Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Janusz Kasnowski

Sędziowie: SO Aurelia Pietrzak

SO Tomasz Adamski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2013 roku w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Zakładu (...) sp. z o.o. w

B.

przeciwko K. J. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek zażalenia pozwanej

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 2 kwietnia 2013 roku

sygn. aktIC 1223/13

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek o

udzielenie zabezpieczenia oddalić.

II Cz 643/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy udzielił powodowi zabezpieczenia powództwa w sprawie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną poprzez ustanowienie na rzecz powoda hipoteki przymusowej na przysługującym pozwanej prawie własności nieruchomości lokalowej położonej w B. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą (...) do kwoty 10.289,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 maja 2011 roku do dnia zapłaty.

Sąd I instancji wskazał, że powód wystąpił do sądu z powództwem o uznanie za bezskuteczną wobec niego umowy działu spadku, której przedmiotem była własność nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) w celu wyegzekwowania wierzytelności przysługujących powodowi wobec P. J., które to wierzytelności zostały szczegółowo opisane w pozwie. W wyniku zawarcia tej umowy - zdaniem powoda - majątek P. J. został uszczuplony do tego stopnia, że nie wystarcza na spłatę długów, przeniósł on bowiem nieodpłatnie na rzecz swej matki - pozwanej K. J. (1) - udział w spadku nabyty po jego ojcu. Powód zażądał nadto udzielenia zabezpieczenia dochodzonego roszczenia poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej, wskazując, że gdyby do czasu rozstrzygnięcia skargi pauliańskiej powoda pozwana rozporządziła swym prawem, zaspokojenie wierzytelności powoda byłoby poważnie utrudnione.

W ocenie sądu I instancji żądanie powoda udzielenia zabezpieczenia w sposób określony przez niego winno zostać uwzględnione. Powód uprawdopodobnił swoje roszczenie z art. 527 kc, ma nadto interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, gdyż zbycie nieruchomości przez pozwaną wpłynęłoby negatywnie na możliwość osiągnięcia celu niniejszego

2

postępowania. Sąd wskazał, że dotychczasowe działania dłużnika oraz pozwanej rodzą uzasadnioną obawę, że pozwana podejmie czynności zmierzające do wyzbycia się uzyskanego majątku, stąd też udzielenie zabezpieczenia jest konieczne. Sąd wskazał, że w przypadku zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych sąd może dokonać zabezpieczenia w każdy sposób, który uzna za odpowiedni, w szczególności nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W tej sytuacji wniosek o udzielenie zabezpieczenia został uwzględniony (art. 730 ¹ § 3kpc oraz art. 755 § 1 pkt 2 kpc).

Zażalenie na powyższe postanowienie wniosła pozwana K. J. (2) domagając się jego zmiany poprzez oddalenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Żaląca się wskazała, w pierwszym rzędzie, że pozwana otrzymał umową działu spadku od swojego syna P. J. jedynie udział w wysokości 1/4 części we własności nieruchomości w B., podniosła też że P. J. ma jeszcze majątek w postaci nieruchomości w G. z której powód - jak dotąd - nie prowadził egzekucji. Ponadto pozwana podniosła, że udział w mieszkaniu otrzymała w wyniku działu spadku zgodnie z wolą rodziny. Mieszkanie to wcześniej należało do pozwanej i jej męża, a po śmierci jej męża przypadło w udziale m.in. P. J., który przekazał swej matce nieodpłatnie odziedziczony udział. Pozwana nie wiedziała o jakichkolwiek kłopotach finansowych P. J., zresztą powód nawet nie usiłował tego uprawdopodobnić. W tej sytuacji obciążenie hipoteką całej należącej do niej nieruchomości jest nieuzasadnione i wniosek o zabezpieczenie winien zostać oddalony.

Powód wniósł o oddalenie zażalenia, podnosząc, że rozstrzygnięcie sądu I instancji jest prawidłowe, a wpis hipoteki jest swego rodzaju ostrzeżeniem o tym, że w wypadku korzystnego dla powoda rozstrzygnięcia pozwana będzie znosić egzekucję określonej wierzytelności pieniężnej.

