Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2015 r. w Gdańsku

sprawy E. U.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji E. U.

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt IV U 2/15

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 714/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 listopada 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przeliczył emeryturę E. U. w związku ze zmianą przepisu art. 174 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), począwszy od dnia 01 października 2014 r.

Wysokość emerytury ustalono zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 169.567,40 zł

- średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy

(0,00 + (...),40+0,00) / 247,50 = 685,12 zł.

Emerytura po zwaloryzowaniu wyniosła od dnia 01 marca 2014 r. 819,14 zł brutto miesięcznie. Z uwagi na to, że ubezpieczona pobiera emeryturę z KRUS wypłatę świadczenia zawieszono.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła E. U. kwestionując zawieszenie wypłaty świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz domagając się uchylenia tej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wskazując, że w przypadku zbiegu prawa do kilku świadczeń wypłaca się jedno – wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego.

Wyrokiem z dnia 06 lutego 2015 r. w sprawie IV U 2/15 Sąd Okręgowy we Włocławku IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

E. U., urodzona dnia (...), w dniu 10 maja 2010 r. złożyła wniosek o emeryturę z ZUS.

Decyzją z dnia 04 sierpnia 2010 r. przyznano ubezpieczonej prawo do emerytury poczynając od (...) r., tj. od dnia ukończenia 60 roku życia. Jednocześnie zawieszono wypłatę świadczenia z uwagi na wypłatę świadczenia z KRUS.

Poinformowano ubezpieczoną, że z uwagi na przysługujące jej prawo do świadczeń z ZUS i z KRUS, KRUS wyda decyzję stwierdzającą prawo lub brak prawa do wypłaty świadczeń w zbiegu.

W przypadku stwierdzenia prawa do wypłaty świadczeń w zbiegu, KRUS podejmie ich wypłatę. W przypadku odmiennym będzie wypłacane świadczenie wyższe lub wybrane przez ubezpieczoną.

Do prawa do świadczenia ubezpieczonej uwzględnione zostały następujące okresy zatrudnienia jako okresy składkowe oraz okresy urlopów wychowawczych jako nieskładkowe:

- od dnia 29 stycznia 1973 r. do dnia 15 marca 1973 r. – praca w Zakładzie (...) w B.;

- od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 17 października 1983 r. – praca w Spółdzielni (...) w O.;

- od dnia 18 października 1983 r. do dnia 02 stycznia 1986 r. – urlop wychowawczy;

- od dnia 03 stycznia 1986 r. do dnia 31 sierpnia 1988 r. – praca w Spółdzielni (...) w O.;

- od dnia 01 września 1988 r. do dnia 30 sierpnia 1991 r. – urlop wychowawczy;

- od dnia 31 sierpnia 1991 r. do dnia 31 sierpnia 1991 r. - praca w Spółdzielni (...) w O.;

- od dnia 01 września 1991 r. do dnia 01 września 1994 r. – urlop wychowawczy.

Od 2006 r. E. U. pobiera emeryturę rolniczą. W dniu 09 sierpnia 2010 r. Prezes KRUS wydał decyzję znak (...), na mocy której odmówiono ubezpieczonej prawa do zbiegu emerytury rolniczej z emeryturą pracowniczą. Ubezpieczona w sierpniu 2010 r. złożyła oświadczenie, zgodnie z którym wybrała świadczenie z KRUS.

Do prawa do świadczenia rolniczego ubezpieczonej uwzględnione zostały następujące okresy:

- od dnia 11 czerwca 1966 r. do dnia 09 grudnia 1969 r. – praca w gospodarstwie rolnym rodziców;

- od dnia 10 listopada 1971 r. do dnia 23 lutego 1972 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców;

- od dnia 29 stycznia 1973 r. do dnia 15 marca 1973 r. – praca w Zakładzie (...) w B.;

- od dnia 07 grudnia 1976 r. do dnia 01 maja 1977 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców;

- od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 17 października 1983 r. – praca w Spółdzielni (...) w O.;

- od dnia 18 października 1983 r. do dnia 02 stycznia 1986 r. – urlop wychowawczy;

- od dnia 01 stycznia 1985 r. do dnia 31 grudnia 1988 r. – praca w gospodarstwie rolnym;

- od dnia 03 stycznia 1986 r. do dnia 31 sierpnia 1988 r. – praca w Spółdzielni (...) w O.;

- od dnia 01 września 1988 r. do dnia 30 sierpnia 1991 r. – urlop wychowawczy;

- od dnia 01 stycznia 1991 r. do dnia 31 marca 2003 r. - praca w gospodarstwie rolnym.

