Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. wniosła o zwolnienie od egzekucji zasiewów kukurydzy, zajętych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. P. G. (1) u J. F. w dniu 8 lipca 2014 r. i 16 lipca 2014 r. w sprawie egzekucyjnej z wniosku pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. przeciwko J. F. o sygn. KM 1002/14 oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że skierowanie egzekucji do wskazanych składników majątkowych narusza jej prawa. Podała, że łączyła ją z J. F. umowa kontraktacji, na mocy której dłużnik zobowiązał się do dokonania na rzecz powódki zasiewów kukurydze, wyprodukowania kiszonki, a następnie dostarczenia ich powódce. Celem zabezpieczenia roszczeń powódki wynikających z umowy kontraktacji zawarta została również umowa przewłaszczenia na powódkę własności płodów rolnych uzyskanych przez dłużnika. Powódka dostarczała dłużnikowi rzeczy niezbędne dla prawidłowej uprawy. Uprawnionym do zasiewów po ich zbiorze a więc do płodów rolnych będących co do charakteru pożytkami naturalnymi nieruchomości, była zatem powódka, tym samym zajęcie i sprzedaż kukurydzy z pominięciem powódki spowoduje, że zostanie ona bezpodstawnie pozbawiona własności i poniesie wymierną stratę majątkową. Nadto własność pożytków przysługiwać będzie - bez konieczności dokonywania odrębnych czynności prawnych w przyszłości – powódce z uwagi na regulację zawartą w art. 55 § 1 k.c. i art. 190 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu.

Pozwana zauważyła, że przedmiotem umowy przewłaszczenia były płody rolne które nie istniały w momencie zawarcia umowy, stąd dla skuteczności umowy przewłaszczenia konieczne było uzyskanie płodów rolnych, ich zebranie a następnie przeniesienie ich posiadania, stosownie do brzmienia art. 155 § 2 k.c. Umowa dotyczy bowiem zbycia rzeczy przyszłych, oznaczonych co do gatunku. Komornik zajął nie przekazane powódce płody rolne, a zasiewy kukurydzy, które w momencie dokonywania czynności stanowiły własność J. F.. Z samej umowy kontraktacji i umowy przewłaszczenia wynika nadto, że zbioru kukurydzy miał dokonać J. F., stad skoro ten nie przeniósł posiadania na powódkę nie było przeszkód, aby dokonać skutecznych zajęć komorniczych. Pozwana podniosłą nadto zarzut nieważności umowy kontraktacji i umowy przewłaszczenia wskazując, że zostały one zawarte jedynie dla pozoru i w celu uchronienia dłużnika przed egzekucją do czasu sprzedaży wyprodukowanej kiszonki oraz są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Podkreśliła, że ww. umowy zostały zawarte w momencie, kiedy dłużnik wiedział że wydany został przeciwko niemu nakaz zapłaty, a nadto umowę przewłaszczenia zawarto dopiero tydzień po właściwej umowie kontraktacji. Odnosząc się zaś do wynagrodzenia dłużnika pozwana wskazała, że powódka nie wykazała, aby towar objęty przedstawionymi fakturami został wykorzystany na wykonanie umowy zawartej z dłużnikiem. Ponadto z umowy wynika, że J. F. otrzymał wynagrodzenie w gotówce, zaś jako przedsiębiorca miał obowiązek przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego skoro kwota przekraczała 15.000 euro. Powyższe pozwala mieć wątpliwości co do tego czy wynagrodzenie wypłacono i w jakiej wysokości, a w konsekwencji co do tego czy umowa została w ogóle zawarta. Uwzględniając przyjętą przez powódkę wartość nakładów przyjąć należałoby, że przychód producenta z transakcji wyniósłby zaledwie 413.500 zł, przy czym powinien uzyskać na rynku kwotę wynoszącą 1.300.750 zł. Przyczyną nieważności umowy jest również okoliczność, iż w umowie przewłaszczenia brak jest jej istotnych składników – zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu własności. Uzasadniając sprzeczność umowy przewłaszczenia z zasadami współżycia społecznego pozwana wskazała, że jej zawarcie miało na celu wyłącznie uchronienie dłużnika od skutecznego przeprowadzenia egzekucji przez pozwaną. Pozwana podniosła również z ostrożności procesowej zarzut bezskuteczności wobec niej umowy kontraktacji i umowy przewłaszczenia, powołując się na brzmienie art. 531 § 1 k.c. i okoliczność, iż zasiewy stanowią jedyny znany pozwanej i organowi egzekucyjnemu majątek J. F..

W piśmie z dnia 27 marca 2015 r. powódka zgłosiła roszczenie ewentualne – w razie uznania, że doszło do skutecznego zajęcia skoszonej kukurydzy i ustania skutków prawnych zajęcia zasiewów kukurydzy z dnia 8 i 16 lipca 2014 r., wniosła o zwolnienie spod zajęcia 6.120,58 ton skoszonej kukurydzy, składowanej w postaci pryzmy na działkach nr (...), położonych w miejscowości B., w całości pozyskanej z działek gruntu o numerach ewidencyjnych (...) położonych w obrębie B..

