Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Ryszarda Maziuka

po rozpoznaniu dnia 24 września 2015r. w E.

sprawy:

A. K. (1) ur. (...) w E. s. R. i J.,

P. B. (1) ur. (...) w E. s. Z. i E.

oskarżonych z art. 9§1 kks w zw. z art.91§4kks i inne

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 23 czerwca 2015 r., sygn. akt II K 362/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Elblągu

do ponownego rozpoznania.

Sygn. VI Ka 307/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 23 czerwca 2015r. sygn. II K 362/14 oskarżonych A. K. (1) i P. B. (1) uznano za winnych popełnienia:

- zarzucanego im czynu polegającego na tym, że w nieustalonym miejscu i czasie, działając wspólnie i w porozumieniu nabyli od nieustalonej osoby towar stanowiący przedmiot czynu zabronionego, określonego w art. 86 kks, w postaci 5.000 paczek papierosów (...), po 20 papierosów w paczce z rosyjskimi znakami skarbowymi akcyzy; 4.490 paczek papierosów (...) po 20 papierosów w paczce z rosyjskimi znakami skarbowymi akcyzy; 1.439 paczek papierosów (...), po 20 papierosów w paczce z rosyjskimi znakami skarbowymi akcyzy; 150 paczek papierosów (...) po 20 papierosów w paczce z rosyjskimi znakami skarbowymi akcyzy; 20 paczek papierosów (...), po 20 papierosów w paczce bez znaków skarbowych akcyzy; 200 paczek papierosów (...) po 20 papierosów w paczce z rosyjskimi znakami skarbowymi akcyzy i 240 paczek papierosów (...) po 20 papierosów w paczce z rosyjskimi znakami skarbowymi akcyzy, a następnie w dniu 5 września 2012r., w miejscowości M., zbyli ten towar W. B. (1), przez co narazili na uszczuplenie należności celne w kwocie 5.318 zł i należny podatek akcyzowy w wysokości 148.276 zł, który zakwalifikowano jako przestępstwo skarbowe z art. 9 § 1 kks w zw. z art. 91 § 1 i 4 kks w zb. z art. 65 § 1 i 3 kks w zw. z art. 7 § 1 kks i za to na podstawie art. 65 § 3 kks w zw. z art. 7 § 2 kks w zw. z art. 23 § 1, 2 i 3 kks skazano A. K. na karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na 60 złotych i skazano P. B. (1) na karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na 60 złotych;

- zarzucanego im czynu polegającego na tym, że w nieustalonym miejscu i czasie, działając wspólnie i w porozumieniu, nabyli od nieustalonej osoby towar stanowiący przedmiot czynu zabronionego, określonego w art. 63 kks w postaci 2 worków z pociętym tytoniem o wadze łącznej 40kg, a następnie w dniu 5 września 2012r., w miejscowości M., zbyli ten towar W. B. (1), przez co narazili na uszczuplenie należny podatek akcyzowy w wysokości 23.494 zł, który zakwalifikowano jako przestępstwo skarbowe z art. 9 § 1 kks w zw. z art. 65 § 1 i 3 kks i za to na podstawie art. 65 § 3 kks w zw. z art. 23 § 1, 2 i 3 kks skazano A. K. na karę grzywny w wysokości 20 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na 60 złotych i skazano P. B. na karę grzywny w wysokości 20 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na 60 złotych.

Połączono kary jednostkowe grzywien wymierzone tym oskarżonym i orzeczono wobec nich kary łączne grzywien po 150 stawek dziennych grzywny ustalając wysokość jednej stawki na 60zł. Ponadto zwolniono oskarżonych w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, w tym od opłat.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł obrońca oskarżonych i powyższy wyrok zaskarżył w całości na korzyść oskarżonych, zarzucając mu:

1. naruszenia art. 184 § 1 k.p.k. w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 lit. d Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegający na anonimizacji danych świadków MK-00-19/13, MK-00-22/13 pomimo tego, że nie istniała uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadków lub osoby dla nich najbliższej;

