Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 513/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. przeciwko M. L. o zapłatę na skutek skargi pozwanego o wznowienie postępowania zmienił w całości punkt 1 prawomocnego wyroku zaocznego wydanego w dniu 9 stycznia 2014 roku przez tenże Sąd w sprawie o sygn. akt II C 228/13 w ten sposób, że oddalił powództwo oraz zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. L. kwotę 3560 zł z tytułu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na ustaleniach, że pozwany był właścicielem nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) pod nr 159, a jego małżonka W. L. była właścicielką nieruchomości sąsiedniej znajdującej się w Ł. przy ul. (...) pod nr 161. Małżonkowie L. postanowili sprzedać obydwie wyżej wymienione nieruchomości i w tym celu w 2011 r. umieścili na ich terenie ogłoszenie w formie tzw. banera informującego o tym, że wskazane nieruchomości są na sprzedaż oraz z numerem telefonu M. L.. Wśród zainteresowanych zakupem obydwu nieruchomości był W. P., który pierwszą informację o przeznaczeniu nieruchomości na sprzedaż powziął z wyżej opisanego ogłoszenia, następnie skontaktował się telefonicznie z pozwanym, ale nie doszło do transakcji z powodu rozbieżności co do wysokości ceny.

W celu znalezienia nabywcy wyżej opisanych nieruchomości W. i M. L. zawarli z powodową spółką umowy pośrednictwa. M. L. zawarł umowę pośrednictwa w dniu 11 grudnia 2011 r., przy czym w imieniu powodowej spółki umowa ta została podpisana przez J. K. (1), pośrednika w obrocie nieruchomości zatrudnianego wówczas przez powodową spółkę.

(...) umowy stanowił wzorzec umowy stosowany przez powódkę. Na podstawie umowy zawartej pomiędzy powódką a pozwanym, (...) S.A. z siedzibą w W. zobowiązała się do świadczenia na rzecz M. L. usług w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, polegających na podejmowaniu czynności zmierzających do znalezienia nabywcy na nieruchomość należącą do pozwanego, położoną w Ł. przy ul. (...) pod nr 159. Pozwany zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia na rzecz powódki, wynoszącego 3,57 % uzyskanej ceny transakcyjnej określonej w umowie sprzedaży nieruchomości. W § 2 ust. 3 przedmiotowej umowy wskazano, że termin „znalezienie nabywcy” oznacza wskazanie osoby, która następnie zawrze umowę sprzedaży nieruchomości z pozwanym, a potwierdzeniem znalezienia nabywcy będzie pisemne potwierdzenie wskazania adresu nieruchomości przez taką osobę. Z kolei w § 2 ust. 6 wzorca umowy wprowadzono klauzulę, zgodnie z którą w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy pozwany będzie zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia na rzecz powodowej spółki, w razie zawarcia umowy sprzedaży z nabywcą wskazanym przez (...) S.A. z siedzibą w W.. Umowa była zawarta na czas nieokreślony z jednomiesięcznym terminem wypowiedzenia (§ 7 umowy).

Wskazana wyżej umowa została zawarta w domu małżonków L. położonym w Ł. przy ul. (...) pod nr 17. J. K. (1) występująca wówczas w imieniu powodowej spółki, zgodnie z instrukcjami od swoich przełożonych z (...) S.A., miała obowiązek wpisać do formularza umowy dane kontrahenta wyłącznie na podstawie dowodu osobistego, a ponieważ pozwany nadal posługiwał się dowodem osobistym z nieaktualnym adresem zameldowania, adres ten (tj. (...), ul. (...)) został umieszczony w umowie. J. K. (1) przy zawieraniu tej umowy nie miała wątpliwości co do tego, że M. L. w rzeczywistości zamieszkuje przy ul. (...) nie przy ul. (...).

W. P. również był klientem powodowej spółki - w dniu 12 października 2011 r. zawarł z nią umowę pośrednictwa w zakupie nieruchomości. W dniu 30 stycznia 2012 r. W. P. złożył pisemne oświadczenie potwierdzające wskazanie mu adresu nieruchomości pozwanego przez powodową spółkę.