Decyzją z dnia 18 listopada 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na wniosek E. U. przeliczył emeryturę ubezpieczonej w oparciu o art. 53, 26 i 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Decyzją z tego samego dnia Zakład przeliczył emeryturę w związku ze zmianą przepisu art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, począwszy od dnia 01 października 2014 r.

Wysokość emerytury ustalono zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS:

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 169.567,40 zł

- średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy

(0,00 +169.567,40+0,00) / 247,50 = 685,12 zł.

Emerytura po zwaloryzowaniu wyniosła od dnia 01 marca 2014 r. 819,14 zł brutto miesięcznie. Z uwagi na to, że ubezpieczona pobiera emeryturę z KRUS wypłatę świadczenia zawieszono.

Powyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie trwania postępowania i ujawnionym na rozprawie, przede wszystkim w postaci dołączonych do akt dokumentów zebranych w aktach sprawy i aktach organu rentowego. Przedmiotowy materiał Sąd ten uznał za rzetelny i wiarygodny. Strony bowiem w trakcie postępowania nie kwestionowały jego prawdziwości, a jedynie odmiennie go interpretowały oraz wyprowadzały z niego odmienne konkluzje o charakterze tak faktycznym, jak i jurydycznym. Tym samym brak jest przesłanek by odmówić dokumentom zgromadzonym w aktach sprawy i w aktach organu rentowego przymiotu wiarygodności. W konsekwencji przedmiotowy materiał dowodowy pozwolił dokonać w znacznym zakresie rekonstrukcji stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Na wstępie rozważań Sąd I instancji wskazał, że dla rozstrzygnięcia sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych istotnym jest ustalenie zakresu zaskarżenia konkretnej decyzji organu rentowego. Na skutek wniesienia odwołania, zakres i przedmiot rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (por. wyrok S.N. z dnia 01 września 2010 r., III UK 15/10, LEX nr 667499).

Rozstrzygnięcie sądu odnosi się zatem do zaskarżonej decyzji (por.: art. 477 (9) § 2 k.p.c., art. 477 (14) § 2 k.p.c. i art. 477 (14a) k.p.c.), co oznacza, że przedmiot osądu stanowi stan rzeczy rozpoznany przez organ rentowy w wydanej decyzji (por. postanowienia S.N.: z dnia 21 lutego 2007 r., III UZ 1/07, OSNP 2008/7-7/117 i z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601, wyroki S.N.: z dnia 07 kwietnia 2011 r., I UK 357/10, LEX nr 863946 i z dnia 26 maja 2011 r., II UK 360/10, LEX nr 901610).

Ubezpieczona nie kwestionowała sposobu obliczenia wysokości świadczenia, a jedynie zawieszenie jego wypłaty przez organ rentowy. Jej zdaniem winna otrzymywać świadczenia zarówno z KRUS jak i z ZUS. Powoływała się na dostępne ogólnie publikacje prasowe.

Wobec tak zakreślonego zakresu przedmiotu zaskarżenia, Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę tylko w tym zakresie.

Zdaniem tego Sądu stanowisko ubezpieczonej nie zasługuje jednak na uwzględnienie.

E. U., urodzona w dniu (...), uprawniona jest do emerytury rolniczej od 2006 r., zaś świadczenie z ZUS nabyła z dniem (...) r., tj. od ukończenia 60 roku życia na podstawie art. 24 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w brzmieniu obowiązującym przed dniem 01 stycznia 2013 r. Świadczenie z KRUS przyznano ubezpieczonej na podstawie przepisu art. 19 ust. 2 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obwiązującym przed dniem 09 stycznia 2009 r., a zatem miała ukończone 55 lat i legitymowała się łącznym okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w wymiarze co najmniej 30 lat (ubezpieczenie rolnicze i pracownicze).