2. naruszenie art. 355 k.p.k., art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 42 ust. 2 Konstytucji RP i art. 6 k.p.k. polegający na przesłuchaniu świadków anonimowych w sposób, który uniemożliwiał obserwację świadka, jego zachowania i tego co robi, w jaki sposób reaguje na zadawane pytania, jego reakcji niewerbalnych;

3. błąd w ustaleniach faktycznych, który to wyraża się w przyjęciu tezy, że oskarżeni łączyli się telefonicznie z W. B. (1);

4. obrazę prawa procesowego w szczególności art. 424 k.p.k. poprzez niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku:

a) które z rozmów utrwalonych podczas kontroli operacyjnej wskazywały na to, że A. K. (1) i P. B. (1) umówił się z W. B. (1) że przywiozą mu papierosy marki V., L. Mentol, J. L., M. S. oraz Q. Mentol oraz tytoń, a także jakie ilości;

b) dlaczego ustalono, że wszystkie papierosy, oraz tytoń znaleziony w garażu W. B. (1) został dostarczony przez oskarżonych;

c) który z oskarżonych łączył się z W. B. (1) i który z nich ustalał szczegóły;

które to uchybienia miały istotny wpływ na treść orzeczenia i uznanie oskarżonych winnymi zarzucanych im czynów kwalifikowanych z art. 91 § 4 k.k.s. w zb. z art. 65 § 3 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s.

Podnosząc te zarzuty skarżący wniósł o o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Wniósł też o dopuszczenie dowodu z opinii z zakresu biologii i daktyloskopii celem stwierdzenia, czy na zatrzymanych papierosach znajduje się materiał biologiczny lub ślady linii papilarnych któregokolwiek z oskarżonych. Ewentualnie wniósł o uniewinnienie oskarżonych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wniesiona przez obrońcę oskarżonych skutkować musiała uchyleniem zaskarżonego wyroku z jednoczesnym przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Analizując materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, to należy zgodzić się ze skarżącym, że nie wszystkie okoliczności czynów zarzucanych oskarżonym zostały prawidłowo wykazane, a pisemne uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie wyjaśnia -w sposób dający się zaakceptować- w oparciu o co sąd I instancji ustalił ilości papierosów przypisane oskarżonym, a także udział A. K. i P. B. w zbyciu i tych papierosów i tytoniu W. B. w dniu 5 września 2012r., stąd orzeczenie przesądzające że oskarżeni są winni przypisanych im czynów, w takiej postaci jak to przyjął Sąd Rejonowy, jest przedwczesne. Dokonane zaś w takich warunkach ustalenia faktyczne nie mogą być potraktowane jako prawidłowe.

Sąd I instancji przyjął bowiem, powołując się głównie na zeznania świadków anonimowych, że w dniu 5 września 2012r. w M. oskarżeni zbyli W. B. papierosy w ilościach wskazanych w zarzutach z pkt. I i III a/o oraz 2 worki z pociętym tytoniem. Jako podstawę swoich ustaleń wskazał też protokoły zatrzymań, przeszukań, oględzin, wyceny, informacje firm telekomunikacyjnych, nagrania z kontroli operacyjnej i komunikatów. Nawiązał ponadto do tego, że w wyniku przeszukania w dniu 5.09.2012r. garażu w M. oraz samochodu V. (...) zatrzymania użytkującego je W. B. ustalono, że ujawniono papierosy bez polskich znaków akcyzy i tytoń dokładnie tam gdzie się ich spodziewano. Odwołując się do analizy zgromadzonego materiału dowodowego sąd ten ustalił, że okoliczności popełnienia zarzucanych oskarżonym przestępstw nie budzą wątpliwości.

