Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 13 maja 2014 roku zasądził od pozwanej D. T. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 5.556,15 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26.03.2013 roku, w pozostałym zakresie powództwo oddalono, nie obciążając pozwanej kosztami procesu.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy wskazał, iż powód żądał zasądzenia kwoty 8.087 zł z odsetkami od dnia wniesienia pozwu z tytułu umowy pożyczki. Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa podnosząc, że naruszono art. 7a i 4 ust. 2 pkt 13 ustawy o kredycie konsumenckim, w związku z czym powód może domagać się zwrotu tylko pożyczki bez oprocentowania. Dodatkowo podniosła, że w dacie zawarcia umowy z uwagi na swoją chorobę znajdowała się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana cierpi na pourazową encefalopatię pod postacią padaczki. Od 1991 roku leczył się nieregularnie w (...) w B.. Pozwana była też trzykrotnie hospitalizowana psychiatrycznie. Z powodu silnych bólów kręgosłupa od 2007 roku podjęła leczenie w Poradni (...), gdzie zapisano jej silne leki przeciwbólowe, od których pozwana się uzależniła. Aktualnie od 3 lat pozwana leczy się w Poradni (...). Z uwagi na swój stan zdrowia pozwana została uznana za częściowo niezdolną do pracy i pobiera rentę w wysokości 543,29 zł.

Sąd Rejonowy ustalił również, że w dniu 19.01.2011 roku strony zawarły umowę pożyczki na kwotę 4.800 zł a pozwana zobowiązał się do spłaty całej pożyczki wraz z oprocentowaniem, składką ubezpieczeniową i opłatą przygotowawczą a także opłatą za obsługę pożyczki w domu w łącznej kwocie 8.976 zł. Oprocentowanie pożyczki wynosiło 16% w skali roku i określono je kwotowo na 516,15 zł. Zapłata miała zostać dokonana w ratach 55 tygodniowych ratach po 163,20 zł. Rzeczywista roczna stopa procentowa wynosiła 73,50%. Poza umową pożyczki pozwana nie otrzymała regulaminu ani dokumentów dotyczących ubezpieczenia pożyczki. Nie otrzymała również wzoru odstąpienia od umowy.

Sąd Rejonowy zasięgnął opinii biegłej sądowej i na jej podstawie uznał, że stwierdzone u pozwanej organiczne zaburzenia osobowości nie mają wpływu na jej zdolność do świadomego i swobodnego podejmowania decyzji i wyrażania woli. Pozwana w dniu zawarcia umowy nie leczyła się psychiatrycznie, przeciwbólowo ani z powodu uzależnień. Z kolei uzależnienie od środków psychoaktywnych i leków przeciwbólowych również samo w sobie nie stanowi z założenia przeciwskazań do podejmowania decyzji i wyrażania woli, o ile nie udowodni się, że uzależnienie to doprowadziło do zaburzeń psychicznych, które pojawiły się w chwili zawierania umowy.

Powódka wypowiedziała umowę pożyczki pismem z dnia 18.04.2012 roku i wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 8.087 zł. Pozwana spłaciła pożyczkę łącznie w kwocie 889 zł.

Sąd Rejonowy uznał za wiarygodną opinię bieglej sądowej E. D..

Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie mieliśmy do czynienia z umową o kredyt konsumencki uregulowaną przepisami ustawy z dnia 20.07.2001 roku o kredycie konsumenckim. Na mocy tej umowy pozwana otrzymała kwotę 4.800 zł tytułem pożyczki. Zobowiązała się natomiast do zwrotu kwoty w wysokości 8.976 zł, na którą składały się: kapitał udzielonej pożyczki powiększony o składkę ubezpieczeniową – 768 zł, opłata przygotowawcza – 278,40 zł i oprocentowanie – 516,15 zł, a także opłat za obsługę pożyczki w domu - 2.613,45 zł.

Sąd Rejonowy oceniając zgłoszony przez pozwaną zarzut oparty o art. 82 kc uznał, iż jest on niezasadny. Sąd wskazał na treść opinii biegłej sądowej z dziedziny psychiatrii, z której jednoznacznie stwierdzono, że w dacie zawierania umowy pozwana miała prawidłowo zachowaną zdolność świadomego i swobodnego podejmowania decyzji i wyrażania swojej woli.

Sąd Rejonowy uznał także, że ustalenia faktyczne nie dają podstaw do uznania, iż pozwana zawierając umowę pożyczki działała pod wpływem błędu.

