w art. 132 kro, tj. gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Wyłączenie możliwości albo nadmierne utrudnienie uzyskania na czas środków utrzymania zachodzi m in. w sytuacji braku wiedzy o miejscu pobytu zobowiązanego do alimentacji w bliższej kolejności i związaną z tym bezskutecznością egzekucji, gdy otrzymanie środków utrzymania jest wprawdzie możliwe, ale w czasie tak odległym, że uprawniony nie może pokryć samodzielnie bieżących potrzeb.

W każdym z przypadków spełnienia powyższych przesłanek obowiązek alimentacyjny zobowiązanego „powstaje” (por. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy z Komentarzem pod red. K. Piaseckiego LexisNexis 2002 s. 795 i 799).

W przedmiotowej sprawie obowiązek alimentacyjny pozwanego J. P. nie powstał.

Przede wszystkim zobowiązanymi do alimentacji powoda w pierwszej kolejności są jego była żona oraz córka. S. P. nie wykazał, że osoby te nie są w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi. Co więcej w toku niniejszego postępowania nie podał żadnych racjonalnych argumentów uzasadniających zaniechanie przez niego żądana świadczeń alimentacyjnych od byłej żony i dorosłej córki.

Ubocznie wskazać trzeba, że spełnianie świadczeń alimentacyjnych na rzecz powoda przez pozwanego J. P. połączone byłoby z nadmiernym uszczerbkiem, powodując istotne ograniczenie możliwości zaspokajania jego własnych usprawiedliwionych potrzeb. W tym miejscu podkreślić trzeba, że na pozwanym ciąży obowiązek spłaty kilkudziesięciotysięcznego zadłużenia. Dodatkowo J. P. zobowiązany jest również do alimentowania byłej żony.

Z tych wszystkich względów Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości powód.

Apelacja zaskarżonemu orzeczeniu zarzuca:

1. Obrazę przepisów prawa materialnego poprzez:

a) niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 130 k.r.o. stwierdzając, że powód mógłby domagać się alimentów od swojej byłej żony;

b) niewłaściwe zastosowanie art. 132 k.r.o. poprzez uznanie, iż wobec pozwanego ze strony powoda nie powstał obowiązek alimentacyjny;

c) niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 6 k.c. poprzez uznanie twierdzeń pozwanego dotyczących jego sytuacji materialnej, mimo nie przekazania przez pozwanego żadnych dokumentów potwierdzających jego twierdzenia, m.in. dotyczące utrzymania syna, mieszkania i spłaty kredytu;

2. Obrazę przepisów postępowania poprzez:

a)  niewłaściwe zastosowanie art. 232 k.p.c. poprzez niezobowiązanie pozwanego do przedstawienia dokumentów obrazujących jego rzeczywistą sytuację materialną oraz posiadany majątek, m.in. w postaci dwóch mieszkań oraz domu w T.;

b)  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na niewłaściwej ocenie materiału dowodowego, poprzez danie wiary twierdzeniom pozwanego i zupełne pominięcie twierdzeń powoda.

Apelujący wnosił o zmianę wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego alimentów na rzecz powoda w kwocie 1.200 złotych miesięcznie, płatnych do rąk własnych powoda do 10 dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona i nie może odnieść wnioskowanego w niej skutku w postaci wzruszenia zaskarżonego wyroku, który – przy częściowej korekcie motywów Sądu Rejonowego, o czym będzie mowa poniżej – w ostatecznym wyniku odpowiada powołanemu w jego uzasadnieniu prawu materialnemu.

Nie ulega w sprawie wątpliwości, że obecna sytuacja materialna pozwanego jest dobra a sytuacja powoda dobra nie jest.

W znacznej części apelacji powód, przytaczając zarzuty obrazy wskazanych niej przepisów procesowych, skupia się na wykazaniu, że sytuacja materialna jego brata – pozwanego jest lepsza niż ten usiłuje ją przedstawić przed Sądem.

Powyższa kwestia nie jest jednak w sprawie najważniejsza - w sytuacji, gdy ustalenia Sądu I instancji wskazują na co najmniej dobrą sytuację majątkową pozwanego – lecz istota rozstrzygnięcia sprowadza się do ustalenia czy powód znajduje się w niedostatku przez siebie niezawinionym oraz czy pozwany jest w pierwszej kolejności zobowiązany do alimentacji brata w rozumieniu przepisów art. 128, art. 129 i art. 132 krio – przy czym obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie – a dopiero później znaczenia nabierają możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji.