J. K. (1) w dniu 30 stycznia 2012 r. zorganizowała spotkanie pomiędzy małżonkami L. a W. P. i jego córką, które dotyczyło sprzedaży nieruchomości przy ul. (...). Spotkanie nie przyniosło żadnego rezultatu z uwagi na rozbieżność stanowisk w zakresie dotyczącym wysokości ceny sprzedaży.

W marcu 2012 r. małżonkowie L. postanowili zrezygnować z usług (...) S.A. z siedzibą w W., gdyż prowadzili zaawansowane negocjacje dotyczące sprzedaży przedmiotowych nieruchomości właścicielowi sieci sklepów (...) – negocjacje te następnie zakończyły się niepowodzeniem. Ponieważ sprawami związanymi ze sprzedażą nieruchomości zajmowała się głównie małżonka pozwanego, M. L. upoważnił ją do wypowiedzenia umowy pośrednictwa powodowej spółce. W. L. w dniu 27 marca 2012 r. wysłała pocztą elektroniczną do J. K. (1) oświadczenie o rozwiązaniu umów pośrednictwa dotyczących nieruchomości przy ul. (...). J. K. (1) poinformowała o treści tej wiadomości swojego przełożonego w powodowej spółce. Po otrzymaniu tej wiadomości J. K. (1) nie podejmowała już żadnych czynności w zakresie świadczonych małżonkom L. usług pośrednictwa.

W 2012 roku małżonkowie L. zaczęli mieć trudności finansowe, co skłoniło ich do obniżenia oczekiwań co do wysokości ceny możliwej do uzyskania za sprzedaż wyżej opisanych nieruchomości. W tym czasie, już po wypowiedzeniu przez pozwanego umowy z powódką, z małżonkami L. ponownie skontaktował się telefonicznie W. P. oferując za nieruchomości wyższą cenę niż w trakcie poprzednich spotkań. Tym razem M. L. i W. L. przystali na warunki umowy sprzedaży obydwu nieruchomości zaproponowane przez W. P..

W dniu 28 czerwca 2012 r. M. L. sprzedał W. P. nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...) pod nr 159 dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą nr (...), za cenę w kwocie 640.000,00 zł. W tym samym dniu W. L. zawarła z W. P. przedwstępną umowę sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) nr 161, a umowa przyrzeczona dotycząca tej nieruchomości została zawarta w dniu 8 stycznia 2013 r.

W sierpniu 2012 r. J. K. (1) sprawdzając treść księgi wieczystej nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) pod nr 159, dowiedziała się, że M. L. sprzedał tę nieruchomość W. P..

Pismem z dnia 2 października 2012 r. powodowa spółka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 35.781,15 zł z tytułu świadczonych usług pośrednictwa w obrocie nieruchomościami. Wezwanie było adresowane na faktyczny adres zamieszkania powoda tj. w Ł. przy ul. (...).

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 16 listopada 2012 r. uznał za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów praktykę stosowaną przez powodową spółkę, polegającą na bezprawnym działaniu przez stosowanie we wzorcach umownych przedkładanych konsumentom postanowienia, wedle którego w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zleceniodawca będzie obowiązany do zapłaty ustalonego umową wynagrodzenia na rzecz spółki (...), jeśli po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy zawrze umowę z nabywcą znalezionym przez M. w rozumieniu umowy – Prezes UOKiK uznał wskazane postanowienie wzorca umownego za niedozwoloną klauzulę umowną i jednocześnie stwierdził, że powód zaniechał stosowania owej praktyki z dniem 4 października 2012 r.

Na mocy prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 czerwca 2006 r., wydanego w sprawie XVII AmC 44/05, do prowadzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów rejestru klauzul niedozwolonych, pod numerem 762, wpisano klauzulę o treści: „W przypadku, kiedy transakcja pomiędzy Oferującym i jego kontrahentem zostanie zrealizowana w okresie dwudziestu czterech miesięcy, licząc od dnia wygaśnięcia tej umowy lub wypowiedzenia umowy bez wyłączności - zgodnie z § 1, P. otrzyma prowizję w całości, o ile kontrahent bezpośrednio lub pośrednio tj. przez biuro współpracujące z P. został skierowany do Oferującego przez P. w czasie obowiązywania umowy”.