Tymczasem rację ma obrońca oskarżonych, że takie uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie odpowiada na pytanie dotyczące tego dlaczego i w oparciu o jakie konkretnie dowody ustalono, że wszystkie papierosy oraz tytoń znaleziony w garażu W. B. został doręczony przez oskarżonych i zbyty w dniu 5.09.2012r. W. B.. O ile bezsporne w sprawie jest to, że w wyniku przeszukania w dniu 5.09.2012r. garażu i pojazdów użytkowanych przez W. B., to ujawniono papierosy wskazane w zarzutach, 2 worki z pociętym tytoniem oraz butelki plastikowe z alkoholem i że W. B. postawiono zarzut przechowywania takiego towaru i prawomocnie go za to skazano, to jednak nie można zapominać, że W. B. nie złożył takich wyjaśnień by potwierdził że cały w/w towar ujawniony w dniu 5.09.2012r. to został mu tego akurat dnia dostarczony, i to przez oskarżonych A. K. i P. B.. Zgodzić się tu trzeba z autorem apelacji, że mimo przyjęcia założenia, że towar ujawniony w dniu 5.09.2012r. został dostarczony przez oskarżonych, to w akcie oskarżenia nie ujęto by oskarżeni mieli związek z ujawnionym w wyniku tego samego przeszukania z 5.09.2012r. alkoholem. A tym samym nie można postawić niejako znaku równości między towarem ujawnionym i opisanym w protokołach przeszukań garażu i pojazdów a towarem zbytym W. B. przez oskarżonych w dniu 5.09.2012r., skoro sam oskarżyciel uznał, że alkohol ujawniony przeszukaniem z dnia 5.09.2012r. nie został W. B. dostarczony tego dnia przez oskarżonych. O ile kontakt w dniu 5.09.2012r. między W.B. a oskarżonymi wynika z zeznań świadków anonimowych, a z materiałów z kontroli operacyjnej wynika że osoby te kontaktowały się też ze sobą telefonicznie, to należy też zgodzić się z obrońcą oskarżonych, że sąd I instancji nie wskazał dokładnie co wynikało z tych rozmów, a omawiając zeznania świadków anonimowych to nie sąd ten nie odwołał się też do dokładnych informacji wynikających z tych dowodów odnośnie tego co dokładnie tj. jaki towar przekazali w dniu 5.09.2012r. W. B. oskarżeni. Należy tu bowiem wyraźnie zaznaczyć, że oskarżyciel formułując zarzuty postawione A. K. i P. B. to wyraźnie wskazał, że dotyczą one transakcji z dnia 5.09.2012r., a tym samym analizując poprawność zaskarżonego wyroku, to należało ocenić czy dowody zgromadzone w sprawie potwierdzają, iż oskarżeni zbyli W. B. akurat w tym dniu dokładnie taki towar jaki wskazano w zarzutach. Nie można bowiem z faktu, że już po kontakcie W. B. z oskarżonymi w dniu 5.09.2012r. to ujawniono w pojeździe V. (...) garażu towar w takiej postaci i ilości jaki wskazano w zarzutach postawionych A. K. i P. B., wywodzić, że właśnie taki towar i w takiej ilości tego akurat dnia oskarżeni dostarczyli i zbyli W. B.. Z dowodów uzyskanych w ramach kontroli operacyjnej wynika przecież, że kontakt między oskarżonymi a W. B. nie sprowadzał się do dnia 5.09.2012r., nie można więc wykluczyć tego, że część papierosów ujawnionych w garażu i V. (...) w dniu 5.09.2012r. pochodziła z wcześniejszych dostaw. Sąd I instancji nie dokonał tymczasem takiej analizy zgromadzonych dowodów, w tym treści rozmów uzyskanych w wyniku kontroli operacyjnej, która by potwierdziła, że towar wskazany w zarzutach był w całości przedmiotem „zbycia towaru W. B.” w dniu 5.09.2012r. tj. że akurat tego dnia oskarżeni dostarczyli i zbyli W. B. wszystkie paczki papierosów i 2 worki z pociętym tytoniem wskazane w a/o. Brak rozważań sądu I instancji w tym zakresie w sytuacji, gdy treść zarejestrowanych rozmów, a nawet zeznania świadka anonimowego Mk-00-22/13 wskazują na to, że była już np. wcześniejsza transakcja w dniu 30.08.2012r., nie może spowodować by należało uznać za wykazane skrótową analizą materiału dowodowego zaprezentowaną w pisemnym uzasadnieniu, że oskarżeni dopuścili się popełnienia przypisanych im czynów z 5.09.2012r. w takiej postaci jak to uczyniono w zaskarżonym wyroku. Jeszcze raz należy dobitnie podkreślić, że samo ujawnienie w dniu 5.09.2012r., w wyniku przeszukań garażu i pojazdu V. (...) użytkowanych przez W. B. towaru wymienionego w zarzutach, nie wskazuje na to, że akurat tego dnia towar dokładnie taki (co do ilości i jakości) został