Gwoli pełnej jasności Sąd I instancji dodał w tym miejscu, że z dniem 09 stycznia 2009 r. zmieniono brzmienie art. 20 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w ten sposób, że dodano doń ustęp 3, zgodnie z którym w stosunku do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. wyłączono stosowanie przepisu o zaliczalności do okresów ubezpieczenia wymaganych do emerytury rolniczej okresów, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Powyższą zmianę wprowadzono ustawą z dnia z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (t. jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1097).

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 42 ust. 1 ustawy o emeryturach kapitałowych osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., której przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalono prawo do emerytury rolniczej, z zaliczeniem okresów, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy wymienionej w art. 33 (tj. ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291, z późn. zm.), a która po dniu wejścia w życie ustawy osiągnie wiek, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy wymienionej w art. 37 (tj. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), i zgłosi wniosek o emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określoną w art. 24 lub art. 184 ustawy wymienionej w art. 37, przysługuje - w zależności od jej wyboru - emerytura rolnicza ustalona z zaliczeniem wskazanych okresów albo emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przepis art. 42 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych stanowi zaś, że prawo do emerytury rolniczej oraz do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przysługuje osobie, o której mowa w ust. 1, jeżeli po wyłączeniu okresów wskazanych w tym przepisie osoba ta spełnia warunki do emerytury rolniczej.

Przepis art. 20 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu sprzed dnia 08 stycznia 2009 r. (tj. sprzed zmiany wprowadzonej na mocy art. 33 ustawy o emeryturach kapitałowych) stanowił, że do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

W myśl art. 20 ust. 2 tej ustawy okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów.

Natomiast zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 01 stycznia 2013 r., ubezpieczona kobieta urodzona po dniu 31 grudnia 1948 r. nabywa prawo do emerytury po ukończeniu 60 lat.

Sąd Okręgowy zważył, że dla oceny przedmiotowego odwołania konieczne jest zatem rozważenie jakie okresy zostały zaliczone do prawa do świadczenia rolniczego ubezpieczonej.

Na podstawie informacji KRUS ustalono, że uwzględnione zostały następujące okresy:

- od dnia 11 czerwca 1966 r. do dnia 09 grudnia 1969 r. – praca w gospodarstwie rolnym rodziców (3-05-28);

- od dnia 10 listopada 1971 r. do dnia 23 lutego 1972 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców (0-03-13);

- od dnia 29 stycznia 1973 r. do dnia 15 marca 1973 r. – praca w Zakładzie (...) w B. (0-01-16);

- od dnia 07 grudnia 1976 r. do dnia 01 maja 1977 r. - praca w gospodarstwie rolnym rodziców (0-04-24);

- od dnia 02 maja 1977 r. do dnia 17 października 1983 r. – praca w Spółdzielni (...) w O. (6-05-15);

- od dnia 18 października 1983 r. do dnia 02 stycznia 1986 r. – urlop wychowawczy (2-02-14);

- od dnia 01 stycznia 1985 r. do dnia 31 grudnia 1988 r. – praca w gospodarstwie rolnym (4-00-00);

- od dnia 03 stycznia 1986 r. do dnia 31 sierpnia 1988 r. – praca w Spółdzielni (...) w O. (2-07-28);

- od dnia 01 września 1988 r. do dnia 30 sierpnia 1991 r. – urlop wychowawczy (2-11-29);

- od dnia 01 stycznia 1991 r. do dnia 31 marca 2003 r. - praca w gospodarstwie rolnym (12-03-00).

łącznie 34 lata 10 m-cy i 17 dni.

Te same okresy zatrudnienia i urlopów wychowawczych zaliczone zostały ubezpieczonej do emerytury pracowniczej.

Mając na uwadze treść przytoczonego wyżej art. 42 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych Sąd I instancji stwierdził, że E. U. nie ma prawa do wypłaty obu świadczeń w zbiegu, albowiem po wyłączeniu okresów uwzględnionych do emerytury pracowniczej na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie spełniałaby przesłanek do nabycia emerytury rolniczej.

Sąd ten wskazał, że zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny (dla kobiety co najmniej 60 lat) i podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

Zważył, że E. U. po wyłączeniu okresów zatrudnienia nie legitymuje się okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat.