Pozwana podnosiła również, iż przedstawiciel powódki nie miał pełnomocnictwa do zawierania umów. Sąd I instancji uznał jednak, iż zgodnie z art. 103 § kc możliwe jest potwierdzenie oświadczenia woli dla ważności umowy, a nie ulegało wątpliwości, że czynność dokonana przez M. A. została potwierdzona przez powódkę.

Na uwzględnienie, zdaniem Sądu Rejonowego, nie zasługiwała także argumentacja pozwanej dotycząca naruszenia przez powódkę przepisów art. 4 ust. 2 pkt 13 i 7a ustawy o kredycie konsumenckim, bowiem warunkiem powstania uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego jest złożenie przez pożyczkobiorcę stosownego oświadczenia. Tymczasem pozwana nie złożyła wymaganego oświadczenia powodowi.

Sąd Rejonowy omówił także przepis art. 720 kc i uznał, iż analiza treści umowy pożyczki prowadzi do konstatacji, że określenie opłaty za obsługę pożyczki w domu i stosunkowo niewielkiej przy tym kwoty odsetek miało na celu wywołanie u pozwanej wrażenia, że jej rzeczywiste obciążenie kredytowe jest niewielkie. Sąd Rejonowy podkreślił, że opłata za obsługę pożyczki w domu jest kwotą stałą, która nie podlega modyfikacjom w zależności od terminu spłaty całej pożyczki. Dlatego też w szczególności ten zapis umowy pożyczki budzi zastrzeżenia Sądu, który zważył, że wysokość opłaty stanowiła ponad ½ kwoty samej pożyczki i była w istocie formą prowizji.

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 7a ustawy z dnia 20.07.2001 roku o kredycie konsumenckim łączna kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, z wyłączeniem udokumentowanych lub wynikających z innych przepisów prawa kosztów, związanych z ustanowieniem, zmianą lub wygaśnięciem zabezpieczeń i ubezpieczeń (w tym kosztów ubezpieczenia spłaty kredytu), nie może przekroczyć 5% kwoty udzielonego kredytu konsumenckiego. Sąd uznał jednocześnie, że kwotą od której należy obliczać 5% jest kwota kredytu netto. W przedmiotowej sprawie za kwotę taka należy uznać kwotę 4.800 zł a nie kwotę 5.846,60 zł. Sąd uznał, iż powódka obliczając w ten sposób tą kwotę sztucznie zawyża kwotę pożyczki, by od tak zawyżonej kwoty naliczyć jak najwyższą wysokość opłaty przygotowawczej.

Oceniając treść stosunku prawnego łączącego strony Sąd miał na uwadze art. 353 § 1 kc oraz art. 353 ¹ kc a także art. 5 kc.

W ocenie Sądu Rejonowego ustalenie przez strony umowy pożyczki kosztów tej pożyczki w wysokości przyjętej w rozpatrywanej umowie jest zjawiskiem patologicznym sprzecznym z zasadami współżycia społecznego, w związku z czym takie postanowienia umowy z dnia 09.05.2009 roku należy uznać w oparciu o przepis art. 58 § 2 kc za nieważne z mocy prawa. Sąd I instancji w związku z tym uznał, że w rozpoznawanej sprawie mieliśmy do czynienia z sytuacją wyższych kosztów aniżeli dopuszczalne mw ustawie o kredycie konsumenckim, zatem skuteczność umowy podlega redukcji w zakresie postanowień sprzecznych z prawem.

Odnosząc się do składki ubezpieczeniowej, Sąd Rejonowy uznał, że powód winien wykazać, iż zawarł umowę ubezpieczenia i że z tej umowy wynika obowiązek świadczenia przez pozwanego w wysokości takiej jakiej domaga się w pozwie. Sąd Rejonowy uznał, że poniesione w tym zakresie koszty nie zostały udokumentowane.

W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.556,15 zł, na którą to kwotę składała się kwota pożyczki 4.800 zł, opłata przygotowawcza w wysokości 5% tj. 240 zł, a nie jak to obliczył powód 278,40 zł i 516,15 zł z tytułu odsetek ustawowych.

W pozostałym zakresie oddalono powództwo tj. co do kwot obejmujących składkę ubezpieczeniową – jako roszczenie nieudowodnione i opłatę za obsługę w domu – jako sprzeczne z prawem.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy postanowił na podstawie art. 102 kpc.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go w części dotyczącej punktu 1 i wnioskując o jego zmianę poprzez obniżenie zasądzonej kwoty 5.556,15 zł o kwotę o 889 zł tj do kwoty 4,667,15 zł.