przez oskarżonych dostarczony i zbyty W. B.. Pominięcie zaś przez sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu rozważań co do tego, z jakich konkretnie dowodów wynika przypisanie oskarżonym zbycia W. B. w dniu 5.09.2012r. towaru opisanego w zarzutach, powoduje, że nie można skontrolować prawidłowości zaskarżonego wyroku. Analiza zeznań świadków i jawnych i anonimowych wskazuje bowiem tylko na to, że doszło do kontaktu między W. B. a oskarżonymi w dniu 5.09.2012r., że kontakt ten został między nimi wcześniej ustalony, że w trakcie tego kontaktu coś zostało przekazane, że W. B. udał się pojazdem do użytkowanego przez siebie garażu, że nastąpiło też zatrzymanie W. B. przy tym garażu i ujawnienie w garażu i pojeździe towaru wskazanego w zarzutach (a nadto dodatkowo alkoholu nie objętego zarzutami postawionymi A. K. i P. B.). Jednakże dla wykazania winy oskarżonych co do przypisanych im czynów należało dokładnie wskazać jakie dowody wskazują na to, że oskarżeni w dniu 5.09.2012r. zbyli W. B. dokładni taki towar jaki wynikał z treści zarzutów, a temu zadaniu sąd I instancji nie sprostał. Ze względu więc na potrzebę uwzględnienia już tego zarzutu podniesionego przez obrońcę oskarżonych w pkt. 4 jego apelacji, to zaskarżony wyrok nie mógł się ostać i podlegał uchyleniu, z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarżący postawił też zarzuty co do sposobu przesłuchania świadków anonimowych, podnosząc, że nie było podstaw do utajniania danych tych świadków i przesłuchania ich w specyficznych warunkach, co spowodowało „naruszenia art. 184 § 1 k.p.k. w zw. z art. 6 ust. 1 i 3 lit. d Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegający na anonimizacji danych świadków MK-00-19/13, MK-00-22/13 pomimo tego, że nie istniała uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadków lub osoby dla nich najbliższej, a także naruszenie art. 355 k.p.k., art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 42 ust. 2 Konstytucji RP i art. 6 k.p.k. polegający na przesłuchaniu świadków anonimowych w sposób, który uniemożliwiał obserwację świadka, jego zachowania i tego co robi, w jaki sposób reaguje na zadawane pytania, jego reakcji niewerbalnych”. Należy jednak zaznaczyć, że obrońca był obecny na rozprawie, sąd I instancji podawał dwukrotnie planowane terminy przesłuchania świadków anonimowych i przed ich przesłuchaniem obrońca nie zgłaszał zastrzeżeń co do planowanej czynności przesłuchania świadków anonimowych właśnie w taki sposób który uniemożliwiał ujawnienie tożsamości świadków anonimowych. Co prawda w trakcie przesłuchania tych świadków, to obrońca oskarżonych zadawał świadkom tym pytania co do istnienia przesłanek powodujących potrzebę utajnienia ich tożsamości. Jednak po zakończeniu przesłuchania, a także do czasu zamknięcia przewodu sądowego, to obrońca nie składał żadnych zastrzeżeń czy wniosków dot. ponownego przesłuchania świadków anonimowych bez zachowaniu specyficznych warunków tego przesłuchania. Dziwi więc dostrzeżenie potencjalnych wad przesłuchania tych świadków w trybie art. 184 kpk dopiero po wydaniu zaskarżonego wyroku i podniesienie zarzutów odwołujących się do naruszenia zasady jawności rozprawy czy przesłuchania świadków anonimowych, w innych warunkach niż pozostałych świadków, dopiero w apelacji. Skoro jednak zachodziły z innych względów podstawy do uchylenia wyroku z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania, to zarzuty skarżącego dot. warunków przesłuchania świadków anonimowych, w sytuacji gdy świadkowie anonimowi odpowiadając na pytania obrońcy nie potwierdzili większości powodów z art. 184§1kpk do utajnienia ich tożsamości, będą musiały być rozważone przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Podobnie należy ocenić złożony dopiero w apelacji przez obrońcę oskarżonych wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z opinii z zakresu biologii i daktyloskopii celem stwierdzenia, czy na zatrzymanych papierosach znajduje się materiał biologiczny lub ślady linii papilarnych któregokolwiek z oskarżonych, w sytuacji gdy wcześniej obrońca nie widział potrzeby uzyskania takiej opinii.

