Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Piotr Mika

Protokolant Katarzyna Kajda-Broniewska

przy udziale Bożeny Sosnowskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2015 r.

sprawy W. B. c. B. i T.,

ur. (...) w C.

oskarżonej z art. 284§2 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 10 czerwca 2015 r. sygnatura akt II K 46/15

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Zabrzu do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VI Ka 869/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dni 10 czerwca 2015 roku w sprawie o sygnaturze akt II K 46/15 Sąd Rejonowy w Zabrzu uznał oskarżoną W. B. za winną tego, że w okresie od lutego 2010 r. do stycznia 2014r. w Z. działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, przywłaszczyła sobie powierzone jej mienie w ten sposób, że będąc ustanowionym na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Zabrzu Wydział III Rodzinny i Nieletnich z dnia 30 października 2009 r. sygn. akt III Nsm 666/09 opiekunem prawnym małoletniej A. B. i nie posiadając zezwolenia sądu opiekuńczego na okresowe pobieranie stałej kwoty, ustanowiła stałe zlecenie pobierania określonej kwoty z rachunku bankowego należącego do A. B. na spłatę zawartego na swoją rzecz kredytu i pożyczki, czym spowodowała straty na szkodę pokrzywdzonej w wysokości 68.776,79 złtj. uznał ją za winą czynu ciągłego kwalifikowanego z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na mocy art. 284 § 2 k.k. skazał oskarżoną na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt. 1 k.k. sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności na okres próby 2 lat. W oparciu o art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżoną do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej A. B. kwoty 68.776,79 złotych.

Apelację od wyroku wywiódł obrońca oskarżonej, który zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił:

1) Obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia:

a) art. 7 i 410 k.p.k., polegającą na przekroczeniu granicy swobodnej oceny dowodów przez wybiórczą ich ocenę i poprzez nieuwzględnienie przy wyrokowaniu całokształtu ujawnionych w toku rozprawy głównej okoliczności, a w szczególności przez całkowite pominięcie dokonaniaustaleń w zakresie faktycznie ponoszonych przez oskarżoną kosztów związanych z utrzymaniem oskarżycielki posiłkowej w okresie od lutego 2010 r. do stycznia 2014 r. -stanowiących substytut uzyskiwanej renty rodzinnej, oraz nieuzasadnione okolicznościami niedanie wiary złożonemu przez oskarżoną wykazowi wydatków, które składały się na średni koszt utrzymania wychowanki;

b) art. 7 i 410 k.p.k., polegającą na przekroczeniu granicy swobodnej oceny dowodów oraz zasad logicznego rozumowania poprzez przyjęcie, iż wielokrotne wyjazdy pokrzywdzonej, w tym wyjazd za granicę oraz prywatna szkoła języków obcych nie byty niczym luksusowym oraz częstym, a więc nie wpłynęły na zwiększenie się kosztów utrzymania oskarżycielki posiłkowej;

c) art. 7 i 410 k.p.k., polegającą na przekroczeniu granicy swobodnej oceny dowodów oraz zasad logicznego rozumowania poprzez przyjęcie, iż oskarżycielka posiłkowa wyprowadziła się z domu oskarżonej po osiągnięciu pełnoletniości z uwagi na powzięcie wiadomości o zgromadzonych nikłych środkach na należącym doń rachunku bankowym, podczas gdy uznając, iż tak właśnie było, racjonalnym byłoby, aby pozbawiona środków oskarżycielka w dalszym ciągu zamieszkiwała wspólnie z oskarżoną tak, jak było to umówione pomiędzy stronami - przynajmniej do czasu ukończenia szkoły średniej;

3)Mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych zapodstawę tego wyroku, a polegające na:

a) uznaniu, że oskarżona miała zamiar, a jej działanie było świadome i ukierunkowane na to, aby nielegalnie pobierać pieniądze z konta podopiecznej, podczas gdy logiczne wyjaśnienia oskarżonej wskazują, żebyła przekonana, że może obciążyć konto podopiecznej, a w zamian pokrywać koszty jej utrzymania z własnych środków, niejako kompensując w ten sposób wydatki;

b) uznaniu, iż oskarżona posiadała uposażenie miesięcznie w łącznej kwocie ponad 3.000 zł, podczas, gdy była to kwota ok. 4.000 zł;

c) uznaniu, iż oskarżona wskutek spłaty kredytu oraz pożyczki z kasy zapomogowo - pożyczkowej za pomocą środków pochodzących z konta oskarżycielki posiłkowej osiągnęła korzyść majątkową, podczas gdy takie same, bądź wyższe kwoty niżli te pobierane z konta bratanicy, na utrzymanie oskarżycielki przekazywała z własnych środków gromadzonych na innym koncie bankowym, z którego, na co dzień korzystała;