Mając na uwadze powyższe rozważania, uznając odwołanie ubezpieczonej za bezzasadne, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Na marginesie Sąd ten dodał, że w uzasadnieniu ustnym wyroku nieprecyzyjnie podano podstawę prawną rozstrzygnięcia, co jednak nie wpływa na jego zasadność.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła E. U. zaskarżając ten wyrok w całości i kwestionując przyjęcie, że nie spełnia przesłanek do wypłaty emerytury rolniczej oraz emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ po wyłączeniu okresów uwzględnionych do emerytury pracowniczej na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie spełniałaby przesłanek do nabycia emerytury rolniczej.

Apelująca podniosła, że zbieg prawa do świadczeń jest możliwy w przypadku osób uprawnionych do emerytury rolniczej oraz do emerytury przy znanej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest więc możliwa wypłata dwóch świadczeń w takim przypadku.

W konkluzji apelacji skarżąca wnosiła o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z wnioskiem zawartym w jej odwołaniu od zaskarżonej decyzji,

2) nie obciążanie jej kosztami postępowania z uwagi na art. 102 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja E. U. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Spór w niniejszej sprawie koncentruje się na kwestii, czy zachodzą przesłanki z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1097, nazywanej dalej ustawą o emeryturach kapitałowych) do ustalenia, że ubezpieczonej przysługuje prawo do emerytury rolniczej oraz do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Stosownie do treści art. 33 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2015 r., poz. 704 ze zm., nazywanej dalej ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników), stosowanego na podstawie art. 96 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną) w sytuacji, gdy ubezpieczona jest jednocześnie uprawniona do emerytury rolniczej oraz do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24 lit. a lub art. 184 ustawy emerytalnej, nie znajduje zastosowania przepis art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, stanowiący zasadę niekumulacji świadczeń.

Ponieważ E. U. jest uprawniona do emerytury rolniczej oraz do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej, a zatem w myśl art. 33 ust. 2 lit. a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie znajduje do niej zastosowania przepis art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W konsekwencji dopuszczalna jest kumulacja świadczeń w postaci: emerytury rolniczej oraz emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli jest ona osobą, o której mowa w art. 42 ust. 1 ustawy o emeryturach kapitałowych, zaś po wyłączeniu okresów wskazanych w tym przepisie spełnia warunki do emerytury rolniczej.

Przepis art. 42 ust. 1 ustawy o emeryturach kapitałowych stanowi o osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., której przed dniem wejścia w życie tej ustawy ustalono prawo do emerytury rolniczej, z zaliczeniem okresów, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a która po dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach kapitałowych osiągnęła wiek, o którym mowa w art. 24 ust. 1 lit. a i ust. 1 lit. b ustawy emerytalnej, i zgłosiła wniosek o emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określoną w art. 24 lub art. 184 ustawy emerytalnej.

W niniejszej sprawie nie jest przedmiotem sporu ani nie budzi wątpliwości, że ubezpieczonej urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., przed dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach kapitałowych, ustalono prawo do emerytury rolniczej z zaliczeniem okresów, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), po wejściu w życie ustawy o emeryturach kapitałowych, tj. po dniu 08 stycznia 2009 r. osiągnęła ona wiek emerytalny dla kobiet, o którym mowa w art. 24 ust. 1 lit. a pkt 1 ustawy emerytalnej i zgłosiła wniosek o emeryturę określoną w art. 24 ustawy emerytalnej, a zatem jest osobą, o której mowa w art. 42 ust. 1 ustawy o emeryturach kapitałowych.

Jednakże trafnie Sąd Okręgowy podniósł, że po wyłączeniu okresów, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), wnioskodawczyni nie spełnia warunków do ustalenia jej prawa do emerytury rolniczej, ponieważ nie legitymuje się okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat (art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).

Tym samym zasadne jest przyjęcie przez ten Sąd, że nie zachodzą łącznie wszystkie przesłanki z art. 42 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych do ustalenia, że E. U. przysługuje prawo do emerytury rolniczej oraz do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wobec powyższego, uznając apelację ubezpieczonej za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.