3

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie jest zasadne, choć z przyczyn innych niż podniesione w zażaleniu. Zgodnie z art. 730 kpc ¹ §1 kpc udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne (np. roszczenie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną wobec powoda) sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki uzna za odpowiedni stosownie do okoliczności, w szczególności może ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem (art. 755 § 1 pkt 2 kpc).

Z kolei z regulacji zawartej w art. 527 kc wynika, że ochrona wierzyciela, którą zapewnia skarga pauliańska, sprowadza się do uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, który czynność zaskarżył. Orzeczenie zapadłe w takiej sprawie ma charakter konstytutywny. Konsekwencją uwzględnienia roszczenia pauliańskiego jest nabycie przez wierzyciela uprawnienia do prowadzenia egzekucji z majątku osoby trzeciej, która odniosła korzyść z zaskarżonej czynności, uprawnienie to jednak jest ograniczone tylko do przedmiotów majątkowych, które wskutek uznania czynności prawnej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły (art. 532 kc). Powód w niniejszej sprawie uprawdopodobnił zasadność swojego roszczenia o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, spełniona tym samym została pierwsza z przesłanek opisanych w art. 730 ¹§ 1 kpc. Żądając udzielenia zabezpieczenia uprawniony zobligowany jest jednak nadto do wykazania swego interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Osiągnięcie celu postępowania w rozumieniu art. 730 ¹§2 kpc wiązać należy z rodzajem ochrony prawnej, której udzielenia żąda

4

się w postępowaniu cywilnym. W przypadku, gdy żądana ochrona prawna polega na ukształtowaniu prawa czy stosunku prawnego chodzi o wyeliminowanie sytuacji w których ochrona prawna zapewniona przez orzeczenie sądu przychodzi zbyt późno, w wyniku czego udaremnione zostaną jego skutki. Celem zabezpieczenia jest wówczas zapewnienie skuteczności przyszłego orzeczenia.

W niniejszej sprawie w przypadku wydania przez sąd orzeczenia uwzględniającego żądanie powoda za bezskuteczną wobec niego uznana zostałyby umowa działu spadku tycząca własności nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), a dokładnie udziału uzyskanego od P. J.. Z tego udziału we własności tej nieruchomości - zgodnie z regułą wyrażoną w art. 532 kc - powód mógłby prowadzić egzekucję swej należności przysługującej mu wobec P. J..

Co do żądania udzielenia zabezpieczenia w niniejszej sprawie poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości pozwanej, to - w ocenie sądu odwoławczego - żądanie takie nie może zostać uwzględnione. Hipotekę przymusową, zgodnie z regulacją art. 109 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, można ustanowić na nieruchomości stanowiącej własność dłużnika osobistego wnioskodawcy, a po wtóre prawomocny wyrok uzyskany w sprawie wszczętej skargą pauliańską przeciwko obdarowanemu upoważnia wierzyciela do prowadzenia egzekucji z przedmiotu darowizny w celu ochrony wierzytelności przysługującej wobec dłużnika. Istotnym warunkiem takiej egzekucji wierzyciela jest uzyskanie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi, określającego bliżej chronioną wierzytelność. Nie oznacza to jednak, że w takiej sytuacji powstają podstawy do obciążenia hipoteką przymusową nieruchomości osoby trzeciej, nabytej na podstawie czynności prawnej fraudacyjnej. Prawomocny wyrok uzyskany przez wierzyciela w takiej sprawie nie może stanowić podstawy wpisu hipoteki przymusowej (art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) na nieruchomości osoby trzeciej, nabytej przez tę osobę na podstawie kwestionowanej czynności

5

prawnej, zarówno samodzielnie, jak i łącznie z tytułem wykonawczym przysługującym wnioskodawcy wobec dłużnika (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2012 roku, IV CSK 560/11). Żądanie udzielenia zabezpieczenia w formie zawnioskowanej przez powoda winno zatem ulec oddaleniu.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zażalenie uznał za zasadne i na podstawie przepisów art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc je zmienił.