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 27 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie W.. uwzględnił powództwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. przeciwko J. F. o zapłatę kwoty 510.721,90 zł z ustawowymi odsetkami od poszczególnych kwot i kosztami postępowania.

dowód:

- nakaz zapłaty z dnia 27.02.2014 r. k. 56

W dniu 21 marca 2014 r. powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. jako zamawiający zawarła z J. F. jako producentem umowę, na mocy której J. F. zobowiązał się do dokonania zasiewu kukurydzy oraz wyprodukowania kiszonki do produkcji biogazu.

W § 1 umowy J. F. oświadczył, że jest użytkownikiem właścicielem nieruchomości rolnej o pow. 215 ha, położonej w B.. Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy w ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego producent zobowiązał się do dokonania w terminie do dnia 15 maja 2014 r. zasiewu - na całym areale nieruchomości wskazanej w § 1 - kukurydzy gatunku odpowiedniej do produkcji biogazu, jej pielęgnacji przez cały okres wzrostu (w tym dokonywania oprysków odpowiednimi środkami chemicznymi celem ochrony przez chwastami i szkodnikami), a następnie jej zbioru oraz wyprodukowania kiszonki w ilości nie mniejszej niż 55 ton z jednego hektara. Wyprodukowana kiszonka miała zostać przewieziona na koszt producenta i spryzmowana, a następnie składowana na nieruchomości zamawiającego położonej w miejscowości B., działka gruntu nr (...).

W myśl § 2 ust. 2 umowy zamawiający zobowiązał się dostarczyć producentowi paliwo, nawozy, środki do oprysków oraz ziarno, a także sprzęt (kombajn) do zbiorów, jak również zapewni nadzór agrotechniczny nad realizacją niniejszej umowy - w zakresie niezbędnym dla potrzeb prawidłowego wykonania przedmiotu umowy.

W z § 2 ust. 3 przewidziano z kolei, że za wykonanie przedmiotu niniejszej umowy, opisanego w ust.1, w dniu podpisania niniejszej umowy producent otrzymuje od zamawiającej wynagrodzenie w wysokości 100.000 zł brutto, którego odbiór niniejszym kwituje, składając podpis pod niniejszą umową. Strony potwierdziły, że wpłata wynagrodzenia z góry ma zapewnić producentowi odpowiednie środki na terminową i niewadliwą realizację przedmiotu niniejszej umowy. Strony zgodnie ustaliły przy tym, że należność opisana w ust. 3 wyczerpuje wszelkie roszczenia producenta z tytułu realizacji mniejszej umowy, co wyklucza zgłaszanie takich żądań w przyszłości (§ 2 ust. 4).

Własnoręczność podpisów złożonych pod umową przez J. F. oraz działających w imieniu powódki prezesa zarządu - M. R. i członków zarządu J. R. (1) i A. W. została poświadczona przez notariusza.

dowód :

- kontrakt z dnia 21 marca 2014 r. k. 13-15

- poświadczenie podpisów k. 16

- zeznania świadka R. T. k. 189-191

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

Cena tony kukurydzy na zielonkę, z której następnie produkuje się kiszonkę wynosiła w 2014 roku 99 zł za tonę.

dowód:

- zestawienie cen k. 59

Kiszonka będąca przedmiotem umowy z dnia 21 marca 2014 r. miała stanowić substrat do zasilania biogazowni mającej powstać w miejscowości B. w ramach inwestycji realizowanej przez spółkę (...). Celem zawarcia umowy kontraktacji z dnia 21 marca 2014 r. było zabezpieczenie surowca na potrzeby funkcjonowania biogazowni na przyszłość. W momencie zawierania umowy nie został złożony jeszcze wniosek o wydanie pozwolenia na budowę.

dowód :

- zeznania świadka R. T. k. 189-191

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

W dniu 28 marca 2014 r. powódka zawarła z J. F. oraz synem J. R. (2) F. umowę przewłaszczenia rzeczy ruchomej. Zgodnie z treścią umowy została ona zawarta celem zabezpieczenia roszczeń wierzyciela/zamawiającego o zwrot finansowania produkcji oraz innych roszczeń wynikających z niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu z dnia 21 marca 2014 r. dotyczącego wyprodukowania na wyszczególnionych w § 2 działkach gruntów rolnych kiszonki z kukurydzy.

Stosownie do brzmienia § 1 umowy J. F. jako przewłaszczający/producent oraz R. F. jako przewłaszczający przenieśli na powodową spółkę wierzyciela/zamawiającego własność jako rzeczy przyszłej płodów rolnych - kukurydzy uzyskanych z uprawy prowadzonej na poniżej wyszczególnionych działkach gruntów rolnych użytkowanych przez przewłaszczającego/producenta, z zaznaczeniem, że w chwili zbiorów płodów rolnych przewłaszczeniu ulegają te płody zamiast przyszłych płodów rolnych: D. gruntu O. B. o numerach ewidencyjnych (...).

Umowa miała stanowić zabezpieczenie z uwagi na znaczą wartość materiałów przeznaczonych na wykonanie umowy kontraktacji.

dowód :

- umowa przewłaszczenia k. 17

- zeznania świadka R. T. k. 189-191

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

W ramach realizacji umowy z dnia 21 marca 2014 r. J. F. udostępnił grunty wskazane w umowie przewłaszczenia rzeczy ruchomej, zapewnił siłę roboczą i wraz z przedstawicielkami powódki doglądał upraw. J. F. nie posiadał własnych środków na dokonanie zasiewów, obawiał się podjęcia ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi.