d) uznaniu, iż oskarżycielka posiłkowa nie zdawała sobie sprawy z tego, iż z środków gromadzonych na jej rachunku bankowym dokonywane były spłaty zobowiązań oskarżonej zaś z środków gromadzonych na rachunku bankowym należącym do oskarżonej pokrywane były wszelkie koszty utrzymania w tym wyjazdów, kieszonkowego, zakupów galanterii, etc;

e) uznaniu, że oskarżona posługiwała się dwoma swoimi kartami bankomatowymi, pomimo wyjaśnień, że nie chciała dokonywać opłat z dwóch różnych kont i posługiwać się dwoma różnymi kontami ifaktycznie korzystała tylko z jednej karty;

f) uznaniu, iż oskarżycielka posiłkowa wyprowadziła się z zajmowanego wspólnie z oskarżoną mieszkania w chwili uzyskania pełnoletniości z uwagi na powzięcie informacji, że z należącego do niej rachunku bankowego wykonywane było stałe zlecenie zapłaty zobowiązań oraz powzięcia wiadomości o niskim stanie środków na ów rachunku - przy całkowitym pominięciu okoliczności związanej z trudnym, buntowniczym charakterem oskarżycielki,

Z daleko posuniętej ostrożności, w przypadku przyjęcia przez Sąd II instancji, że stan faktyczny ustalono prawidłowo, obrońca zarzucił obrazę prawa materialnego, mianowicie art. 284 § 2 k.k., przez błędne jego zastosowanie w stanie faktycznym sprawy w sytuacji, gdy oskarżona nie osiągnęła żadnej korzyści majątkowej, która wykraczałaby ponadto, o co zwiększyłby się jej aktywa bazując wyłącznie na jej przychodach.

Z najdalej posuniętej ostrożności procesowej zaskarżonemu wyrokowi zarzucono rażącą niewspółmierność orzeczonego wobec oskarżonej na podstawie przepisu art. 46 § 1 k.k. środka karnego, poprzez zobowiązanie do zapłaty na rzecz pokrzywdzonej tytułem obowiązku naprawienia szkody kwotę 68.776,79,- zł bez uwzględnienia w jakimkolwiek wymiarze ponoszonych przez oskarżoną ciężarów związanych z kosztami utrzymania oskarżycielki posiłkowej.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uniewinnienie oskarżonej od zarzucanego jej czynu i zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych;

ewentualnie,

2. uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi l instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Całkowicie błędnym i niedającym zaakceptować się poglądem wyrażonym konkludentnie w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku jest teza, że przeznaczenie przez oskarżoną środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym pokrzywdzonej na cele oskarżonej związane ze spłatą kredytu i pożyczki stanowi przywłaszczenie pieniędzy pokrzywdzonej niezależnie od wysokości poniesionych przez oskarżoną kosztów utrzymania pokrzywdzonej. Co prawda teza taka nie została wprost zwerbalizowana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ale uznać ją należy za jedyny logiczny wniosek zignorowania przez sąd I instancji takich okoliczności sprawy jak: rzeczywista wysokość środków zgromadzonych na rachunku bankowym pokrzywdzonej w inkryminowanym okresie oraz rzeczywista wysokość poniesionych przez oskarżoną wydatków na utrzymanie pokrzywdzonej. Oczywistym jest, że oskarżona dla rzetelnego gospodarowania majątkiem pokrzywdzonej gromadzonym z wpływów na konto renty rodzinnej winna była z tego konta wydatkować pieniądze wyłącznie na cele związane z utrzymaniem pozostającej pod jej opieką małoletniej wówczas pokrzywdzonej. Takie postępowanie z pewnością zapobiegłoby zarzutom związanym z nieprawidłowościami w gospodarowaniu majątkiem pupilki oraz trudnościom związanym z ustaleniem wysokości wydatków na utrzymanie pokrzywdzonej. Nie sposób jednak uznać, że kompensowanie przez oskarżoną poniesionych z własnych zasobów wydatków na utrzymanie pokrzywdzonej poprzez przeznaczenie środków pieniężnych z konta pokrzywdzonej na własne cele oskarżonej miałoby być bezwarunkowo działaniem bezprawnym i przestępczym. Za bezprawne i przestępcze uznać można jedynie przeznaczenie przez oskarżoną na zaspokojenie własnych potrzeb środków pieniężnych z rachunku bankowego pokrzywdzonej w wysokości przekraczającej wydatki oskarżonej na utrzymanie pokrzywdzonej. Powierzenie opieki nad małoletnią oskarżonej nie nakładało przecież na W. B. obowiązku alimentacyjnego. Obowiązek taki nie ciążył na niej już z tego powodu, że pokrzywdzona posiadała prawo do renty rodzinnej, której celem jest właśnie przeznaczenie jej na wydatki związane z utrzymaniem beneficjenta. Przejawem skrajnego i niczym nieuzasadnionego formalizmu byłoby uznanie, że oskarżona każdorazowo ponosząc z własnych zasobów wydatki na utrzymanie pokrzywdzonej miała obowiązek uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na to, aby wydatki te skompensować ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym pokrzywdzonej.

