Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia Towarzystwo (...) w P. działającego na rzecz A. L.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 30 listopada 2012 r. sygn. akt I C 1871/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki A. L. kwotę 2700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w (...) w sprawie z powództwa Stowarzyszenia Towarzystwa (...) w P. działającego na rzecz A. L. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. L. kwotę 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi od daty uprawomocnienia się wyroku, a w pozostałej części oddalił powództwo oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. L. kwotę 2.893,60 zł tytułem kosztów procesu, nie obciążył powódki kosztami procesu pozwanego oraz rozstrzygnął o kosztach sądowych.

Sąd I instancji stwierdził, iż żądaniem pozwu objęta została kwota 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci zerwania więzi rodzinnej ze zmarłym w wyniku wypadku komunikacyjnego jej mężem oraz kwota 20.000 zł tytułem stosownego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki – wraz z ustawowymi odsetkami od 20.07.2010 r.

Sąd I instancji dokonał następujących ustaleń faktycznych.

W dniu 8 lipca 2005 r. mąż powódki J. L. poniósł śmierć w wyniku wypadku komunikacyjnego, zawinionego przez T. D., skazanego wyrokiem Sądu Rejonowego w (...) z 3.07.2008 r. za spowodowanie wypadku, ubezpieczonego od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym (...).

W chwili wypadku powódka wraz z mężem i ich kilkumiesięczną córką zamieszkiwała w domu jednorodzinnym, którego jest współwłaścicielka w ¼ w drodze spadkobrania po ojcu. Powódka i J. L. byli krótko małżeństwem, od 12.06.2004 r. W dacie wypadku ich córka miała 9 miesięcy. J. L. w dacie wypadku miał 26 lat, był osobą zdrową, pracował za wynagrodzeniem ok. 2500 zł – 2800 zł mies., zatrudniał się też dodatkowo u kolegi, gdzie kładł kafelki. Był tzw. „złotą rączką”. Powódka wraz z mężem zamierzała wyremontować dom, w którym mieszkali. Mąż pomagał jej w codziennych pracach, zajmował się też córką.

W chwili wypadku powódka nie pracowała, przebywała na urlopie wychowawczym. Po jego wykorzystaniu wróciła do pracy, podjęła pracę w sklepie w T. za wynagrodzeniem ok. 1200-1300 zł miesięcznie.

(...)

Powódka nie wyszła ponownie za mąż, nadal jest sama, nie umie ułożyć sobie życia, wszystkie sprawy musi sama załatwiać, brakuje jej męża, bo była z nim bardzo zżyta, nie ma z kim porozmawiać. Dziecko powódki nie ma ojca. Powódka chodzi co drugi dzień na cmentarz z córką oraz sama. Na rocznicę śmierci męża zamawia mszę. Kiedy wspomina męża staje się smutna, przygnębiona.

Obecnie powódka nie pracuje, stara się o pracę. Na utrzymanie swoje i córki ma ponad 1200 zł. Córka powódki otrzymuje z ZUS rentę po ojcu w kwocie ok. 720 zł i od (...) rentę kwartalną w kwocie 1.620 zł. Powódka prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z matką, mającą rentę po zmarłym mężu ok. 800 zł.

Powódka 24.08.2006 r. otrzymała od pozwanego odszkodowanie w kwocie 40.000 zł oraz na dziecko 50.000 zł. oraz zwrot kosztów pogrzebu (2456 zł) i kosztów nagrobka (4.400 zł.)

Od sprawcy wypadku powódka otrzymała kwotę 20.000 zł zasądzoną w wyroku Sądu Rejonowego w (...) z 3.11.2008 r. sygn. akt II K (...).

U powódki na skutek śmierci męża wystąpiła w okresie od 25.08.2005 r. do końca lutego 2006 r. reakcja żałoby o charakterze(...) U powódki wystąpiły objawy o umiarkowanym nasileniu. (...)

Sąd I instancji oddalając żądanie w zakresie odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. uznał, że na skutek śmierci męża powódki nie nastąpiło znaczne pogorszenie jej sytuacji życiowej. Miał też na uwadze, że wypłacona przez pozwanego w 2006 r. kwota odszkodowania była „stosownym odszkodowaniem” oraz, że otrzymała odszkodowanie w kwocie 20.000 zł od sprawcy szkody. Dlatego, zdaniem tego Sądu, obecnie powódce nie należy się wyższe odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się jej sytuacji materialnej.