Pozwany w 2013 i 2014 roku, a zatem w trakcie trwania postępowania w sprawie II C 228/13, nie odbierał korespondencji pod adresem przy ul. (...) i nie zamieszkiwał tam.

M. L. zamieszkuje w Ł. przy ul. (...) pod nr 17 i zamieszkiwał tam także w latach 2011-2014. Pozwany jest zameldowany na pobyt stały pod tym adresem od dnia 23 września 2011 r. W dniu 23 listopada 2011 r. został wydany pozwanemu dowód osobisty potwierdzający adres zameldowania przy ul. (...). Wcześniej. powód był zameldowany w Ł. przy ul (...) pod nr 213, jednakże nigdy pod tym adresem faktycznie nie zamieszkiwał.

O wyroku zaocznym wydanym w sprawie o sygn. akt II C 228/13 M. L. dowiedział się po raz pierwszy w dniu 28 lutego 2014 r., kiedy poinformowała go o tym jego małżonka W. L., która powzięła wiedzę o wydaniu wyroku w sprawie II C 228/13 w dniu ogłoszenia wyroku w sprawie II C 573/13, w której sama była stroną pozwaną – wyrok w tej ostatniej sprawie ogłoszono w dniu 28 lutego 2014 roku.

W dniu 3 marca 2014 roku pozwany odebrał odpis wyżej opisanego wyroku zaocznego.

Stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd ustalił w oparciu o wyżej powołane dokumenty, których prawdziwość nie została zakwestionowana przez strony w toku procesu i nie budziła wątpliwości Sadu. Sąd oparł się również na zeznaniach świadków oraz na treści przesłuchania pozwanego, gdyż nie wystąpiły istotne rozbieżności w treści tych dowodów.

W rozważaniach prawnych, Sąd Rejonowy wskazał, iż skarga o wznowienie postępowania złożona przez M. L. podlegała uwzględnieniu. Podstawę prawną wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem zaocznym wydanym w sprawie II C 228/13 stanowi art. 401 pkt. 2 k.p.c. Pozwany został pozbawiony możliwości działania w tej sprawie, na skutek wskazania przez powoda niezgodnego z rzeczywistością adresu zamieszkania pozwanego. Powodowa spółka znała zaś prawidłowy adres zamieszkania pozwanego bowiem na ten właśnie adres przesłała pozwanemu przedsądowe wezwanie do zapłaty.

W świetle powyższego pozwany, na skutek naruszenia art. 135 § 1 k.p.c., został pozbawiony możliwości obrony swoich praw w sprawie II C 228/13. Okoliczności tej pozwany nie mógł podnieść przed uprawomocnieniem się wyroku zaocznego wydanego w sprawie II C 228/13, a zatem w toku postępowania prowadzonego w tej sprawie. Wyrok ten został uznany za prawomocny na skutek uznania odpisu wyroku za doręczony pozwanemu po dwukrotnym awizowaniu, w dniu 7 lutego 2014 roku (k. 50 akt sprawy II C 228/13). Wyżej wskazany wyrok zaoczny z dnia 9 stycznia 2014 roku, jak wynika z akt sprawy II C 228/13, jest prawomocny od dnia 22 lutego 2014 roku. Tymczasem pozwany powziął po raz pierwszy wiedzę o tym, że wyrok ten został wydany, w dniu 28 lutego 2014 roku, natomiast odpis wyroku odebrał w dniu 3 marca 2014 roku. W tej sytuacji pozwanemu przysługiwało uprawnienie do złożenia skargi o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem.

Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi, wynikający z art. 407 k.p.c., rozpoczął bieg od dnia 28 lutego 2014 roku, a zatem skargę złożoną w dniu 12 marca 2014 roku należy uznać za wniesioną w terminie.

W dalszej kolejności, Sąd Rejonowy dokonał merytorycznej oceny zasadności skargi pozwanego, tj. żądania pozwanego dotyczącego zmiany prawomocnego wyroku zaocznego wydanego w sprawie II C 228/13 poprzez oddalenie powództwa. W sprawie II C 228/13 strona powodowa – po częściowym cofnięciu pozwu - dochodziła od pozwanego zapłaty kwoty 22.848 zł w oparciu o łączącą strony umowę pośrednictwa w sprzedaży nieruchomości.