W wykonaniu zapisów § 2 ust. 2 umowy z dnia 21 marca 2014 r. powódka dostarczyła J. F. środki niezbędne do prawidłowego wykonania przedmiotu umowy, w tym materiał siewny (kilkanaście palet nasion kukurydzy), nawozy i środki ochrony roślin, olej napędowy oraz udostępniła maszyny: agregat, opryskiwacz, siewnik do nawozu, kombajn. Podane towary były dostarczane od dostawców do magazynów powódki i przekazywane J. F., zaś paliwo bezpośrednio na miejsce prowadzenia upraw. J. F. potwierdzał jego odbiór dokumentami WZ.

Siew kukurydzy z nasion doręczonych przez spółkę (...) nastąpił na przełomie kwietnia i maja 2014 r.

dowód :

- faktur VAT k. 18-31, 110-119

- przelewy k. 32-35

- zestawienie nakładów k. 109

- zeznania świadka R. T. k. 189-191

- zeznania świadka A. P. k. 191-192

- zeznania świadka M. B. k. 192

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

J. F. otrzymywał dopłaty w wysokości 800 zł za hektar od Agencji Nieruchomości Rolnych w związku z uprawami prowadzonymi na działkach, stanowiących jego własność. Bezpośrednio po podpisaniu umowy kontraktacji otrzymał określone w niej wynagrodzenie w wysokości 100.000 zł.

dowód:

- zeznania świadka R. T. k. 189-191

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

Na podstawie tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi J. F. toczyły się postępowania egzekucyjne, na dzień 11 sierpnia 2014 r. toczyło się 12 takich postępowań. W toku postępowania egzekucyjnego dokonano zajęcia nieruchomości dłużnika. J. F. nie informował powódki o postępowaniach egzekucyjnych oraz problemach finansowych, po kilku dniach od zajęcia zasiewów powiadomił o jego dokonaniu.

Postępowanie z wniosku wierzycieli (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. oraz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie Wielkopolskim P. G. (1) pod sygn. odpowiednio KM 1252/14, KM 750/11 oraz KM 58/12. Zobowiązania J. F. wynosiły łącznie ok. 500.000 zł.

Powódka została wyznaczona dozorcą zajętych ruchomości – zasiewów kukurydzy znajdujących się na działkach dłużnika.

Niesporne, a nadto dowód:

- pismo z dnia 11.08.2014 r. k. 67

- postanowienie z dnia 14.11.2014 r. k. 149-150

- skarga z dnia 26.11/2014 r. k. 151-155

- postanowienie z dnia 16.01.2015 r. k. 156-167

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

Po wszczęciu postępowania egzekucyjnego Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gorzowie W.. P. G. (1) przystąpił do czynności zajęcia ruchomości będących we władaniu dłużnika J. F. w postaci zasiewów kukurydzy ulokowanych na działkach gruntu o nr ewidencyjnych (...) położonych w obrębie B.. Protokoły zajęcia sporządzono w dniu 8 i 16 lipca 2014 r.

W zawiadomieniu o zajęciu ruchomości z dnia 16 lipca 2014 r. skierowanym po powódki komornik zaznaczył, że dłużnik rości sobie prawa do zajętych ruchomości na podstawie umowy przewłaszczenia z dnia 25 marca 2014 r.

W trakcie czynności podjętych przez komornika, w tym przy sporządzaniu protokołów zajęć ruchomości, J. F. wskazywał jako właściciela zasiewów spółkę (...) czy (...), mając na myśli spółkę (...). Powoływał się na zawarcie z powódką umowy przewłaszczenia.

bezsporne, nadto dowód:

- zawiadomienie k. 9-10

- protokoły zajęcia ruchomości k. 11,12

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

Pismem z dnia 25 lipca 2014 r. skierowanym do pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. powódka wniosła o zwolnienie od zajęcia zasiewów kukurydzy, zajętych przez komornika P. G. (2) za protokołami zajęcia z dnia 8 i 16 lipca 2014 r. w sprawie egzekucyjnej nr KM 1002/14, prowadzonej z wniosku pozwanej spółki. W piśmie wskazano, że przedmiotowe wezwanie wynika z faktu, iż skierowanie egzekucji do w/w składników majątkowych narusza prawa spółki (...). Zdaniem powódki okoliczność, że będzie ona uprawniona do zasiewów po ich zbiorze, a więc do płodów rolnych będących co do charakteru pożytkami naturalnymi nieruchomości, wynika z faktu zawarcia z dłużnikiem - J. F., w dniu 21 marca 2014 r. umowy kontraktacji, na mocy której dłużnik zobowiązał się do dokonania na rzecz spółki (...) zasiewów kukurydzy, a następnie wyprodukowania z niej kiszonki, która miała zostać dostarczona spółce oraz zawarcia w dniu 28 marca 2014 r. umowy przewłaszczenia, w świetle której doszło do przewłaszczenia na spółkę własności płodów rolnych uzyskanych przez dłużnika w wyniku realizacji umowy kontraktacji, a także uregulowań zawartych w art. 55 § 1 k.c. i art. 190 k.c.