Za zasadne uznał Sąd I instancji żądanie zadośćuczynienia – na podstawie art. 23 k.c., art. 24 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c. Powołał się m.in. na uchwałę Sądu Najwyższego z 22.10.2010 r. III CZP 76/10 wyrażającą stanowisko, że zadośćuczynienie przysługuje najbliższym zmarłego, nawet gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu popełnionego przed 3 sierpnia 2008 r., a więc przed datą wejścia w życie przepisu art. 446 § 4 k.c.

Według rozważań Sądu I instancji, utrata jednego z najbliższych członków rodziny nie pozostaje bez wpływu na psychikę człowieka, zwłaszcza gdy jest to śmierć nagła, niespodziewana, gdy odchodzi młody, sprawny człowiek. J. L. miał 26 lat, był dobrym mężem i ojcem, dbającym o utrzymanie swojej rodziny oraz spełniającym inne obowiązki głowy rodziny. Spowodowanie jego śmierci powoduje naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci prawa do życia w związku małżeńskim, życia w pełnej rodzinie. Powołał się w tym względzie na stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w wyroku z 14.12.2007 r. (sygn. akt I ACa 1137/07), że spowodowanie śmierci osoby bliskiej – męża i ojca przez osobę trzecią stanowi naruszenie dobra osobistego najbliższych członków rodziny zmarłego – żony i dzieci w postaci prawa do życia w związku małżeńskim, posiadania ojca, życia w pełnej rodzinie.

(...)

Przedstawiony wyrok zaskarżył apelacją pozwany w punkcie 1. zasądzającym na rzecz powódki 80.000 zł z odsetkami oraz w punktach 3. i 4. rozstrzygających o kosztach procesu i kosztach sądowych, od uiszczenia których powódka była zwolniona.

Apelujący zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie: art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. wskutek przyjęcia, że śmierć męża powódki stanowi naruszenie jej dóbr osobistych w postaci prawa do życia w rodzinie oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki przyznania powódce zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie wraz z odsetkami ustawowymi.

Nadto skarżący zarzucił naruszenie prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wskutek uznania za udowodniony fakt, że wskutek śmierci męża nastąpiło naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci prawa do życia w rodzinie oraz, że zostały spełnione wszystkie przesłanki zasądzenia na rzecz powódki zadośćuczynienia w zaskarżonej wysokości.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zakresie zadośćuczynienia oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu lub o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zdaniem apelującego, domaganie się przez powódkę zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. nie znajduje podstaw w obowiązującym stanie prawnym.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji.

Rozpoznając sprawę w granicach apelacji, Sąd Apelacyjny miał na uwadze, co następuje.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji. Ustalenia te nie zostały skutecznie podważone przez apelującego.

Zarzuty apelacji są bezzasadne.

Śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Powódka, wbrew stanowisku apelującego wykazała, że naruszone zostało jej dobro osobiste w postaci więzi rodzinnej łączącej ja ze zmarłym mężem J. L., której zerwanie spowodowało u powódki ból, cierpienie, poczucie krzywdy.

Stosując do oceny krzywdy kryteria obiektywne, trzeba stwierdzić, iż krzywda wywołana śmiercią męża i ojca jest jedną z najbardziej dotkliwych z uwagi na rodzaj i siłę więzi rodzinnych oraz rolę pełnioną przez męża i ojca. W sprawie niniejszej krzywda jest tym bardziej dotkliwa, że nagła, niespodziewana śmierć dotknęła młodego człowieka, w pełni sił, stanowiącego oparcie dla założonej dopiero przed niewiele ponad rokiem rodziny. Poczucie krzywdy powódki, wynikające z osobistego żalu, bólu, osamotnienia i cierpienia niewątpliwie powiększyła konieczność przejęcia pełnej opieki i odpowiedzialności nad kilkumiesięcznym dzieckiem, bez możliwości liczenia na pomoc męża i ojca dziecka. Powódka została pozbawiona życia rodzinnego ze swoim mężem i poczucia bezpieczeństwa, jakie jej dawał. Jako młoda mężatka mogła oczekiwać, że wraz z mężem spędzi jeszcze długie lata życia, podczas których będą cieszyć się życiem rodzinnym i wspólnym wychowywaniem dziecka.