Zgodnie z § 2 ust. 6 ww. umowy, w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zleceniodawca będzie obowiązany do zapłaty ustalonego umową wynagrodzenia na rzecz M., jeśli po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy zawrze umowę z nabywcą znalezionym przez M..

Tak sformułowane postanowienie wzorca umowy stanowiło, zdaniem Sądu Rejonowego, klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c., gdyż kształtowało obowiązki kontrahentów powodowej spółki będących konsumentami w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy – a to dlatego, że w omawianej klauzuli stanowiącej wzorzec umowy w żaden sposób nie ograniczono długości okresu mającego miejsce już po rozwiązaniu umowy pośrednictwa, w trakcie którego sprzedaż nieruchomości skutkować miała powstaniem po stronie konsumenta obowiązku zapłaty wynagrodzenia na rzecz powodowej spółki.

Nadto, Sąd Rejonowy powołał wyrok Sądu ochrony konkurencji i konsumentów z dnia 20 czerwca 2006 r., wydany w sprawie XVII AmC 44/05, gdzie Sąd uznał, że niedozwoloną klauzulą umowną jest postanowienie wzorca umowy o treści następującej: „W przypadku, kiedy transakcja pomiędzy Oferującym i jego kontrahentem zostanie zrealizowana w okresie dwudziestu czterech miesięcy, licząc od dnia wygaśnięcia tej umowy lub wypowiedzenia umowy bez wyłączności - zgodnie z § 1, P. otrzyma prowizję w całości, o ile kontrahent bezpośrednio lub pośrednio tj. przez biuro współpracujące z P. został skierowany do Oferującego przez P. w czasie obowiązywania umowy”.

Wyrok powyższy został wydany w postępowaniu przeprowadzonym na podstawie przepisów art. 479 36 i następnych k.p.c. Wyrok sądu ochrony konkurencji i konsumentów skutkujący wpisaniem postanowienia wzorca umowy o określonej treści do rejestru niedozwolonych klauzul umownych (art. 479 45 § 2 k.p.c.) korzysta z tzw. rozszerzonej prawomocności, co jest równoznaczne z koniecznością uznania danego postanowienia wzorca umowy za nieskuteczne we wszystkich stosunkach prawnych, w których zostało ono wykorzystane. Wyrok zapadły w sprawie o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolony wywołuje skutki nie tylko wobec stron danego postępowania ale również wobec innych podmiotów, w tym wobec innych przedsiębiorców, którzy we własnych wzorcach umownych korzystają z klauzul o identycznej treści.

Wyżej przywołane postanowienie wzorca umowy, którego dotyczył wyrok sądu ochrony konkurencji i konsumentów, nie było wprawdzie identyczne w swojej treści z § 2 ust. 6 wzorca umowy pośrednictwa zastosowanego przez powodową spółkę, jednakże te same racje, które uzasadniały uznanie za niedozwolone pierwszego z tych postanowień, tym bardziej uzasadniają analogiczny wniosek w stosunku do postanowienia wzorca umownego zastosowanego przez (...) S.A. W istocie postanowienie wzorca umownego zastosowane przez powodową spółkę jest jeszcze bardziej niekorzystne dla konsumentów niż postanowienie wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych, skoro na gruncie § 2 ust. 6 wzorca przygotowanego przez powodową spółkę konsument jest zobligowany zapłacić wynagrodzenie za pośrednictwo w przypadku sprzedaży nieruchomości, która ma miejsce w jakimkolwiek momencie po rozwiązaniu umowy pośrednictwa, tj. bez jakiegokolwiek ograniczenia długości okresu, w którym może powstać taki obowiązek.