W odpowiedzi na wezwanie pozwana odmówiła dokonania zwolnienia od zajęcia informując, że sprawa wymaga dogłębnej analizy dokumentacji.

dowód :

- wezwanie z potwierdzeniem nadania k. 36-38

- pismo z dnia 31.07.2014 r. k. 39

We wrześniu 2014 r. powódka rozpoczęła koszenie upraw kukurydzy na działkach stanowiących własność J. F.. J. F. nie uczestniczył w zbiorach. Kukurydza została zdeponowana na placach, należących do powódki.

dowód :

- zeznania świadka R. T. k. 189-191

- zeznania świadka J. F. k. 335-338

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

W związku z ustaleniami poczynionym z komornikiem sądowym na zlecenia powódki rzeczoznawca majątkowy L. K. sporządził opinię dotyczącą określenia wartości pryzmy kiszonki składowanej na działkach gruntu o nr ewidencyjnym 116/6 i 116/7. Zgodnie opinią wartość pryzmy kiszonki kukurydzy określono na kwotę 140.773,34 euro.

bezsporne, nadto dowód :

- opinia szacunkowa k. 104-106

- mapa ewidencyjna k. 107

- wypis z rejestru gruntów k. 108

Na mocy decyzji nr (...), wydanej przez Starostę S. – (...) w dniu 8 czerwca 2015 r. zatwierdzono projekt budowlany i udzielono powódce pozwolenia na budowę, obejmującą swym zakresem budowę budynku mieszkalnego, budynku inwentarskiego do chowu bydła oraz obiektów biogazowni rolniczej do wytwarzania biogazu rolniczego o mocy elektrycznej do 1500 kW.

dowód:

- decyzja nr (...) k. 312-313

- wniosek k. 226

- zeznania prezesa zarządu powódki M. R. k. 338-340

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony został na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony ze złożonymi pismami procesowymi, w tym przede wszystkim z umowy kontraktacji, umowy przewłaszczenia, jak również faktur i dokumentów sporządzonych w toku postępowania egzekucyjnego. Żadna ze stron nie kwestionowała mocy dowodowej powołanych dokumentów, zaś Sąd również nie powziął wątpliwości co ich wiarygodności. Zaznaczyć w tym miejscu jedynie wypada, że strona pozwana kwestionowała ważność powołanych powyżej umów, niemniej jednak nie podważała faktu, że umowy o podanej treści zostały sporządzone pomiędzy ich stronami, we wskazanych w nich datach.

Podstawę poczynienia ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania przesłuchanych w sprawie świadków – R. T., A. P., M. B., J. F., a także przedstawiciela powódki - prezesa zarządu M. R.. Zeznania te były spójne i logiczne, wzajemnie korespondowały ze sobą w kwestiach istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w tym mi.in dotyczących motywów zawarcia umowy kontraktacji i przewłaszczenia, sposobu wykonania umowy kontraktacji, wysokości wynagrodzenia J. F..

Sąd oddalił wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność określenia przeciętnej możliwej do uzyskania ceny za sprzedaż kiszonki z kukurydzy, zgłoszony w odpowiedzi na pozew. Sąd uznał, że przeprowadzenie dowodu było zbędne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, ponadto podawane przez stronę wyliczenia nie zostały zakwestionowane przez stronę powodową. Powódka nie kwestionowała okoliczności, że J. F. mógłby ze sprzedaży kiszonki uzyskać cenę podawaną w odpowiedzi na pozew. Nie sposób jednak pominąć okoliczności, że jednocześnie dłużnik musiałby ponieść koszty związane z prowadzeniem uprawy, zaś w niniejszym stanie faktycznym materiały niezbędne do dokonania zasiewów i ich pielęgnacji dostarczyła powódka. Nie sposób zatem odnosić się do ceny rynkowej w sytuacji gdy J. F. dzięki zawarciu umowy kontraktacji z powódką nie był uzależniony od koniunktury na rynku i nie musiał dokonywać inwestycji na poczet zasiewów z własnych środków. Tożsame argumenty przemawiały za oddaleniem wniosków dowodowych, zgłoszonych przez stronę pozwaną w piśmie procesowym z dnia 24 lutego 2015 r. – o zwrócenie się do Agencji Nieruchomości Rolnych oraz Burmistrza Gminy S.. Przeprowadzenie powołanych dowodów miało zmierzać do wykazania okoliczności związanych ze zmniejszeniem wysokości zarobku J. F. z uwagi na zapłatę opłat i podatków lokalnych. W ocenie Sądu sposób przeznaczenia środków uzyskanych na podstawie umowy pozostaje bez znaczenia na kwestie ekwiwalentności świadczeń stron, określonych w umowie.

Sąd oddalił również wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków P. G. (1) i B. J., zgłoszonych na rozprawie w dniu 16 marca 2015 r. Dowody te Sąd uznał za spóźnione w kontekście brzmienia art. 207 §6 k.p.c. Okoliczności, na które został zgłoszony dowód dotyczyć miały przebiegu postępowania egzekucyjnego wobec J. F., zaś kwestie te poruszane były przez strony w pozwie i odpowiedzi na pozew. Nie było zatem przeszkód, aby dowód zgłosić w pierwszym piśmie procesowym. Podkreślić również trzeba, że strona pozwana nie wyjaśniła z jakich przyczyn powołane dowody zgłosiła dopiero na rozprawie.