Skarżąca zarzuciła błędne ustalenie faktyczne, na skutek którego Sąd Rejonowy pominął dokonując obliczeń należnej powodowi kwoty uiszczoną wcześniej przez pozwaną na poczet spłaty pożyczki kwotę 889 zł.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanej podtrzymał apelację wnosząc również o zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację pozwanej należało uznać za zasadną.

Sąd Okręgowy podziela jako prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy i czyni je podstawą własnych rozważań.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż Sąd I instancji nie pominął w ustaleniach faktycznych okoliczności podnoszonej w apelacji a dotyczącej częściowej spłaty przez pozwaną pożyczki będącej przedmiotem sprawy.

Sąd Rejonowy wyraźnie wskazał w ustaleniach faktycznych, iż tytułem spłaty pożyczki pozwana zapłaciła powodowi łącznie kwotę 889 zł, dodatkowo wskazując, iż jest to okoliczność bezsporna. Rzeczywiście jak wynika z pozwu już sam powód ograniczył swoje żądanie do kwoty 8.087 zł, wskazując jednocześnie, iż łączne zobowiązanie pozwanej z tytułu umowy pożyczki wynosi 8.976 zł, a pozwana spłaciła z tej kwoty łącznie 889 zł.

Tymczasem Sąd Rejonowy oceniając zakres w jakim roszczenie powoda jest zasadne w swoich rozważaniach i obliczeniach pominął tą prawidłowo ustaloną okoliczność faktyczną. Sąd I instancji nie popełnił wobec tego błędu w ustaleniach faktycznych ale zapewne przez przeoczenie popełnił błąd w dokonywanych obliczeniach.

Nie ma żadnych wątpliwości, iż Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ocenił zasadność obciążenia pozwanej opłatą za obsługę pożyczki w domu i w sposób prawidłowy obliczył opłatę przygotowawczą.

Powód nie zakwestionował prawidłowości rozważań Sądu I instancji albowiem nie wniósł apelacji. Wywody Sądu Rejonowego w tym zakresie są bardzo obszerne i znajdują oparcie w przepisach prawa i orzecznictwie zarówno Sądu Najwyższego jak i sądów powszechnych. Wobec tego nie ma potrzeby powtarzania argumentacji Sądu Rejonowego, tym bardziej, że jak w/w okoliczności w/w nie były przedmiotem apelacji ani zarzutów apelacji.

Sąd Rejonowy również prawidłowo uznał, iż powód nie wykazał, iż poniósł dodatkowe koszty związane z ubezpieczeniem spłaty kredytu.

Powyższe oznacza, że Sąd Rejonowy uznał za bezzasadne żądanie powoda w zakresie składki na ubezpieczenie spłaty pożyczki – kwota 768 zł, opłaty za dodatkową usługę w postaci obsługi pożyczki w domu – kwota 2.613,45 zł i opłaty przygotowawczej, którą ustalił na kwotę 240 zł w miejsce kwoty 278,40 zł. Dodając w/w kwoty roszczenie powoda zostało ocenione jako bezzasadne w łącznej kwocie 3.449,85 zł. Odejmując tą kwotę od kwoty dochodzonej pozwem otrzymujemy kwotę 4.667,15 zł. Dopiero tak obliczona kwota uwzględnia również dokonaną wcześniej przez pozwaną spłatę pożyczki w łącznej kwocie 889 zł. Dokonując swoich wyliczeń Sąd Rejonowy obliczał łączne obciążenie pozwanej kosztami związanymi z zaciągniętym kredytem konsumenckim tak jakby nie został on w żądnym stopniu spłacony a powód występował o zapłatę całej kwoty a nie z ograniczeniem o kwotę już spłaconą.

Dlatego też należało uwzględnić apelację pozwanej w całości i na mocy art. 386 § 1 kpc zaskarżony wyrok zmienić w punkcie 1 poprzez obniżenie zasądzonej kwoty 5.556,15 zł do kwoty 4.667,15 zł, oddalając powództwo również w zakresie kwoty 899 zł.

Na mocy art. 98 § 1 kpc i art. 108 § 1 kpc orzeczono o kosztach postępowania apelacyjnego, na które składała się uiszczona przez pozwaną opłata od apelacji w wysokości 45 zł.