Skoro postanowienie § 2 ust. 6 wzorca umowy pośrednictwa zastosowane przez powodową spółkę stanowi klauzulę niedozwoloną, to zgodnie z art. 385 1 § 2 k.c. postanowienie to nie wiąże pozwanego jako konsumenta będącego stroną umowy pośrednictwa. Oznacza to, że w ramach treści stosunku prawnego łączącego pozwanego z powodową spółką nie istnieje podstawa do przyjęcia, że na skutek zawarcia przez pozwanego umowy sprzedaży nieruchomości już po rozwiązaniu umowy pośrednictwa z powodem powstało także zobowiązanie pozwanego do zapłaty wynagrodzenia na rzecz powodowej spółki. Poza uznanym za bezskuteczne wobec pozwanego postanowieniem § 2 ust. 6 umowy pośrednictwa umowa ta nie zawiera żadnego innego postanowienia mogącego stanowić podstawę roszczenia powodowej spółki.

Na marginesie rozważań Sąd Rejonowy wskazał, że strona powodowa w niniejszej sprawie nie udowodniła tego, że umowa sprzedaży nieruchomości z dnia 28 czerwca 2012 roku została zawarta przez pozwanego z nabywcą „znalezionym” (§ 2 ust. 3 umowy) przez powodową spółkę. Z zeznań W. P. wynika bowiem, że po raz pierwszy skontaktował się z pozwanym w sprawie nabycia wyżej opisanej nieruchomości na skutek zapoznania się z treścią ogłoszenia, które sam pozwany umieścił na swojej nieruchomości, a nie skutek pośrednictwa powodowej spółki. Co więcej, wprawdzie potem nastąpiło spotkanie W. P. i pozwanego zorganizowane przez pracownika powodowej spółki, jednakże nie doprowadziło ono do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości, co nastąpiło dopiero kilka miesięcy później, na skutek dalszych negocjacji, które zainicjował W. P. i które były prowadzone bez udziału przedstawicieli powodowej spółki.

Wobec powyższego, roszczenie powoda podlegało oddaleniu jako pozbawione podstawy prawnej. Mając powyższe na uwadze, na skutek wznowienia postępowania, prawomocny wyrok zaoczny wydany w sprawie II C 228/13 podlegał zmianie w zakresie punktu 1 – poprzez oddalenie powództwa.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c.,

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód, zaskarżając je w całości. Skarżący zarzucił naruszenie:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i

nieuprawnione przyjęcie, że niemożność pozwanego do działania ustała w dniu 28 lutego 2014 r., w sytuacji gdy w rzeczywistości miało to miejsce w dniu 7 lutego 2014 r. oraz, że powód nie znalazł nabywcy na nieruchomość należącą do pozwanego, w sytuacji gdy Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka J. K. (1) w zakresie, w jakim odnosiła się ona do działań podjętych przez powoda, mających na celu znalezienie nabywcy na nieruchomość należącą do pozwanego;

2)  art. 401 pkt.2 k.p.c. poprzez błędne jego zastosowanie i wznowienie postępowania

zakończonego prawomocnym wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 9 stycznia 2014 r., sygn. akt II C 228/13, mimo że przed uprawomocnieniem się ww. wyroku niemożność pozwanego do działania ustała;

3)  art. 385 1 § 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że § 2 ust. 6 umowy z

dnia 11 grudnia 2011 r. narusza dobre obyczaje i rażąco narusza interesy pozwanego, a w konsekwencji stanowi niedozwolone postanowienie umowne.

W oparciu o powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie skargi o wznowienie postępowania i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania przed Sądem I instancji oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny. Wbrew stanowisku apelacji, Sąd Rejonowy dokonał bowiem prawidłowej, gdyż odpowiadającej wymogom art. 233 § 1 k.p.c., oceny dowodów, w oparciu o którą wyprowadził także trafne wnioski jurydyczne, których w żadnej mierze nie podważają zastrzeżenia apelacji. Przy ocenie materiału dowodowego sądowi przysługuje bowiem swoboda zastrzeżona treścią powołanego wyżej przepisu. W razie tylko pogwałcenia reguł logicznego rozumowania bądź sprzeniewierzenia się zasadom doświadczenia życiowego, może mieć miejsce skuteczne kwestionowanie tej swobody oceny dowodów. Tego rodzaju uchybień nie sposób się dopatrzyć w stanowisku Sądu I instancji, zaś skarżący prezentując niezadowolenie z treści rozstrzygnięcia Sądu w żaden sposób nie wykazał, że ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego została dokonana z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c., co nadaje apelacji polemiczny charakter.