Sąd co prawda zobowiązał powódkę do złożenia pozwolenia na budowę, jednak powódka wraz z pismem z dnia 27 marca 2015 r. oraz 28 lipca 2015 r. złożyła obszerną dokumentację odnoszącą się do realizacji inwestycji – budowy biogazowni. Sąd uznał, że kwestie związane z budową biogazowni, momentem rozpoczęcia realizacji inwestycji mają wtórne znaczenie dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie i nie przeprowadził postępowania w ww. zakresie. Przeprowadzenie ww. dowodów miało na celu wykazanie, że strona powodowa jest na takim etapie budowania biogazowni, że uzasadnione było rozpoczęcie skupowania kukurydzy w 2014 roku, a tym samym zawarcie umowy kontraktacji z J. F.. Przeznaczenie nabytego surowca ma marginalne znaczenie dla oceny ważności i skuteczności umowy kontraktacji oraz umowy przewłaszczenia, stąd nie sposób uznać jej za okoliczność istotną dla rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu art. 227 k.p.c. Z tych samych względów oddalone zostały dowody z dokumentów, dołączonych do pisma pozwanej z dnia 22 czerwca 2015 r.

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 841 k.p.c. Zgodnie z §1 powołanego uregulowania osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. W myśl natomiast §3 powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. Przed przejściem do analizy materialnoprawnych przesłanek, określonych w ww. przepisie wskazać należy, że powódka zachowała termin określony w art. 841 § 3 k.p.c. Pozew został nadany w palcówce pocztowej w dniu 8 sierpnia 2014 r. (k. 40), zaś do zajęcia ruchomości wskazanych w pozwie doszło 8 i 16 lipca 2014 r. Przyjmując zatem pierwszą z podanych dat należałoby przyjąć, że miesięczny termin upływał z dniem 8 sierpnia 2014 r.

W pierwszej kolejności zauważyć trzeba, że niesporne pomiędzy stronami jest, że pozwana pomimo wezwania nie dokonała zwolnienia zajętych zasiewów od egzekucji.

Na podstawie dokonanych w niniejszym postępowaniu ustaleń faktycznych Sąd uznał, że powódka zawarła z dłużnikiem J. F., przeciwko któremu toczyła się egzekucja z wniosku pozwanej, umowę kontraktacji w dniu 21 marca 2014 r. oraz umowę przewłaszczenia zasiewów kukurydzy, objętych tą umową kontraktacji w dniu 28 marca 2014 r. Do powyższych wniosków doprowadziła przede wszystkim analiza treści dokumentów – wskazanych umów. Postanowienia powołanych umów pozwalają na zakwalifikowanie ich w powołany powyżej sposób.

Na mocy bowiem umowy z dnia 21 marca 2014 r. J. F. zobowiązał się do dokonania zasiewów kukurydzy, wyprodukowania kiszonki i przewiezienia jej do siedziby powódki za zapłatą umówionej ceny przy uwzględnieniu tego, że powódka miała dostarczyć producentowi towar i sprzęt niezbędny dla wykonania umowy. Powyższe postanowienie pozwala uznać, że strony łączyła umowa kontraktacji (art. 613 i nast. k.c.). W swej treści umowa z dnia 21 marca 2014 r. zawierała elementy istotne umowy kontraktacji, do których należą - strony umowy (producent rolny i kontraktujący), określenie przedmiotu kontraktacji (oznaczonej ilości produktów rolnych określonego rodzaju), a także cena. Ponadto w odniesieniu do powołanej umowy nastąpiło notarialne poświadczenie podpisów, co nie pozostawia żadnych wątpliwości co do daty jej zawarcia, miejsca oraz treści, opatrzonej podpisami stron. Z korespondujących ze sobą zeznań świadków wynika również, ze celem zawarcia umowy było uzyskanie kiszonki, mającej być paliwem dla biogazowni, która powódka zamierzała wznieść na nieruchomości, stanowiącej jej własność. W tej sytuacji korzystnym wyjściem było uzyskanie określonych produktów rolnych od innego podmiotu, tym bardziej że nieruchomość powódki sąsiadują z gruntami stanowiącymi własność J. F.. Zeznania świadków R. T., A. P., M. B., J. F. oraz prezesa zarządu powódki pozwalają również na ustalenie, że umowa kontraktacji została wykonana przez powódkę. Polegało to chociażby na poniesieniu znacznych nakładów finansowych celem zapewnienia prawidłowego wykonania przedmiotu umowy. Dotyczy to chociażby zakupu mieszanki do wysiewu, środków niezbędnych do zabiegów pielęgnacyjnych i ochrony roślin, paliwa, które dostarczane były dłużnikowi w razie zgłoszenia zapotrzebowania. Nabycie powołanych towarów potwierdzają przedstawione przez powódkę faktury, przy czym świadkowie potwierdzili ich przekazywanie, dowożenie bezpośrednio dłużnikowi.