Dlatego nie można zgodzić się z apelującym, że to pozwany – zgodnie z art. 6 k.c. – winien udowodnić swoją sytuację majątkową.

To na powodzie bowiem zgodnie z powołanym powyżej przepisem art. 6 k.c. spoczywał obowiązek udowodnienia istnienia wskazanych wcześniej przesłanek do obciążenia pozwanego obowiązkiem łożenia na jego rzecz świadczeń alimentacyjnych, czego powód w sprawie niniejszej jednak nie wykazał.

Sąd Rejonowy nie przekraczając granic swobodnej oceny dowodów i nie dopuszczając się – wbrew zarzutom apelacji - naruszenia przepisów art. 233 § 1 i art. 232 k.p.c., dokonał trafnych ustaleń faktycznych, które Sąd II instancji podziela i przyjmuje za własne.

Trafne są także wywody Sądu Rejonowego w zakresie kolejności osób zobowiązanych do alimentacji między krewnymi. Prawidłowo bowiem Sąd ten przyjął, że obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem ( art. 128 i art.129 § 1 krio ), a nadto wyraził słusznie ogólną zasadę, że obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka ( art. 130 krio).

Zgodzić należy się z apelacją jedynie w tej części, w której twierdzi, że zasada wyrażona w powołanym powyżej przepisie art. 130 krio nie ma zastosowania w sprawie niniejszej, gdyż żądanie przez powoda alimentów od byłej żony, z którą jest rozwiedziony od blisko 20 lat - i rozwód nie był orzeczony z jej winy - jest przedawnione w świetle przepisu art. 60 § 3 krio.

Niezależnie jednak od stanowiska Sądu I instancji w powyższej kwestii, zgodzić trzeba się z tymże Sądem, że po pierwsze – powód nie wykazał, że znajduje się w niedostatku przez siebie niezawinionym i po drugie – nie wykazał braku osób krewnych, których obowiązek alimentacyjny wyprzedzałby taki ewentualny obowiązek pozwanego, jako jego brata.

Słuszne jest bowiem stanowisko Sądu Rejonowego, że powód nie wykazał stosowną decyzją orzecznika ZUS, iż nie jest w stanie wykonywać jakiejkolwiek pracy zarobkowej – w tym tej w wyuczonym zawodzie tokarza, która przynosiła mu znaczne dochody – co oznacza, że należy przyjąć, iż posiada możliwości zarobkowania chociażby ograniczone z powodu schorzeń jakie posiada, których to możliwości nie wykorzystuje.

Powód jest też właścicielem nieruchomości przy ulicy (...) w B. – co sam przyznał – której w żaden sposób nie wykorzystuje, aby pozyskać z niej środki na swe utrzymanie.

W tych wszystkich powyższych okolicznościach nie można uznać, że powód jest w niedostatku przez siebie niezawinionym, co już jest wystarczające do uznania, że nie przysługuje mu prawo żądania alimentów od krewnych, do których należy nie tylko pozwany brat ale przede wszystkim także jego dorosła zamężna córka.

I w tym miejscu należy także przywołać trafne stanowisko Sądu I instancji, że powód ma córkę, której ewentualny obowiązek alimentacyjny wyprzedza taki obowiązek pozwanego, i nie wykazał, że ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub że uzyskanie od niej na czas środków utrzymania byłoby niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami (art.132 krio), co dopiero mogłoby skutkować obowiązkiem alimentowania przez pozwanego ale przy jednoczesnym spełnieniu przesłanki niedostatku, o którym w sprawie niniejszej nie można mówić.

Skoro zatem żadna ze wskazanych wcześniej przesłanek nie została przez powoda udowodniona brak jest podstaw do zasądzenia na jego rzecz alimentów od pozwanego.

Takim powodem nie może być bowiem wyłącznie okoliczność, że bratu powodzi się lepiej niż jemu skoro nie wykazał, że znajduje się w niezawinionym przez siebie niedostatku i że zobowiązanym w pierwszej kolejności do jego ewentualnej alimentacji jest pozwany brat wobec niemożności wypełnienia takiego obowiązku przez jego córkę.

Dlatego też mając na względzie wszystkie powyższe rozważania oraz powołane w nich przepisy należało oddalić apelację jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 k.p.c.

GŚ/AOw

Na oryginale właściwe podpisy