W szczególności, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że pozwany M. L. w trakcie trwania postępowania w sprawie II C 228/13, której dotyczy skarga pozwanego o wznowienie postępowania, nie odbierał korespondencji pod adresem przy ul. (...), (...)-(...) Ł. i nie zamieszkiwał tam. Nie ulega także wątpliwości, że w powyższej sprawie, wszelka korespondencja sądowa była wysyłana przez Sąd Rejonowy rozpoznający sprawę, pozwanemu na tenże właśnie adres (wskazany w pozwie) i uznawana za doręczoną w trybie art. 139 § 1 k.p.c. Tymczasem jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, powód dysponował informacjami, że pozwany pod wskazanym w pozwie adresem nie zamieszkuje, zarówno w chwili wytoczenia pozwu, jak i w dalszym toku postępowania.

O wyroku zaocznym z dnia 9 stycznia 2014 r. wydanym w powyższej sprawie pozwany dowiedział się w dniu 28 lutego 2014 r., od swojej małżonki W. L., która również w tym dniu powzięła o nim wiedzę. W tej dacie, rzeczony wyrok był już prawomocny (prawomocność od dnia 22 lutego 2014 r.).

Trafnie zatem Sąd Rejonowy uznał, że w przedmiotowej sprawie zachodzi sytuacja opisana w art. 401 pkt 2 k.p.c. w postaci pozbawienia strony możliwości działania, która nie ustała przed uprawomocnieniem się wyroku, a więc istnieje podstawa do wznowienia postępowania.

Istotą postawionych w pierwszej kolejności zarzutów apelacji było nieprawidłowe, zdaniem skarżącego, przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że niemożność pozwanego M. L. do działania ustała w dniu 28 lutego 2014 r. (a więc po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie II C 228/13), podczas gdy w rzeczywistości miało to miejsce w dniu 7 lutego 2014 r. (a więc przed uprawomocnieniem się rzeczonego wyroku). W dniu 7 lutego 2014 r. pełnomocnik powoda złożył bowiem oświadczenie o wytoczeniu powództwa przeciwko M. L., w obecności tego ostatniego jako świadka w trakcie rozprawy w sprawie II C 573/13 z powództwa spółki (...) przeciwko W. L. o zapłatę. Skarżący twierdzi, że z tą chwilą ustała niemożność pozwanego do działania w sprawie II C 228/13, bowiem już wówczas pozwany mógł i powinien podjąć czynności mające na celu zajęcie stanowiska w tej sprawie, w tym dowiedzieć się w wydziale Sądu czy też Biurze (...), czy rzeczywiście zostało wytoczone przeciwko niemu powództwo, kiedy to miało miejsce i na jakim jest etapie.

Powyższe stanowisko powoda nie jest trafne. Byłoby inaczej w sytuacji wykazania, iż w dniu 7 lutego 2014 r. pozwany wiedział o wydanym w sprawie II C 228/13 wyroku. Jednakże, w oparciu o tak lakoniczną informację jak ta, że „przeciwko M. L. wytoczono powództwo”, uzyskaną w dniu 7 lutego 2014 r., pozwany nie mógł zasadnie przypuszczać, że w istocie sprawa ta jest już zakończona (od ponad miesiąca) wyrokiem.

Podkreślić należy, że przy interpretacji końcowej części przepisu art. 401 pkt 2 k.p.c., odnoszącej się do odzyskania możliwości działania przed uprawomocnieniem się orzeczenia, należy mieć na uwadze faktyczną możliwości działania związaną ze znajomością aktualnej sytuacji procesowej strony, nie zaś możliwość tylko teoretyczną. Poza tym należy także wskazać na przepis art. 407 k.p.c. przewidujący, że termin do wniesienia skargi o wznowienie z powodu pozbawienia możliwości działania liczy się od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Bieg terminu przewidzianego w komentowanym przepisie rozpoczyna się w dniu dowiedzenia się przez stronę (jej pełnomocnika) o wydaniu wyroku, a nie w dniu, w którym mogła się o tym dowiedzieć. Okoliczność, że strona nie dołożyła należytej staranności w celu zdobycia wiadomości o podstawie wznowienia, pozostaje bez znaczenia [tak również J. K., w: J. J., K. P. (red.), Kodeks postępowania cywilnego, s. 674].