Zdaniem Sądu nie budzi również wątpliwości wiarygodność i ważność umowy przewłaszczenia z dnia 28 marca 2014 r., co skutkuje uznaniem że na jej podstawie możliwe jest precyzyjne odtworzenie woli jej stron. W kontekście analizy zgromadzonego materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że celem tej umowy było zabezpieczenie roszczeń związanych z realizacją umowy kontraktacji, obejmującej sfinansowanie produkcji i następnie uzyskanie kiszonki. Wynikało to z faktu, że powódka dostarczała J. F. materiały niezbędne do dokonania zasiewów i zobowiązała się do sprawowania nadzoru agrotechnicznego nad realizacją umowy, co należy uznać za znaczny wkład finansowy w realizację kontraktu. Na powołany powyżej cel umowy wskazano bezpośrednio w umowie przewłaszczenia rzeczy ruchomej.

Sąd nie znalazł podstaw do podzielenia zarzutów strony pozwanej, dotyczącej nieważności powołanych powyżej umów, a to z uwagi na ich pozorność i sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Odnosząc się do pierwszej ze wskazanych powyżej podstaw nieważności odwołać należy się do brzmienia art. 83 § 1 k.c., zgodnie z którym nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Wskazuje się, że na pozorność składać muszą się dwa elementy – po pierwsze strony, które dokonują takiej czynności prawnej, próbują wywołać wobec osób trzecich rzeczywiste, prawdziwe przeświadczenie, że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, objętych treścią ich oświadczeń woli, po wtóre zaś musi między stronami istnieć tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że te oświadczenia woli nie mają wywołać zwykłych skutków prawnych. Powołane przesłanki nie zostały wykazane w odniesieniu od obydwóch rozpatrywanych umów, zawartych pomiędzy powódką i J. F.. Przede wszystkim złożeniu oświadczeń woli jedynie dla pozoru, bez rzeczywistej woli wywołania skutków zawartych w umowie kontraktacji w umowie kontraktacji sprzeciwiają się okoliczności dotyczące dokonania zasiewów kukurydzy przez J. F., a także wykonania obowiązków umownych, spełnienie świadczeń określonych w umowie przez powódkę – dostarczenie producentowi materiału siewnego, środków ochrony roślin, paliwa. Nie można zatem przyjąć, że oświadczenia woli stron umowy z dnia 21 marca 2014 r. nie miały wywołać i nie wywołały skutków prawnych w niej określonych, skoro do momentu zajęcia zasiewów umowa była faktycznie realizowana. Ani zeznania świadków, ani też przedstawione przez strony dokumenty nie dają żadnych podstaw do ustalenia, aby pomiędzy powódką a J. F. istniało jakiekolwiek porozumienie, ustalenia odbiegające swym zakresem i treścią od tych, wynikających z umowy. Zgodne zeznania świadka J. F. i prezesa powódki M. R. potwierdzają zamiary stron i sposób realizacji umowy.

Nie jest także wystarczająca argumentacja dotycząca wysokości wynagrodzenia producenta, określonego w umowie kontraktacji. Pozwana odnosiła się w tym zakresie do wysokości możliwego do osiągniecia dochodu, dowołując się do aktualnych cen skupu surowca na rynku produktów rolnych w kontekście powierzchni działki J. F., areału upraw. Nie może bowiem umknąć uwadze okoliczność, że producent otrzymał wynagrodzenie w dniu zawarcia umowy kontraktacji, a zatem przed wykonaniem umowy, co potwierdza brzmienie §2 ust. 3 umowy kontraktacji i zeznania samego J. F.. Takie postanowienie, niezależnie od wysokości otrzymanej kwoty, było z pewnością korzystne dla J. F. zważając na fakt, że znajdował się w trudnej sytuacji finansowej. Umowa kontraktacji była również o tyle korzystnym rozwiązaniem dla producenta, że nie byłby on w stanie właśnie z uwagi na brak środków czynić zasiewów samodzielnie, bez wsparcia finansowego powódki. To powódka zapewniła wszystkie materiały niezbędne do realizacji umowy i nadzór nad jej wykonywaniem. Nie sposób zatem dokonywać szacowania wysokości możliwych do osiągniecia w związku z zawarciem umowy korzyści z pominięciem powołanych okoliczności. J. F. otrzymywał nadto dopłaty z Agencji Nieruchomości Rolnych, których wysokość określił na 800 zł od hektara, co przy powierzchni zasiewów (215 ha) stanowi znaczną kwotę.

Co się zaś tyczy umowy przewłaszczenia pozwana podkreślała, że została ona zawarta celem uchronienia dłużnika od przeprowadzenia skutecznej egzekucji z jego majątku. Z korespondujących ze sobą zeznań J. F. i M. R. wynika, że J. F. nie informował powódki o swojej sytuacji finansowej. Powódka nie miała zatem informacji dotyczących stanu zadłużenia, toczących się egzekucji i ich stanu, wierzycieli J. F., w tym również o wydanym przez Sąd Okręgowy w Gorzowie W.. nakazie zapłaty. Z zeznań powołanych powyżej osób wynika również, że J. F. nie przekazał powódce informacji o dokonaniu zajęcia zasiewów kukurydzy niezwłocznie po dokonaniu zajęcia przez komornika. Nie sposób również nakładać na powódkę obowiązku weryfikacji kondycji finansowej producenta. Już tylko z tej przyczyny wykluczone jest uznanie, że strony umowy przewłaszczenia działały w porozumieniu, w konkretnym celu udaremnienia egzekucji skoro powódka nie wiedziała, że takowa się toczy.