Stwierdzone jednak powyżej uchybienia dot. wydania zaskarżonego wyroku, bez dokładnego wyjaśnienia w pisemnym uzasadnieniu powodów dla których sąd przyjął, że oskarżeni w dniu 5.09.2012r. zbyli W. B. towar ilościowo i jakościowo wskazany w przypisanych im czynach, spowodowały konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Z tych też względów sąd odwoławczy na mocy art. 437§2kpk uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien przeprowadzić postępowanie dowodowe, a przede wszystkim:

- szczegółowo przesłuchać W. B., w miarę potrzeby odtworzyć mu rozmowy nagrane w czasie kontroli operacyjnej dot. zdarzenia z 5.09.2012r. i zdarzeń innych a dotyczących kontaktów między nim a oskarżonymi, skonfrontować go z treścią tych rozmów, tak by się odniósł do tego skąd miał towar ujawniony w wyniku przeszukań garażu i V. (...) w dniu 5.09.2012r.

- szczegółowo przesłuchać świadków anonimowych w zakresie tego co im wiadomo o wszystkich kontaktach oskarżonych i W. B. (uprzednio rozważając potrzebę zastosowania art. 184§8 kpk i ewentualnej sygnalizacji wobec prokuratora co do złożenia stosownego wniosku, na tle odpowiedzi na pytania obrońcy udzielone przez świadków anonimowych, odnośnie występowania okoliczności z art. 184§1kpk), w tym co do treści rozmów nagranych w czasie kontroli operacyjnej dot. zdarzenia z 5.09.2012r., tak by świadkowie odnieśli się do tego co wynika z tych rozmów , w tym jakie ilości i jakiego towaru miały być dostarczone w ramach dostawy z 5.09.2012r.; a także co do tego czy świadkowie ci potrafią określić czy przedmiotem dostawy z 5.09.2012r. były też dwa worki z pociętym tytoniem,

- przesłuchać świadków uczestniczących w przeszukaniu garażu i V. (...), w tym co do tego czy towar ujawniony w wyniku przeszukań pochodził z dostawy z dnia 5.09.2012r. czy z innych dostaw, co ewentualnie o tym świadczy,

- co do przeprowadzenia innych dowodów może poprzestać na ich ujawnieniu (art. 442§2kpk), chyba, że pojawią się w sprawie nowe okoliczności wymagające bezpośredniego przeprowadzenia dowodów,

- winien też mieć na względzie inne zarzuty podniesione w apelacji, podjąć decyzję procesową co do złożonego wniosku dowodowego,

- wydając wyrok winien wskazać w nim co do zbycia towaru w dniu 5.09.2012r. jaki dokładnie towar oskarżeni zbyli tego dnia W. B. (1), jakie było narażenie na uszczuplenie należności dot. ustalonej ilości i jakości towaru,

- po wydaniu w sprawie wyroku, w przypadku zaskarżenia wyroku, sporządzić pisemne uzasadnienie m.in. z uwzględnieniem potrzeby dokładnego zweryfikowania zeznań W. B., świadków anonimowych, z odniesieniem ich do treści rozmów dot. dostawy z dnia 05.09.2012r.i dokonania oceny wszystkich dowodów zebranych w sprawie.