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż uzyskanie przez pozwanego wiadomości o wyroku z dnia 9 stycznia 2014 r. w sprawie II C 228/13 nastąpiło już po dacie jego uprawomocnienia się, tj. 28 lutego 2014 r., nie zaś 7 lutego 2014 r. Skoro tak, to nie można przyjąć (jak chce skarżący), że niemożność działania pozwanego w ww. sprawie ustała przed uprawomocnieniem się wyroku. Przed uprawomocnieniem się wyroku, co należy powtórzyć, pozwany o nim nie wiedział.

Zarzut skarżącego naruszenia art. 401 pkt. 2 k.p.c. pozostawał więc nieusprawiedliwiony.

Przechodząc zaś do zarzutu podniesionego przeciwko merytorycznej ocenie zasadności skargi pozwanego, tj. żądania zmiany prawomocnego wyroku zaocznego wydanego w sprawie II C 228/13 poprzez oddalenie powództwa, należy uznać go za nieuzasadniony.

W pierwszej kolejności należy w pełni zaakceptować dokonaną przez Sąd Rejonowy kwalifikację postanowienia ujętego w § 2 ust. 6 umowy pośrednictwa z dnia 11 grudnia 2011 r., jako klauzuli niedozwolonej, o której mowa w art. 385 1 § 1 k.c. Kwestionując powyższe, skarżący podnosił, że rzeczone postanowienie nie narusza dobrych obyczajów, ani nie narusza w sposób rażący interesów pozwanego.

Stosownie do art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Aby uznać dane postanowienie umowne za niedozwolone, muszą być łącznie spełnione następujące przesłanki: (1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, nie podlegało negocjacjom, (2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki konsumenta pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, (3) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta, (4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia.

Wobec treści zarzutu powoda, Sąd Okręgowy dokonał oceny, czy przedmiotowe postanowienie, kształtuje prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy konsumenta.

Na wstępie rozważań na uwagę zasługuje stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 23 listopada 2004 r. (ICK 270/04, Lex 339711), zgodnie z którym „pośrednik nabywa prawo do wynagrodzenia tylko wtedy, gdy stworzone przez niego warunki doprowadzą zainteresowanych do zawarcia umowy głównej, z zatem całe ryzyko gospodarcze spoczywa na pośredniku. Decydujące dla powstania prawa pośrednika do wynagrodzenia jest stworzenie przez niego sposobności i możliwości zawarcia umowy przez kontrahentów umowy kupna- sprzedaży nieruchomości, jeżeli rzeczywiście w wyniku tego doszło do zawarcia takiej umowy”.

Zawarta przez strony niniejszego sporu w dniu 11 grudnia 2011 r. umowa pośrednictwa obrotu nieruchomościami zobowiązywała pośrednika (powoda) do wykonywania czynności zmierzających do znalezienia nabywcy na nieruchomość stanowiącą własność pozwanego, przy czym przez znalezienie nabywcy rozumie się wskazanie przez powoda przedmiotowej nieruchomości osobie fizycznej lub prawnej, która następnie zawrze ze zleceniodawcą (powodem) umowę przedwstępną sprzedaży nieruchomości, umowę sprzedaży nieruchomości lub inną umowę dotyczącą zbycia nieruchomości.

Zgodnie zaś z § 2, ust. 6 ww. umowy, w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia umowy, zleceniodawca (pozwany) będzie zobowiązany do zapłaty ustalonego umową wynagrodzenia M. (powodowi), jeśli po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy zawrze umowę z nabywca znalezionym przez M..

Zasadnie Sąd Rejonowy zauważył, że w omawianej klauzuli stanowiącej wzorzec umowy w żaden sposób nie ograniczono długości okresu mającego miejsce już po rozwiązaniu umowy pośrednictwa, w trakcie którego sprzedaż nieruchomości skutkować miała powstaniem po stronie konsumenta obowiązku zapłaty wynagrodzenia na rzecz powodowej spółki. Konsument jest zobligowany zapłacić wynagrodzenie za pośrednictwo w przypadku sprzedaży nieruchomości, która ma miejsce w jakimkolwiek momencie po rozwiązaniu umowy pośrednictwa.