Powódka przeżyła szok na wiadomość o śmierci męża, zemdlała była jej potrzebna pomoc lekarza. (...) Mąż powódki, był dobrym mężem i ojcem, dbającym o rodzinę. Powódka często odwiedza grób męża, nie wyszła ponownie za mąż, brakuje jej męża, z którym – jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji – była bardzo zżyta.

Ból, cierpienia psychiczne powódki, poczucie osamotnienia, stopień natężenia doznanej krzywdy uzasadniają – jak słusznie uznał Sąd I instancji – przyznanie powódce zadośćuczynienia za krzywdę w oparciu o art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c., w kwocie zasądzonej zaskarżonym wyrokiem.

Nowelizacja z dniem 3.08.2008 r. przepisu art. 446 k.c. poprzez dodanie § 4, zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, którego śmierć nastąpiła wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, nie doprowadziła do uchylenia art. 448 k.c.

Wątpliwości odnośnie do relacji § 4 art.446 k.c. i art. 448 k.c. wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22.10.2010 r. III CZP 76/10 (Biul. SN 2010, nr 10 s.11), w której uznał, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3.08.2008 r. Dodanie § 4 art. 446 k.c. jak wskazał Sąd Najwyższy, było wyrazem woli ustawodawcy zarówno potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących przed jego wejściem w życie przepisów, jak i ograniczenia kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia do najbliższych członków rodziny. Stanowisko to potwierdzone zostało w wyrokach SN z 10.11.2010 r., II CSK 248/10 (OSNC 2011, nr B, poz. 44) oraz z dnia 11.05.2011 r. I CSK 521/10.

W kwestii zarzutów apelującego odnośnie do tego, że powódka dochodząca zadośćuczynienia za spowodowanie śmierci męża jest osobą jedynie pośrednio poszkodowaną odwołać się należy do stanowiska Sądu Najwyższego, wyrażonego w uchwale z 13.07.2011 r. III CZP 32/11 (OSP Nr 3 z 2012 r. poz. 32) tej treści, że osoba dochodząca zadośćuczynienia za spowodowanie śmierci osoby najbliższej nie jest poszkodowana jedynie pośrednio; ten sam czyn niedozwolony może wyrządzić krzywdę rożnym osobom. Źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego przez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również zatem osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej przez naruszenie jej własnego dobra osobistego.

Nie zasługiwały też na uwzględnienie wywody apelującego na tle art. 34 ustawy z dnia 23 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, mające podważać prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów jest obowiązkowe (art. 23 ust. 1 u.b.o). Zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela, wynikający z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej określa art. 822 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem, zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia określonego w umowie ubezpieczenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. W ubezpieczeniu komunikacyjnym, zakres ten konkretyzuje art. 34 ust. 1 u.b.o., zgodnie z którym z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

Z żadnego z tych przepisów nie wynika wykluczenie odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela, w wypadku, gdy obowiązek naprawienia szkody ciąży na sprawcy wypadku w oparciu czy to o art. 446 § 3 k.c., czy to o art. 446 § 4 k.c., czy to o art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c.

Przepis art. 34 ust. 1 u.b.o. nie reguluje w sposób samodzielny zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego za szkody wyrządzone przez niego ruchem takiego pojazdu, bowiem odwołuje się do odpowiedzialności posiadacza lub kierowcy pojazdu mechanicznego na podstawie przepisów prawa cywilnego, co wprost wynika z jego treści. W oparciu zaś o art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. sprawca wypadku, w wyniku którego śmierć poniosła osoba bliska poszkodowanego może być zobowiązany do zapłaty na jej rzecz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny, z mocy art. 385 k.p.c. oddalił ją jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu przepisów § 12 ust. 1 pkt. 2 w związku z § 6 pkt. 6 i § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) – zasądzając na rzecz wygrywającej sprawę powódki, reprezentowanej przez radę prawnego, zwrot kosztów zastępstwa procesowego.