Już z wyżej wskazanych powodów konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku, gdyż dla rozstrzygnięcia kwestii sprawstwa i odpowiedzialności oskarżonej za zarzucone jej przestępstwo niezbędne jest ustalenie wysokości wydatków oskarżonej na utrzymanie pokrzywdzonej w inkryminowanym okresie oraz wysokości wpływów i stanu środków na rachunku bankowym pokrzywdzonej. Dostarczone przez pokrzywdzoną jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego dokumenty w postaci potwierdzeń transakcji nie wskazują, czy transakcje te były jedynymi, które obciążały jej rachunek bankowy, a niezbędne wydaje się rozwianie wątpliwości formułowanych już przez sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czy w istocie z rachunku tego były wypłacane jakiekolwiek kwoty z przeznaczeniem na utrzymanie pokrzywdzonej. Co prawda w świetle regulacji ustawy – Prawo bankowe sąd nie ma możliwości samodzielnego uzyskania historii transakcji na rachunku bankowym pokrzywdzonej, może jednak zwrócić się do pokrzywdzonej o przedstawienie takiego dokumentu. Co prawda nie jest obowiązkiem pokrzywdzonej dostarczenie takiego dokumentu, skoro jest to informacja chroniona tajemnicą bankową, jednakże w przypadku brak woli dostarczenia go przez pokrzywdzoną pozostanie przynajmniej możliwość ustalenia wysokość wpłat na rachunek bankowy poprzez zwrócenie się o stosowną informację do organu rentowego wypłacającego rentę rodzinną pokrzywdzonej.

Z pewnością kwestią nastręczającą największych trudności będzie ustalenie wysokości wydatków oskarżonej na utrzymanie pokrzywdzonej. Czynienie tego typu ustaleń w sposób pewnyw odniesieniu do wydatków ponoszonych przez niespełna cztery lata jawi się w istocie jako bardzo trudne, lecz z wyżej wskazanych względów bez tych ustaleń nie sposób rozstrzygnąć kwestii sprawstwa i winy oskarżonej bądź też samego zakresu jej odpowiedzialności karnej warunkującego stosowanie środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody. Równocześnie sąd ponownie rozpatrując sprawę nie wydaje się być skazany w tym zakresie wyłącznie na relacje oskarżonej i pokrzywdzonej jaskrawie sprzeczne ze sobą w kwestii poziomu wydatków na utrzymanie małoletniej A. B.. Nie sposób nie dostrzec pewnych mankamentów wyjaśnień oskarżonej w tym zakresie. Z jednej strony powoływała się ona na nałóg pokrzywdzonej w postaci palenia papierosów jako przyczynę ograniczania wysokości wypłacanego pokrzywdzonej kieszonkowego, z drugiej strony przedstawiając spis miesięcznych kosztów utrzymania A. B. (karta 114) oskarżona nie omieszkała pominąć w nim w punkcie 12 papierosów na kwotę 208 złotych miesięcznie. Niezależnie od tego pomocnym narzędziem dla oceny wiarygodności wskazanych osobowych źródeł osobowych okazać się może pełnaco do inkryminowanego okresu historia transakcji na rachunku bankowym należącym do oskarżonej. Historia taka została co prawda przedstawiona przez oskarżoną, ale jedynie w niepełnym, wręcz szczątkowym zakresie niezbędnym dla wykazania pewnych szczególnych wydatków związanych z utrzymaniem pokrzywdzonej. Niezbędnym jest jednak uzyskanie jej pełnej wersji. Wypada w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że już znajdująca się w aktach sprawy historia transakcji na rachunku bankowym oskarżonej (karty 124-134) stanowi źródło pewnych wątpliwości co do sytuacji majątkowej oskarżonej, skoro mimo deklarowanych przez nią dość wysokich dochodów miesięcznych bilans na rachunku bankowym pozostawał przez dłuższe okresy bilansem ujemnym. W przypadku historii transakcji z rachunku bankowego oskarżonej sąd dysponuje już możliwością samodzielnego uzyskania tego typu dokumentu w oparciu o art. 105 ust. pkt 2 b) – ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (jt.Dz.U. z 2015 r. poz. 128)