W takim razie, powód mógłby żądać wynagrodzenia zarówno w przypadku sprzedaży nieruchomości na drugi dzień po rozwiązaniu umowy pośrednictwa, jak i po kilku latach. Bez wątpienia zatem takie ukształtowanie obowiązków konsumenta w spornym postanowieniu, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy (art. 385 1 § 1 k.c.) w szczególności interesy ekonomiczne.

Może się bowiem zdarzyć tak, co miało miejsce w niniejszej sprawie, że po rozwiązaniu umowy pośrednictwa, zleceniodawca (pozwany) sprzeda nieruchomość osobie, której M. (powód) wskazało przedmiotową nieruchomość, ale transakcja ta odbędzie się na skutek podjęcia przez pozwanego kolejnych negocjacji z tą osobą już po rozwiązaniu umowy pośrednictwa.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku, zastrzeżenie prawa do całości wynagrodzenia na rzecz pośrednika w przypadku gdy doszło do zawarcia umowy sprzedaży, po rozwiązaniu umowy pośrednictwa bez udziału pośrednika jest zastrzeżeniem świadczenia w oderwaniu od jego wartości majątkowej i niemajątkowej wyrażającej się w konkretnych staraniach pośrednika. Tym samym druga strona tak kształtowanego stosunku prawnego (konsument) jest zobowiązana do uiszczenia wynagrodzenia jako świadczenia nieekwiwalentnego tj. nie odpowiadającego rozmiarowi stopnia nakładu pracy i zaangażowania środków majątkowych tego pośrednika. Ciężar dowodu wykazania, że do zawarcia umowy sprzedaży tej nieruchomości doszło na skutek działań pośrednika spoczywa właśnie na nim.

W tym miejscu należy zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, który przyjął, że powód w niniejszej sprawie nie udowodnił tego, że umowa sprzedaży nieruchomości z dnia 28 czerwca 2012 roku została zawarta przez pozwanego z nabywcą „znalezionym” (§ 2 ust. 3 umowy) przez powodową spółkę. Wskazać bowiem należy, że z zeznań W. P. wynika, że po raz pierwszy skontaktował się z pozwanym w sprawie nabycia przedmiotowej nieruchomości na skutek zapoznania się z treścią ogłoszenia, które sam pozwany umieścił na swojej nieruchomości, a nie skutek pośrednictwa powoda. Co więcej, wprawdzie potem nastąpiło spotkanie W. P. i pozwanego zorganizowane przez pracownika powodowej spółki, jednakże nie doprowadziło ono do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości, co nastąpiło dopiero kilka miesięcy później, na skutek dalszych negocjacji, które zainicjował W. P. i które były prowadzone bez udziału przedstawicieli powodowej spółki.

Nie bez racji także Sąd Rejonowy uznał przedmiotowe postanowienie umowne za bardziej niekorzystne dla konsumentów niż powołane w treści uzasadnienia tego Sądu postanowienie uznane za niedozwoloną klauzulę umowną w wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 czerwca 2006 r., w sprawie XVII AmC 44/05, co również wpłynęło na zaliczenie omawianego postanowienia do zbioru niedozwolonych klauzul umownych.

Reasumując, skoro postanowienie § 2 ust. 6 wzorca umowy pośrednictwa zastosowane przez powodową spółkę stanowi klauzulę niedozwoloną, to zgodnie z art. 385 1 § 2 k.c. postanowienie to nie wiąże pozwanego jako konsumenta będącego stroną umowy pośrednictwa. Wobec tego, roszczenie powoda musi podlegać oddaleniu jako pozbawione podstawy prawnej.

W oparciu o art. 385 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił zatem apelację jako nieuzasadnioną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sporu zasądzając od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. L. kwotę 1.200 zł. Na kwotę tę złożyło się jedynie wynagrodzenie pełnomocnika powoda w postępowaniu odwoławczym ustalone w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz. 490).

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13