Sąd nie zaaprobował również zarzutów pozwanej dotyczących sprzeczności umów z zasadami współżycia społecznego, co miało uzasadniać ich nieważność w kontekście brzmienia art. 58 § 1 k.c. W tym zakresie pozwana ograniczyła się do przedstawienia podstawy nieważności, nie odnosząc ich jednak do konkretnych okoliczności mających w jej ocenie miejsce w niniejszej sprawie. Nie wskazała jakie konkretne reguły, zasady zostały naruszone poprzez zawarcie opisywanych umów.

Nieważności umowy przewłaszczenia pozwana upatrywała również w okoliczności, iż umowa ta nie zawiera wszystkich istotnych dla niej elementów (essentiala negotii). Z tego względu w ocenie pozwanej stronie powodowej nie przysługuje roszczenie, jako że w umowie przewłaszczenia nie zawarto postanowienia o zwrotnym przeniesieniu własności.

Przede wszystkim podkreślenia wymaga okoliczność, że niewątpliwie do przedmiotowo istotnych elementów konstruujących umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie należy zamieszczenie w jej treści zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu własności na przewłaszczającego przez wierzyciela w razie spłaty długu. Takie stanowisko jest ugruntowane w doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2001 r., sygn. III CKN 1225/98, opubl. w Wokanda 2001/12/9). Przy przewłaszczeniu na zabezpieczenie intencją stron nie jest jednak przeniesienie własności rzeczy celem zaspokojenia zobowiązania wynikającego z umowy, lecz realizacja zamierzonego celu następuje w ten sposób, że w razie niespłacenia długu wierzyciel może jako właściciel rzeczy zaspokoić z niej swoją wierzytelność (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2011 r., sygn. V CSK 360/10, opubl. w M. Pr. Bank. 2012/5/18-27; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2014 r., sygn. II CSK 784/13, Lex nr 1523269). Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, że przy przewłaszczeniu na zabezpieczenie dłużnik przenosi na wierzyciela własność rzeczy w celu zabezpieczenia wykonania jakiegoś zobowiązania. Przewłaszczenie rzeczy w celu zabezpieczenia nie następuje z zamiarem trwałego wyzbycia się jej własności. W sytuacji gdy dłużnik wykona zobowiązanie i wierzyciel zostanie zaspokojony, wierzyciel zobowiązany jest do przeniesienia własności rzeczy z powrotem na dłużnika, bądź też w sytuacji gdy własność rzeczy została przeniesiona na wierzyciela pod warunkiem rozwiązującym, którym jest zaspokojenie wierzytelności – własność rzeczy ruchomej automatycznie powraca do dłużnika z chwilą zaspokojenia.

W kontekście powołanych powyżej okoliczności podkreślenia wymaga zatem okoliczność, iż w niniejszej sprawie pomiędzy powódką a J. F. zawarta została umowa przewłaszczenia, a nie przewłaszczenia na zabezpieczenie. Podstawowa różnica pomiędzy wskazanymi umowami jest taka, że w przypadku umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie intencją stron nie jest definitywne przeniesienie własności a jedynie na zabezpieczenie przysługującej wierzycielowi wierzytelności, stąd dłużnik winien oczekiwać zwrotnego przeniesienia własności w razie spełnienia świadczenia. Stąd istotnym elementem tej umowy jest zastrzeżenie o zwrotnym przeniesieniu własności na rzecz dłużnika. Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie. Literalne brzmienie umowy z dnia 28 marca 2014 r. nie pozwala na przyjęcie, aby wolą stron umowy było jedynie zabezpieczenie wykonania zobowiązania, wynikającego z umowy kontraktacji i zachowanie własności rzeczy przez stronę po ustaniu stosunku prawnego, wykreowanego tą umową. Zaniechanie zawarcia zastrzeżenia o zwrotnym przeniesieniu własności na rzecz przewłaszczającego nie było zatem przypadkowe.

Umowa przewłaszczenia rzeczy ruchomej z dnia 28 marca 2014 r. była umową bezpośrednio powiązaną z umową kontraktacji, na podstawie której J. F. zobowiązał się do wytworzenia rzeczy przyszłych – kiszonki z kukurydzy, zasianej na posiadanych przez niego gruntach rolnych. Choć Sąd zakwalifikował powyższą umowę jako odrębnie uregulowaną w Kodeksie cywilnym umowę kontraktacji, należy wskazać na jej podobieństwo do umowy sprzedaży rzeczy przyszłych. Niemniej jednak umowa kontraktacji zobowiązywała J. F. do przeniesienia własności rzeczy przyszłych, kiszonki wyprodukowanej z dokonanych zasiewów kukurydzy, stąd do tej umowy zastosowanie znajdzie art. 155 k.c. W ocenie Sądu celem zawarcia umowy z dnia 21 marca 2014 r. było nabycie przez powódkę prawa własności produktów rolnych, które miał wytworzyć J. F..

Podkreślić należy, iż według ogólnej reguły w prawie polskim umowy zobowiązujące do przeniesienia własności są umowami o podwójnym skutku, o skutku zobowiązująco – rozporządzającym, bez względu na to czy dotyczy to rzeczy oznaczonych co do tożsamości czy co do gatunku. Niemniej jednak umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku lub rzeczy przyszłych wywiera także skutek rozporządzający, przy czym przeniesienie posiadania stanowi tylko dodatkową przesłankę tego skutku. Skutek rzeczowy, przejście własności następuje zatem w momencie zawarcia umowy (w tym także umowy kontraktacji), zaś przeniesienie posiadania i jego sposób stanowi kwestię wtórną. Przeniesienie posiadania może nastąpić za pomocą któregokolwiek ze sposobów określonych w art. 348-351 k.c. Do powyższych wniosków prowadzi interpretacja art. 155 k.c., zgodnie z którym mowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły (§1). Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe (§2).

W kontekście powołanych powyżej okoliczności zdaniem Sądu nie ma podstaw do przyjęcia, aby zawarcie umowy kontraktacji implikowało konieczność zawarcia odrębnej umowy o skutku jedynie rzeczowym, której częścią składową byłoby przeniesienie posiadania. Posiadanie jest jedynie stanem faktycznym, przejawiającym się we władztwie nad rzeczą. Fakt, iż powódka nie objęła faktycznego władztwa nad rzeczą po zawarciu umowy pozostaje bez wpływu na powstałe po jej stronie prawo własności, określa jedynie jej sytuację faktyczną, wynikającą z charakteru umowy kontraktacji. Analizując zatem znaczenie powołanego powyżej art. 155 § 2 k.c. na względzie trzeba mieć również konieczność dokonania odmiennej od literalnej interpretacji, wobec zasady umów o podwójnym skutku w prawie polskim oraz specyfiki umowy kontraktacji.

Odwołując się w tym miejscu do istoty umowy kontraktacji wskazać trzeba, że producent jako osoba która ma dokonać wyhodowania, uprawy roślin jest posiadaczem w zakresie, jaki wynika z umowy kontraktacji, a zatem posiadaczem zależnym, którego władztwo nad rzeczą wynika z zawartej z kontraktującym umowy, związane jest z koniecznością podejmowania w sposób nieprzerwany i systematyczny działań w stosunku do posiadanej rzeczy. W przypadku umowy kontraktacji, której celem jest również uzyskanie władztwa nad rzeczą, należy stwierdzić, że umowa ta jest zawarta w momencie podpisania, natomiast skutek rzeczowy tej umowy w postaci możliwości wydania rzeczy jest odroczony w czasie i następuje w momencie kiedy rzeczy jako pożytki naturalne w rozumieniu art. 53 k.c. zostają odłączone od rzeczy głównej. Jest to zatem jedynie skutek, konsekwencja zawarcia umowy, a nie jej element. Skutki w zakresie przejścia własności następują już w momencie zawarcia umowy. Zawarcie umowy przewłaszczenia jedynie przypieczętowało, potwierdzało uzyskanie statusu właściciela przez powódkę.

Co się zaś tyczy kwestii posiadania nie jest zasadne przyjęcie, że do przeniesienia posiadania dojść musiało bezpośrednio poprzez wydanie rzeczy powódce, w sposób określony w art. 349 k.c. W ocenie Sądu doszło do przeniesienia posiadania w sposób określony w art. 349 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą. J. F. władał jedynie faktycznie rzeczą za powódkę na podstawie łączącego strony stosunku prawnego – umowy kontraktacji. Skoro to producent zobowiązany był podejmować czynności związane z zasiewem, pielęgnacją i hodowlą zasiewów oczywistym jest, że konieczne było objęcie ich we faktyczne władanie, mimo że ich własność przysługiwała innemu podmiotowi.

Powyższe rozważania są o tyle istotne, że można także bronić tezy, iż umowa kontraktacji (podobnie jak umowa sprzedaży rzeczy przyszłych) jest umową zawartą pod warunkiem zawieszającym, którym jest wytworzenie produktów rolnych. W momencie zawierania umowy nie można być bowiem pewnym co do tego, czy produkty rolne zostaną wyprodukowane. W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości okoliczność, że własność rzeczy przeszła na powódkę w momencie zawarcia umowy kontraktacji i jest ona właścicielem rzeczy. Zawarcie umowy przewłaszczenia nie spowodowało żadnych modyfikacji w tym zakresie.

W konsekwencji zasadne było ustalenie, że egzekucja skierowana do zasiewów bezsprzecznie narusza prawo własności powódki pozbawiając ją możliwości rozporządzania rzeczą. Spełnione zostały zatem przesłanki z art. 841 § 1 k.p.c., co skutkowało uwzględnieniem powództwa w całości zgodnie z żądaniem.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu oparto na treści art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 108 k.p.c. Stroną wygrywającą spór jest powódka, wobec tego pozwana winna zwrócić jej wszystkie celowe koszty procesu przez nią poniesione. Na przyznane powódce koszty w wysokości 32.217 zł składa się opłata od pozwu w kwocie 25.000 zł (k. 47), wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 7 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. jedn. Dz. U. 2013 r., poz. 490 ze zm.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (k. 6).

Sygn. akt VIII GC 374/14

S., (...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)